1-3. Inki beto ta baka kana beto ke monisa zola bonso Yehowa?

“KIESE ke vandaka mingi na kupesa kuluta na kubaka.” (Bisalu 20:35) Bangogo yai ya Yezu ke benda dikebi na kieleka yai ya mfunu: Zola ya kukonda bwimi ke nataka mambote. Ata beto ke vandaka na kiese kana bo me monisila beto zola, beto ke vandaka mpi na kiese ya kuluta mingi kana beto me monisila bankaka zola.

² Muntu mosi ve me zaba kieleka yai mbote kuluta Tata na beto ya zulu. Mutindu beto monaka yo na bakapu ya me luta na kitini yai, Yehowa kele mbandu ya kuluta nene ya zola. Ata muntu mosi ve me monisaka zola na mutindu ya nene to na nsungi mosi ya nda kuluta yandi. Yo yina beto lenda yituka ve kana Biblia ke binga Yehowa nde, “Nzambi ya kiese.”—1 Timoteo 1:11.

³ Nzambi na beto ya zola ke zolaka nde beto meka kufulula yandi, mingi-mingi na mambu ya me tala kumonisa zola. Baefezo 5:1, 2 ke tuba nde: “Beno landa mbandu ya Nzambi, bonso bana yina yandi ke zolaka mingi, mpi beno landa na kutambula na zola.” Kana beto ke monisa zola bonso Yehowa, beto ta vanda na kiese ya mingi yina muntu ke vandaka na yo ntangu yandi ke pesa. Beto ta vanda mpi na kiese ya kuzaba nde Yehowa ke sepelaka ti beto, sambu Ndinga na yandi ke siamisa beto na ‘kuzolana beto na beto.’ (Baroma 13:8) Kansi yo kele ti bikuma ya nkaka ya ‘kulanda na kutambula na zola.’

4, 5. Sambu na nki yo kele mfunu na kumonisila bampangi na beto zola ya kuditambika?

⁴ Sambu na nki beto fwete monisila bampangi na beto Bakristu zola? Sambu Bukristu ya kieleka me simbamaka na zola. Kana beto kele na zola ve, beto ta kuka ve kusala bangwisana ya ngolo ti bampangi na beto; kima ya kuluta mpasi kele nde, beto ta kuma bantu ya mpamba na meso ya Yehowa. Beto tadila mutindu Ndinga ya Nzambi ke monisa nde bakieleka yai kele ya masonga.

 ⁵ Na mpimpa ya nsuka ya luzingu na yandi awa na ntoto, Yezu zabisaka balongoki na yandi nde: “Mono ke pesa beno nsiku mosi ya mpa, nde beno zolana beno na beno; kaka mutindu mono zolaka beno, nde beno mpi beno zolana beno na beno. Na diambu yai, bantu yonso ta zaba nde beno kele balongoki na mono, kana beno kele ti zola na kati na beno.” (Yoane 13:34, 35) “Kaka mutindu mono zolaka beno”—ya kieleka, Yezu ke pesa beto ntuma ya kumonisa zola yina yandi monisaka. Na Kapu 29, beto monaka nde, Yezu pesaka mbandu ya mbote mutindu yandi monisaka zola ya kuditambika; yandi tulaka mambote mpi bampusa ya bantu ya nkaka na ntwala ya bampusa na yandi. Beto fwete monisa mpi zola ya mutindu yai na kiteso ya mingi mpenza, na mpila nde, ata bantu yina kele na nganda ya dibundu kumona yo pwelele. Ya kieleka, zola ya kuditambika sambu na bampangi kele kidimbu yina ke sadisaka bantu na kuzaba balongoki ya kieleka ya Kristu.

6, 7. (a) Inki mutindu beto me zaba nde Ndinga ya Yehowa ke monisa pwelele nde kumonisa zola kele mfunu mingi mpenza? (b) Na 1 Bakorinto 13:4-8, Polo ke benda dikebi na beto na zola ya nki mutindu?

⁶ Inki ta salama kana beto me konda zola? Ntumwa Polo tubaka nde: “Kana mono . . . kele ve na zola, mono me kuma kibende mosi ya ke tula makelele mingi to sembale mosi ya ke tula makelele mingi.” (1 Bakorinto 13:1) Sembale yina ke tula makelele mingi ke salaka makutu mpasi. Ebuna kibende ya ke tula makelele mingi? Babiblia ya nkaka ke bingaka yo nde, “ngunga yina ke tulaka makelele mingi.” Bambandu yai me fwana mpenza! Muntu yina me konda zola kele bonso kisadilu ya miziki yina ke tula makelele ya ngolo, mpi ke tinisa bantu na kisika ya kubenda bo. Keti muntu ya mutindu yai lenda vanda na bangwisana ya mbote ti bantu ya nkaka? Polo tubaka diaka nde: “Kana mono kele ti lukwikilu yonso sambu na kukatula bangumba kisika mosi mpi kutula yo kisika ya nkaka, kansi mono kele ve na zola, mono kele mpamba.” (1 Bakorinto 13:2) Yindula fioti; muntu yina me konda zola kele muntu ya “mpamba,” ata yandi ke sala mambu ya nki mutindu! Ndinga ya Yehowa ke monisa pwelele nde, kumonisa zola kele mfunu mingi mpenza, mpidina ve?

⁷ Kansi nki mutindu beto lenda monisa kikalulu yai na bangwisana na beto ti bantu ya nkaka? Na ntwala ya kupesa mvutu, bika  beto tadila bangogo ya Polo, yina kele na 1 Bakorinto 13:4-8. Baverse yai ke benda ve dikebi na zola ya Nzambi sambu na beto to na zola na beto sambu na Nzambi. Kansi Polo ke benda dikebi na mutindu ya kumonisa zola beto na beto. Yandi ke tubila mambu yina ke monisaka zola mpi yina ke monisaka ve zola.

8. Inki mutindu ntima-nda lenda sadisa beto na bangwisana na beto ti bankaka?

⁸ “Zola kele ntima-nda.” Kuvanda ntima-nda ke tendula, kukanga ntima na mambu ya bantu ya nkaka. (Bakolosai 3:13) Beto kele mpenza na mfunu ya kukanga ntima ya mutindu yai! Sambu beto kele bantu ya kukonda kukuka mpi ke salaka kumosi, yo ke kieleka nde mbala na mbala, bampangi na beto lenda pesa beto makasi; beto mpi, beto lenda pesa bo makasi. Kansi kukanga ntima mpi kudiyala lenda sadisa beto na kulutisa bifu yina ya fioti-fioti kukonda kubebisa ngemba ya dibundu.

9. Inki mutindu beto lenda monisila bantu ya nkaka mambote?

 ⁹ “Zola kele . . . ntima ya mbote.” Ntima ya mbote ke monanaka na bisalu na beto mpi na mambu ya mbote ya beto ke tubaka sambu na bantu ya nkaka. Zola ke pusaka beto na kusosa mabaku ya kumonisila bantu mambote, mingi-mingi bayina kele mpenza na mfunu ya lusadisu. Mu mbandu, mpangi mosi ya mununu ya kele yandi mosi lenda vanda na mfunu nde bantu kwenda kutala yandi sambu na kupesa yandi kikesa. Mpangi-nkento mosi ya ke sansaka bana yandi mosi to yina bakala na yandi kele ve Mbangi ya Yehowa, lenda vanda na mfunu ya lusadisu. Mpangi yina ke bela to yina ke kutana ti bampasi lenda vanda ti mfunu nde nduku mosi ya kwikama kutubila yandi mambu ya mbote. (Bingana 12:25; 17:17) Kana beto ke sosa mabaku ya kumonisa mambote ya mutindu yai, beto ta monisa nde zola na beto kele ya masonga.—2 Bakorinto 8:8.

10. Inki mutindu zola ke sadisaka beto na kukotila kieleka mpi na kutuba yo, ata ntangu yo ke vandaka mpasi?

¹⁰ “Zola . . . ke monaka kiese ti kieleka.” Biblia ya nkaka ke balulaka yo nde: “Zola . . . ke vandaka na kiese ya kuditula na lweka ya kieleka.” Zola ke pusaka beto na kukotila kieleka mpi ‘kutubila bampangi na beto mambu ya mbote.’ (Zakaria 8:16) Mu mbandu, kana muntu mosi ya beto ke zolaka me sala disumu ya nene, zola sambu na Yehowa—mpi sambu na nsumuki yina—ta sadisa beto na kuzitisa minsiku ya Nzambi na kisika ya kusosa kubumba disumu yango, kupesa-pesa bikuma, to nkutu kukusa. Ya kieleka, yo lenda vanda mpasi na kundima diambu yango. Kansi, sambu na mambote ya muntu yina beto ke zolaka, beto ta zola nde yandi ndima mpi kubaka disipline ya zola yina Nzambi ke pesaka. (Bingana 3:11, 12) Zola ya Bukristu ke pusaka beto mpi na “kuditwadisa na masonga na mambu yonso.”—Baebreo 13:18.

11. Sambu zola ke “fikaka mambu yonso,” nki beto fwete sala sambu na bifu ya fioti-fioti ya bampangi-Bakristu?

¹¹ “Zola . . . ke fikaka mambu yonso.” 1 Piere 4:8 ke tuba nde: “Zola ke fikaka masumu mingi.” Ee, Mukristu yina ke twadisamaka na zola ke sosaka ve kutubila-tubila bifu yonso ya fioti-fioti ya bampangi na yandi. Mbala mingi, bifu ya bampangi na beto ke vandaka ya fioti-fioti, mpi zola lenda sadisa beto na kufika yo.—Bingana 10:12; 17:9.

12. Inki mutindu Ntumwa Polo monisaka nde yandi tudilaka Filemoni ntima, mpi nki dilongi beto ke baka na mbandu ya Polo?

 ¹² “Zola . . . ke kwikilaka mambu yonso.” Biblia ya Moffat ke balula verse yai nde, zola “ke vandaka ntangu yonso na nzala ya ngolo ya kundima mambu yina kele ya kuluta mbote.” Beto ke bakilaka ve bampangi na beto Bakristu bangindu ya mbi mpi ke tulaka ve ntembe na bikuma yina ke pusaka bo na kusala mambu. Zola ke sadisaka beto na “kundima mambu yina kele ya kuluta mbote,” yina bampangi na beto ke salaka mpi kutudila bo ntima. * Beto baka mbandu ya mukanda yina Polo sonikilaka Filemoni. Polo siamisaka yandi na kuyamba mbote Onezime, mpika ya Filemoni yina tinaka yandi, mpi kumaka Mukristu na nima. Polo pusaka ve Filemoni na kingolo-ngolo, kansi yandi siamisaka Filemoni na zola yonso. Polo tulaka ntima nde Filemoni ta sala mambu ya mbote mpi yandi tubaka nde: “Mono ke tula ntima nde nge ta sala mambu ya mono ke lomba nge, yo yina mono ke sonikila nge, sambu mono me zaba nde nge ta sala nkutu kuluta mambu ya mono me tuba.” (Verse 21) Kana zola ke pusa beto na kutudila bampangi na beto ntima, beto ta pusa bo na kumonisa mambu ya kuluta mbote yina bo kele na yo.

13. Inki mutindu beto lenda vanda ti kivuvu nde bampangi na beto ta sala mambu ya mbote?

¹³ “Zola . . . ke tulaka ntima na mambu yonso.” Mutindu zola ke tudilaka bantu ntima, yo ke vandaka mpi ti kivuvu. Zola ke pusaka beto na kuvanda ti kivuvu nde bampangi na beto ta sala mambu ya mbote. Mu mbandu, kana mpangi mosi ke “kwenda na nzila ya mbi na ntwala nde yandi bakisa yo,” beto ta vanda ti kivuvu nde yandi ta ndima lusadisu yina bo ta pesa yandi na zola yonso. (Bagalatia 6:1) Beto ke vandaka mpi ti kivuvu nde, bampangi yina me lemba na kimpeve ta kuma diaka ngolo. Beto ke vandaka ntima-nda na bampangi ya mutindu yina mpi ke salaka yonso sambu na kusadisa bo na kukuma ngolo na kimpeve. (Baroma 15:1; 1 Batesalonika 5:14) Kana muntu mosi ya beto ke zolaka mingi me vila nzila, beto ke vandaka ti kivuvu nde kilumbu ya nkaka  yandi ta vutukila bangindu ya mbote mpi ta vutukila Yehowa, bonso mwana yina vilaka, yina Yezu tubilaka na kingana na yandi.—Luka 15:17, 18.

14. Inki mambu lenda meka kukanga ntima na beto na kati ya dibundu, mpi nki mutindu zola lenda sadisa beto?

¹⁴ “Zola . . . ke kangaka ntima na mambu yonso.” Kukanga ntima ke sadisaka beto na kuvanda ngolo ntangu bo me pesa beto mawa to ntangu beto me kutana ti bampasi. Mambu yina ke lombaka nde beto kanga ntima ke katukaka kaka ve na nganda ya dibundu. Bantangu ya nkaka, beto lenda kutana ti yo na kati ya dibundu. Sambu beto kele bantu ya kukonda kukuka, bantangu ya nkaka, bampangi na beto lenda pesa beto mpasi. Mpangi mosi lenda tuba kima kukonda kuyindula, yina lenda pesa beto mpasi na ntima. (Bingana 12:18) Ziku, bo zengaka diambu mosi na dibundu na mutindu yina beto zolaka ve. Nkadilu ya mbi ya mpangi mosi yina beto vandaka kuzitisa na dibundu lenda pesa beto makasi, mpi yo lenda pusa beto na kudiyula nde ‘nki mutindu Mukristu lenda sala mambu mutindu yai?’ Keti beto ta katuka na dibundu mpi kubika kusadila Yehowa sambu na mambu ya mutindu yai? Ata fioti ve kana beto kele na zola! Ee, zola ke sadisaka beto na kubika ve nde bifu ya bantu ya nkaka kukanga beto nzila ya kumona mambu na bo ya nkaka ya mbote to mambu ya mbote ya dibundu ya mvimba. Zola ke sadisaka beto na kubikala ya kwikama na Nzambi mpi kukangama na dibundu, ata mpangi mosi me tuba to me sala diambu mosi ya mbi.—Nkunga 119:165.

15. Kimpala ya mbi kele nki, mpi nki mutindu zola ke sadisaka beto na kubuya mawi yina ke bebisaka mambu?

¹⁵ “Zola . . . kele na kimpala ve.” Kimpala ya mbi lenda pusa beto na kukuma na nzala ya bima yina bampangi ya nkaka kele na yo—kimvwama, mikumba to makuki na bo. Kimpala yai ya bwimi mpi ya ke bebisaka mambu lenda bebisa ngemba ya dibundu, kana beto ke yala yo ve. Inki ta sadisa beto na kutelamina “mpeve ya kulula”? (Yakobo 4:5) Zola ta sadisa beto. Kikalulu yai ya kitoko lenda sadisa beto na kusepela ti bampangi yina kele na bima yina beto kele na yo ve. (Baroma 12:15) Zola ta sadisa beto na kumona ve bonso nde beto kele mpamba ntangu bo ke sikisa mpangi mosi  sambu na makuki na yandi ya kuyituka to na mambu yina yandi me sala.

16. Kana beto ke zolaka mpenza bampangi na beto, sambu na nki beto fwete buya kudikumisa na mambu yina beto ke salaka na kisalu ya Yehowa?

¹⁶ “Zola . . . ke kudisikisaka ve, ke fulukaka ve na lulendo.” Zola ke buyisaka beto na kudisikisa sambu na mayele na beto mpi na mambu yina beto ke salaka. Kana beto ke zolaka mpenza bampangi na beto, inki mutindu beto lenda kudisikisa mbala na mbala sambu na mambu ya mbote yina beto ke salaka na kisalu ya kusamuna to sambu na mikumba na beto na dibundu? Lulendo ya mutindu yai lenda lembisa bantu ya nkaka nitu mpi bo lenda kudimona nde bo kele mpamba. Zola ke kangaka beto nzila ya kudisikisa na mikumba yina Nzambi me pesaka beto na kisalu na yandi. (1 Bakorinto 3:5-9) Diaka, zola ke vandaka ve ya ‘kufuluka na lulendo,’ nkutu Biblia na Kituba ke balulaka verse yai nde zola ke “kudisongaka ve.” Zola ke kangaka beto nzila ya kudimona nde beto ke mfunu mingi kuluta bantu ya nkaka.—Baroma 12:3.

17. Zola ke pusaka beto na kusala nki sambu na bantu ya nkaka mpi nki kikalulu beto fwete buya?

¹⁷ “Zola . . . ke salaka ve mambu ya nsoni.” Muntu yina ke salaka mambu ya nsoni ke tambulaka na mutindu ya mbi mpi mambu na yandi ke pesaka bantu ya nkaka mpasi. Muntu yina kele ti kikalulu yai me konda zola, sambu yo ke monisa nde yandi ke tadila ve mawi mpi mambote ya bantu ya nkaka. Kansi, zola ke pusaka beto na kumonisila bantu ya nkaka luzitu. Zola ke siamisaka beto na kuvanda na bikalulu ya mbote, nkadilu yina Nzambi ke zolaka, mpi kuzitisa bampangi-Bakristu. Diaka, zola ta pesa beto ve nzila ya kuvanda ti “bikalulu ya nsoni”—ya kieleka, konso kikalulu yina lenda yangisa to kupesa bampangi na beto mpasi.—Baefezo 5:3, 4.

18. Sambu na nki muntu yina kele ti zola ke sosaka ve nde mambu yonso kusalama na mutindu yandi ke zola?

¹⁸ “Zola . . . ke sosaka ve mambote na yo mosi.” Biblia ya nkaka ke balulaka verse yai nde: “Zola ke dindamanaka ve na bangindu na yo mosi.” Muntu yina kele ti zola ke sosaka ve nde mambu yonso kusalama na mutindu yandi ke zola, bonso nde bangindu na yandi ke vandaka ntangu yonso ya mbote. Yandi ke sosaka ve kusadila mayele na yandi sambu na kusoba bangindu ya bantu ya  nkaka tii kuna yandi ta ndimisa bo bangindu na yandi. Ntu-ngolo ya mutindu yai ke monisaka kikalulu ya lulendo mpi Biblia ke kebisa beto nde: “Lulendo ke bwisaka muntu, yo ke fwaka muntu.” (Bingana 16:18) Kana beto ke zolaka mpenza bampangi na beto, beto ta zitisa bangindu na bo mpi kana mpila kele, beto ta monisa luzolo ya kundima mabanza na bo. Kikalulu ya kundima mabanza ya bantu ya nkaka ke wakana ti bangogo yai ya Polo: “Bika nde konso muntu kulanda na kusosa, mambote na yandi mosi ve, kansi ya muntu ya nkaka.”—1 Bakorinto 10:24.

19. Inki mutindu zola ke sadisaka beto na kuzaba mambu yina beto fwete sala kana bantu ya nkaka ke sala mambu yina ke pesa beto mpasi?

¹⁹ “Zola . . . ke waka makasi ve. Yo ke bumbaka ve mbi yina bo me sala yo.” Zola ke waka ve makasi nswalu na mambu yina bantu ya nkaka me tuba to me sala. Ya kieleka, yo me fwana mpenza nde beto wa makasi ntangu bantu ya nkaka me sadila beto mambu yina ke pesa beto mpasi. Ata beto kele na bikuma yina ke tinda beto na kuwa makasi, zola ta pesa beto ve nzila ya kubumba makasi. (Baefezo 4:26, 27) Beto ta kanga ve bangogo to mambu yina pesaka beto mpasi na ntima, bonso nde beto me sonika yo na mukanda yina beto ke sonikaka mambu sambu na kuvila yo ve. Zola ke pusaka beto na kulanda mbandu ya Nzambi na beto ya zola. Mutindu beto monaka yo na Kapu 26, Yehowa ke lolulaka kana yandi kele ti bikuma ya mbote ya kusala yo. Kana yandi me lolula beto, yandi ke vilaka yo, disongidila, yandi ke bumbaka ve masumu na beto sambu na kupesa beto ndola na bilumbu ke kwisa. Beto ke monisaka mpenza ntonda mutindu beto me zabaka nde Yehowa ke bumbaka ve masumu na beto.

20. Inki beto fwete sala kana mpangi mosi ya Mukristu me sala disumu mpi yo me natila yandi bampasi?

²⁰ “Zola . . . ke monaka kiese ve sambu na kukonda lunungu.” Biblia mosi (The New English Bible) ke balulaka verse yai nde: “Zola . . . ke yangalalaka ve na masumu ya bantu ya nkaka.” Biblia ya Moffat ke tuba nde: “Zola ke waka ve kiese ntangu bantu ya nkaka me sala mambu ya mbi.” Zola ke sepelaka ve na mambu ya kukonda lunungu, yo yina beto lenda kanga ve meso na mambu ya mvindu. Inki beto ke salaka kana mpangi mosi ya Mukristu me sala disumu mpi disumu yango me natila yandi bampasi? Zola ta pusa beto ve na kuwa kiese yina ta monisa bonso beto ke tuba nde:  ‘Bika mambu yai kukumina yandi, yandi mosi muntu sosaka yo.’ (Bingana 17:5) Kansi, beto ke sepelaka ntangu mpangi yina salaka kifu me baka bangidika sambu na kuvutukila bangwisana ya mbote ti Nzambi.

21-23. (a) Bangogo yai ya Polo, “Zola ke sukaka ve,” ke tendula nki? (b) Inki beto ta tadila na kapu ya ke landa?

²¹ “Zola ke sukaka ve.” Bangogo yai ya Polo ke tendula nki? Kana beto tala baverse yina kele na ntwala, yandi vandaka kutubila makabu ya mpeve yina Bakristu ya ntete vandaka na yo. Makabu yai vandaka kumonisa nde Nzambi ndimaka dibundu ya mpa yina basikaka. Bakristu yonso ve vandaka kubelula bantu, kubikula, mpi kutuba na bandinga. Kansi yo vandaka ve kima mosi ya nene sambu nsuka-nsuka makabu yai ya kusala bimangu zolaka kusuka.  Kansi kima mosi kaka zolaka kubikala, kima yina Bakristu yonso lenda vanda na yo. Yo vandaka dikabu mosi ya kuluta nene mpi yina ta zinga ntangu mingi. Polo bingaka yo “nzila mosi ya me luta banzila yonso ya nkaka.” (1 Bakorinto 12:31) “Nzila” yango vandaka nki? Yo vandaka nzila ya zola.

²² Ya kieleka, zola ya Bukristu yina Polo tubilaka “ke sukaka ve,” disongidila, yo ta manaka ve. Bubu yai, zola ya kuditambika sambu na bampangi ke monisaka nde beto kele balongoki ya kieleka ya Yezu. Zola ya mutindu yai ke monanaka pwelele na mabundu ya bansadi ya Yehowa na ntoto ya mvimba. Zola yai ta bikalaka kimakulu sambu Yehowa ke sila nde bansadi na yandi ya kwikama ta zinga mvula na mvula. (Nkunga 37:9-11, 29) Bika beto sala yonso sambu na ‘kulanda na kutambula na zola.’ Kana beto sala mpidina, beto lenda vanda na kiese ya mingi yina muntu ke vandaka na yo ntangu yandi ke pesa. Kima ya kuluta mfunu kele nde, beto ta landa na kuzinga—mpi na kuzola—mvula na mvula, bonso Nzambi na beto ya zola, Yehowa.

²³ Na kapu yai ya nsuka ya kitini yai ya ke tubila zola, beto me tadila mutindu beto lenda monisa zola beto na beto. Kana beto tadila mambote yonso yina beto ke bakaka na zola ya Yehowa—yo vanda na ngolo, na lunungu, mpi na mayele na yandi—beto fwete kudiyula nde, ‘Inki mutindu mona lenda monisa Yehowa nde mono ke zolaka yandi na masonga yonso?’ Beto ta tadila ngiufula yai na kapu ya nsuka.