KAPU 12

‘Yandi Vandaka Kutuba na Bo Ve Kukonda Kingana’

1-3. (a) Inki dibaku ya nene balongoki yina kesala nzyetelo ti Yezu kele na yo, mpi nki mutindu yandi kesadisa bo na kuyibuka mambu ya yandi kelonga? (b) Sambu na nki yo kevandaka mpasi ve na kuyibuka bingana ya mbote?

 BALONGOKI yina kesala nzyetelo ti Yezu kele ti dibaku ya nene. Bo kelonguka mbala mosi na Longi ya Nene. Bo kewa ndinga na yandi ntangu yandi ketendudila bo Ndinga ya Nzambi mpi kelonga bo bakyeleka ya kepesa kyese. Ntangu yai, yo kelomba nde bo simba mambu ya mfunu yina Yezu ketuba na mabanza mpi na ntima na bo, sambu ntangu ya kusonika yo melunga ntete ve. * Kansi, Yezu kesadisa bo na kuyibuka mambu ya yandi kelonga. Na nki mutindu? Na mutindu na yandi ya kulonga, mingimingi mayele na yandi ya kusadila bingana.

² Ya kyeleka, bantu kevilaka nswalu ve bingana ya mbote. Nsoniki mosi kutubaka nde bingana “kesadisaka na kumona na meso mambu yina kekota na makutu” mpi yo “kesadisaka bawi na kumona na mabanza na bo bifwanisu ya mambu yina bo kewa.” Sambu mbala mingi beto keyindulaka mbote na nsadisa ya bifwanisu, bingana lenda sadisa beto na kubakisa mbote bangindu ya mpasi. Bingana lenda pesa ntendula na bangogo mpi kulonga beto malongi yina beto tavila ve.

³ Ata longi yankaka ve na ntoto mesadilaka mbote bingana kuluta Yezu Kristu. Tii bubu yai, bantu keyibukaka kukonda mpasi bingana na yandi. Sambu na nki Yezu kusadilaka mbala mingi metode yai ya kulongila? Inki kusalaka nde bingana na yandi kuvanda ya mbote mpenza? Inki mutindu beto lenda longuka na kusadila metode yai ya kulongila?

 Kikuma ya Yezu Kulongilaka na Bingana

4, 5. Sambu na nki Yezu kusadilaka bingana?

⁴ Biblia kepesa bikuma zole ya mfunu yina kupusaka Yezu na kusadila bingana. Ya ntete, na kusalaka mutindu yina yandi lungisaka mbikudulu. Na Matayo 13:34, 35, beto ketanga nde: “Yesu vandaka kutuba na bantu mambu yina yonso kaka na bingana mpamba. Yandi kusalaka mutindu yina sambu na kulungisa mambu yina ya profete ya Nzambi tubaka: ‘Mono ta tubaka na bo na bingana; Mono ta zabisaka bo mambu yina ya Nzambi me bumbaka katuka ntangu yandi salaka bima yonso.’” Profete yina Matayo ketubila kuvandaka nsoniki ya Nkunga 78:2. Muyimbi-bankunga yina kusonikaka mambu yango na ngolo ya mpeve ya Nzambi bamvu-nkama mingi na ntwala nde Yezu kubutuka. Yo ketendula inki? Nde bamvula mingi na ntwala, Yehowa kutubaka dezia nde Mesia zolaka kulonga na nsadisa ya bingana. Ya kyeleka, Yehowa kebakaka mpenza metode yai ya kulongila na valere.

⁵ Ya zole, Yezu kutendulaka nde yandi sadilaka bingana sambu na kukabula bantu yina bantima kukumaka “ngolo-ngolo.” (Matayo 13:10-15; Yezaya 6:9, 10) Na nki mutindu bingana na yandi vandaka kumonisa pwelele bangindu ya bantu? Bambala yankaka, yandi vandaka kuzola nde bawi na yandi kulomba ntendula sambu na kubakisa mpenza bangogo na yandi. Bantu ya kudikulumusa vandaka kulomba ntendula na luzolo yonso, kansi bantu ya lulendo to yina vandaka kutula ve dikebi kusalaka yo ve. (Matayo 13:36; Marko 4:34) Na mutindu yina, bingana ya Yezu kumonisaka kyeleka na bantu yina kuvandaka na nzala na yo na ntima na bo; kansi yo bumbaka kyeleka na bantu yina vandaka lulendo na ntima.

6. Inki balukanu ya mfunu bingana ya Yezu vandaka kulungisa?

⁶ Bingana ya Yezu vandaka kulungisa balukanu yankaka mingi ya mfunu. Yo tedimisaka mpusa mpi kubendaka bantu na kuwidikila. Yo vandaka kutula na mabanza bifwanisu yina kuvandaka mpasi ve na kubakisa. Mutindu beto tubaka yo na luyantiku, bingana ya Yezu kusadisaka bawi na yandi na kuyibuka bangogo na yandi. Disolo na Zulu ya Ngumba, yina kele na Matayo 5:3–7:27, kele mbandu mosi ya nene ya kemonisa nde Yezu kusadilaka  bingana mingi. Bo ketubaka nde disolo yai kele ti kutuba ya kifwani kuluta 50. Sambu na kubakisa inki yo ketendula, yibuka nde muntu lenda tanga disolo yai na ndinga ya ngolo na minuta kiteso ya 20. Ti vitesi yina, Yezu kusadilaka kutuba mosi ya kifwani na nima ya basegondi kiteso ya 20! Yo kele pwelele nde, Yezu kubakisaka mpenza mfunu ya kusadila kutuba ya kifwani!

7. Sambu na nki kulanda mbandu ya Yezu na mutindu yandi sadilaka bingana?

⁷ Bonso balongoki ya Kristu, beto kezola kulanda mutindu na yandi ya kulonga mpi ya kusadila bingana. Mutindu bima yina keyikaka ntomo mpi nsudi na madya kepesaka mpusa ya kudya, bingana ya mbote lenda sala nde malongi na beto kupesa bantu yankaka mpusa. Bingana ya bo meyindula mbote lenda kumisa mpi bakyeleka ya mfunu pete na kubakisa. Ntangu yai, bika beto tadila mbote-mbote mambu yankaka yina kusalaka nde bingana ya Yezu kuvanda ya mbote. Ebuna beto takuka kumona mutindu beto lenda sadila mbote metode ya kulongila yai ya mfunu.

Kufwanisa Mambu na Mutindu ya Kukonda Mpasi

8, 9. Inki mutindu Yezu kufwanisaka mambu na mutindu ya kukonda mpasi, mpi inki kusalaka nde mambu yina yandi fwanisaka kuvandaka mbote mpenza?

⁸ Ntangu yandi vandaka kulonga, mbala mingi Yezu kufwanisaka mambu yina vandaka mpasi ve, mpi yina vandaka kulomba kaka bangogo fyoti. Kansi, bangogo ya kukonda mpasi vandaka kusadisa bawi na kumona na mabanza bifwanisu ya pwelele mpi kulonga bo na mutindu ya pwelele bakyeleka ya mfunu ya kimpeve. Mu mbandu, ntangu yandi longisilaka balongoki na yandi na kudiyangisa ve sambu na bampusa ya konso kilumbu, yandi tubilaka “bandeke” mpi “bintuntu yina kele na nseke.” Bandeke kekunaka ve mpi kekatulaka ve bima na bilanga, bintuntu mpi kesalaka ve, yo ketungaka ve bilele. Kansi, Nzambi kekudibanzaka sambu na yo. Yo kele mpasi ve na kubakisa dilongi ya yandi kezola kupesa: Kana Nzambi kekudibanzaka sambu na bandeke mpi bintuntu, ntembe kele ve nde yandi takudibanza sambu na bantu yina kelanda “na kusosa [ntete] Kimfumu.”​—Matayo 6:26, 28-33.

⁹ Yezu kusadilaka mpi mingi kutuba ya kifwani yina ketendulaka  kima mosi na kusadilaka kima yankaka (metaphore), yina kele mutindu ya kuluta ngolo ya kufwanisa mambu. Kutuba yai ya kifwani ketubilaka kima mosi bonso nde yo kele kima yankaka. Na mbandu yai dyaka, yandi fwanisaka mambu na mutindu ya kukonda mpasi. Kilumbu mosi, yandi songaka balongoki na yandi nde: ‘Beno kele mwinda sambu na bantu.’ Balongoki kubakisaka mbala mosi kutuba yai ya kifwani, disongidila, na bangogo mpi na bisalu na bo, bo lendaka kubika nde nsemo ya kyeleka ya kimpeve kupela mpi kusadisa bankaka na kupesa Nzambi lukumu. (Matayo 5:14-16) Tala kutuba ya kifwani yankaka yina ketendulaka kima mosi na kusadilaka kima yankaka yina Yezu kusadilaka: ‘Beno kele mungwa sambu na bantu’ mpi “Mono kele nti ya vinu, beno kele balutangu.” (Matayo 5:13; Yoane 15:5) Kutuba ya kifwani ya mutindu yai kele na ngolo mingi sambu yo kevandaka ya kukonda mpasi.

10. Inki kele mwa bambandu ya kemonisa mutindu nge lenda sadila bingana na ntangu nge kelonga?

¹⁰ Inki mutindu nge lenda sadila bingana na ntangu nge kelonga? Yo kelomba ve nde nge ganga masolo ya nda-nda mpi ya mpasi. Meka na kufwanisa mambu na mutindu ya kukonda mpasi. Yindula nde nge ketadila disolo ya lufutumuku mpi nge kezola kupesa kingana sambu na kumonisa nde kufutumuna bafwa tavanda ve mpasi sambu na Yehowa. Ti nki dyambu nge tafwanisa yo? Biblia kefwanisa lufwa ti mpongi. Nge lenda tuba nde, “Nzambi lenda futumuna bafwa kukonda mpasi kaka mutindu beto lenda tedimisa muntu na mpongi.” (Yoane 11:11-14) Yindula nde nge kezola kumonisa nde bana kele ti mfunu ya zola sambu na kuyela mbote. Inki mbandu nge lenda sadila? Biblia kefwanisaka bana ti “bamwa-nti [ya mpa] ya olive.” (Nkunga 128:3) Nge lenda tuba nde, “Mwana kevandaka ti mfunu ya zola mutindu nti kevandaka ti mfunu ya mwini mpi masa.” Kana nge kefwanisa mambu na mutindu ya kukonda mpasi, yo tavanda mpasi ve sambu bawi na nge kubakisa mambu ya nge ketuba.

Yo Katukaka na Luzingu ya Konso Kilumbu

11. Pesa bambandu ya kemonisa mutindu bingana ya Yezu kumonisaka mambu yina yandi monaka ntangu yandi vandaka kuyela na Galilea.

¹¹ Yezu kuvandaka mayele mingi na kuzwa bingana yina  vandaka kutubila luzingu ya bantu. Bingana na yandi mingi vandaka kumonisa mambu ya konso kilumbu yina yandi monaka mbala yankaka na ntangu yandi vandaka kuyela na Galilea. Yindula fyoti bumwana na yandi. Mbala ikwa yandi monaka mama na yandi ketuta bambuma sambu na kubaka fufu, ketula levire na pate ya mampa, kepedisa mwinda, to kekomba nzo? (Matayo 13:33; 24:41; Luka 15:8) Mbala ikwa yandi monaka balobi ya bambisi kelosa babukondi na bo na Nzadi ya Galilea? (Matayo 13:47) Mbala ikwa yandi monaka bana kesakana na zandu? (Matayo 11:16) Ntembe kele ve nde Yezu kumonaka mambu yankaka ya kesalamaka mbala mingi yina yandi tubilaka na bingana na yandi, mu mbandu: bankeni ya bo kekuna, bankinsi ya makwela ya kyese, mpi bilanga ya bambuma ya ketela na ntangu.​—Matayo13:3-8; 25:1-12; Marko 4:26-29.

12, 13. Sambu na nki yo vandaka mfunu nde Yezu kusadila nzila yina vandaka kukatuka ‘na Yerusalemi mpi vandaka kukwenda na Yeriko’ sambu na kutendula dyambu yina yandi vandaka kutuba na kingana ya Musamaria ya mbote?

¹² Na bingana na yandi, Yezu kutubilaka mambu yina bawi na yandi kuzabaka mbote. Mu mbandu, yandi yantikaka kingana ya Musamaria ya mbote mutindu yai: “Muntu mosi katukaka na bwala Yerusalemi, yandi vandaka kwenda [to, “kukulumuka,” NW] na bwala Yeriko. Na nzila, bamiyibi simbaka yandi, bo katula yandi bilele, bo bula yandi, . . . bo bikisa yandi penepene na kufwa.” (Luka 10:30) Yezu kutubilaka nzila yina vandaka kukatuka ‘na Yerusalemi mpi vandaka kukwenda na Yeriko’ sambu na kutendula dyambu yina yandi vandaka kutuba. Ntangu yandi vandaka kuta kingana yai, yandi vandaka na Yudea, ntama mingi ve ti Yeruzalemi; ntembe kele ve nde bawi na yandi kuzabaka nzila yina yandi vandaka kutubila. Bantu kuzabaka nde nzila yina kuvandaka ya kigonsa, mingimingi sambu na muntu yina ketambula yandi mosi. Yo vandaka na kingenga mpi ya kubaluka-baluka, mpi yo vandaka kupesa miyibi bisika mingi ya kubumbama.

¹³ Yezu kuyikaka mambu yankaka ya bantu kuzabaka mbote sambu na nzila yina vandaka kukatuka ‘na Yerusalemi mpi vandaka kukwenda na Yeriko.’ Kingana yango ketuba nde, ntete nganga-Nzambi mosi mpi na nima Mulevi kulutaka na nzila yina —kansi ata mosi ve na kati na bo kutelamaka sambu na kusadisa muntu yina. (Luka 10:31, 32) Banganga-Nzambi vandaka kusala na tempelo na Yeruzalemi, mpi Balevi vandaka kusadisa bo. Banganga-Nzambi ti Balevi mingi vandaka kuzinga na Yeriko na ntangu bo vandaka ve na bisalu ya kusala na tempelo; Yeriko kuvandaka na kitamina ya bakilometre 23 mpamba katuka na Yeruzalemi. Yo yina, bantu vandaka kukutana ti bo mbala mingi na nzila yina. Simba mpi nde, Yezu kutubaka nde muntu yina kukatukaka “na bwala Yerusalemi” vandaka “kukulumuka,” kansi yandi vandaka kutombuka ve. Bawi na yandi kubakisaka dyambu yai. Yeruzalemi kuvandaka na zulu, kansi Yeriko kuvandaka na nsi. Yo yina, kana muntu mekatuka “na bwala Yeruzalemi,” yandi vandaka “kukulumuka.” * Yezu vandaka kutadila bawi na yandi.

14. Ntangu beto kesadila bingana, inki mutindu beto lenda tadila bawi na beto?

¹⁴ Na ntangu beto kesadila  bingana, beto mpi fwete tadila bawi na beto. Inki mwa mambu beto lenda tadila na ntangu beto kepona bingana ya kusadila? Mbala yankaka, beto lenda tadila mambu bonso mvula, mutindu ya kuzinga to dibuta, mpi kisalu na bo. Mu mbandu, bantu ya kezingaka kisika yina bo kesalaka bilanga tabakisa mbote mpenza kingana ya ketubila mambu ya metala kusala bilanga kuluta bantu ya kezingaka na mbanza mosi ya nene. Luzingu mpi bisalu ya konso kilumbu ya bawi na beto​—bana na bo, banzo na bo, mambu ya bo kezolaka kusala, madya na bo​—lenda sadisa beto na kuzwa bingana ya mbote.

Yo Katukaka na Lugangu

15. Sambu na nki yo keyitukisa ve na kumona nde Yezu zabaka lugangu mbote mpenza?

¹⁵ Bingana mingi ya Yezu kemonisaka nde yandi zabaka mbote lugangu—banti, bambisi, ti bansungi. (Matayo 16:2, 3; Luka 12:24, 27) Na wapi yandi bakaka nzayilu ya mutindu yai? Ntangu yandi vandaka kuyela na Galilea, ntembe kele ve nde yandi vandaka ti mabaku mingi ya kutala lugangu. Kuluta dyaka, Yezu kele “mbuta ya bantu yonso ti ya bima yonso ya Nzambi salaka,” mpi Yehowa kusadilaka yandi bonso “kapita ya kisalu” ntangu yandi gangaka bima yonso. (Kolosai 1:15, 16; Bingana 8:30, 31) Keti yo keyitukisa na kumona nde Yezu kuzabaka lugangu mbote? Bika beto tala mutindu yandi sadilaka nzayilu yai na mayele yonso.

16, 17. (a) Inki kemonisa nde Yezu vandaka kuzaba mbote bikalulu ya mameme? (b) Inki mbandu kemonisa nde mameme kewidikilaka mpenza ndinga ya ngungudi na bo?

¹⁶ Kuvila ve nde Yezu kutubaka nde yandi kele “ngungudi mosi ya mbote ya mameme” mpi nde balongoki na yandi kele “mameme.” Mambu yina Yezu kutubaka kemonisa nde yandi vandaka kuzaba mbote bikalulu ya mameme. Yandi zabaka nde bangwisana ya ngolo kuvandaka na kati ya bangungudi ti mameme na bo. Yandi monaka nde bigangwa yai ya bo ketudilaka ntima vandaka bulemfu mingi mpi vandaka kulanda na kwikama yonso ngungudi na bo. Sambu na nki mameme kelandaka ngungudi na bo? Yezu kutubaka nde: “Sambu bo zaba ndinga na yandi.” (Yoane 10:2-4, 11) Keti ya kyeleka mameme kezabaka ndinga ya ngungudi na bo?

 ¹⁷ Na mukanda na yandi mosi ya Kingelesi (Géographie historique de la Terre sainte), George A. Smith kusonikaka mambu ya yandi monaka: “Bantangu yankaka na midi beto vandaka kupema na lweka ya mosi ya mabulu ya masa ya Yudea, kisika bangungudi tatu to iya vandaka kunata mameme na bo. Mameme vandaka kuvukana, mpi beto vandaka kudiyula mutindu konso ngungudi zolaka kuzaba dyaka mameme na yandi. Ntangu mameme kumanisaka na kunwa masa mpi na kusakana, konso ngungudi vandaka kukwenda na kisika na yandi na muwanda mpi vandaka kubinga na mutindu na yandi ya kuswaswana; mpi mameme ya konso ngungudi vandaka kukatuka na kibuka sambu na kukwenda na ngungudi na bo, mpi bo vandaka kukwenda na ndonga mutindu bo kwisaka.” Yezu kusadilaka kingana mosi ya mbote mpenza sambu na kulonga dilongi na yandi, disongidila, kana beto kendima mpi kelemfuka na malongi na yandi mpi kana beto kelanda lutwadisu na yandi, beto lenda kuditula na nsi ya lutaninu ya zola ya ‘ngungudi ya mbote.’

18. Na wapi beto lenda zwa bansangu ya metala lugangu ya Yehowa?

¹⁸ Inki mutindu beto lenda longuka na kusadila bingana yina kekatuka na lugangu? Beto lenda sadila bikalulu ya kuyituka ya  bambisi sambu na kufwanisa mambu na mutindu ya kukonda mpasi mpi ya mbote. Na wapi beto lenda zwa mambu ya metala lugangu ya Yehowa? Biblia ketubilaka mingi bambisi ya mutindu na mutindu, mpi bantangu yankaka, yo kesadilaka bikalulu ya bambisi na mutindu ya kifwani. Biblia ketubilaka kuvanda ntinu bonso mbambi to nkoi, kuvanda mayele bonso nioka, mpi kuvanda ntima mpembe bonso pizio. * (1 Bansangu 12:9; Habakuki 1:8; Matayo 10:16) Beto lenda zwa mambu yankaka ya mfunu na Nzozulu ya Nkengi, Réveillez-vous !, mpi mikanda yankaka yina Bambangi ya Yehowa mebasisaka. Nge lenda longuka mambu mingi na kutalaka mutindu mikanda yai kefwanisaka na mutindu ya kukonda mpasi mambu yina kekatukaka na bigangwa mingi ya kitoko ya Yehowa.

Yo Katukaka na Mambu ya Kyeleka ya Luzingu

19, 20. (a) Sambu na kumonisa nde lukwikilu mosi kuvandaka ya luvunu, inki mutindu Yezu kusadilaka mbote dyambu mosi ya kusalamaka ntama mingi ve? (b) Inki mutindu beto lenda sadila mambu mpi baeksperiansi ya kyeleka ya luzingu na ntangu beto kelonga?

¹⁹ Bingana ya mbote lenda katuka na mambu ya kyeleka ya luzingu. Kilumbu mosi, Yezu kusadilaka dyambu mosi ya kusalamaka ntama mingi ve sambu na kumonisa luvunu ya lukwikilu yina vandaka kutuba nde mpasi kebwilaka kaka bantu yina mefwana na kubaka yo. Yandi tubaka nde: “Ebwe sambu na bantu yina kumi na nana fwaka ntangu nzo ya nda yina vandaka penepene na kiziba ya Siloe kwisaka kubwila bo? Keti beno ke banza nde bo vandaka mbi kuluta bantu ya nkaka yonso ya Yerusalemi?” (Luka 13:4) Ya kyeleka, myoyo 18 yina kufwaka ve sambu bo salaka disumu yina kupesaka ve Nzambi kyese. Kansi, bo fwaka lufwa ya mpasi sambu na ntangu ti mambu ya kukonda kukana. (Longi 9:11) Na mutindu yina, Yezu kusadilaka dikambu yina bawi na yandi kuzabaka mbote sambu na kumonisa nde dilongi yina kuvandaka ya luvunu.

²⁰ Inki mutindu beto lenda sadila mambu mpi baeksperiansi ya kyeleka ya luzingu na ntangu beto kelonga? Yindula nde nge ketubila  kulungana ya mbikudulu ya Yezu ya ketadila kidimbu ya kumonana na yandi. (Matayo 24:3-14) Nge lenda tubila bansangu ya mesalama ntama mingi ve yina ketubila bitumba, nzala, to kunikana ya ntoto sambu na kumonisa nde mambu ya sikisiki ya kidimbu kele na kulungana. To yindula nde nge kezola kusadila eksperiansi mosi sambu na kumonisa bansoba yina kele mfunu sambu na kulwata kimuntu ya mpa. (Efezo 4:20-24) Na wapi nge lenda zwa eksperiansi ya mutindu yina? Nge lenda baka yo na luzingu ya Bakristu yina nge mezaba, to nge lenda sadila eksperiansi mosi yina kele na mikanda ya Bambangi ya Yehowa.

21. Inki balusakumunu kekatukaka na kuvanda longi ya mbote ya Ndinga ya Nzambi?

²¹ Ya kyeleka, Yezu kuvandaka Longi ya Nene! Mutindu beto memona yo na kitini yai, ‘kulonga mpi kuzabisa nsangu ya mbote’ kuvandaka kisalu mosi ya mfunu na luzingu na yandi. (Matayo 4:23) Yo kele mpi kisalu ya mfunu na luzingu na beto. Kuvanda longi ya mbote kenataka balusakumunu mingi. Na ntangu beto kelongaka, beto kepesaka bankaka, mpi kupesa ya mutindu yai kenataka kyese. (Bisalu 20:35) Kyese yina kekatukaka na kuzaba nde beto kepesa kima mosi ya kele na valere ya kyeleka mpi ya kukonda nsuka, disongidila kyeleka ya metala Yehowa. Beto lenda baka mpi kyese yina kekatukaka na kuzaba nde beto kelanda mbandu ya Yezu, Longi ya kuluta nene ya ntangu yonso.

[Banoti na nsi ya lutiti]

[Bangyufula ya disolo ya kulonguka]

[Lupangu ya kele na lutiti 127]

Inki Mutindu Nge Lenda Landa Yezu?

● Inki mambu ya lugangu Yezu kusadilaka na bingana na yandi, mpi nki mutindu nge lenda sadila bambandu ya mutindu mosi?—Matayo 13:24-32.

● Inki mutindu Yezu kufwanisaka mambu na mutindu ya kukonda mpasi sambu na kulonga dilongi mosi ya ngolo, mpi nki dilongi beto kebaka na mbandu na yandi?​—Matayo 18:12-14.

● Inki mambu ya konso kilumbu Yezu kusadilaka, mpi nki mutindu mbandu na yandi lenda sadisa nge na kupona bingana?​—Luka 11:5-8; 12:6.

[Bifwanisu ya kele na lutiti 123]

Inki mutindu Yezu kusadilaka bandeke ti bintuntu sambu na kumonisa nde Nzambi kekudibanzaka sambu na beto?