1, 2. Nĩkĩ arĩ wega kaingĩ kũũria ciũria?

NĨ ŨRĨ wona ũrĩa ciana ciũragia ciũria? Nyingĩ ciambagĩrĩria kũũria o ciamenya kwaria o ũguo. Cikũroraga cikũũrĩte maitho na wendi mũnene, cigakũũria ta ũũ: Nĩkĩ gĩtũmaga igũrũ rĩkorũo rĩrĩ rĩa mburuu? Njata ithondeketwo na kĩĩ? Nũũ warutire tũnyoni kũina? Wahota kũgeria mũno gũcokia, no ti ũndũ mũhũthũ hingo ciothe. O na ũngĩcokia wega atĩa, no ũrio kĩũria kĩngĩ: Nĩkĩ?

² To ciana tu ciũragia ciũria. O ũrĩa tũrakũra, tũthiaga o tũkĩũragia ciũria. Tũũragia nĩguo tũmenye njĩra, kana ũgwati ũrĩa twagĩrĩirũo gwĩthema, kana tũkĩenda o kũmenya tu. No andũ aingĩ nĩ ta matigaga kũũria ciũria, makĩria iria cia bata mũno. Na njĩra ĩngĩ, magatiga gũcaria macokio.

3. Nĩkĩ gĩtũmaga andũ aingĩ matige gwetha macokio ma ciũria iria cia bata mũno?

³ Ta wĩcirie ũhoro wa kĩũria kĩrĩa kĩrĩ ngothi-inĩ kana iria ciũrĩtio kĩambĩrĩria-inĩ kĩa ibuku rĩrĩ, kana  iria irĩ kĩambĩrĩria-inĩ gĩa gĩcunjĩ gĩkĩ. Icio nĩ imwe cia ciũria iria cia bata mũno ũngĩũria. No  andũ aingĩ nĩ matiganĩirie gũcaria macokio. Nĩkĩ? Ĩ Bibilia nĩ ĩrĩ na macokio? Amwe meciragia atĩ macokio mayo nĩ maritũ mũno. Angĩ metigĩraga kũũria ciũria nĩ ũndũ wa thoni kana gũconorwo. Nao angĩ monaga atĩ ciũria ta icio no icokirio nĩ atongoria a ndini na ahunjia. Ĩ wee wonaga atĩa?

4, 5. Nĩ ciũria ta irĩkũ cia bata mũno tũngĩyũria ũtũũro-inĩ, na twagĩrĩirũo gwetha macokio ma cio nĩkĩ?

⁴ Kwahoteka mũno no wende kũmenya macokio ma ciũria cia bata ũtũũro-inĩ. Hatarĩ nganja rĩngĩ na rĩngĩ nĩwĩyũragia ũũ: ‘Bata wa ũtũũro nĩ ũrĩkũ? Ũtũũro no gũciarũo, gũkũra, na gũkua tu? Ngai ahaana atĩa kũna?’ Nĩ wega kwĩyũria ciũria ta icio, na nĩ ũndũ wa bata ndũgakue ngoro ũtarĩ ũrona macokio ma kwĩhokeka na ma gũtũma ũiganĩre. Mũrutani wĩ ngumo Jesu Kristo oigire ũũ: “Hoyai, na nĩmũkũheo; mathai, na nĩmũkuona; ringaringai mũrango na nĩmũkũhingũrĩrũo.”—Mathayo 7:7.

⁵ Ũngĩthiĩ na mbere ‘kũmaatha’ macokio ma ciũria iria cia bata-rĩ, nĩũkuona atĩ ũndũ ũcio wĩna uumithio mũno. (Thimo 2:1-5) O na ũngĩkorũo wĩrĩtwo atĩa nĩ andũ-rĩ, nĩ kũrĩ macokio na no ũmone; thĩinĩ wa Bibilia. Macokio macio ti maritũ mũno. Na makĩria, nĩ marehaga kĩĩrĩgĩrĩro na gĩkeno. Na no magũteithie kũgĩa na ũtũũro mũgaacĩru o na rĩu. Reke twambe twĩcirie ũhoro wa kĩũria kĩmwe gĩtũire gĩthumbũrĩte andũ aingĩ.

6. Nĩkĩ gĩtũmaga andũ aingĩ mecirie atĩ Ngai ndarũmbũyanagia na mĩnyamaro ya andũ?

⁶ Andũ aingĩ macokagia, aca. Moigaga ‘Korũo Ngai nĩatũrũmbũyagia-rĩ, githĩ thĩ ndĩngĩrĩ njega mũno?’ Tuonaga thĩ ĩiyũire mbaara, rũmena, na mathĩna. Na gũtirĩ mũndũ ũtarũaraga, kana kũnyamarĩka, kana gũkuĩrwo nĩ endwa. Kwoguo aingĩ moigaga atĩ, ‘Korũo Ngai nĩatũrũmbũyagia  na ageciria ũhoro wa mathĩna maitũ-rĩ, githĩ to agirĩrĩrie maũndũ ta macio matigekĩke?’

7. (a) Arutani a ndini matũmĩte atĩa andũ mecirie atĩ Ngai ndarĩ tha? (b) Bibilia ĩrutanaga atĩa kũna igũrũ rĩgiĩ magerio marĩa mangĩtũkora?

⁷ Gũthũkia mũno-rĩ, arutani a ndini rĩmwe matũmaga andũ mecirie atĩ Ngai ndarĩ tha. Na njĩra ĩrĩkũ? Rĩrĩa kuoneka ũndũ mũũru-rĩ, moigaga atĩ nĩ wendi wa Ngai. Kwoguo arutani ta acio marũithagia Ngai nĩ ũndũ wa maũndũ macio moru. No ĩyo nĩyo ma ĩrĩa ĩkoniĩ Ngai? Bibilia ĩrutanaga atĩa kũna? Jakubu 1:13 ĩcokagia ũũ: “Mũndũ o wothe aagerio, nĩatige kuuga, Ndagerio nĩ Ngai: amu Ngai ndangĩhota kũgerio nĩ maũũru; nake we mwene ndageragia mũndũ o na ũrĩkũ.” Kwoguo Ngai ndarĩ hingo arĩ atuĩka kĩhumo kĩa waganu ũrĩa wonaga thĩinĩ wa thĩ. (Ayubu 34:10-12) Nĩ ma, nĩarekagĩrĩria maũndũ moru mekĩke. No nĩ kũrĩ ngũrani nene ya kũrekereria ũndũ wĩkĩke, na gũtũma wĩkĩke.

8, 9. (a) Ũngĩheana ngerekano ĩrĩkũ kuonania ngũũrani ya kũrekereria waganu wĩkĩke, na gũtũma wĩkĩke? (b) Nĩ ũndũ kĩ ti kĩhooto kũruta Ngai mahĩtia nĩ ũndũ wa itua rĩake rĩa kũrekereria andũ marũmĩrĩre mĩthiĩre mĩũru?

⁸ Kwa ngerekano-rĩ, ta wĩcirie ũhoro wa mũndũ mũũgĩ na wendete ciana ciake na ũrĩ na mũrũ wake mũgima ũikaraga o kũu mũciĩ. Rĩrĩa mũrũwe ũcio atuĩka mũremi na enda kuuma mũciĩ-rĩ, ithe ndangĩmũgiria. Mũrũ ũcio agatũũra mũtũũrĩre mũũru na akaingĩra thĩna-inĩ. Ũkuona ithe ta arĩ we kĩhumo kĩa mathĩna ma mũrũwe? Aca. (Luka 15:11-13) O ta ũguo-rĩ, Ngai ndagiragia andũ, rĩrĩa mathuura kũrũmĩrĩra njĩra njũru, no tiwe kĩhumo kĩa mathĩna marĩa mamakoraga. Kwoguo-rĩ, ti wega kũrũithia Ngai nĩ ũndũ wa mathĩna moothe ma andũ.

⁹ Ngai arĩ na itũmi njega cia kũrekereria andũ marũmĩrĩre mĩthiĩre mĩũru. Arĩ Mũtũũmbi mũũgĩ na ũrĩ hinya-rĩ, to nginya atũtaarĩrie itũmi ciake. No nĩ ũndũ wa wendo-rĩ, nĩatũtaarĩirie. Nĩ ũkeeruta makĩria ũhoro wĩgiĩ itũmi icio thĩinĩ  wa Gĩcunjĩ gĩa 11. No ikara ũĩ atĩ ti Ngai ũrehaga mathĩna marĩa matũkoraga. Ithenya rĩa ũguo-rĩ, atũheaga mwĩhoko o ũrĩa arĩ guo wiki tu wa kĩhonia!—Isaia 33:2.

10. Tũngĩhoka Ngai nĩarĩthondeka maũndũ mothe mooru maanekwo nĩkĩ?

¹⁰ Ningĩ-rĩ, Ngai nĩ mũtheru. (Isaia 6:3) Hatirĩ ũndũ o na ũmwe mũũru thĩinĩ wake. Kwoguo no tũmwĩhoke biũ biũ. Tũtingĩhoka andũ ũguo tondũ rĩngĩ na rĩngĩ nĩ magĩaga na uungumania. O na mũtongoria ũrĩa mwĩhokeku biũ kaingĩ ndakoragwo na ũhoti wa gũthondeka maũndũ marĩa mathũkĩtio nĩ andũ oru. No Ngai nĩ mwene hinya wothe. No ahote na nĩarĩnina mathĩna mothe marĩa waganu wanatũma andũ moone. Rĩrĩa Ngai akoya ikinya-rĩ, ageeka ũguo na njĩra ĩkaanina waganu mĩndĩ na mĩndĩ!—Thaburi 37:9-11.

11. (a) Ngai aiguaga atĩa nĩ ũndũ wa wagi wa kĩhooto? (b) Ngai aiguaga atĩa rĩrĩa wee ũranyamarĩka?

¹¹ Kahinda-inĩ gaka-rĩ, Ngai aiguaga atĩa nĩ ũndũ wa maũndũ marĩa marekĩka gũkũ thĩ na ũtũũro-inĩ waku? O mbere biũ, Bibilia ĩrutanaga atĩ Ngai nĩ “enda o maũndũ ma kĩhooto.” (Thaburi 37:28) Kwoguo nĩ akenagio mũno nĩ maũndũ marĩa mega na akarakario mũno nĩ marĩa moru. Nĩamenete waagi wothe wa kĩhooto. Bibilia yugaga atĩ Ngai nĩ ‘aiguire ũũru ngoro’ hĩndĩ ĩrĩa thĩ yaiyũrĩte ũũru tene. (Kĩambĩrĩria 6:5, 6) Ngai ndagarũrũkĩte. (Malaki 3:6) O na rĩu no athũire kuona mĩnyamaro ĩrĩa ĩrathiĩ na mbere thĩ yothe. Na Ngai nĩathũire kuona andũ makĩnyamarĩka. Bibilia yugaga atĩ “nĩwe ũrũmbũyanagia na maũndũ manyu.”—1 Petero 5:7.

12, 13. (a) Tũkoragũo na ngumo njega ta wendo nĩkĩ, na wendo ũtũmaga tuone mathĩna ma thĩ na njĩra ĩrĩkũ? (b) Ũngĩkorũo na ma nĩkĩ atĩ Ngai no nginya arĩoya ikinya igũrũ rĩgiĩ mathĩna ma thĩ ĩno?

¹² Tũngĩkorũo na ma atĩa atĩ Ngai nĩathũire kuona andũ makĩnyamarĩka? Ũira ũngĩ nĩguo ũyũ. Bibilia ĩrutanaga atĩ  mũndũ oombirwo na mũhianĩre wa Ngai. (Kĩambĩrĩria 1:26) Kwoguo tũkoragũo na ngumo njega tondũ Ngai nĩ arĩ ngumo njega. Kwa ngerekano-rĩ, wee nĩũtangĩkaga nĩ kuona andũ ega makĩnyamarĩka? Okorũo nĩ ũiguaga ũũru nĩ ũndũ wa waagi wa kĩhooto ta ũcio-rĩ, kĩmenye wega atĩ Ngai nĩ aiguaga ũũru makĩria.

¹³ Ũndũ ũmwe wa mwanya mũno wĩgiĩ andũ nĩ atĩ nĩ tũrĩ na ũhoti wa kuonania wendo. Ũguo noguo Ngai ahaana. Bibilia ĩrutanaga atĩ “Ngai nĩwe wendani.” (1 Johana 4:8) Tuonanagia wendo tondũ Ngai nĩonanagia wendo. Hihi wendo no ũtũme wee ũnine mĩnyamaro na waagi wa kĩhooto ũrĩa wonaga thĩinĩ wa thĩ? Ĩ korũo wĩ na ũhoti-rĩ, wee no ũnine mĩnyamaro? Hatarĩ nganja nĩguo ũngĩka! No ũkorũo na ma o ũguo atĩ Ngai nĩarĩnina mĩnyamaro na waagi wa kĩhooto. Ciĩranĩro iria irĩ kĩambĩrĩria-inĩ kĩa ibuku rĩrĩ to iroto tu kana ciĩrĩgĩrĩro cia tũhũ. Ciĩranĩro cia Ngai no nginya ikaahinga! No nĩ getha wĩtĩkie ciĩranĩro ta icio-rĩ, nĩ ũrabatara kũmenya makĩria ũhoro wa Ngai ũrĩa ũciĩranĩire.

14. Rĩĩtwa rĩa Ngai nĩ rĩrĩkũ, na twagĩrĩirũo kũrĩhũthĩra nĩkĩ?

¹⁴ Ũngĩenda mũndũ akũmenye-rĩ, ũngĩka atĩa? Githĩ to ũmũĩre rĩĩtwa rĩaku? Ngai hihi nĩ arĩ rĩĩtwa? Ndini nyingĩ icokagia atĩ rĩĩtwa rĩake nĩ “Ngai” kana “Mwathani,” no macio ti marĩĩtwa make mwene. Macio nĩ marĩĩtwa ma gĩtĩo kana ũnene o  ta ũrĩa “mũthamaki” kana “cibũ” arĩ marĩĩtwa ma ũnene. Bibilia ĩrutanaga atĩ Ngai nĩ arĩ marĩĩtwa maingĩ ma ũnene. “Ngai” na “Mwathani” nĩ mamwe ma mo. O na kũrĩ ũguo-rĩ, Bibilia ningĩ nĩ ĩrutanaga atĩ Ngai nĩ arĩ rĩĩtwa rĩake mwene, rĩĩtwa rĩu nĩ Jehova. Thaburi 83:18 yugaga ũũ: “Wee, o wee wĩtagwo JEHOVA, nowe wiki Ũrĩa-wĩ-Igũrũ-Mũno o igũrũ rĩa thĩ yothe.” Okorũo Bibilia yaku ndĩrĩ na rĩĩtwa rĩu-rĩ, no ũrore Ũhoro Muongerere karatathi-inĩ ka 195-197 ka ibuku rĩrĩ ũmenye gĩtũmi nĩ kĩĩ. Ma nĩ atĩ tene rĩrĩa Bibilia yaandĩkirwo rĩĩtwa rĩa Ngai rĩonekaga maita ngiri nyingĩ thĩinĩ wayo. Kwoguo Jehova nĩendaga wee ũmenye  rĩĩtwa rĩake na ũrĩhũthĩre. No tuuge arahũthĩra Bibilia kwĩmenyithania nawe.

15. Rĩĩtwa Jehova riugĩte atĩa?

¹⁵ Ngai eeheire rĩĩtwa rĩ na gĩtũmi. Rĩĩtwa rĩake, Jehova, riugĩte atĩ Ngai no ahingie kĩĩranĩro o gĩothe angĩranĩra na akinyanĩrie muoroto o wothe wake. * Rĩĩtwa rĩa Ngai nĩ rĩa mwanya, gũtirĩ rĩngĩ ta rĩo. Nĩ rĩake wiki tu. Jehova nĩ wa mwanya na njĩra ciigana ũna. Ta irĩkũ ũguo?

16, 17. Nĩ atĩa tũngĩĩruta wa Jehova kuuma kwĩ marĩĩtwa maya: (a) “Mwene-Hinya-Wothe”? (b) “Mũthamaki wa tene na tene”? (c) “Mũũmbi”?

¹⁶ Nĩ tuona atĩ Thaburi 83:18 yugaga ũũ igũrũ rĩgiĩ Jehova: “Nowe wiki Ũrĩa-wĩ-Igũrũ-Mũno.” Ningĩ-rĩ, Jehova nowe wiki wĩtagwo “Mwene-Hinya-Wothe.” Kũguũrĩrio 15:3  yugaga ũũ: “Maũndũ maku marĩa wĩkĩte, Mwathani Ngai, wee Mwene-Hinya-Wothe, nĩ manene ma na nĩ ma kũgegania; mĩthiĩre yaku, wee Mũthamaki wa tene na tene, nĩ ya kĩhooto na no ya ma.” Rĩĩtwa rĩa ũnene “Mwene-Hinya-Wothe,” rĩtũrutaga atĩ Jehova nĩwe wĩ hinya mũno makĩria. Gũtirĩ mũndũ ũrĩ hinya ta wake; guo nĩ wa igũrũ mũno. Narĩo rĩĩtwa rĩa ũnene “Mũthamaki wa tene na tene” rĩtũririkanagia atĩ Jehova nĩ wa mwanya na njĩra ĩngĩ. No we tu ũtũũrĩte kuo mĩndĩ na mĩndĩ. Thaburi 90:2 yugaga ũũ: “Kuuma o tene na nginya tene, wee ũrĩ o Mũrungu.” Rĩĩciria rĩu rĩtũmaga tũmwĩtigĩre, githĩ tiguo?

¹⁷ Jehova ningĩ nĩ wa mwanya nĩ ũndũ no we wiki tu Mũũmbi. Kũguũrĩrio 4:11 yugaga ũũ: “Wee Mwathani witũ, Ngai witũ-rĩ, wee nowe wagĩrĩirũo nĩ kũgoocagwo na gwĩkĩrĩrũo, na ũgĩage na ũhoti; amu nĩwe wombire indo ciothe, na kwenda gwaku nĩkuo gwatũmire igĩe na ciũmbĩke.” Kĩndũ o gĩothe ũngĩcirĩria—kuuma araika arĩa matonekaga matu-inĩ, nginya njata iria ciiyũrĩte igũrũ, nginya matunda marĩa makũraga mĩtĩ-inĩ, nginya thamaki cia iria-inĩ na njũĩ-inĩ—ciothe irĩ kuo tondũ Jehova nĩwe Mũũmbi!

18. Nĩkĩ gĩtũmaga andũ amwe moone ta matangĩhota gũkuhĩrĩria Ngai, no Bibilia ĩrutanaga atĩa?

¹⁸ Gũthoma ũhoro wa ngumo cia Jehova cia kũgegania gũtũmaga andũ amwe mamwĩtigĩre. Monaga Ngai ta arĩ wa igũrũ mũno harĩ o, ũndũ matangĩhota kũmũkuhĩrĩria kana makorũo na kĩene mbere ya Ngai mũtũgĩru ũguo. No rĩĩciria rĩu nĩ rĩagĩrĩru? Bibilia ĩrutanaga ũndũ ngũrani na ũcio. Yugaga ũũ igũrũ rĩgiĩ Jehova: “O na atakĩrĩ haraya na mũndũ o na ũmwe witũ.” (Atũmwo 17:27) Bibilia o na ningĩ ĩtwĩraga ũũ: “Kuhĩhĩriai Ngai, nake nĩekũmũkuhĩhĩria inyuĩ.”—Jakubu 4:8.

19. (a) Tũngĩambĩrĩria gũkuhĩrĩria Ngai atĩa, na tũngĩgunĩka atĩa? (b) Nĩ ngumo irĩkũ cia Ngai igũkenagia mũno?

 ¹⁹ Ũngĩhota gũkuhĩrĩria Ngai atĩa? Kwambĩrĩria-rĩ, thiĩ na mbere kwĩruta ũhoro wa Ngai o ta ũguo ũreka rĩu. Jesu oigire ũũ: “Naguo muoyo wa tene na tene nĩ atĩrĩ, nĩ makũmenye wee Ngai ũrĩa ũmwe wa ma, na mamenye ũrĩa warekirie, na nĩwe Jesu Kristo.” (Johana 17:3) Ĩĩ, Bibilia ĩrutanaga atĩ kũmenya ũhoro wa Jehova na Jesu gũtongoragia ‘muoyo-inĩ wa tene na tene’! O ta ũrĩa hekũgwetetwo-rĩ, “Ngai nĩwe wendani.” (1 Johana 4:16) Jehova ningĩ nĩ arĩ ngumo ingĩ nyingĩ njega na cia kwendeka. Kwa ngerekano-rĩ, Bibilia yugaga atĩ Jehova nĩ “Ngai ũrĩa ũiguanagĩra tha mũno, na agakinyĩria andũ wega wake, na ndahiũhaga kũrakara, na nĩaiyũirũo nĩ tha, na ũhoro-wa-ma.” (Thama 34:6) We nĩ ‘mwega, na aikaraga ehaarĩirie kuohanĩra.’ (Thaburi 86:5) Ngai nĩ mũkirĩrĩria. (2 Petero 3:9) We nĩ mwĩhokeku. (1 Akorintho 1:9) O ũrĩa ũgũthoma mũno Bibilia, noguo ũkuona ũrĩa Jehova onanĩtie atĩ nĩ arĩ ngumo icio na ingĩ nyingĩ njega.

20-22. (a) Gũkorũo tũtekuona Ngai no kũgirie tũmũkuhĩrĩrie? Taarĩria. (b) Andũ matarĩ na ũũru maahota gũkũĩra wĩke atĩa, no wagĩrĩirũo nĩ gwĩka atĩa?

²⁰ Nĩ ma ndũngĩhota kuona Ngai tondũ we nĩ roho ũtonekaga. (Johana 1:18; 4:24; 1 Timotheo 1:17) No ũngĩĩruta ũhoro wake kũgerera Bibilia-rĩ, no ũmũmenye wega. O ta ũrĩa mwandĩki wa Thaburi oigire-rĩ, no ‘wĩonagĩre wega wa Jehova.’ (Thaburi 27:4; Aroma 1:20) O ũrĩa ũreruta makĩria ũhoro wĩgiĩ Jehova, noguo ũkũmũmenya wega, na noguo ũkũgĩa na gĩtũmi kĩnene gĩa kũmwenda na kũmũkuhĩrĩria.

²¹ Nĩũkũmenya kĩrĩa gĩtũmaga Bibilia ĩtũrute tuone Jehova ta Ithe witũ. (Mathayo 6:9) Makĩria ma gũtũhe muoyo-rĩ, we nĩendaga tũkorũo na ũtũũro mwega makĩria o ũrĩa kwahoteka, ta ũrĩa mũndũ o wothe wendete ciana ciake angĩenda. (Thaburi 36:9) Bibilia ningĩ nĩ ĩrutanaga atĩ andũ  no matuĩke arata a Jehova. (Jakubu 2:23) Ta wĩcirie—wee no ũtuĩke mũrata wa Mũũmbi wa igũrũ na thĩ!

²² Weruta Bibilia makĩria-rĩ, andũ matarĩ na ũũru maahota gũkũĩra ũtige kwĩruta. Maahota kuona ta ũgũcenjia wĩtĩkio waku. No ndũkareke ũ kana ũ akũgirie ũgĩe na ũrata ũrĩa mwega makĩria ũngĩkorũo naguo.

23, 24. (a) Wagĩrĩirũo gũthiĩ na mbere nĩkĩ kũũria ciũria ciĩgiĩ maũndũ marĩa ũreruta? (b) Gĩcunjĩ gĩkĩ kĩrũmĩrĩire gĩkwarĩrĩria ũhoro ũrĩkũ?

²³ Nĩ ma, harĩ maũndũ ũtegũtaũkĩrũo nĩmo kĩambĩrĩria-inĩ. Nĩgũkũbatara kwĩnyihia nĩguo ũhoe ũteithio, no ndũgetigĩre atĩ nĩ ũndũ wa gũconoka. Jesu oigire nĩ wega kwĩnyihia, ta kaana kanini. (Mathayo 18:2-4) Na, o ta ũrĩa tũĩ, ciana nĩ ciũragia ciũria nyingĩ. Ngai nĩarenda wone macokio ma ciũria ciaku. Bibilia nĩĩgathĩrĩirie andũ amwe maarĩ na wendi wa kwĩruta ũhoro wa Ngai. Maatuĩragia Maandĩko na kinyi nĩguo mone kana ũrĩa meerutaga warĩ ma.—Atũmwo 17:11.

²⁴ Njĩra ĩrĩa njega makĩria ya kwĩruta ũhoro wa Jehova nĩ gũthuthuria Bibilia. Bibilia nĩ ngũrani na ibuku rĩngĩ o rĩothe. Na njĩra ĩrĩkũ? Gĩcunjĩ gĩkĩ kĩrũmĩrĩire nĩgĩkwarĩrĩria ũhoro ũcio.