Biblia Kesobaka Luzingu ya Bantu

INKI kupusaka Rasta mosi na kuzenga nsuki na yandi ya barasta mpi na kununga kikalulu na yandi ya kubuya kundima mindele? Mpi nki kusadisaka leke mosi ya nku yina vandaka kukongula mbongo sambu na bateki dyamba na kusoba mutindu na yandi ya kuzinga? Beto tadila mambu yina bantu yai ketuba.

“Mu nungaka nkutu kikalulu na munu ya kubuya kundima bantu ya mpusu ya nitu yankaka.”​—HAFENI NGHAMA

MVULA: 34

INSI YA KISINA: ZAMBIE

LUZINGU NA YANDI YA NTAMA: RASTA

MUTINDU MU VANDAKA: Mu butukaka na kan mosi ya barefizie na Zambie. Mama na mono kutinaka Namibie na nsungi ya bitumba mpi kuvukanaka ti kimvuka mosi ya bantu ya Afrika ya Sudi-Westi. (SWAPO) Kimvuka yai vandaka kunwanisa luyalu ya Afrika ya Sudi yina vandaka kuyala Namibie na ntangu yina.

Mu zingaka na bakan ya barefizie mingi na nsungi ya bamvula 15 ya ntete ya luzingu na mono. Baleke yina kuvandaka na bakan ya SWAPO vandaka kulwata bonso bapionie ya muvuma sambu na kimpwanza. Bo vandaka kupesa beto malongi ya politiki mpi kulonga beto na kumenga mindele.

Ntangu mu vandaka ti bamvula 11, mu zolaka kukuma Mukristu na dibundu mosi ya kan yina kuvandaka kimvuka ya dibundu ya Katolika ya Roma, ya Misioni, ya église anglicane, mpi ya mabundu yankaka. Pastere yina mu solulaka ti yandi kubuyisaka munu na kusala dyambu yina. Banda ntangu yina, mu vandaka kundima dyaka ve nde Nzambi kele. Kansi, ntangu mu kumaka ti bamvula 15, zola na mono sambu na miziki ya reggae mpi mpusa na mono ya kumanisa mambu yankaka ya kukonda lunungu yina bo vandaka kumonisa bantu-ndombe ya Afrika kupusaka mono na kukota na muvuma ya ba Rasta. Mu yedisaka nsuki ya ba Rasta, mu vandaka kunwa dyamba (marijuana), mu yambulaka kudya misuni, mpi vandaka kunwana sambu na kimpwanza ya bandombe. Kansi, mu sobaka ve luzingu na mono ya mansoni mpi kuyambulaka ve na kutala bafilme ya nku. Mpi mu landaka na kusadila kutuba ya mbi.

MUTINDU BIBLIA KUSOBAKA LUZINGU NA MUNU: Na mvu 1995, ntangu mu vandaka ti bamvula kiteso ya 20, mu yantikaka kuyindula mpenza mutindu mu fwete nata luzingu na mono. Mu vandaka kulonguka mikanda yonso ya ba Rasta yina mu lendaka kuzwa. Mikanda yango yankaka vandaka kutubila Biblia, kansi mu vandaka ve kubakisa bantendula yina yo vandaka kupesa. Yo yina mu bakaka lukanu ya kutanga Biblia munu mosi.

Na nima, nduku mosi ya Rasta kupesaka mono mukanda mosi ya Bambangi ya Yehowa kebasisaka sambu na kulongukila Biblia. Mu longukaka mukanda yai mono mosi kumosi ti Biblia. Na nima, mu kutanaka ti Bambangi ya Yehowa mpi mu landaka na kulonguka Biblia ti bo.

 Ti bikesa mingi, mu yambulaka kunwa makaya mpi kulutisa ndilu na kunwa malafu. (2 Korinto 7:1) Mu tomisaka kimuntu na munu ya nganda, kuzengaka nsuki na mono ya ba Rasta, kuyambulaka kutala pornografi mpi bafilme ya nku, mpi kuyambulaka kusadila kutuba ya mbi. (Efezo 5:3, 4) Nsukansuka, mu nungaka nkutu kikalulu na munu ya kubuya kundima mindele. (Bisalu 10:34, 35) Kusala bansoba yai kulombaka kubuya miziki yina vandaka kusyamisa kimbeni sambu na bantu ya mpusu ya nitu yankaka mpi kubuya kuvukana ti banduku na mono ya ntama, yina lendaka kumeka na kupusa munu na kuvutukila mutindu na mono ya kuzinga ya ntama.

Na nima ya kusala bansoba yai, mu sosaka Nzo ya Kimfumu ya Bambangi ya Yehowa mpi kuyulaka kima ya mu fwete sala sambu na kukota na dibundu yina. Bo yantikaka kulonguka Biblia ti mono. Ntangu mu bakaka lukanu ya kubaka mbotika bonso Mbangi ya Yehowa, dibuta na mono kusepelaka ve. Mama na mono kusongaka mono na kupona konso dibundu ya “Bukristu” yina mu mezola kansi Bambangi ya Yehowa ve. Ngwashi na mono mosi yina kuvandaka muntu mosi ya lukumu ya guvernema vandaka kuvweza mono ntangu yonso sambu na lukanu ya mu bakaka ya kuvukana ti Bambangi.

Kansi, kulonguka mutindu Yezu kusadilaka bantu mambu mpi kusadila ndongisila na yandi kusadisaka mono na kununga kimbeni mpi maseka. Ntangu mu fwanisaka mambu yina Bambangi kelongaka ti mambu yina Biblia ketubaka, mu ndimaka nde mu zwaka dibundu ya kyeleka. Mu mbandu, bo kelandaka ntuma ya Biblia ya kulonga bankaka. (Matayo 28:19, 20; Bisalu 15:14) Mpi bo kekotaka ve na mambu ya politiki.​—Nkunga 146:3, 4; Yoane 15:17, 18.

MAMBOTE YA MU MEBAKAKA: Kulonguka na kuzinga na kuwakana ti minsiku ya Biblia mesadisaka mono na mitindu ya mbote. Mu mbandu, kuyambula dyamba (marijuana) kusadisaka mono na kubebisa ve bankama ya badolare konso ngonda. Mu kemonaka dyaka ve mambu ya kuyituka, mpi mavimpi na mono ya mabanza ti ya nitu mekumaka mbote.

Ntangu yai, mu ketwadisa luzingu na mono mpi kezinga mutindu mu vandaka kukana banda mu vandaka leke. Mpi kima ya kuluta mfunu, mu kendima ntangu yai nde mu menungaka na kukwenda penepene ya Nzambi.​—Yakobo 4:8.

“Mu longukaka na kuyala makasi na mono.”​—MARTINO PEDRETTI

MVULA: 43

INSI YA KISINA: AUSTRALIE

LUZINGU NA YANDI YA NTAMA: MUTEKI DYAMBA

MUTINDU MU VANDAKA: Dibuta na mono vandaka kusoba bisika ya kuzinga mbala mingi ntangu mu vandaka kuyela. Mu zingaka na bambanza ya fyoti, na mbanza ya nene, mpi sambu na mwa ntangu fyoti na misio mosi ya besi-nsi ya Australie yina kuvandaka na bwala. Mu keyibuka mwa mambu ya mbote ya ntangu yina mu lutisaka na bwala ti bana ya ngwashi mpi bangwashi na mono​—beto vandaka kuloba, kuzomba, kusala bima ya besi-nsi ya Australie, mpi bifwanisu ya bima yankaka.

 Tata na mono kuvandaka boksere mpi yandi yantikaka kulonga mono na kunwana ntangu mu vandaka leke mpenza. Nku kukumaka mutindu na mono ya kuzinga. Na butoko na mono, mu vandaka kulutisa ntangu mingi na kunwa na babare. Banduku na mono ti mono vandaka kusosa mabaku ya kunwana. Beto vandaka kusadila bambele ti banti ya bo kebudilaka base-ball sambu na kunwanisa kibuka ya bantu 20 to kuluta.

Mu zwaka mbongo mingi na kuteka dyamba mpi bima yina bantu ya kesalaka na dibungu vandaka kuyiba. Mu vandaka mpi kusadisa bateki-dyamba na kukongula mbongo na bo na kusadilaka minduki ya kuzombila ti barevolvere sambu na kupesa bantu boma. Lukanu na mono kuvandaka ya kukuma muntu ya kefwaka bantu. Munsiku na mono kuvandaka, Kufwa bankaka to kubika nde bankaka kufwa mono.

MUTINDU BIBLIA KUSOBAKA LUZINGU NA MUNU: Mu waka mambu ya metala Bambangi ya Yehowa ntangu mu vandaka kuyela. Ntangu mu katukaka kulutisa bamvula 20, mu keyibuka nde mu yulaka mama na mono kana yandi zaba kisika bo vandaka. Bilumbu zole na nima, Mbangi mosi na zina ya Dixon kukokulaka na kyelo na mono. Na nima ya kusolula mwa ntangu, yandi bingaka mono na lukutakanu mosi ya Bambangi ya Yehowa. Mu kwendaka na lukutakanu yina mpi banda ntangu yina mu kekwendaka na balukutakanu yina bamvula 20 meluta ntangu yai. Konso ngyufula ya mu vandaka kuyula, Bambangi vandaka kukuka kupesa munu mvutu ya mekatuka na Biblia.

Mu vandaka na kyese ya kulonguka nde Yehowa kekudibanzaka sambu na konso muntu, ata na bantu ya mbi. (2 Piere 3:9) Mu bakisaka nde yandi kele Tata mosi ya zola yina takudibanza sambu na mono, ata kana muntu yankaka kusala yo ve. Yo lembikaka mono mpi ntima na kulonguka nde yandi zolaka kulolula masumu na mono kana mu soba banzila na mono. Verse ya Efezo 4:22-24 kuvandaka ti bupusi mosi ya ngolo na zulu na mono. Verse yina kusyamisaka mono na ‘kubikisa bikalulu ya ntama’ mpi ‘kulwata bikalulu ya mpa’ yina kugangamaka na kuwakana ti luzolo ya Nzambi.

Yo bakaka ntangu sambu mu soba mutindu na mono ya kuzinga. Mu lendaka kusala mposo ya mvimba kukonda kusimba dyamba, kansi na wikendi, ntangu mu vandaka ti banduku na mono, mu vandaka kubwa dyaka. Mu bakisaka nde yo lombaka nde mu kwenda kuzinga ntama ti banduku na mono sambu na kutula bunkete na luzingu na mono, yo yina mu bakaka lukanu ya kukwenda na mbanza yankaka. Banduku yankaka kulombaka na kwenda kufidisa mono na nzyetelo na mono, mpi mu ndimaka. Na ntangu beto vandaka kusala nzyetelo, bo yantikaka kunwa dyamba mpi kupesa mono ndambu. Mu songaka bo nde mu vandaka kuyambula bikalulu yina, mpi beto kabwanaka na ndilu ya insi. Na nima, mu waka ntangu fyoti na nima nde banduku na mono kuyibaka na banke mosi, bo sadilaka munduki ya kevandaka ti tiyo ya nkufi.

MAMBOTE YA MU MEBAKAKA: Ntangu mu zengaka kinduku ti banduku yina, mu monaka mpasi mingi ve na kusala bansoba yina kuvandaka mfunu na luzingu na mono. Na mvu 1989, mu kumaka Mbangi ya mebaka mbotika. Na nima ya mbotika na mono, mpangi na mono ya nkento, mama na mono, mpi tata na mono kukumaka mpi kusadila Yehowa.

Mu mekwelaka ntangu yai banda bamvula 17 mpi mu kele ti bana tatu ya mbote mpenza. Mu melongukaka na kuyala makasi na mono, ata ntangu bo kesosilaka mono. Mpi mu melongukaka na kuzola bantu ya ‘bikanda, bampusu ya nitu, mpi bandinga yonso.’ (Kusonga 7:9) Mu keyindula nde bangogo ya Yezu memonaka ya kyeleka sambu na mono. Yandi tubaka nde: “Kana beno ke landa malongi na mono, ya kieleka beno kele balonguki na mono; beno ta zaba mambu yina kele ya kieleka, ebuna mambu yina ta katula beno na kimpika.”​—Yoane 8:31, 32.

[Bangogo sambu na kubenda dikebi ya kele na lutiti 9]

Kusala bansoba kulombaka kubuya miziki yina vandaka kusyamisa kimbeni sambu na bantu ya mpusu ya nitu yankaka

[Bangogo sambu na kubenda dikebi ya kele na lutiti 10]

Banduku na mono ti mono vandaka kusosa mabaku ya kunwana. Beto vandaka kusadila bambele ti banti ya bo kebudilaka base-ball sambu na kunwanisa kibuka ya bantu 20 to kuluta