BETO yonso ke monaka bantu ke wa makasi mpi ntembe kele ve nde beto ke waka mpi makasi na bantangu ya nkaka. Ata beto ke zabaka nde makasi kele kikalulu mosi ya mbi ya beto fwete yala, beto ke yindulaka mbala mingi nde yo kele mbote na kuwa makasi, mingi-mingi kana muntu mosi me sala beto mbi. Disolo yina kimvuka mosi (American Psychological Association) sonikaka ke tuba nde “makasi kele mawi ya mbote ya muntu, yo ke vandaka mbote sambu na nitu.”

Dibanza yai lenda vanda ya masonga kana beto tadila mambu yina ntumwa Polo sonikaka na nsadisa ya mpeve santu. Sambu yandi zabaka nde bantangu ya nkaka bantu lenda wa makasi, yandi tubaka nde: “Beno wa makasi, kansi beno sala disumu ve; beno bika ve nde ntangu kudinda mpi beno kele kaka na makasi.” (Baefezo 4:26) Kana beto tadila verse yai, keti yo ke lomba nde beto wa makasi kuluta ndilu to beto fwete yala yo?

Ntangu Polo pesaka ndongisila ya me tala makasi, ziku yandi vandaka kuyindula bangogo ya muyimbi-bankunga yina sonikaka nde: ‘Beno wa makasi, kansi beno sala masumu ve.’ (Nkunga 4:5) Inki vandaka dibanza ya Polo ntangu yandi pesaka ndongisila yai ya kupemama? Yandi tubaka nde: “Beno katula na kati na beno kimbeni ya ngolo ya mitindu yonso, makasi, nganzi, makelele, ti mafingu, mpi mambu yonso ya mbi.” (Baefezo 4:31) Polo vandaka kusiamisa Bakristu na kuwa ve makasi kuluta ndilu. Mukanda yango (American Psychological Association) ke landa na kutuba nde: “Bansosa me monisaka nde ‘kuwa makasi kuluta ndilu’ ke nataka muntu na kudasuka mpi na kusala mbi, nkutu makasi yango ke sadisaka ve muntu . . . na kumanisa dikambu.”

Inki mutindu beto lenda “katula” makasi mpi mambu yonso ya mbi yina yo lenda nata? Salomo, Ntotila ya mayele ya Izraele ya ntama sonikaka nde: “Mayele ya kubakisa ya muntu ke kulumusaka kibeni makasi na yandi, mpi kitoko na yandi kele kulolula diambu ya mbi.” (Bingana 19:11, NW) Inki mutindu “mayele ya kubakisa ya muntu” ke sadisaka yandi ntangu yandi me wa makasi?

Kana muntu kele ti mayele ya kubakisa mambu, yandi ke talaka ve kaka mambu ya ke monana  na meso. Inki mutindu mayele ya kubakisa mambu lenda sadisa beto kana muntu me pesa beto makasi?

Beto lenda wa makasi kana beto mona mambu ya kukonda lunungu. Kansi kana beto bika nde makasi kuyala beto mpi kusala mambu na nku yonso, beto lenda kudipesa mpasi to kupesa muntu ya nkaka mpasi. Kaka mutindu tiya lenda yoka nzo, makasi lenda bebisa lukumu na beto, bangwisana na beto ti Nzambi mpi ti bantu ya nkaka. Yo yina, ntangu makasi ke kwisila beto, beto fwete swasukisa dikambu yango. Kana beto bakisa na ntwala mambu yina diambu yango lenda basisa, yo ta sadisa beto na kuyala mawi na beto.

Ntotila Davidi, tata ya Salomo, katukaka na mfuka ya menga ya muntu mosi na zina ya Nabale sambu bo sadisaka yandi na kuswasukisa diambu yina yandi zolaka kusala. Davidi mpi bantu na yandi taninaka mameme ya Nabale na ntoto ya zelo na zelo ya Yudea. Ntangu nsungi ya kuzenga mameme mika lungaka, Davidi lombaka Nabale madia. Nabale vutulaka nde: “Ebuna mono baka mampa na mono ti masa na mono ti mbisi ya mono me fwila bantu na mono ya kisalu, mono pesa na bantu me katuka kana na wapi?” Nabale tubaka mambu ya mbi mpenza! Ntangu Davidi waka mambu yai, yandi bakaka babakala kiteso ya 400 mpi kwendaka sambu na kufwa Nabale ti bantu ya nzo na yandi.—1 Samuele 25:4-13.

Ntangu bo zabisaka Abigaile mambu yango, yandi kwendaka sambu na kukutana ti Davidi. Ntangu bo kutanaka, Abigaile fukamaka mpi tubaka nde: “Bika mono mpika na nge kutuba na nge; wa ndinga na mono, pardo.” Na nima, yandi zabisaka Davidi nde Nabale kele muntu mosi ya mpamba mpi tubaka nde Davidi zolaka kumona mpasi na ntima kana yandi vutulaka mbela to basisaka menga.—1 Samuele 25:23-31.

Inki mayele ya kubakisa Davidi bakaka na bangogo ya Abigaile yina sadisaka yandi na kukulumusa makasi na yandi na diambu yai? Ntete, yandi bakisaka nde Nabale vandaka muntu ya mpamba mpi yandi bakisaka diaka nde yandi zolaka kukuma ti mfuka ya menga kana yandi vutulaka mbela. Bonso Davidi, kima mosi lenda pesa nge makasi. Inki nge fwete sala? Mukanda mosi ya clinique Mayo ya ke tendula mutindu ya kuyala makasi ke tuba nde: “Baka mwa ntangu ya kufulumuna ngolo mpi yantika kutanga banda na 1 tii na 10.” Pema, yindula diambu ya kele na kisina ya dikambu yango mpi malanda ya mbi yina lenda basika na mambu yina nge ke kana kusala. Bika nde mayele ya kubakisa mambu kukulumusa makasi na nge mpi kumanisa yo.—1 Samuele 25:32-35.

Bubu yai mpi Biblia me sadisaka bantu mingi na kuyala makasi na bo. Sébastien, muntu ya boloko na Pologne ya bamvula 23, tendulaka mutindu yandi longukaka na kuyala makasi na nsadisa ya kulonguka Biblia. Yandi tubaka nde: “Ntete mono ke yindululaka dikambu yango. Na nima, mono ke sadilaka ndongisila ya Biblia. Mono me monaka nde Biblia kele mukanda mosi ya ke pesaka lutwadisu.”

Setsuo sadilaka mpi metode yai. Yandi tubaka nde: “Mono vandaka ti kikalulu ya kunganina bantu ya nkaka ntangu bo vandaka kupesa mono makasi na kisika ya kisalu. Na nima ya kulonguka Biblia, mono me kumaka kudiyula bangiufula yai na kisika ya kungana: ‘Nani me sala kifu? Keti mono muntu kele na kisina ya dikambu yango?’” Kuyula bangiufula yai vandaka kukulumusa makasi na yandi mpi yandi vandaka kuyala mawi ya yandi.

Muntu lenda wa makasi ya ngolo kansi bandongisila ya kele na Ndinga ya Nzambi me luta yo na ngolo. Kana nge ke sadila bandongisila ya Biblia mpi ke lomba lusadisu na Nzambi na kisambu, mayele na nge ya kubakisa lenda sadisa nge na kukulumusa to na kuyala makasi na nge.