ITHOMO RĨA 03
Hihi no Wĩhoke Bibilia?
Bibilia nĩ ĩkoragwo na ciĩranĩro nyingĩ na nĩ ĩtũheaga ũtaaro maũndũ-inĩ maingĩ. No kũhoteke nĩ ũrerirĩria kũmenya maũndũ marĩa ĩrutanaga, no hihi ũkarigwo kana nĩ ma ma. Hihi nĩ wagĩrĩirũo kwĩhoka ciĩranĩro na ũtaaro kuuma ibuku-inĩ ta rĩu rĩa tene ũguo? Hihi no wĩtĩkie ũrĩa Bibilia yugaga igũrũ rĩgiĩ gũkenera ũtũũro ihinda-inĩ rĩrĩ na rĩrĩa rĩũkĩte? Andũ milioni nyingĩ nĩ metĩkĩtie. Tũrakũũria wĩthuthurĩrie maũndũ macio.
1. Hihi ngʼano iria ikoragwo thĩinĩ wa Bibilia nĩ cia ma?
Bibilia yugaga atĩ ĩkoragwo na “ciugo itarĩ na mahĩtia cia ũhoro wa ma.” (Kohelethu 12:10) Ĩtaaragĩria maũndũ meekĩkire marĩa mahutanĩtie na andũ a biũ. (Thoma Luka 1:3; 3:1, 2.) Andĩki aingĩ a historĩ na athuthuria a matigari ma indo cia tene nĩ monanĩtie atĩ ũhoro ũrĩa wandĩkĩtwo Bibilia-inĩ ũhutanĩtie na tarĩki, andũ, kũndũ, na maũndũ marĩa meekĩkire, nĩ wa ma.
2. Nĩ kĩĩ kĩngĩtũma tuuge atĩ Bibilia ti hĩtũke nĩ mahinda?
Kaingĩ Bibilia ĩgwetaga maũndũ mataamenyekete nĩ andũ hĩndĩ ĩrĩa maandĩkirũo. Kwa ngerekano, nĩ ĩgwetaga maũndũ megiĩ sayansi. Maũndũ maingĩ marĩa yugaga megiĩ sayansi matietĩkĩtio nĩ andũ aingĩ hĩndĩ ĩrĩa maandĩkirũo. O na kũrĩ ũguo, sayansi ihinda-inĩ rĩrĩ nĩ yonanagia atĩ ũrĩa Bibilia yugaga nĩ wa ma. Bibilia ĩkoragwo ĩrĩ ya “kwĩhokeka hĩndĩ ciothe, rĩu na nginya tene na tene.”—Thaburi 111:8.
3. Nĩ kĩĩ kĩngĩtũma twĩtĩkie ũrĩa Bibilia yugaga igũrũ rĩgiĩ ihinda rĩũkĩte?
Bibilia nĩ ĩkoragwo na morathi a magwetaga “maũndũ marĩa matarĩ marekĩka.” (Isaia 46:10) Nĩ yarathire maũndũ maingĩ ĩtekũhĩtia ihinda iraya matanekĩka. Ningĩ nĩ yataarĩirie na njĩra ndikĩru ũrĩa maũndũ mangĩgaakorũo mahaana thĩinĩ wa thĩ ũmũthĩ. Thĩinĩ wa ithomo rĩrĩ, nĩ tũgũthuthuria morathi mamwe ma Bibilia. Nĩ ũkuona atĩ maahingire o ũrĩa maarathĩtwo!
THUTHURIA MAKĨRIA
Reke tũthuthurie tuone ũrĩa Bibilia yaragia ma maũndũ-inĩ megiĩ sayansi na tũthuthurie morathi mamwe ma Bibilia marĩa maahingire o ũrĩa maarathĩtwo.
4. Bibilia yaragia ma maũndũ-inĩ megiĩ sayansi
Mahinda-inĩ ma tene andũ aingĩ meetĩkĩtie atĩ thĩ ĩkoragwo ĩnyitĩrĩirũo nĩ kĩndũ. Mwĩrorerei VIDEO ĩno.
Ta rora ciugo iria ciandĩkirũo ibuku-inĩ rĩa Ayubu mĩaka ta 3,500 mĩhĩtũku. Thomai Ayubu 26:7, mũcoke mwarĩrĩrie kĩũria gĩkĩ:
-
Nĩ kĩĩ kĩngĩtũma tuuge atĩ nĩ ũndũ wa kũgegania Bibilia gũkorũo yugĩte atĩ thĩ hatirĩ kĩndũ ‘ĩcunjurĩtio nakĩo’?
Andũ maataũkĩirũo wega nĩ mũthiũrũrũko wa maĩ thĩinĩ wa thĩ mĩaka ta magana merĩ tu mĩthiru. No ta rora ũrĩa Bibilia yoigĩte mĩaka ta 3,500 mĩhĩtũku. Thomai Ayubu 36:27, 28, mũcoke mwarĩrĩrie ciũria ici:
-
Nĩ kĩĩ kĩngĩtũma tuuge atĩ nĩ ũndũ wa kũgegania Bibilia gũkorũo ĩtaarĩirie mũthiũrũrũko wa maĩ na njĩra hũthũ ũguo?
-
Hihi maandĩko macio wathoma nĩ maatũma wĩhoke Bibilia makĩria?
5. Bibilia nĩ yarathĩte maũndũ mangĩgeekĩka
Thomai Isaia 44:27–45:2, mũcoke mwarĩrĩrie kĩũria gĩkĩ:
-
Nĩ maũndũ marĩkũ Bibilia yarathĩte mĩaka 200 mbere ya kwanangwo kwa Babuloni?
Historĩ nĩ yonanagia atĩ Mũthamaki Kurusu wa Perisia, hamwe na mbũtũ yake, nĩ maatooririe itũũra rĩa Babuloni mwaka wa 539 M.M.M. b Mooinithirie rũũĩ rũrĩa rwagitĩire itũũra rĩu nĩguo mahote gũtonya. Thutha wa gũtonya itũũra-inĩ rĩu magereire ihingo-inĩ iria ciatigĩtwo itahingĩtwo, makĩrĩtooria hatarĩ mbaara. Ũmũthĩ, mĩaka makĩria ma 2,500 thutha ũcio, no matigari ma Babuloni makoragwo harĩa yarĩ. Ta rora ũrĩa Bibilia yarathĩte.
Thomai Isaia 13:19, 20, mũcoke mwarĩrĩrie kĩũria gĩkĩ:
-
Ũrathi ũcio wĩgiĩ Babuloni wahingire atĩa?
Matigari ma Babuloni marĩa makoragwo bũrũri-inĩ wa Iraq
6. Bibilia nĩ yarathĩte maũndũ marĩa tuonaga ũmũthĩ
Bibilia ĩtwĩraga atĩ tũratũũra “matukũ-inĩ ma kũrigĩrĩria.” (2 Timotheo 3:1) Ta rora ũrĩa Bibilia yarathĩte igũrũ rĩgiĩ matukũ maya ma kũrigĩrĩria.
Thomai Mathayo 24:6, 7, mũcoke mwarĩrĩrie kĩũria gĩkĩ:
-
Bibilia yoigĩte kũngĩgaakorũo kũhaana atĩa matukũ-inĩ ma kũrigĩrĩria?
Thomai 2 Timotheo 3:1-5, mũcoke mwarĩrĩrie ciũria ici:
-
Bibilia yoigĩte andũ mangĩgaakorũo mahaana atĩa matukũ-inĩ ma kũrigĩrĩria?
-
Nĩ andũ arĩkũ harĩ acio wee wĩyoneire?
ANDŨ AMWE MOIGAGA: “Bibilia nĩ ibuku rĩa ngʼano cia gwĩtungĩra.”
-
Nĩ ũndũ ũrĩkũ ũragũteithia kuona atĩ Bibilia nĩ ibuku rĩa kwĩhokeka?
ŨRĨA TWERUTA
Maũndũ megiĩ historĩ, sayansi, na morathi nĩ monanagia atĩ Bibilia nĩ ya kwĩhokeka.
Ciũria cia gũcokera
-
Hihi ngʼano iria irĩ thĩinĩ wa Bibilia nĩ cia ma?
-
Nĩ maũndũ ta marĩkũ Bibilia yugĩte matwaranaga na sayansi?
-
Hihi nĩ ũkuona ta Bibilia ĩrathĩte ũhoro wa ihinda rĩũkĩte? Ũngiuga ũguo nĩkĩ?
RIKĨRA
Hihi Bibilia nĩ ĩrĩ mahĩtia maũndũ-inĩ ma sayansi?
“Hihi Bibilia nĩ Yaragia ma Maũndũ-inĩ ma Sayansi?” (Gĩcunjĩ thĩinĩ wa jw.org/ki)
Bibilia yarathĩte maũndũ marĩkũ megiĩ ‘matukũ ma kũrigĩrĩria’?
“Morathi 6 ma Bibilia Ũreyonera Makĩhinga” (Mũrangĩri, Juni 1, 2011)
Wĩrute ũrĩa morathi ma Bibilia megiĩ Ũthamaki wa Ngiriki maahingire.
Thoma wone ũrĩa morathi ma Bibilia maacenjirie mawoni ma mũndũ ũmwe kwerekera Bibilia.
Icunjĩ Ingĩ Hihi Ũngĩenda Gũthoma
CIŨRIA IRIA CIŨRAGIO KAINGĨ
Mũbango wa Aira a Jehova wa Kwĩruta Bibilia na Andũ Ũkoragwo Ũhaana Atĩa?
Rĩrĩa ũreruta Bibilia na Aira a Jehova, no ũhũthĩre Bibilia ĩrĩa ũkwenda. No ũnyite ũgeni andũ anyu othe a famĩlĩ kana arata aku rĩrĩa ũreruta.
