KAPU 16
“Monisa Lunungu” na Kutambulaka ti Nzambi
1-3. (a) Sambu na nki beto kele ti mfuka ya Yehowa? (b) Inki Ngulusi na beto ya zola ke lombaka beto?
YINDULA nde nge me kangama na maswa mosi ya ke na kudinda. Kansi ntangu nge ke yindula nde pana imene, muntu mosi me kwisa mpi me gulusa nge. Ntima na nge ta kita mpenza kana muntu yango me songa nge nde: “Imene, nge me guluka”! Keti nge ta kudiwa ve nde nge me kuma ti mfuka ya muntu yango?
2 Mbandu yai ke monisa mambu yina Yehowa me salaka sambu na beto. Beto kele mpenza ti mfuka na yandi, sambu yandi me pesaka nkudulu yina me katulaka beto na kimpika ya disumu mpi ya lufwa. Ntangu yai, beto ke waka boma ve sambu beto me zaba nde, kana beto ke landa na kumonisa lukwikilu na kimenga yina ya mbalu, Nzambi ke lolulaka masumu na beto, mpi beto ke vandaka na kivuvu ya kuzinga mvula na mvula. (1 Yoane 1:7; 4:9) Mutindu beto monaka yo na Kapu 14, nkudulu ke monisaka zola mpi lunungu ya kuluta nene ya Yehowa. Inki beto fwete sala?
3 Yo me fwana na kutadila mambu yina Ngulusi na beto ya zola ke lombaka beto na kusala. Yehowa tubaka na nzila ya profete Mishe nde: “Yandi me zabisa nge, O mwana na muntu ya mebasika na ntoto, inki kele mbote. Mpi nki Yehowa ke lomba nge? Yandi ke lomba nge kaka na kusala mambu ya lunungu, na kuzola mambote mpi na kutambula na mutindu mosi ya kukonda lulendo ti Nzambi na nge.” (Mishe 6:8, NW) Nge ke mona nde diambu mosi na kati ya mambu yina Yehowa ke lomba beto kele “kusala mambu ya lunungu.” Inki mutindu beto lenda sala yo?
Landa “Lunungu ya Kieleka”
4. Nki mutindu beto me zaba nde Yehowa ke zolaka nde beto zinga na kuwakana ti minsiku na yandi ya lunungu?
4 Yehowa ke zolaka nde beto zitisa minsiku na yandi ya kuswaswanisa mambu ya mbote ti ya mbi. Sambu minsiku na yandi kele ya lunungu mpi ya mbote, kana beto ke zitisa yo, beto ke landa mambu ya lunungu mpi ya mbote. Yezaya 1:17 ke tuba nde: “Beno longuka na kusala mambote. Beno sosa masonga.” Ndinga ya Nzambi ke siamisa beto na ‘kusala mambu yina kele mbote.’ (Sofonia 2:3) Yo ke longisila beto mpi na ‘kulwata kimuntu ya mpa yina gangamaka na kuwakana ti luzolo ya Nzambi na lunungu.’ (Baefezo 4:24) Lunungu ya kieleka ke zolaka ve mambu ya nku, ya mvindu, mpi ya nsoni, sambu bikalulu yai ke wakanaka ve ti mambu ya santu.—Nkunga 11:5; Baefezo 5:3-5.
5, 6. (a) Sambu na nki yo kele ve mpasi na kuzitisa minsiku ya Yehowa? (b) Inki mutindu Biblia ke monisa nde kulanda lunungu kele diambu yina beto fwete sala mbala na mbala?
5 Keti yo ke mpasi na kuzitisa minsiku ya lunungu ya Yehowa? Ve. Ntima ya muntu yina ke zolaka Yehowa ke monaka ve bansiku na yandi mpasi. Zola na beto sambu na Nzambi mpi kimuntu na yandi, ke pusaka beto na kuzinga na mutindu yina ke pesaka yandi kiese. (1 Yoane 5:3) Kuvila ve nde Yehowa ‘ke zolaka mambu ya mbote.’ (Nkunga 11:7) Kana beto ke sosa kulanda na masonga yonso mbandu ya lunungu ya Yehowa, beto fwete yedisa zola sambu na yandi mpi kumenga mambu ya mbi.—Nkunga 97:10.
6 Yo kele ve pete sambu na bantu ya kukonda kukuka na kulanda lunungu. Beto fwete katula kimuntu ya ntama ti bisalu na yo, mpi kulwata kimuntu ya mpa. Biblia ke tuba nde kimuntu ‘ke kumaka ya mpa’ na nsadisa ya nzayilu ya siki-siki. (Bakolosai 3:9, 10) Bangogo ‘kukuma ya mpa’ ke monisa nde kulwata kimuntu ya mpa kele diambu yina beto fwete sala mbala na mbala, mpi yo ke lombaka kikesa ya mingi. Ata beto ke sala ngolo nki mutindu sambu na kusala mambu ya mbote, yo ke kuminaka beto bantangu ya nkaka na kubula dibaku na bangindu, na bangogo, to na mambu ya beto ke salaka.—Baroma 7:14-20; Yakobo 3:2.
7. Nki mutindu beto fwete tadila bifu na beto ntangu beto ke salaka bikesa sambu na kulanda lunungu?
7 Inki mutindu beto fwete tadila bifu na beto, ntangu beto ke salaka bikesa sambu na kulanda lunungu? Ya kieleka, beto lenda baka ve disumu bonso kima mosi ya mpamba. Kansi beto fwete lemba mpi ve nitu, to kuyindula nde beto me fwana ve na kusadila Yehowa sambu na bifu yina beto ke salaka. Nzambi na beto ya mawa me bakaka ngidika ya kundima diaka bantu yina ke balula ntima na masonga yonso. Beto tadila bangogo ya ntumwa Yoane yai ya ke pesa kikesa: “Mono ke sonikila beno mambu yai sambu beno sala ve disumu.” Na nima, yandi yikaka na masonga yonso nde: “Kana muntu me sala disumu [sambu na kukonda kukuka na beto], beto kele na nsadisi mosi yina kele ti Tata, Yezu Kristu.” (1 Yoane 2:1) Ya kieleka, Yehowa me pesaka beto kimenga ya nkudulu ya Yezu sambu na kusadila Yandi na mutindu yina Yandi ke zolaka, ata beto kele bantu ya masumu. Keti kuzaba mambu yai ke pusa beto ve na kusala yonso sambu na kusepedisa Yehowa?
Nsangu ya Mbote mpi Lunungu ya Nzambi
8, 9. Inki mutindu kusamuna nsangu ya mbote ke monisaka lunungu ya Yehowa?
8 Beto lenda sala mambu ya lunungu—disongidila, kulanda mbandu ya lunungu ya Nzambi—na kusalaka mingi kisalu ya kuzabisa bantu ya nkaka nsangu ya mbote ya Kimfumu ya Nzambi. Nki kuwakana kele na kati ya lunungu ya Yehowa mpi nsangu ya mbote?
9 Yehowa ta fwa ve ngidika yai kana yandi me kebisa ntete ve bantu. Na mbikudulu na yandi yina ke tadila mambu yina ta salama na bilumbu ya nsuka, Yezu tubaka nde: “Na makanda yonso, bo fwete samuna ntete nsangu ya mbote.” (Marko 13:10; Matayo 24:3) Ngogo “ntete” ya bo me sadila awa ke monisa nde, mambu ya nkaka ta salama na nima ya kisalu ya kusamuna na ntoto ya mvimba. Mpasi ya nene kele mpi na kati ya mambu yango; na ntangu yina, Nzambi ta fwa bantu ya mbi mpi ta tula ntoto ya mpa ya lunungu. (Matayo 24:14, 21, 22) Ya kieleka, ata muntu mosi ve lenda tuba mpenza nde Yehowa me sadila bantu ya mbi mambu kukonda lunungu. Ntangu yandi ke kebisaka bantu, yandi ke pesaka bo mabaku ya kubikisa banzila na bo ya mbi mpi kuguluka na lufwa.—Yonasi 3:1-10.
Beto ke monisaka lunungu ya Nzambi ntangu beto ke zabisaka bantu ya nkaka nsangu ya mbote kukonda kupona-pona
10, 11. Inki mutindu beto ke monisaka lunungu ya Yehowa ntangu beto ke samunaka nsangu ya mbote?
10 Inki mutindu beto ke monisaka lunungu ya Nzambi ntangu beto ke samunaka nsangu ya mbote? Ntete-ntete, lunungu ke pusaka beto na kusala yonso sambu na kusadisa bankaka na kuguluka. Yibuka mbandu ya muntu yina bo gulusaka na maswa yina vandaka kudinda. Kana nge me katuka na kigonsa mpi me kota na bwatu, ntembe kele ve nde nge ta zola kusadisa bantu ya nkaka yina me bikala na masa. Mutindu mosi, beto kele na mukumba ya kusadisa bantu yina ke nwana sambu na kubasika na kati ya “masa” ya kifwani, ntoto yai ya mbi. Ya kieleka bantu mingi ke buyaka nsangu na beto. Kansi, sambu Yehowa ke landa na kumonisila bantu ntima ya nda, beto kele na mukumba ya kupesa bo dibaku ya “kubalula ntima” sambu na kuguluka.—2 Piere 3:9.
11 Ntangu beto ke longaka nsangu ya mbote na bantu yonso yina beto ke kutanaka ti bo, beto ke monisaka lunungu na mutindu ya nkaka ya mfunu: Beto ke monisaka kikalulu ya kukonda kupona-pona. Kuvila ve nde, “Nzambi ke pona-ponaka ve, kansi na konso dikanda yandi ke ndimaka muntu yina ke tinaka yandi boma mpi ke salaka mambu ya mbote.” (Bisalu 10:34, 35) Kana beto ke zola kulanda lunungu na Yandi, beto fwete bakila ve bantu ya nkaka bangindu ya mbi. Kansi, beto fwete longa bo nsangu ya mbote kukonda kutala mpusu na bo ya nitu, luzingu na bo, kimvwama to kinsukami na bo. Kana beto ke sala mutindu yai, beto ke pesa bantu yonso dibaku ya kuwa mpi ya kundima nsangu ya mbote.—Baroma 10:11-13.
Mutindu ya Kusadila Bantu ya Nkaka Mambu
12, 13. (a) Sambu na nki beto fwete sambisaka ve nswalu bantu ya nkaka? (b) Bangogo yai ya Yezu, “bika kusambisa” mpi “bika kubedisa,” ke tendula nki? (Tala noti na nsi ya lutiti.)
12 Beto lenda monisa mpi lunungu ntangu beto ke sadila bantu ya nkaka mambu mutindu Yehowa ke sadilaka beto. Yo ke vandaka pete na kusambisa bankaka, kutubila bifu na bo mpi kuyindula nde bangindu na bo kele mbote ve. Kansi, nani na kati na beto ta zola nde Yehowa kutadila bangindu mpi bifu na yandi na mutindu mosi ya kukonda mawa? Yehowa ke tadilaka beto ve mutindu yai. Muyimbi-bankunga zabisaka Yehowa nde: “Kana nge landaka masumu na beto, nani zolaka kubaka ndola ve?” (Nkunga 130:3) Keti beto ke vandaka ve na ntonda mutindu Nzambi na beto ya lunungu mpi ya mawa ke tulaka ve dikebi ya mingi na bifu na beto? (Nkunga 103:8-10) Nki mutindu beto fwete sadila bankaka mambu?
13 Kana beto ke zaba nde lunungu ya Nzambi ke tambulaka nzila mosi ti mawa, beto ta sambisaka ve nswalu bantu ya nkaka na mambu yina me tadila beto ve to ya kukonda mfunu. Ntangu Yezu salaka Disolo na Zulu ya Ngumba, yandi kebisaka nde: “Beno bika kusambisa sambu bo sambisa beno ve.” (Matayo 7:1) Na kutadila disolo ya Luka, Yezu yikaka nde: “Beno bika kubedisa, ebuna bo ta bedisa beno ve ata fioti.” * (Luka 6:37) Yezu zabaka nde bantu ya kukonda kukuka ke vandaka na kikalulu ya kusambisa. Yo lombaka nde konso muntu yina vandaka ti kikalulu ya kusambisa bankaka kukonda mawa, kuyambula yo.
14. Nki mambu fwete pusa beto na ‘kubika kusambisa’ bantu ya nkaka?
14 Sambu na nki beto fwete “bika kusambisa” bantu ya nkaka? Ntete-ntete, kiyeka na beto kele ti ndilu. Longoki Yakobo ke yibusa beto nde: “Kele ti muntu mosi yina kele mupesi-bansiku mpi zuzi”—Yehowa. Yo yina Yakobo yulaka pwelele nde: “Nge kele nani sambu na kusambisa nkweno na nge?” (Yakobo 4:12; Baroma 14:1-4) Ya zole, kimuntu na beto ya kukonda kukuka ke bebisaka mbala mingi mutindu na beto ya kusambisa. Bikalulu mpi bangindu mingi—bonso, kuvanda ti bangindu ya mbi sambu na bantu, kuwa makasi sambu nge ke yindula nde mambu ya bo me sadila nge kele ya kukonda lunungu, kimpala, kudimona muntu ya lunungu—lenda bebisa mutindu na beto ya kutadila bantu ya nkaka. Kana beto yindula bandilu ya nkaka ya beto ke vandaka na yo, beto ta sosa ve kutadila nswalu bifu ya bantu ya nkaka. Mu mbandu, beto ta kuka ve kuzaba mambu yina kele na ntima ya bantu, to mambu yonso ya luzingu na bo. Yo yina, beto kele banani sambu na kubakila bampangi na beto bangindu ya mbi to kutonga bo sambu na bikesa yina bo ke sala na kisalu ya Nzambi? Yo kele mbote kibeni na kulanda mbandu ya Yehowa, disongidila kutala mambu ya mbote yina bampangi ke salaka, na kisika ya kulandila bifu na bo!
15. Inki mambu ke vandaka ve ti kisika na kati ya bansadi ya Yehowa, mpi sambu na nki?
15 Inki beto lenda tuba na yina me tala kusambisa bantu ya dibuta na beto? Bubu yai, yo ke mawa na kumona nde nzo, kisika yina bantu fwete vanda na ngemba, me kumaka kisika yina bantu ke sadila bankaka mambu na nku mpenza. Mbala mingi, beto ke waka nde babakala, bankento to bibuti ke finga mpi ke bula bantu ya mabuta na bo. Kansi Nzambi ke buyisaka bansadi na yandi na kutuba mambu ya ke lwadisa mpi ke vweza bankaka, to kubula bo. (Baefezo 4:29, 31; 5:33; 6:4) Beto fwete sadila mpi ndongisila yai ya Yezu, ya ‘kubika kusambisa’ mpi ya ‘kubika kubedisa,’ na kati ya dibuta kansi na nganda mpamba ve. Kuvila ve nde, kumonisa lunungu ke tendula mpi kusadila bankaka mambu mutindu Yehowa ke sadilaka beto. Nzambi na beto ke sadilaka beto ve mambu na mutindu ya mbi to ya nku. Yandi “kele mpenza ti lutondo” sambu na bantu yina ke zolaka yandi. (Yakobo 5:11) Yai kele mpenza mbandu ya mbote ya kulanda!
Bankuluntu Ke Salaka na “Nzila ya Mbote”
16, 17. (a) Inki Yehowa ke lombaka bankuluntu? (b) Bankuluntu fwete sala nki kana nsumuki me buya kubalula ntima na masonga yonso, mpi sambu na nki?
16 Beto yonso kele na mukumba ya kumonisa lunungu, kansi mingi-mingi bankuluntu na dibundu ya Bukristu. Tala mutindu mbikudulu ya Yezaya ke tubila ‘bantu ya ntotila,’ to bankuluntu: “Kilumbu kele ya ntotila mosi ta telama yina ta yalaka bantu na masonga, bantu na yandi mpi ta sambisaka bantu na nzila ya mbote.” (Yezaya 32:1) Ya kieleka, Yehowa ke zolaka nde bankuluntu kusala mambu na nzila ya mbote, disongidila na kuwakana ti lunungu. Inki mutindu bo lenda sala yo?
17 Babakala yai ya kuyela na kimpeve ke zabaka mbote nde lunungu ke lombaka nde dibundu kuvanda ntangu yonso bunkete. Bantangu ya nkaka, yo ke lombaka nde bankuluntu kusambisa bantu yina me sala masumu ya nene. Na ntangu yina, bo ke vilaka ve nde lunungu ya Nzambi ke lombaka kumonisa ntima ya mawa, kana mpila kele. Yo yina bo ke salaka ngolo sambu na kusadisa nsumuki na kubalula ntima. Kansi bo fwete sala nki, kana bo me sala bikesa sambu na kusadisa nsumuki, kansi yandi me buya kubalula ntima na masonga yonso? Ndinga ya Nzambi ke lomba na lunungu yonso nde desizio ya ngolo kubakama: “Beno katula muntu ya mbi na kati na beno.” Yo ke tendula kubasisa yandi na dibundu. (1 Bakorinto 5:11-13; 2 Yoane 9-11) Yo ke pesaka bankuluntu mpasi na kubaka desizio ya mutindu yai, kansi bo ke yibukaka nde yo kele mfunu sambu na kutanina kimpeve mpi bunkete ya dibundu. Ata mpidina, bo ke vandaka ti kivuvu nde na bilumbu ke kwisa, nsumuki ta vutukila mabanza ya mbote mpi ta vutuka na dibundu.—Luka 15:17, 18.
18. Nki bankuluntu fwete vila ve ntangu bo ke pesa bampangi bandongisila yina me simbama na Biblia?
18 Kusala mambu na lunungu ke lombaka mpi kupesa bandongisila yina me simbama na Biblia, kana yo ke lomba kusala mpidina. Ya kieleka, bankuluntu ke sosa-sosaka ve bifu ya bantu ya nkaka. Bo ke sosaka mpi ve kusungika-sungika bantu ntangu yonso. Kansi, mpangi mosi lenda “kwenda na nzila ya mbi na ntwala nde yandi bakisa yo.” Kuyibuka nde lunungu ya Nzambi ke vandaka ve nku to kukonda mawa ke pusaka bankuluntu na ‘kusosa kusungika muntu ya mutindu yina na mawete yonso.’ (Bagalatia 6:1) Yo yina, bankuluntu ta nganina yandi ve to kutubila yandi mambu ya ke lwadisa. Bandongisila yina bo ke pesaka na zola yonso ta sadisa muntu yango. Ata ntangu bo ke nganina ngolo mpangi mosi ya me sala mbi—ntangu bo ke monisa yandi pwelele malanda ya luzingu ya kukonda mayele—bankuluntu ke vilaka ve nde yandi kele dimeme ya kibuka ya Yehowa. * (Luka 15:7) Bandongisila to kunganina ke sungikaka mbote mpangi yina me sala kifu, kana yo me pesama na zola yonso.
19. Inki badesizio bankuluntu fwete baka, mpi nki fwete sadisa bo na kubaka badesizio yango?
19 Mbala mingi, yo ke lombaka nde bankuluntu kubaka badesizio yina kele ti bupusi na luzingu ya bampangi na bo Bakristu. Mu mbandu, bankuluntu ke vukanaka mbala na mbala sambu na kutadila kana bampangi babakala ya nkaka na kati ya dibundu ke lungisa malombo sambu na kukuma bankuluntu to bansadi ya kisalu. Sambu bankuluntu ke bakisaka mfunu ya kukonda kupona-pona, bo ke bikaka nde malombo yina Nzambi me tulaka kutwadisa bo na kubaka badesizio, kansi ve mawi na bo mosi. Bo ke salaka mambu “kukonda bangindu ya mbi to kupona-pona.”—1 Timoteo 5:21.
20, 21. (a) Bankuluntu ke salaka ngolo sambu na kusala nki, mpi sambu na nki? (b) Bankuluntu lenda sala nki sambu na kusadisa ‘bantu yina kele ngolo ve’?
20 Bankuluntu ke sadilaka lunungu ya Nzambi na mutindu ya nkaka diaka. Na nima ya kubikula nde bankuluntu fwete sala na “nzila ya mbote,” Yezaya yikaka nde: “Bo yonso ta vanda bonso bisika ya kutinina mupepe ya ngolo ti mvula; bo ta vanda bonso banzadi na ntoto ya kuyuma, bonso madidi ya ditadi ya nene na ntoto ya zelo na zelo.” (Yezaya 32:2) Yo yina, bankuluntu ke salaka ngolo sambu na kulembika mpi kupesa bampangi Bakristu kikesa.
21 Bubu yai, bantu mingi kele na mfunu ya kubaka kikesa sambu mambu mingi ya mpasi ke lembisa bo nitu. Bankuluntu, inki beno lenda sala sambu na kusadisa “bantu ya kele ngolo ve”? (1 Batesalonika 5:14) Beno widikila bo mpi beno kuditula na kisika na bo. (Yakobo 1:19) Ziku bo ke na mfunu ya kuzabisa muntu mosi ya bo ke tudilaka ntima ‘mpasi yina kele na ntima’ na bo. (Bingana 12:25) Beno ndimisa bo nde Yehowa mpi bampangi na bo ya babakala ti ya bankento, ke bakaka bo na mbalu mingi mpi ke zolaka bo. (1 Piere 1:22; 5:6, 7) Diaka, beno lenda samba ti bo mpi sambu na bo. Ntangu mpangi ke wa nkuluntu ke sala kisambu ya masonga sambu na yandi, yo lenda pesa yandi kikesa mingi. (Yakobo 5:14, 15) Nzambi ya lunungu ta mona ve mpamba bikesa ya zola yina beno ke sala sambu na kusadisa bantu yina kele ngolo ve.
Bankuluntu ke monisaka lunungu ya Yehowa ntangu bo ke pesaka bantu yina me lemba nitu kikesa
22. Nki mitindu beto lenda landa mbandu ya lunungu ya Yehowa mpi nki mbuma yo ke butaka?
22 Ya kieleka, beto ke kwendaka pene-pene na Yehowa ntangu beto ke landaka mbandu na yandi ya lunungu! Ntangu beto ke zitisa minsiku na yandi ya lunungu, ke zabisa bantu ya nkaka nsangu ya mbote yina ke gulusaka, mpi ke tula dikebi na mambu ya mbote ya bantu ya nkaka kansi na bifu na bo ve, beto ke monisaka lunungu ya Nzambi. Bankuluntu, ntangu beno ke tanina bunkete ya dibundu, ke pesa bandongisila ya me simbama na Biblia, ke baka balukanu kukonda kupona-pona, mpi ke siamisa bantu yina me lemba, beno ke monisaka lunungu ya Nzambi. Yehowa fwete wa kiese mpenza kuna na zulu ntangu yandi ke tala bansadi na yandi mpi ke mona nde bo ke sala bikesa sambu na ‘kumonisa lunungu’ na kutambulaka ti Yandi!
^ par. 13 Bambalula ya nkaka ke tubaka nde “Beno sambisa ve” mpi “beno bedisa ve.” Mutindu yai ya kubalula ke tendula nde, “kuyantika ve na kusambisa” to “kuyantika ve na kubedisa.” Na verse yai, bansoniki ya Biblia sadilaka bangogo ya ke buyisa kima mosi ya ke na kusalama. Yo ke tendula nde bantu vandaka kusala mambu yango na ntangu yina, mpi yo lombaka nde bo yambula.
^ par. 18 Na 2 Timoteo 4:2, Biblia ke tuba nde na bantangu ya nkaka, yo ke lombaka nde bankuluntu ‘kunganina, kukebisa ngolo, mpi kusiamisa.’ Ngogo ya Kigreki (parakaléô) yina bo me balulaka nde, ‘kusiamisa,’ lenda tendula “kupesa kikesa.” Ngogo ya nkaka ya Kigreki yina me fwanana na yo (paraklêtos) lenda tendula avoka yina ke sambisa dikambu mosi na tribinale. Yo yina, ata ntangu bankuluntu ke nganina ngolo bantu yina kele na mfunu ya lusadisu ya kimpeve, bo fwete sosa mpi kusadisa bantu yango.
