“Nge muntu ke talaka bantangu yonso ti bansungi yonso, nge muntu ke tulaka bantotila ti kukatula bo.”​—DAN. 2:21.

INKI MVUTU NGE TAPESA?

Inki mutindu lugangu mpi kulungana ya bambikudulu kemonisa nde Yehowa kele Muntu ya Nene ya Kezitisaka Ntangu?

Kubakisa nde Yehowa kele Nzambi ya ‘bantangu mpi ya bansungi’ kepusa beto na kusala nki?

Sambu na nki manaka ya Yehowa kelandaka ve mambu yina kesalama na nsi-ntoto mpi bangidika ya bantu?

1, 2. Inki kemonisa nde Yehowa kebakisaka ntangu mbote-mbote?

 YEHOWA NZAMBI monisaka mutindu ya kuzaba ntangu na ntwala ya kuganga muntu. Na nsungi ya kilumbu ya iya ya lugangu, Nzambi tubaka nde: ‘Bima yina ke pelaka yo vanda na zulu sambu na kukabula mpimpa ti mwini ti kusonga bansungi, bilumbu mpi bamvula.’ (Kuy. 1:14, 19, 26) Ya kyeleka, mambu yina salamaka na kuwakana ti luzolo ya Yehowa.

² Kansi tii bubu yai, bantu ya siansi ketubilaka ntangu. Mukanda mosi ketuba nde: “Ntangu kele na kati ya mambu yina bantu kebakisaka ve na ntoto. Ata muntu mosi ve lenda tendula yo na sikisiki yonso.” Kansi Yehowa kebakisaka ntangu mbote-mbote sambu “yandi salaka zulu, yandi yidikaka ntoto ti kukumisa yo ngolo.” Yehowa kele mpi Muntu yina ‘tuka luyantiku ketubaka mambu yina fweti kubwa, kezabisaka mpi ntama na ntwala mambu yina me bwa ntete ve.’ (Yez. 45:18; 46:10) Sambu na kukumisa ngolo lukwikilu na beto na yandi mpi na Ndinga na yandi Biblia, bika beto tadila mutindu lugangu mpi kulungana ya bambikudulu kemonisa nde Yehowa kele Muntu ya Nene ya Kezitisaka Ntangu.

LUGANGU KEPUSAKA NA KUKWILA NA MUNTU YA NENE YA KEZITISAKA NTANGU

3. Inki mutindu bima yina Yehowa gangaka kezitisaka ntangu?

³ Bima yina Yehowa megangaka, yo vanda ya fyoti to ya nene kezitisaka ntangu na mutindu ya sikisiki. Atome kebulaka na ntinu ya kiteso mosi. Bamontre yina kesadilaka atome sambu na kutesa ntangu kelutisaka ve sekondi mosi ya ngika ata na nima ya bamvula bamilio 80. Mutindu baplanete ti bambwetete ketambulaka kezitisaka mpi ntangu. Mutindu yo ketelamaka na zulu kesadisaka bantu na kuzaba bansungi mpi ndambu yina yo kekwenda ntangu yo kesala nzyetelo. Yehowa​—Muntu  ya kugangaka “bima yina kesadisaka na kuzaba ntangu”—​kele ‘ngolo mpenza’ mpi yandi mefwana na kubaka lukumu.​—Tanga Yezaya 40:26.

4. Inki mutindu nitu ya bantu kemonisaka mayele ya Nzambi?

⁴ Bima yina kezingaka kezitisaka ntangu. Banti kemenaka mpi bambisi kebutukaka na kulandaka ntangu ya mefwana sambu na yo. Na nsadisa ya mayele na bo bandeke mingi kezabaka ntangu ya kukatuka na ndambu mosi buna sambu na kukwenda na ndambu yankaka. (Yer. 8:7) Bantu mpi kezitisaka ntangu. Mumbandu nitu na beto kebakisaka nde beto mekuma na ntangu to na mpimpa. Yo kelombaka nde muntu yina mesala nzyetelo ya nda na avio kupema fyoti sambu nitu na yandi kuyikana ti ntangu ya bwala yina. Ya kyeleka, bambandu yai kemonisa ngolo mpi mayele ya Nzambi ya ‘bantangu mpi ya bansungi.’ (Tanga Nkunga 104:24.) Ee, Muntu ya Nene ya Kezitisaka Ntangu kele mayele mpi ngolo mingi. Beto lenda kwikila nde yandi talungisa mpenza luzolo na yandi!

BAMBIKUDULU YINA MELUNGANAKA NA NTANGU NA YO KEPESA LUKWIKILU

5. (a) Inki kele mutindu mosi mpamba yina beto lenda zaba makwisa ya bantu? (b) Sambu na nki Yehowa ketubilaka mambu mpi ntangu yina yo tasalama?

⁵ Lugangu kelongaka beto mambu mingi na yina metala bikalulu ya Yehowa yina kemonanaka ve, kansi bikalulu yango kepesaka ve mvutu na bangyufula bonso: Inki makwisa kebumbilaka bantu? (Roma 1:20) Sambu na kubaka mvutu, beto fwete tadila mambu yina Nzambi mesonikaka na Biblia, Ndinga na yandi. Ntangu beto ketadila yo, beto tasengumuna mpenza bambikudulu ya melunganaka na ntangu ya mefwana! Yehowa lenda tubila na ntwala mambu yina tasalama sambu yandi kebakisaka makwisa mbote-mbote. Dyaka, mambu yina Masonuku bikulaka salamaka na ntangu ya mbote sambu Yehowa Nzambi lenda sala nde mambu kusalama na kuwakana ti lukanu mpi manaka na yandi.

6. Inki kemonisa nde Yehowa kezolaka nde bantu kubakisa mutindu bambikudulu ya Biblia kelunganaka?

⁶ Yehowa kezola nde bansambidi na yandi kubakisa bambikudulu yina kele na Masonuku mpi kubakila yo mambote. Ata Nzambi ketadilaka ve ntangu bonso beto, beto lenda bakisa mambu yina yandi ketubaka, ntangu yandi kebikulaka mambu yina tasalama na ntangu ya sikisiki. (Tanga Nkunga 90:4.) Mu mbandu, mukanda ya Kusonga ketubilaka ‘bawanzio iya’ yina ‘Nzambi yidikaka na ntangu, na kilumbu, na ngonda ti na mvula’​—yai kele bangogo ya ketubilaka ntangu yina beto lenda bakisa. (Kus. 9:14, 15) Kutadila mutindu bambikudulu lunganaka na ntangu ya sikisiki fwete kumisa lukwikilu na beto ngolo na Nzambi ya ‘bantangu mpi ya bansungi’ mpi na Ndinga na yandi. Bika beto tadila mwa bambandu.

7. Inki mutindu kulungana ya mbikudulu ya metala Yeruzalemi mpi Yuda monisaka nde Yehowa kele Muntu ya Nene ya Kezitisaka Ntangu?

⁷ Ntete, bika beto tadila mambu yina salamaka na mvu-nkama ya nsambwadi N.T.B. Biblia kemonisa nde “ntangu Yoyakimi mwana ya Yoziasi vandaka me lungisa mvula iya na kimfumu na yandi na ntoto ya Yuda,” Ndinga ya Muntu ya Nene ya Kezitisaka Ntangu “tubaka na [Yeremia] sambu na bantu ya Yuda.” (Yer. 25:1) Yehowa bikulaka kufwa ya Yeruzalemi mpi nde bo takatula bantu ya Yuda na bwala na bo mpi tanata bo na kimpika na Babilone. Kuna bo “ta kuma bampika ya ntotila ya Babilonia bamvula makumi nsambwadi.” Basoda ya Babilone fwaka Yeruzalemi na mvu 607 N.T.B., mpi Bayuda yina katukaka na Yuda kwendaka na Babilone. Kansi nki mambu salamaka na nsuka ya bamvula 70? Yeremia bikulaka nde: “Mfumu Nzambi ke tuba diaka nde: ‘Kana beno me lungisa bamvula makumi nsambwadi kuna na Babilonia, mono ta tala beno diaka, mono ta sala mpi mambu ya mono tubaka nde mono ta  vutula beno na ntoto na mono.’” (Yer. 25:11, 12; 29:10) Mbikudulu yai lunganaka na ntangu ya mbote—na mvu 537 N.T.B. na nima ntangu bantu ya Medi mpi ya Persia basisaka Bayuda na Babilone.

8, 9. Inki mutindu bambikudulu ya Daniele na yina metala kukwisa ya Mesia mpi kutulama ya Kimfumu na zulu kemonisa nde Yehowa kele Nzambi ya ‘bantangu mpi ya bansungi’?

⁸ Tadila mbikudulu yankaka ya metala bantu ya Nzambi ya ntangu ya ntama. Bamvula kiteso ya zole na ntwala nde Bayuda kubasika na Babilone, Nzambi bikulaka na nzila ya mbikudi Daniele nde Mesia tamonana bamvula 483 na nima ya kubasika ya nsiku ya kutunga dyaka Yeruzalemi. Ntotila ya bantu ya Medi mpi ya Persia pesaka nsiku yina na mvu 455 N.T.B. Yo salamaka mpenza na nima ya bamvula 483 disongidila na mvu 29 T.B.—Nzambi pakulama Yezu muntu ya Nazareti na mpeve santu ntangu yandi bakaka mbotika mpi kumaka Mesia. a​—Neh. 2:1, 5-8; Dan. 9:24, 25; Luka 3:1, 2, 21, 22.

⁹ Tula dikebi ntangu yai na mambu yina Masonuku bikulaka na yina metala Kimfumu. Mbikudulu ya Biblia kemonisa nde Kimfumu ya Mesia tayala tuka na zulu na mvu 1914. Mu mbandu, Biblia pesaka “kidimbu” ya kuvanda ya Yezu mpi tubilaka ntangu yina Yezu takula Satana na zulu mpi dyambu yina tasala nde ntoto kuvanda na mawa ya mingi. (Mat. 24:3-14; Kus. 12:9, 12) Dyaka, mbikudulu ya Biblia tubilaka ntangu ya sikisiki​—1914—​mvula yina ntangu ya bantu ya makanda sukaka mpi Kimfumu yantikaka kuyala na zulu.​—Luka 21:24; Dan. 4:10-17. b

10. Inki mambu beto ketula ntima nde yo tasalama na makwisa na ntangu ya mefwana?

¹⁰ ‘Mpasi ya nene’ kele mambu ya kele na ntwala yina Yezu bikulaka. Na nima, Luyalu ya Yezu ya Bamvula Funda tayantika kuyala. Ntembe kele ve nde mambu yai yonso tasalama na ntangu yina Nzambi mesilaka. Ntangu Yezu vandaka na ntoto, Yehowa tulaka dezia ‘kilumbu mpi ntangu’ mambu yina tasalama.​—Mat. 24:21, 36; Kus. 20:6.

‘SADILA NTANGU MBOTE’

11. Kuzaba nde beto kezinga na bilumbu ya nsuka fwete vanda ti nki bupusi na luzingu na beto?

¹¹ Inki mutindu kuzaba nde Kimfumu meyantika kuyala mpi nde beto kezinga na “ntangu ya nsuka” fwete vanda ti bupusi na luzingu na beto? (Dan. 12:4) Bantu mingi kemonaka mutindu mambu ya nsi-ntoto kebeba kansi bo kebakisaka ve nde bansoba yina kelungisa bambikudulu ya Biblia na yina metala bilumbu ya nsuka. Bantu yankaka lenda yindula nde mambu yai tamana ve ata kilumbu mosi. Bankaka dyaka kendimaka nde bantu tanata ‘ngemba mpi lutaninu.’ (1 Tes. 5:3) Kansi, inki beto lenda tuba sambu na beto? Kana beto kebakisa nde beto kezinga mpenza na bilumbu ya nsuka ya nsi-ntoto ya Satana,  keti beto fwete sala ve bikesa na kusadila ntangu yina mebika sambu na kusadila Nzambi ya ‘bantangu mpi ya bansungi’ mpi kusadisa bankaka na kuzaba yandi? (2 Tim. 3:1) Beto fwete baka balukanu ya mayele na yina metala mutindu beto kesadilaka ntangu na beto.​—Tanga Efezo 5:15-17.

12. Inki beto lenda longuka na ntuma yina Yezu pesaka na yina metala bilumbu ya Noa?

¹² ‘Kusadila ntangu mbote’ kevandaka mpasi na nsi-ntoto ya mefuluka ti bima ya kekatulaka dikebi. Yezu kebisaka nde: “Mambu yina bwaka na ntangu ya Noa, yo ta bwa mpi mutindu mosi ntangu Mwana-muntu ta kwisa.” Bilumbu ya Noa vandaka nki mutindu? Biblia bikulaka nde nsi-ntoto ya bilumbu yina tafwa. Na ntangu yina, bantu ya mbi fwaka na mvula ya ngolo ya ntoto ya mvimba. Sambu Noa vandaka nsamuni ya lunungu, yandi zabisaka bantu ya bilumbu na yandi nsangu ya Nzambi ti lukwikilu yonso. (Mat. 24:37; 2 Pie. 2:5) Kansi, bo vandaka ‘kudia, kunwa, kukwelana tii na kilumbu yina Noa kotaka na maswa. Bo tulaka ve dikebi tii kuna Mvula ya Ngolo kwisaka mpi fwaka bo yonso.’ Yo yina Yezu kebisaka balongoki na yandi nde: “Beno yilama, sambu Mwana-muntu ta kwisa na ntangu yina ya beno ta zaba ve nde yandi ke kwisa.” (Mat. 24:38, 39, 44) Beto fwete vanda bonso Noa kansi ve bonso bantu ya bilumbu na yandi. Inki tasadisa beto na kulanda kuvanda ya kuyilama?

13, 14. Kuyibuka nki mambu na yina metala Yehowa tasadisa beto na kusadila yandi na kwikama yonso awa ya beto kevingila kukwisa ya Mwana ya muntu?

¹³ Ata Mwana ya muntu takwisa na ntangu yina beto mezaba ve, beto fwete yibuka nde Yehowa kele Muntu ya Nene ya Kezitisaka Ntangu. Manaka na yandi kelandaka ve mambu yina kesalamaka na nsi-ntoto mpi bangidika ya bantu. Yehowa lenda tula ntangu yina mambu tasalama mpi malanda na yo na mpila nde luzolo na yandi kulungana. (Tanga Daniele 2:21.) Yo yina, mukanda ya Bingana 21:1 kezabisa beto nde: “Ntima ya Ntotila kele na maboko ya Mfumu Nzambi bonso masa, yandi ke nataka yo konso ndambu ya yandi zola.”

¹⁴ Yehowa lenda pesa nzila nde dyambu mosi buna kusalama sambu na kulungisa lukanu na yandi na ntangu ya mefwana. Bansoba ya nene yina mesalamaka na ntoto lungisaka bambikudulu, mingi-mingi yina metala kusamuna nsangu ya mbote ya Kimfumu ya Nzambi na ntoto ya mvimba. Yindula kubwa ya Union soviétique mpi malanda yina yo basisaka. Bantu fyoti yindulaka nde nsoba mosi ya nene tasalama nswalu na mambu yina metala politiki. Kansi, bansoba yina mesalaka nde nsangu ya mbote kulongama na bansi yina bo buyisaka kisalu na beto ya kusamuna. Yo yina, bika beto sadila ntangu na beto mbote sambu na kusadila Nzambi ‘ya bantangu mpi ya bansungi’ ti lukwikilu yonso.

TULA KIVUVU NA MANAKA YA YEHOWA

15. Inki mutindu beto lenda monisa lukwikilu na yina metala bansoba yina organizasio kebasisaka?

¹⁵ Kulanda kusamuna Kimfumu na bilumbu yai ya nsuka kelombaka kumonisa lukwikilu na manaka ya Yehowa. Mutindu mambu kesoba na nsi-ntoto lenda lomba kusala bansoba na yina metala kisalu ya kusamuna. Bantangu yankaka, organizasio ya Yehowa lenda sala bansoba na yina metala mukumba na beto ya kusamuna Kimfumu. Beto tamonisa lukwikilu na Nzambi ya ‘bantangu mpi ya bansungi’ na kusalaka mambu na kuwakana ti bansoba ya mutindu yina ntangu beto kesala mambu na kwikama yonso na nsi ya lutwadisu ya Mwana na yandi, yina kele “mfumu ya Dibundu.”​—Ef. 5:23.

16. Sambu na nki beto lenda tula ntima nde Yehowa tasadisa beto na ntangu ya mbote?

¹⁶ Yehowa kezola nde beto samba yandi na kimpwanza yonso ti kivuvu nde yandi ‘tasadisa beto na ntangu ya mbote.’ (Baeb. 4:16) Keti mambu yai kemonisa ve nde yandi ketudilaka konso muntu na kati na beto dikebi? (Mat. 6:8; 10:29-31) Beto kemonisaka lukwikilu na beto na Yehowa Nzambi  na kulombaka lusadisu na yandi mbala na mbala na bisambu mpi na kusalaka mambu na kuwakana ti bisambu na beto mpi lutwadisu na yandi. Dyaka, beto kesambaka sambu na bampangi na beto Bakristu.

17, 18. (a) Inki Yehowa tasala bambeni na yandi ntama mingi ve? (b) Inki mutambu beto fwete tina?

¹⁷ Yai kele ve ntangu ya ‘kukatula lukwikilu’, kansi yai kele ntangu ya kuyedisa lukwikilu na beto. (Roma 4:20) Bambeni ya Nzambi​—Satana mpi bantu yina kele na nsi ya kiyeka na yandi—​kesalaka bikesa sambu na kusukisa kisalu yina Yezu pesaka balongoki na yandi, tanga mpi beto. (Mat. 28:19, 20) Ata Dyabulu kenwanisa beto, beto kezaba nde Yehowa kele ‘Nzambi ya moyo, yina kele Ngulusi ya bantu yonso, nkutu ya bayina ke na lukwikilu. Yandi zaba nki mutindu yandi fweti katula bantu na yandi na mpasi.’​—1 Tim. 4:10; 2 Pie. 2:9.

¹⁸ Ntama mingi ve, Yehowa tafwa ngidika ya bima yai ya mbi. Sambu beto kezaba ve mutindu mpi ntangu mambu tasalama, beto kezaba nde na ntangu ya mefwana Kristu tafwa bambeni ya Nzambi mpi bantu tabakisa nde Yehowa mpamba muntu kele ti nswa ya kuyala. Yo yina, yo tavanda mpenza buzoba na kuvila ‘bantangu mpi bansungi’ yina beto kezinga! Bika nde beto bwa ve na mutambu ya kuyindula nde “mambu yonso kele kaka kiteso mosi, katuka ntangu ya Nzambi salaka bima yonso tii bubu yai!”​—1 Tes. 5:1; 2 Pie. 3:3, 4.

‘MONISA NKADILU YA KUVINGILA’

19, 20. Sambu na nki beto fwete monisa nkadilu ya kuvingila na kutadilaka Yehowa?

¹⁹ Kulonguka ntangu yonso mambu yina metala Yehowa Nzambi mpi bima ya kitoko yina yandi megangaka kele na kati ya lukanu na yandi ya ntete sambu na bantu. Longi 3:11 ketuba nde: “Yandi [Yehowa] me tulaka konso kima na ntangu na yo. Yandi me pesaka beto nzala ya kuzaba mambu ke kwisa na ntwala, kansi yandi me pesaka beto mayele ya kufwana ve na kuzaba mambu ya yandi ke salaka.”

²⁰ Beto kele mpenza na kyese ya kuzaba nde Yehowa mesobaka ve lukanu na yandi sambu na bantu! (Mal. 3:6) Sambu na Nzambi “ata mambu mosi ke sobaka ve, yandi ke balukaka mpi ve; yo yina yandi lenda pesa mpimpa ve.” (Yak. 1:17) Manaka na yandi kelandaka ve bima yina bantu kesadilaka sambu na kuzaba ntangu, mumbandu mutindu ntoto kebalukaka. Yehowa kele ‘Mfumu ya mvula na mvula.’ (1 Tim. 1:17) Yo yina, bika beto ‘monisa nkadilu ya kuvingila Nzambi yina tagulusa beto.’ (Mishe 7:7) Ya kyeleka, ‘beto yonso bayina ketulaka ntima na Yehowa, beto vanda ngolo ti kikesa!’​—Nk. 31:25.

[Banoti na nsi ya lutiti]

[Bangyufula ya disolo ya kulonguka]

[Kifwanisu ya kele na lutiti 21]

Daniele kwikilaka nde mbikudulu yina Nzambi pesaka talungana

[Kifwanisu ya kele na lutiti 23]

Keti nge kesadilaka mbote ntangu na nge sambu na kusala luzolo ya Yehowa?