KAPU YA TATU

‘Songa bo Mambu Yai’

1. (a) Na nki mambu Yezu ti Yeremia kele ya kufwanana? (b) Sambu na nki beto fwete landa mbandu ya Yeremia na kisalu na beto ya kusamuna?

 YEZU KRISTU kele mbandu ya kukuka yina beto kelandaka na kisalu ya kusamuna nsangu ya mbote. Kansi, dyambu ya kebenda dikebi kele nde bantu ya mvu-nkama ya ntete yina vandaka kumona Yezu kuyindulaka bantangu yankaka nde yandi vandaka profete Yeremia. (Mat. 16:13, 14) Mutindu Nzambi kusalaka sambu na Yezu, yandi pesaka mpi Yeremia ntuma ya kusamuna. Mu mbandu, na dibaku mosi Nzambi kusongaka yandi nde: “Songa bantu ya Israele [mambu yai, NW] nde mono Mfumu Nzambi, Nzambi na bo ke tuba.” (Yer. 13:12, 13; Yoa. 12:49) Mpi na kisalu na yandi ya kusamuna, Yeremia kumonisaka bikalulu ya mefwanana ti ya Yezu.

2. Inki mutindu bampusa ya bantu bubu yai mefwanana ti yina ya Bayuda na ntangu ya Yeremia?

² Kansi, Bambangi yankaka lenda tuba nde: ‘Kisalu na beto ya kusamuna meswaswana ti ya Yeremia. Yandi vandaka kinati​-ndinga ya Nzambi na dikanda yina kudipesaka na Nzambi, kansi bantu mingi yina beto kelongaka nsangu mezaba Yehowa ve.’ Dyambu yai kele kyeleka. Kansi na ntangu ya Yeremia, Bayuda mingi kukumaka “bazoba” mpi bo yambulaka Nzambi ya kyeleka. (Tanga Yeremia 5:20-22.) Yo lombaka nde bo sala nsoba sambu na kusambila Yehowa na mutindu ya mbote. Mutindu mosi, bubu yai bantu​—yo vanda bo ketuba nde bo kele Bakristu to ve​—fwete longuka na kutina Yehowa boma mpi kulanda lusambu ya kyeleka. Bika beto tala mutindu beto lenda sadila Nzambi ya kyeleka mpi kusadisa bantu na kulandaka mbandu ya Yeremia.

 ‘MFUMU NZAMBI SIMBAKA MONO NA MUNOKO’

3. Inki dyambu ya mfunu Nzambi kusalaka Yeremia na luyantiku ya kisalu na yandi, mpi nki mutindu profete kudiwaka sambu na dyambu yina?

³ Yibuka nde na luyantiku ya kisalu na yandi ya kiprofete, Yeremia kuwaka bangogo yai: “Kwenda na bantu yina ya mono ke tinda nge; tuba na bo mambu yonso ya mono ke songa nge. Kutina bo boma ve, sambu mono ta vanda na nge, mono ta keba nge. Mono Mfumu Nzambi muntu me tuba.” (Yer. 1:7, 8) Mpi na nima Nzambi salaka dyambu mosi ya kuyituka. Yeremia kesonga beto nde: “Mfumu Nzambi tandulaka diboko, yandi simbaka mono na munoko, ebuna yandi tubaka na mono nde: ‘Tala, mono ke tula mambu na mono na munoko na nge. Bubu yai mono ke pesa nge kiyeka.’” (Yer. 1:9, 10) Banda na ntangu yina, Yeremia kuzabaka nde yandi vandaka kutuba sambu na Nzambi Nkwa​-Ngolo Yonso. * Ti lusadisu ya Nzambi, kikesa ya Yeremia sambu na kisalu ya santu kuyelaka.​—Yez. 6:5-8.

4. Inki bambandu ya kikesa na kisalu ya kusamuna nge lenda tubila?

 ⁴ Bubu yai, Yehowa kesimbaka ve ata nsadi na yandi mosi na nitu. Kansi, na nzila ya mpeve na yandi, yandi kepesaka bo mpusa ya ngolo ya kusamuna nsangu ya mbote. Mingi na kati na bo kemonisaka kikesa ya ngolo. Beto baka mbandu ya Maruja na Espagne. Banda bamvula kuluta 40, maboko mpi makulu na yandi kuvandaka paralize. Kusamuna nzo na nzo kele mpasi sambu na yandi, yo yina yandi kesosaka mitindu yankaka ya kusala kisalu ya kusamuna ti kikesa yonso. Mutindu mosi yina yandi kesadilaka kele kusonika mikanda. Maruja ketubaka mambu ebuna mwana na yandi ya nkento kesonikaka yo. Na nsungi ya kampanie yina kusalaka ngonda mosi, Maruja mpi “sekretere” na yandi kutindaka mikanda kuluta 150, mpi bo kotisaka trakiti mosi na kati ya konso amvelopi. Na nzila ya bikesa na bo, bantu mingi yina kuvandaka kuzinga na bwala mosi ya penepene kuwaka nsangu ya mbote. Maruja kusongaka mwana na yandi ya nkento nde, “Kana mosi na kati ya mikanda na beto kubwa na maboko ya muntu mosi ya ntima ya masonga, Yehowa tasadisa beto na kuyantika kulonguka Biblia ti muntu.” Nkuluntu mosi ya dibundu na bo kusonikaka nde: “Mu kepesa Yehowa mersi sambu na bampangi ya  bankento bonso Maruja, yina kelongaka bankaka na kubakisa mambu yina kele mpenza mfunu.”

5. (a) Inki mutindu Yeremia kutaninaka kikesa na yandi na ntangu bantu vandaka kutula ve dikebi na nsangu na yandi? (b) Inki mutindu nge lenda tanina kikesa na nge ya kuzabisa nsangu ya mbote?

⁵ Na ntangu ya Yeremia, bantu mingi ya Yeruzalemi vandaka ‘kumona kiese ve’ na kyeleka ya Nzambi. Keti profete yambulaka kusamuna sambu bantu mingi vandaka kutula ve dikebi na nsangu? Ata fyoti ve! Yeremia kutubaka nde: “Mfumu Nzambi, makasi na nge me lutila mono, yo me lembisa mono mpenza.” (Yer. 6:10, 11) Inki mutindu nge lenda tanina kikesa ya mutindu yina? Mutindu mosi kele ya kuyindulula dibaku ya kuluta kitoko ya nge kele na yo ya kumonisa Nzambi ya kyeleka. Nge mezaba nde bantu ya nene ya nsi-ntoto yai kevwenzaka zina ya Nzambi ya kyeleka. Yindula mpi mutindu bantwadisi ya mabundu mekusaka bantu na teritware na beno, kaka mutindu banganga-Nzambi kukusaka bantu na ntangu ya Yeremia. (Tanga Yeremia 2:8, 26, 27.) Kansi, nsangu ya mbote ya Kimfumu ya Nzambi yina nge kesamunaka kemonisaka mpenza mawa ya Nzambi sambu na bantu. (Mawa 3:31, 32) Ee, kuyindulula na kyeleka ya mutindu yai lenda sadisa nge na kutanina kikesa na nge ya kuzabisa nsangu ya mbote mpi ya kusadisa bantu yina mefwanana ti mameme.

6. Inki bampasi ya ngolo Yeremia kukutanaka na yo?

⁶ Ziku nge tandima nde kutanina kikesa na kisalu ya Bukristu kevandaka ve pete ntangu yonso. Ntangu yandi vandaka kusadila Yehowa, Yeremia mpi kukutanaka ti bampasi ya ngolo, tanga mpi baprofete ya luvunu. Nge lenda tanga mbandu mosi na Yeremia kapu 28. Bantu mingi kutulaka ve dikebi na nsangu na yandi, mpi bantangu yankaka yandi kudiwaka bonso nde yandi kele yandi mosi. (Yer. 6:16, 17; 15:17) Dyaka, bantangu yankaka yo lombaka nde yandi zinga ti bambeni yina vandaka kutula luzingu na yandi na kigonsa.​—Yer. 26:11.

Sambu na nki nge lenda tula ntima nde Yehowa tasadisa nge na kununga bampasi ntangu nge kesamunaka nsangu ya mbote?

 ‘MFUMU, NGE KUSAKA MONO’

7, 8. Na nki mutindu ya mbote Nzambi “kukusaka” Yeremia?

⁷ Na nsungi mosi ya bantu vandaka kuseka mpi kufinga Yeremia konso kilumbu, yandi zabisaka Nzambi mawi na yandi. Na ngindu na nge, na nki mutindu Yehowa “kukusaka” (NW) profete na yandi ya kwikama, mutindu yo kele na Yeremia 20:7, 8?​—Tanga.

⁸ Yehowa kukusaka ve ata fyoti Yeremia na kusadilaka pula mosi ya mbi to ya kubumbana. Kansi, Nzambi “kukusaka” profete na yandi na mutindu mosi ya mbote. Yeremia kumonaka nde kimbeni kuvandaka ngolo kibeni na mpila nde yandi lendaka dyaka ve kulungisa kisalu to mukumba yina Nzambi kupesaka yandi. Kansi ata mpidina, yandi lungisaka yo, ti lusadisu ya Nkwa-Ngolo Yonso. Yo yina, nge lenda tuba nde Yehowa pesaka yandi ngolo mingi yina kulutaka ngolo ya Yeremia mpi ya bangindu na yandi ya kimuntu. Ntangu nsadi yai ya Nzambi kuyindulaka nde yandi mekuma na ndilu na yandi mpi yandi lenda landa dyaka ve kusala kisalu, Yehowa kusadilaka ngolo mosi ya kendimisa na mpila nde Yeremia kukumaka bonso nde bo mekusa yandi. Nzambi kumonanaka ngolo kuluta balebakanu ya profete. Ata na ntangu bantu vandaka kutula ve dikebi na nsangu na yandi, kubuya yandi, mpi kunyokula yandi, Yeremia kulandaka na kusamuna.

9. Sambu na nki nge lenda baka kikesa na bangogo yina kele na Yeremia 20:11?

⁹ Yehowa kumonanaka bonso muntu ya “ngolo mpenza” na lweka ya Yeremia, sambu na kusadisa yandi. (Yer. 20:11) Dyaka, Nzambi lenda pesa nge mpi ngolo ya kutanina kikesa na nge sambu na lusambu ya kyeleka mpi kulanda na kukwenda na ntwala ata nge kekutana ti bampasi ya ngolo. Nge lenda yindulula na dyambu yai mutindu mbalula yankaka ya Biblia ketubila yo​—Yehowa tatelama na lweka na nge bonso “soda mosi ya ngolo.”​—Contemporary English Version.

10. Inki kele lukanu na nge kana nge mekutana ti bampasi?

¹⁰ Ntumwa Polo kubendaka dikebi na dyambu yina ntangu yandi syamisaka Bakristu yina vandaka kukutana ti kimbeni. Yandi sonikaka nde: “Bikalulu na beno fweti landa mambu yina ya  Nsangu ya Mbote ya Kristo ke songaka. Mpidina, . . . mono ta waka kaka nde beno ke zinga kaka na kikesa, na mabanza mosi; beno ke nwana na kimvuka mosi sambu na lukwikilu yina ke katukaka na Nsangu ya Mbote. Beno tina bambeni na beno boma ve.” (Filp. 1:​27, 28) Bonso Yeremia mpi Bakristu ya mvu-nkama ya ntete kusalaka, nge lenda mpi nge fwete tula ntima na Nzambi Nkwa-Ngolo Yonso na ntangu nge kesala kisalu na nge ya kusamuna. Kana bantu yankaka kuseka to kunwanisa nge, yibuka nde Yehowa kele na lweka na nge mpi yandi lenda pesa nge ngolo mingi. Yandi salaka mutindu yina sambu na Yeremia mpi mesalaka mutindu mosi sambu na bampangi na nge mingi; yo yina, yandi lenda sala mpi mpidina sambu na nge. Bondila yandi sambu yandi sadisa nge, mpi tula ntima nde yandi tapesa mvutu na kisambu na nge. Nge mpi lenda mona nde nge ‘mekusama’ na ntangu Nzambi kepesa nge ngolo ti kikesa ya kununga bampasi, na kisika ya kuwa boma. Ee, nge lenda sala mambu mingi kuluta yina nge yindulaka nde nge lenda sala.​—Tanga Bisalu 4:29-31.

11, 12. (a) Inki bansoba nge lenda sala sambu na kusolula ti bantu mingi na kisalu na nge ya kusamuna? (b) Kifwanisu yina kele na lutiti 39 kepesa nki mabaku yina beno lenda sadila na teritware na beno?

¹¹ Mambu ya ketadila kisalu ya Yeremia ya beto ketanga lenda sadisa beto na mitindu mingi sambu na kuvanda baministre ya mefwana ya nsangu ya mbote. Na nima ya kusala bonso profete ya Yehowa bamvula kuluta 20, yandi tubaka nde: “Mono [vandaka kutelama na sukasuka mpi kutuba, NW] kansi beno ke waka ve.” (Yer. 25:3) Ya kyeleka, yandi vandaka kuyantika na sukasuka na kisika ya kusala yo na nsukinina. Keti beto lenda longuka dyambu mosi ya mfunu na mbandu na yandi? Na mabundu mingi, kele ti bansamuni yina ketelamaka na suka sambu na kusolula ti bantu na bisika babisi mpi batre ketelamaka. Na babwala, Bambangi mingi kesadilaka bangunga ya suka sambu na kutala bantu ya kesalaka bilanga mpi bankaka ya kevandaka meyantika dezia bisalu na ntangu yina. Keti nge lenda yindula mitindu yankaka ya nge lenda sadila dilongi yai ya beto mebaka na kisalu ya kwikama ya Yeremia? Inki beto lenda tuba na yina metala kutelama na sukasuka sambu na kukuma na ntwala, na ntangu yina bo metulaka sambu na lukutakanu ya kisalu ya bilanga?

 ¹² Dyaka, kusamuna nzo na nzo na nima ya midi mpi na nkokila kebutaka mbala mingi bambuma ya mbote na babwala mingi. Bansamuni yankaka nkutu kesamunaka na mpimpa, bo kekwendaka kutala bantu yina kesalaka na bisika yina bo ketekaka mazuti mpi esanse, na barestora mpi na bisika yankaka ya mumbongo yina kesalaka mpimpa ti mwini. Keti nge lenda yidika manaka na nge sambu na kusamuna bantangu yina nge lenda kuta bantu na banzo to na bisika yankaka?

Sambu na nki nge ketula ntima nde Yehowa kesadisaka nge ntangu nge kesamunaka nsangu na yandi?

13, 14. (a) Inki mutindu mbandu ya Yeremia ketadila kusala bamvutukilu ya mpa? (b) Inki kemonisa mpusa na nge ya kuvanda muntu ya bo ketudila ntima na yina metala kusala bamvutukilu ya mpa?

¹³ Bantangu yankaka, Yehowa kupesaka Yeremia ntuma ya kutelama na bakyelo ya tempelo to ya Yeruzalemi sambu na kuzabisa bansangu ya mbikudulu. (Yer. 7:2; 17:19, 20) Na kusamunaka mutindu yina na bakyelo, Yeremia kuzabisaka ndinga ya Yehowa na bantu mingi mpenza. Mpi sambu bantu mingi, tanga mpi bantu ya lukumu ya bwala, bateki, mpi bantu ya mumbongo, vandaka ti kikalulu ya kusadila nzila yina, ziku yandi solulaka ti bantu yankaka mbala mingi sambu na kusadisa bo na kubakisa mambu yina bo waka dezia. Inki beto lenda longuka na dyambu yai na yina metala kuvutukila bantu yina kumonisaka dikebi?

¹⁴ Yeremia kuzabaka nde luzingu ya bantu kusimbamaka na kisalu na yandi bonso profete ya Nzambi. Kilumbu yankaka, ntangu yandi lendaka ve kulungisa bantuma ya Nzambi ya kusolula ti bantu, yandi tindaka nduku na yandi Baruki na kisika na yandi. (Tanga Yeremia 36:5-8.) Inki mutindu beto lenda landa mbandu ya Yeremia na dyambu yai? Kana beto zabisa muntu mosi nde beto tavutukila yandi, keti beto kezitisaka ndinga na beto? Kana beto lenda kuka ve kuvutukila muntu to kulonguka ti yandi Biblia na kilumbu yina beto pesaka yandi dilaka, keti beto kesalaka na mpila nde muntu yankaka kuyinga beto? Yezu kutubaka nde:  “Bika ngogo na beno Ee kutendula kaka Ee.” (Mat. 5:37, NW) Yo kele mfunu mingi na kuzitisa mambu ya beto ketuba, sambu beto kemonisaka Nzambi ya kyeleka mpi ya ndonga.​—1 Kor. 14:33, 40.

15, 16. (a) Inki mutindu bantu mingi melandaka mbandu ya Yeremia na kusalaka mingi na kisalu ya kusamuna? (b) Inki dilongi beto kebaka na disolo ya kukatukaka na Chili, mutindu kifwanisu yina kele na lutiti 40 kemonisa yo?

¹⁵ Yeremia kupesaka kikesa na Bayuda yina kuvandaka na Babilone na kusonikilaka bo mukanda mosi ya ketubila ndinga ya mbote ya Yehowa ya ketadila kuvutuka na bo na ntoto na bo. (Yer. 29:1-4, 10) Bubu yai, beto lenda zabisa na nzila ya mikanda ti ya telefone mpi na mutindu ya mefwana ndinga ya mbote ya mambu yina Yehowa tasala ntama mingi ve. Keti nge lenda sadila bametode yai sambu na kusadisa bampangi na nge to bantu yankaka ya kezingaka na bisika ya ntama to bayina yo kele mpasi na kukutana ti bo?

 ¹⁶ Bubu yai, bansamuni ya Kimfumu kebukaka mbala mingi bambuma ya mbote sambu bo kelandaka mbandu ya Yeremia yina kulungisaka mbote​-mbote kisalu na yandi. Mbangi mosi ya nkento na Chili kusolulaka ti nkento mosi yina vandaka kubasika na tre. Yandi vandaka na kyese ya kuwa nsangu ya Biblia mpi kundimaka na kusolula mambu ya Biblia na nzo na yandi. Kansi, Mbangi yina kusonikaka ve adresi ya nkento yango. Na nima, mpangi na beto ya nkento kubakisaka mfunu ya kuyedisa mpusa ya nkento yina sambu na kyeleka, ebuna yandi sambaka sambu Yehowa kusadisa yandi. Na kilumbu yina kulandaka, yandi vutukaka na kisika yina tre ketelamaka na ngunga yina bo kutanaka ti nkento yango. Yandi kutanaka dyaka ti nkento yango. Na mbala yai, yandi vilaka ve na kusonika adresi ya nkento yina mpi na nima yandi kwendaka kutala yandi na nzo sambu na kusadisa yandi na kubakisa Masonuku. Ntama mingi ve bandola ya Nzambi tabwila nsi-ntoto ya Satana. Kansi, kivuvu kele sambu na bantu yina kebalula ntima mpi kekwikila na nsangu  ya mbote. (Tanga Mawa 3:31-33.) Yo yina, bika beto monisa dyambu yai na kusalaka teritware na beto na ntima ya mvimba.

“MBALA YANKAKA BO TAWA MPI TAVUTUKA, KONSO MUNTU”

17. Na teritware na beno, inki mutindu nge lenda sadila metode yina Yeremia kusadilaka?

¹⁷ Yehowa kuzolaka ve nde bantu kufwa. Kiteso ya bamvula kumi na ntwala nde bo fwa Yeruzalemi, yandi sadilaka Yeremia sambu na kutubila kivuvu sambu na Bayuda yina vandaka na kimpika na Babilone. “Mono ta talaka bo mbote, mono ta vutula bo mpi na ntoto na bo. Mono ta tunga bo bonso nzo, mono ta bwisa bo ve; mono ta kuna bo bonso bima ya bilanga, mono ta tumuna bo ve.” Yeremia lendaka kutubila bantu ya mutindu yina nde: ‘Beno tula kaka ntima.’ (Yer. 24:6; 26:3; 31:17) Yeremia kumaka kutadila bantu mutindu Nzambi ketadilaka bo. Yandi salaka kisalu na yandi ti dikebi ya masonga mpi yandi songaka bo bantuma ya Yehowa: ‘Beno bikisa banzila na beno ya mbi, beno sala mambu ya mbote.’ (Yer. 35:15) Keti nge lenda yindula mitindu yankaka ya kumonisila bantu ya teritware na beno dikebi ya mudindu?

18, 19. (a) Inki ngindu beto fwete buya na ntangu beto kesamuna nsangu ya mbote? (b) Inki kikalulu ya Yeremia beto fwete kumisa ya beto?

¹⁸ Zola ya ngolo ya Yeremia sambu na bantu kukumaka ve ata fyoti madidi. Na lufwa ya Yeruzalemi, yandi landaka na kuwila bo mawa. (Tanga Mawa 2:11.) Bayuda kuvandaka na kisina ya mpasi yina kubwilaka bo. Kansi, Yeremia kutubaka ve nde, ‘Mu zabisaka beno yo.’ Na kisika ya kutuba mpidina, yandi waka mawa mingi sambu na mpasi yina kubwilaka bo. Mutindu mosi, beto fwete sala ve kisalu na beto ya kusamuna na zulu​-zulu, kaka sambu bo kelomba beto na kusala yo. Bikesa ya beto kesala na kuta kimbangi fwete monisa nde beto kezolaka mingi mpenza Nzambi na beto ya mbote mpi bantu yina yandi salaka na kifwani na yandi.

¹⁹ Ata mukumba to kiyeka mosi ve na nsi-ntoto lenda luta kisalu ya kuta kimbangi na zina ya Nzambi ya kyeleka. Yeremia kudiwaka mutindu yina ntangu yandi sonikaka nde: “Mono  waka mambu yonso ya nge vandaka kutuba na mono, yo kotaka mono na ntima; mambu yango pesaka mono mpi kiese mingi na ntima sambu mono kele muntu na nge Nzambi.” (Yer. 15:16) Na ntangu beto kesamuna nsangu ya mbote, bantu kuluta mingi dyaka lenda zaba mpi kuzola muntu yina mepesaka bo luzingu. Kana beto kesala ti kikesa mpi zola, mutindu mbandu ya Yeremia kemonisa yo, beto tasala nde lukanu yai kulungana.

Na kutadila mbandu ya Yeremia, inki mitindu yankaka nge lenda meka na kuzabisa ndinga ya mbote ya Yehowa na bilumbu kekwisa?

[Noti na nsi ya lutiti]

[Bangyufula ya disolo ya kulonguka]

[Kifwanisu ya kele na lutiti 39]

Keti nge mesobaka manaka na nge mpi bametode na nge ya kusamuna na mpila nde nge kuka kuta kimbangi na bantu kuluta mingi?

[Kifwanisu ya kele na lutiti 40]

Keti nge kesalaka kikesa ya mefwana sambu na kuyedisa mpusa yina bantu kumonisaka?

[Kifwanisu ya kele na lutiti 42]

Keti nge kemonisaka bantu nde nge ketulaka dikebi na mambote na bo?