Jesu akorũo ahe arutwo ake ũtaaro wĩgiĩ kũhũthĩra ũtonga wa indo cia kĩĩmwĩrĩ. No to arutwo ake tu maramũthikĩrĩria. Afarisai o nao marĩ ho, na nĩ mabatiĩ kuoya na ũritũ ũtaaro wa Jesu. Nĩkĩ? Tondũ nĩ “endi mbeca.” Maigua ũrĩa Jesu aroiga, ‘makambĩrĩria kũmũnyiira.’​—Luka 15:2; 16:​13, 14.

No Jesu akaaga kũmakio nĩ ũndũ ũcio. Akameera: “Inyuĩ nĩ inyuĩ mwĩtuaga athingu mbere ya andũ, no Ngai nĩ oĩ ngoro cianyu. Nĩ gũkorũo kĩndũ kĩrĩa kĩonagwo nĩ andũ kĩrĩ gĩtũũgĩru gĩkoragwo kĩrĩ magigi maitho-inĩ ma Ngai.”​—Luka 16:15.

Kwa ihinda iraihu, Afarisai makoretwo ‘makĩonwo nĩ andũ marĩ atũũgĩru,’ no rĩu nĩ gũkũgĩa na ũgarũrũku. Acio monagwo matũũgĩrĩte nĩ ũndũ wa ũtonga wa gũkũ thĩ, gũkorũo na hinya gĩũteti, na igweta thĩinĩ wa ndini nĩ megũcokio thĩ. Nao andũ a kĩrathi gĩa thĩ arĩa marũmbũyagia mabataro mao ma kĩĩroho matũũgĩrio. Jesu akonania wega atĩ kũrĩ na ũgarũrũku mũnene ũgwĩkĩka, akoiga:

“Ũhoro wa Watho na Anabii wahunjirio nginya hĩndĩ ya Johana. Kuuma hĩndĩ ĩyo, Ũthamaki wa Ngai nĩguo ũhunjagio ũrĩ ũhoro mwega, na andũ a mĩthemba yothe nĩguo merutanagĩria gũkinyĩra. Ti itherũ, nĩ ũhũthũ harĩ igũrũ na thĩ gũthira gũkĩra gakururo ka ndemwa ĩmwe ya Watho kwaga kũhinga.” (Luka 3:18; 16:​16, 17) Ciugo icio cia Jesu ironania atĩa atĩ nĩ gũkũgĩa na ũgarũrũku?

Atongoria a ndini a Kĩyahudi moigaga marĩ na mwĩgatho atĩ marũmagĩrĩra Watho wa Musa. Ririkana atĩ rĩrĩa Jesu aahonirie mũndũ warĩ mũtumumu thĩinĩ wa Jerusalemu, Afarisai acio moigire ũũ marĩ na mwĩtĩo: “Ithuĩ tũrĩ arutwo a Musa. Nĩ tũĩ atĩ Ngai nĩ arĩtie na Musa.” (Johana 9:​13, 28, 29) Ũndũ ũmwe ũngĩahingirio nĩ Watho ũrĩa waheanirũo kũgerera Musa, nĩ gũtongoria andũ arĩa enyihia nginya kũrĩ Jesu arĩ we Mesia. Johana Mũbatithania nĩ aamenyithanirie atĩ Jesu nĩwe Gatũrũme ka Ngai. (Johana 1:29-34) Kuuma rĩrĩa Johana aambĩrĩirie ũtungata wake, Ayahudi arĩa enyihia, makĩria arĩa athĩni, nĩ makoretwo makĩigua ũhoro wĩgiĩ “Ũthamaki wa Ngai.” Nĩ ũndũ ũcio, kũrĩ na “ũhoro mwega” harĩ arĩa othe marenda kũgunĩka na gũtuĩka raiya a Ũthamaki wa Ngai.

Watho ũcio wa Musa nĩ ũhingĩte tondũ nĩ ũkinyĩtie andũ harĩ Mesia. Makĩria ma ũguo, ihinda rĩa gũtiga kũũrũmĩrĩra nĩ ikinyu. Kwa ngerekano, Watho ũcio nĩ wetĩkĩrĩtie andũ mahikanĩtie matigane nĩ ũndũ wa maũndũ ngũrani, no rĩu Jesu agataarĩria atĩ “mũndũ o wothe ũtiganaga na mũtumia wake akahikia ũngĩ nĩ atharĩtie, na mũndũ o wothe ũngĩhikia mũtumia ũtiganĩte na mũthuri wake o nake nĩ atharĩtie.” (Luka 16:18) Ciugo icio ikarakaria Afarisai mũno tondũ nĩ mendete gwĩtungĩra mawatho maũndũ-inĩ mothe.

 Jesu rĩu akaheana ngerekano ĩronania ũrĩa ũgarũrũku ũcio ũgwĩkĩka ũgũkorũo ũrĩ mũnene. Ĩgiĩ andũ erĩ, arĩa maũndũ mao maacenjirie na gĩkĩro kĩnene. Tũkĩarĩrĩria ngerekano ĩyo, ririkana atĩ amwe a arĩa maramũthikĩrĩria nĩ Afarisai arĩa mendete mbeca na monagwo matũũgĩrĩte nĩ andũ.

Jesu akoiga: “Nĩ kwarĩ mũndũ ũmwe warĩ mũtongu wehumbaga nguo ndune njega cia gatani, agekenagia o mũthenya na ũtũũro wa ikeno. No mũhoi ũmwe wetagwo Lazaro waiyũrĩtwo nĩ ironda, aaigagwo kĩhingo-inĩ gĩa gwake, na nĩ eeriragĩria kũrĩa rũitĩki rũrĩa rwagũaga kuuma metha-inĩ ya gĩtonga kĩu. O na ngui nĩ ciokaga igacũna ironda ciake.”​—Luka 16:​19-21.

Afarisai nĩ endi mbia, kwoguo hatirĩ na nganja nĩa Jesu araringithania na ‘mũndũ warĩ mũtongu.’ Ningĩ atongoria acio a ndini a Kĩyahudi nĩ mendete kwĩhumba nguo cia goro cia mwĩyonanio. Na thengia ũtonga wa kĩĩmwĩrĩ ũrĩa mangĩkorũo naguo, monekaga marĩ atongu kĩĩroho nĩ ũndũ wa mĩeke na maũndũ marĩa mehokeirũo. Kũgerekanio na mũthuri wĩhumbĩte nguo ndune njega cia gatani kũronania mweke ũrĩa makoragwo naguo, na ũrĩa meyonaga marĩ athingu.​—Danieli 5:7.

Hihi atongoria acio atongu na etĩi monaga andũ arĩa athĩni a kĩrathi gĩa thĩ atĩa? Nĩ ũndũ wa kũmanyarara, mametaga ‛am ha·’aʹrets, kana andũ matarĩ kĩene, matoĩ Watho na matabatiĩ nginya kũrutwo ũhoro waguo. (Johana  7:49) Ũguo nĩguo “mũhoi ũmwe wetagwo Lazaro” aatariĩ, na eeriragĩria kũrĩa “rũitĩki rũrĩa rwagũaga kuuma metha-inĩ ya gĩtonga kĩu.” O ta Lazaro ũcio waiyũrĩtwo nĩ ironda, andũ acio a kĩrathi gĩa thĩ nĩ mahũthĩtio mũno, ta marĩ na mũrimũ wa kĩĩroho.

Ũndũ ũcio wa kĩeha ũkoretwo kuo kwa ihinda, no Jesu nĩ oĩ atĩ ihinda nĩ ikinyu kũgĩe na ũgarũrũku mũnene harĩ andũ arĩa matariĩ ta mũndũ ũcio warĩ mũtongu na arĩa matariĩ ta Lazaro.

Jesu agathiĩ na mbere gũtaarĩria ũhoro wĩgiĩ ũgarũrũku ũcio mũnene. Akoiga: “Na rĩrĩ, thutha wa ihinda, mũhoi ũcio agĩkua na agĩkuuo nĩ araika agĩtwarũo gĩthũri-inĩ kĩa Iburahimu. O nake mũndũ ũcio mũtongu agĩkua na agĩthikwo. Na arĩ kũu thĩinĩ wa Mbĩrĩra akĩnyarirĩka mũno, agĩtiira maitho na igũrũ akĩona Iburahimu arĩ kũraya na Lazaro arĩ gĩthũri-inĩ gĩake.”​—Luka 16:​22, 23.

Arĩa marathikĩrĩria Jesu nĩ moĩ atĩ Iburahimu aakuire tene na arĩ thĩinĩ wa Mbĩrĩra. Maandĩko nĩ monanagia wega atĩ gũtirĩ mũndũ ũrĩ thĩinĩ wa Mbĩrĩra ũngĩhota kuona kana kwaria, na noguo kũrĩ harĩ Iburahimu. (Kohelethu 9:​5, 10) Gũkĩrĩ ũguo-rĩ, hihi atongoria acio a ndini mareciria Jesu arenda kuuga atĩa akĩhũthĩra ngerekano ĩyo? Hihi nĩ ũndũ ũrĩkũ arenda kuonania wĩgiĩ andũ a kĩrathi gĩa thĩ na atongoria acio a ndini endi mbia?

Jesu akorũo onania atĩ nĩ gũkũgĩa na ũgarũrũku rĩrĩa oiga atĩ ‘Watho na Anabii wahunjirio nginya hĩndĩ ya Johana Mũbatithania. Ĩndĩ kuuma hĩndĩ ĩyo, Ũthamaki wa Ngai nĩguo ũhunjagio ũrĩ ũhoro mwega.’ Kwoguo, ũtũũro wa Lazaro na wa mũndũ ũcio mũtongu ũracenjia nĩ ũndũ wa ndũmĩrĩri ĩrĩa ĩhunjĩtio nĩ Johana na Jesu Kristo.

Arĩa a kĩrathi gĩa thĩ kana athĩni makoretwo mahinyĩrĩirio kĩĩroho kwa ihinda iraihu. No nĩ maragunĩka na makamũkĩra ndũmĩrĩri ĩgiĩ Ũthamaki ĩrĩa yambire kũheanwo nĩ Johana Mũbatithania na thutha ũcio nĩ Jesu. Mbere ĩyo, maratũũragio nĩ ‘rũitĩki rũrĩa rũragũaga kuuma metha-inĩ’ ya kĩĩroho ya atongoria acio a ndini. Rĩu nĩ maraheo irio njega cia kĩĩroho, makĩria maũndũ ma magegania marĩa Jesu ararutana. Nĩ ta arĩ o rĩu matũũgĩrĩtio maitho-inĩ ma Jehova Ngai.

Ngũrani nao, atongoria a ndini arĩa atongu na marĩ igweta nĩ maregete kwamũkĩra ndũmĩrĩri ya Ũthamaki ĩrĩa Johana aahunjagia, na ĩrĩa Jesu akoretwo akĩhunjia kũu guothe. (Mathayo 3:​1, 2; 4:17) Handũ ha ũguo nĩ marakarĩtio, kana makaherithio nĩ ndũmĩrĩri ĩyo, ĩrĩa yonanagia ituĩro iritũ rĩrĩa Ngai arĩrehe. (Mathayo  3:7-12) Atongoria acio a ndini endi mbia no makene korũo Jesu na arutwo ake no matige kũhunjia ndũmĩrĩri ĩyo ya Ngai. Mahaana ta mũndũ ũcio mũtongu ngerekano-inĩ ĩyo ũrĩa woigire: “Awa Iburahimu, njiguĩra tha, na ũtũme Lazaro arikie mũthia wa kaara gake maĩ-inĩ aahehie rũrĩmĩ, nĩ gũkorũo nĩ ndĩranyarirĩka mũno thĩinĩ wa mwaki ũyũ mũnene.”​—Luka 16:24.

Ĩndĩ gũtigũthiĩ ũguo, tondũ aingĩ a atongoria acio a ndini matikũgarũrũka. Nĩ maaregire ‘gũthikĩrĩria Musa na Anabii,’ ũndũ ũrĩa ũngĩamateithirie kwamũkĩra Jesu arĩ ta Mesia na Mũthamaki ũthuurĩtwo nĩ Ngai. (Luka 16:​29, 31; Agalatia 3:24) O na matirenyihia mareke mateithĩrĩrio nĩ arĩa athĩni metĩkĩrĩte Jesu na kwoguo magetĩkĩrĩka nĩ Ngai. No arutwo a Jesu matingĩtĩkĩra kũhũthia ndũmĩrĩri ya ma ĩrĩa mararutana nĩgetha makenie atongoria acio a ndini. Jesu agataarĩria ũũma wa ũndũ ũcio ngerekano-inĩ yake akĩhũthĩra ciugo iria “Iburahimu” eerire mũndũ ũcio mũtongu.

Akoiga: “Mwana wakwa, ririkana atĩ ũrakoragwo na indo nyingĩ njega ũtũũro-inĩ waku, no Lazaro we aamũkĩrire maũndũ marĩa moru. O na kũrĩ ũguo, rĩu nĩ kũhoorerio arahoorerio gũkũ, ĩndĩ wee nĩ kũnyarirĩka ũranyarirĩka. Na makĩria ma maũndũ macio mothe-rĩ, nĩ harĩ mũkuru mũnene wĩkĩrĩtwo gatagatĩ gaitũ na inyuĩ, nĩguo arĩa mangĩenda kuuma mwena ũyũ moke mwena ũcio mũrĩ matikahote, o na kana andũ moime kũu moke gũkũ tũrĩ.”​—Luka 16:​25, 26.

Na githĩ ti ũndũ wa kĩhooto na mwagĩrĩru kuona gũkĩgĩa ũgarũrũku ta ũcio! Ũratũma maũndũ macenjie harĩ atongoria a ndini etĩi na andũ a kĩrathi gĩa thĩ arĩa maretĩkĩra icoki rĩa Jesu, makahurũkio, na makaheo irio cia kĩĩroho. (Mathayo 11:​28-30) Ũgarũrũku ũcio nĩ ũngĩkoneka wega makĩria thutha wa mĩeri ĩigana ũna rĩrĩa kĩrĩkanĩro kĩerũ kĩngĩgacoka ithenya rĩa kĩrĩkanĩro kĩa Watho. (Jeremia 31:​31-33; Akolosai 2:14; Ahibirania 8:​7-13) Rĩrĩa Ngai angĩgaitĩrĩria andũ roho mũtheru mũthenya wa Pentekoste ya mwaka wa 33, nĩ kũngĩkamenyeka wega atĩ arutwo a Jesu nĩo metĩkĩrĩkĩte nĩ Ngai, no ti Afarisai na andũ angĩ a ndini arĩa manyitanagĩra nao.