Tuka ntama, bantu ke tubaka nde nkinsi ya Lubutuku kele nkinsi yina Bakristu ke salaka sambu na kusungimina lubutuku ya Yezu. Kansi, binkulu mingi ya bantu ke sadilaka na nkinsi yai ke pusa beto na kudiyula nde: Nki mutindu bantu yantikaka kuwakanisa binkulu yango ti lubutuku ya Yezu?

Ntete-ntete beto kele ti disolo ya luvunu ya me tala Père Noël. Père Noël ya ke vandaka ntangu yonso na kiese, ti mandefu ya mpembe, matama ya mbwaki, mpi bilele ya mbwaki yina bantu me zaba bubu yai vandaka muntu yina bo sadilaka na piblisite ya bo salaka sambu na kompani mosi ya malafu na Nkinsi ya Lubutuku ya 1931 na Amerika ya Nordi. Na bamvu 1950, bantu ya nkaka ya Brésil zolaka kuyingisa père Noël na muntu mosi ya me zabanaka mingi na istware ya bwala na bo: Nkaka Indien. Inki salamaka? Père Noël zabanaka kuluta Nkaka Indien, mpi Profesere Carlos E. Fantinati ke tuba nde nkutu Père Noël “me zabanaka mingi kuluta Yezu na nkinsi ya Desembri 25.” Keti kima ya ke kumisaka Nkinsi ya Lubutuku mbi kele kaka masolo ya luvunu ya me tala Père Noël? Sambu na kubaka mvutu, beto tadila disolo ya Bakristu ya mvu-nkama ya ntete.

Mukanda mosi (Encyclopedia Britannica) ke tuba nde: “Na mvu-nkama ya ntete mpi ya zole, Bakristu vandaka kubuya mpenza kusala bafeti ya lubutuku ya bantu yina ndimaka kufwa sambu na Nzambi mpi feti ya lubutuku ya Yezu.” Sambu na nki? Sambu Bakristu vandaka kumona nde kusala bafeti ya bilumbu yina bo butukaka vandaka sambu na mimpani mpi yo vandaka bafeti ya bo fwete buya. Nkutu, ata kisika mosi ve Biblia ke tubilaka dati yina Yezu butukaka.

Ata Bakristu vandaka kubuya kusala bafeti ya bilumbu yina bo butukaka, Dibundu ya Katolika yantikaka kusala Nkinsi ya Lubutuku na mvu-nkama ya iya ya T.B. Sambu na kukumisa kiyeka na bo ngolo, dibundu ya Katolika salaka ngolo na kukatula mosi ya bima yina vandaka kukanga bo nzila, disongidila mabundu mingi ya mimpani ya bantu ya Roma ti bafeti na bo ya bo vandaka kusala na luyantiku ya nsungi ya madidi. Penne L. Restad sonikaka na mukanda mosi (Christmas in America) nde konso mvula, banda na Desembri 17 tii na Yanuari 1, “bantu mingi ya Roma vandaka kusala bafeti, bansaka, badefile, mpi kuta bankinsi ya nkaka sambu na kusambila banzambi na bo.” Na Desembri 25, bantu ya Roma vandaka kuta nkinsi ya lubutuku ya nzambi-Ntangu Yina Muntu Lenda Nunga Ve. Ntangu dibundu ya Katolika yantikaka kusala Nkinsi ya Lubutuku na kilumbu yina, bo bendaka bantu mingi ya Roma na kuta nkinsi ya lubutuku ya Yezu na kisika ya kuta nkinsi ya lubutuku ya ntangu. Gerry Bowler sonikaka na mukanda mosi (Santa Claus, a Biography) nde bantu ya Roma “lendaka kaka kusala bafeti yina ya bo vandaka kusala na kati-kati ya nsungi ya madidi.” Ya kieleka, bo “landaka kusadila binkulu ya ntama.”

Yo kele pwelele nde Nkinsi ya Lubutuku kele mbi sambu yo me katukaka na mimpani. Stephen Nissenbaum sonikaka na mukanda na yandi (The Battle for Christmas) nde Nkinsi ya Lubutuku kele “kaka nkinsi ya mimpani ya bo me pakulaka mukubu sambu yo monana bonso nkinsi ya Bakristu.” Yo yina, Nkinsi ya Lubutuku ke pesaka ve Nzambi ti Mwana na yandi Yezu Kristu lukumu. Keti beto fwete baka diambu yai bonso nsaka? Biblia ke yula nde: “Inki kuwakana kele na kati ya lunungu ti kufwa bansiku? To inki kuwakana kele na kati ya nsemo ti mpimpa?” (2 Bakorinto 6:14) Nkinsi ya Lubutuku kele bonso nti mosi ya me tengamaka yina ‘bo lenda tandula ve.’—Longi 1:15.