Ya kieleka, verse yai ke tendula ve mpidina. Kansi yo ke tubila muntu yina ke kutana ti bampasi mingi kansi yandi ke kangila yo ntima.

Beto tala mambu ya baverse yina kele na ntwala mpi na nima ya Bingana 24:16 ke tuba. Yo ke tuba nde: “Kubumbana ve pene-pene ya nzo ya muntu ya lunungu sambu na kusala yandi mbi; kubebisa ve kisika na yandi ya kupema. Sambu muntu ya lunungu lenda bwa mbala nsambwadi, mpi yandi ta telama diaka, kansi bantu ya mbi ta bula sakuba sambu na mpasi. Kana mbeni na nge kubwa, kuyangalala ve, mpi kana yandi bula sakuba, kubika ve ntima na nge kuvanda na kiese.”—Bing. 24:15-17.

Bantu ya nkaka ke yindulaka nde verse 16 ke tubila muntu yina me sala disumu kansi yandi me balula ntima mpi me vutukila diaka kinduku na yandi ti Nzambi. Bamfumu zole ya mabundu ya Angleterre sonikaka nde “bansamuni, ya ntangu ya ntama mpi ya bilumbu na beto, me tendulaka verse yai” mutindu yina. Bamfumu yai ya mabundu yikaka nde ngindu ya mutindu yai ke tendula nde “muntu ya mbote lenda sala . . . masumu ya nene kansi Nzambi ta landa kaka kuzola yandi mpi yandi lenda balula ntima konso ntangu yina yandi ke sala masumu.” Ngindu ya mutindu yai lenda sepedisa muntu yina ke zola ve kuyambula masumu. Yandi lenda yindula nde ata yandi me sala masumu mbala na mbala, Nzambi ta landa kaka kulolula yandi.

Kansi mambu yina verse 16 ke tuba, ke tendula ve mutindu yina.

Bo lenda sadila ngogo ya Kiebreo yina bo me balula na ngogo “kubwa” na verse 16 mpi 17 na mitindu mingi. Bo lenda sadila yo na mutindu ya kieleka. Mu mbandu, bo lenda tuba nde ngombe me bwa na nzila, muntu me bwa na ludi to ditadi me bwa na ntoto. (Kul. 22:4, 8; Amo. 9:9) Bo lenda sadila diaka ngogo “kubwa” na mutindu ya kifwani, mutindu bo me sadila yo na verse yai: “Yehowa ke twadisaka bitambi ya muntu kana yandi ke wa kiese na nzila na yandi. Ata yandi bwa, yandi ta bwa ve tii na ntoto, sambu Yehowa ke simbaka yandi na diboko.”—Nk. 37:23, 24; Bing. 11:5; 13:17; 17:20.

Longi mosi, Edward Plumptre tubaka nde: “Bo me sadilaka ve ata fioti ngogo ya Kiebreo yina bo me balula na ngogo [“kubwa”] sambu na kutubila disumu.” Muntu ya nkaka mpi ya mayele tendulaka verse 16 mutindu yai: “Yo kele ve mfunu na kusadila bansadi ya Nzambi mambu ya mbi sambu bo ta nunga kaka kansi bantu ya mbi ta nunga ve.”

Ya kieleka, ngogo “kubwa” yina bo me sadila na Bingana 24:16 ke tendula ve kusala disumu kansi yo ke tendula kukutana ti mambu ya mpasi mbala na mbala. Na nsi-ntoto yai ya mbi, muntu ya lunungu lenda bela to kukutana ti bampasi. Nkutu bamfumu ya luyalu lenda niokula yandi ngolo. Kansi yandi fwete tula ntima nde Nzambi ta sadisa yandi na kukanga ntima na bampasi yina to na kununga yo. Mbala mingi mambu ke kwendilaka mbote sambu na bansadi ya Nzambi. Sambu na nki? Sambu Biblia ke ndimisa beto nde “Yehowa ke sadisaka bantu yonso yina ke bwa mpi yandi ke tedimisaka bantu yonso yina me fumbama.”—Nk. 41:1-3; 145:14-19.

“Muntu ya lunungu” ke waka ve kiese sambu na mpasi ya bantu ya nkaka. Kansi yandi ke sepelaka sambu yandi ke zaba nde “mambu ta kwendila mbote sambu na bantu yina ke waka Nzambi ya kieleka boma, sambu bo ke waka yandi boma.”—Lon. 8:11-13; Yobi 31:3-6; Nk. 27:5, 6.