1. Nĩ ũũma ũrĩkũ Paulo hamwe na arĩa maarĩ nake maarĩ naguo, na nĩkĩ?

 NĨ KŨNDŨ mwaka wa 59 M.M., na meri ĩrĩ na mũhaano wa “Ariũ a Zeu,” ĩrĩa hihi nĩ meri nene ya gũkuua ngano, ĩrathiĩ kuuma gĩcigĩrĩra kĩa Malita kĩa Mediterenia ĩrorete Italia. Mũtũmwo Paulo arĩ meri-inĩ ĩyo arĩ o muohwo o hamwe na Luka na Arisitariko. (Atũm. 27:2) Ngũrani na aruti wĩra a meri ĩyo, ahunjia acio matiracaria ũgitĩri kuuma harĩ ariũ erĩ a mahatha a ngai ya Ngiriki ya Zeu—Castor na Pollux. (Atũm. 28:11) Handũ ha ũguo, Paulo hamwe na acio marĩ nake matungatagĩra Jehova, ũrĩa ũmenyithĩtie Paulo atĩ nĩ ekũruta ũira wĩgiĩ ũhoro ũrĩa wa ma thĩinĩ wa Roma na arũgame mbere ya Kaisari.—Atũm. 23:11; 27:24.

2, 3. Meri ĩrĩa yakuuĩte Paulo yagereire kũ, na Paulo aakoretwo na ũteithio ũrĩkũ kuuma o kĩambĩrĩria kĩa rũgendo rwake?

² Thikũ ithatũ thutha wa gũkinya Sirakusa, itũũra rĩa Kilikia rĩrĩ igweta o ta Athene na Roma, meri ĩyo ĩkĩerekera Regiamu, itũũra rĩrĩ mwena wa mũhuro wa Italia. Thutha ũcio, meri ĩyo ĩgĩtindĩkwo nĩ rũhuho rwa mwena wa mũhuro, ĩgĩthiĩ na ihenya mũno rũgendo rwa kilomita 320 nginya gĩcukĩro kĩa Italia kĩrĩa gĩetwagwo Puteoli (hakuhĩ na kũrĩa rĩu gwĩtagwo Naples), kũrĩa yakinyire mũthenya wa kerĩ.—Atũm. 28:12, 13.

³ Paulo rĩu arĩ gĩcunjĩ-inĩ kĩa mũico kĩa rũgendo rwake rwa gũthiĩ Roma, kũrĩa ekũrũgama mbere ya Mũthamaki Nero. “Ngai mwene ũhoro wothe wa kũũmanĩrĩria” akoretwo hamwe na Paulo rũgendo-inĩ rwake ruothe. (2 Kor. 1:3) O ta ũrĩa tũkuona, Jehova nĩ aathiire na mbere gũteithĩrĩria Paulo, nake Paulo agĩtũũria kĩyo gĩake.

4, 5. (a) Paulo na arĩa maarĩ hamwe nake maanyitirũo ũgeni atĩa makinya Puteoli, na hihi nĩ kĩĩ gĩatũmire Paulo aheo wĩyathi mũnene ũguo? (b) Akristiano mangĩgunĩka atĩ nĩ ũndũ wa mĩthiĩre yao mĩega o na marĩ njera?

⁴ Makinya Puteoli, Paulo na arĩa maarĩ hamwe nake ‘magĩkora ariũ a Ithe witũ na makĩmathaitha maikare nao thikũ mũgwanja.’  (Atũm. 28:14) Ariũ a Ithe witũ acio a Puteoli nĩ maaigire kĩonereria kĩega gĩa kũnyitana ũgeni! No tũkorũo na ma atĩ ariũ a Ithe witũ acio nĩ maagunĩkire mũno tondũ nĩ meekĩrirũo ngoro nĩ Paulo na arĩa maarĩ hamwe nake. No nĩ kĩĩ kĩngĩatũmire muohwo aheo wĩyathi mũnene ũguo? No kũhoteke nĩ tondũ Paulo eekaga maũndũ na njĩra yatũmire arĩa maamũrangagĩra mamwĩhoke.

⁵ O na ũmũthĩ, kaingĩ ndungata cia Jehova iria irĩ njera na kambĩ-inĩ cia kũnyarirĩrũo, nĩ iheagwo wĩyathi na mĩeke ya mwanya tondũ wa mĩthiĩre yao ya Gĩkristiano. Kwa ngerekano, thĩinĩ wa Romania, mũthuri ũmwe woohetwo mĩaka 75 nĩ ũndũ wa kũiya, nĩ aambĩrĩirie kwĩruta Kiugo kĩa Ngai na agĩka mogarũrũku manene ũtũũro-inĩ wake. Nĩ ũndũ wa mogarũrũku macio eekĩte, arangĩri a njera nĩ maamwĩtĩkĩririe athiage taũni atarangĩirũo, kũgũra indo iria ciabataranagia njera-inĩ ĩyo! Makĩria ma ũguo, mĩthiĩre itũ mĩega nĩ ĩgoocithagia Jehova.—1 Pet. 2:12.

6, 7. Ariũ a Ithe witũ a Roma moonanirie atĩa atĩ nĩ meendete Paulo mũno?

⁶ No kũhoteke Paulo na arĩa maarĩ hamwe nake mauma Puteoli, maathiire magũrũ rũgendo rwa kilomita 50 nginya Kapua Barabara-inĩ ya Apio ĩrĩa yerekagĩria Roma. Barabara ĩyo yathondeketwo na mahiga manene maraganu, na agendi marĩ barabara-inĩ ĩyo nĩ mangĩoonire matũũra mathaka ma Italia, na marĩ kũndũ kũmwe nĩ maangĩoonire nginya Iria rĩa Mediterenia. Ningĩ nĩ yatuĩkanagĩria gĩcigo kĩarĩ na matomboya gĩetagwo Matomboya ma Pontine, kĩrĩa kĩarĩ kilomita ta 60 kuuma Roma, na nokuo Thoko ya Apio yarĩ. Luka aandĩkire atĩ, rĩrĩa ariũ a  Ithe witũ a Roma “maaiguire ũhoro [wao],” amwe maamatũngire kuuma Thoko-inĩ nao angĩ makĩmeterera Mĩkawa Ĩtatũ, kilomita ta 50 kuuma Roma harĩa agendi maahurũkaga. Ũcio warĩ wendo mũnene mũno!—Atũm. 28:15.

⁷ Thoko ya Apio ndĩarĩ handũ hega ha kũhurũka ha agendi acio maarĩ anogu. Mwandĩki ũmwe wa marebeta Mũroma wetagwo Horace aaugire atĩ, thoko ĩyo yakoragwo “ĩiyũrĩte aruti wĩra a meri, aruti wĩra a mĩkawa maaragia ũũru.” Ningĩ aaugire atĩ “maĩ ma kũu matiarĩ mega.” O na nĩ aaregire kĩrĩa kĩndũ kũu! O na kũrĩ na moritũ macio mothe, ariũ a Ithe witũ acio a kuuma Roma nĩ meetereire Paulo na arĩa maarĩ hamwe nake nĩguo mamaumagarie gĩcunjĩ-inĩ kĩu kĩa mũico kĩa rũgendo rwao.

8. Nĩ kĩĩ gĩatũmire Paulo acokerie Ngai ngatho ‘rĩrĩa oonire ariũ a Ithe witũ’?

⁸ Bibilia yugaga atĩ ‘rĩrĩa Paulo oonire ariũ a Ithe witũ acio, nĩ aacokeirie Ngai ngatho na akĩgĩa na ũmĩrĩru.’ (Atũm. 28:15) O kuona ariũ a Ithe witũ acio tu, arĩa kwahoteka mũtũmwo Paulo nĩ ooĩ amwe ao, nĩ gwatũmire aigue ekĩrĩtwo hinya na omĩrĩirio. Hihi nĩ kĩĩ gĩatũmire Paulo acokerie Ngai ngatho? Tondũ nĩ ooĩ atĩ, wendo ũcio wa kwĩima, nĩ gĩcunjĩ kĩa maciaro ma roho. (Gal. 5:22) O na ũmũthĩ, roho mũtheru nĩ ũtindĩkaga Akristiano meime nĩ ũndũ wa andũ arĩa angĩ na momĩrĩrie arĩa marĩ na ũbataro.—1 Thes. 5:11, 14.

9. Tũngĩĩgerekania atĩa na ariũ a Ithe witũ arĩa maatũngire Paulo?

⁹ Kwa ngerekano, roho mũtheru nĩ ũtindĩkaga aarĩ na ariũ a Ithe witũ marũmbũiye mabataro ma arori a mũthiũrũrũko, amishonarĩ, na Akristiano angĩ arĩa marĩ ũtungata-inĩ wa mahinda mothe, arĩa aingĩ ao makoragwo meimĩte mũno nĩguo matungatĩre Jehova makĩria. Wĩyũrie ũũ, ‘Hihi niĩ no ndĩrutanĩrie makĩria kũnyita mbaru iceera rĩa mũrori wa mũthiũrũrũko, hihi na njĩra ya kũmũnyita ũgeni marĩ hamwe na mũtumia wake angĩkorũo nĩ ahikanĩtie? Hihi no bange kũhunjia nao?ʼ Ũngĩka ũguo, no wamũkĩre kĩrathimo kĩnene. Kwa ngerekano-rĩ, ta wĩcirie ũrĩa ariũ a Ithe witũ a Roma maakenire magĩthikĩrĩria Paulo na arĩa maarĩ hamwe nake magĩtaarĩria maũndũ maingĩ marĩa meeyoneire ma gwĩkĩra ngoro.—Atũm. 15:3, 4.

10. Maũndũ ma Paulo maahaanaga atĩa arĩ Roma, na eekire atĩa ihinda inini thutha wa gũkinya kuo?

¹⁰ Rĩrĩa maakinyire Roma, Paulo nĩ eetĩkĩririo “aikare arĩ wiki arangĩirũo nĩ mũthigari.” (Atũm. 28:16) Kaingĩ arĩa moohagwo kĩoho  kĩa nyũmba, moohagwo na mũnyororo wohereirũo harĩ mũthigari nĩguo matikoore. O na kũrĩ ũguo, Paulo aarĩ mũhunjia wa Ũthamaki, na kwoguo mũnyororo ndũngĩamũgirĩrĩirie kũhunjia. Kwoguo, thutha wa kũhurũka kwa ihinda rĩa thikũ ithatũ, agĩtũmanĩra anene a Ayahudi thĩinĩ wa Roma nĩguo emenyithanie kũrĩ o na arute ũira.

11, 12. Paulo akĩaria na Ayahudi a Roma -rĩ, aageririe atĩa kũniina mũthutũkanio ũrĩa mangĩkorũo maarĩ naguo?

¹¹ Paulo aameerire ũũ: “Athuri aya, ariũ a baba, o na gũtuĩka ndirĩ ũndũ o na ũmwe ndekĩte wa kũregana na andũ o na kana na mĩtugo ya maithe maitũ ma tene-rĩ, ndaneanirũo kũrĩ Aroma ndĩ muohwo kuuma Jerusalemu. Na thutha wa gũũthuthuria, nĩ meendaga kũndekereria, tondũ gũtiarĩ na ũira wa gũtũma njũragwo. No rĩrĩa Ayahudi maaregire ũndũ ũcio, ndiarĩ na ũndũ ũngĩ tiga gũcokia ciira riiko kũrĩ Kaisari, no ti tondũ nĩ harĩ ũndũ mũũru ndathitangagĩra rũrĩrĩ rwitũ.”—Atũm. 28:17-19.

¹² Rĩrĩa Paulo eetire Ayahudi acio maamũthikagĩrĩria “ariũ a baba,” aageragia gũcaria ũndũ mangĩiguithanĩria nao na kũniina mũthutũkanio o wothe mangĩkorũo maarĩ naguo. (1 Kor. 9:20) Ningĩ nĩ oonanirie wega atĩ ndaathiĩte kũu nĩguo acokererie Ayahudi  mahĩtia, no aathiĩte nĩguo acokie ciira riko kũrĩ Kaisari. O na kũrĩ ũguo, Ayahudi a Roma matiaiguĩte atĩ Paulo nĩ aacoketie ciira riko. (Atũm. 28:21) Hihi nĩ kĩĩ gĩatũmĩte Ayahudi a Judea mage kũmenyithia Ayahudi a Roma ũhoro ũcio? Ibuku rĩmwe riugaga ũũ: “No kũhoteke meri ĩrĩa yakuuĩte Paulo yarĩ ĩmwe ya iria ciakinyire Italia mbere thutha wa ihinda rĩa heho, na kwoguo Ayahudi matingĩakorirũo matũmĩte mũndũ Roma agatware marũa ma kũmeera ũhoro wĩgiĩ Paulo.”

13, 14. Paulo aambĩrĩirie ndũmĩrĩri yake ya Ũthamaki na ciugo irĩkũ, na tũngĩĩgerekania nake atĩa?

¹³ Paulo agĩcoka akiuga ũndũ ũngĩatũmire mende gũthikĩrĩria makĩria. Aaugire ũũ: “Kĩu nĩkĩo gĩtũmĩte ndĩmũtũmanĩre inyuĩ twaranĩrie, tondũ rĩu njohetwo mũnyororo ũyũ nĩ ũndũ wa kĩrĩa Aisiraeli makoragwo merĩgĩrĩire.” (Atũm. 28:20) Kĩĩrĩgĩrĩro kĩrĩa Akristiano maahunjagia kĩegiĩ Mesia na Ũthamaki wake. Nao anene a Ayahudi maamwĩrire ũũ: “Tũkuona arĩ wega tũigue ũrĩa wee ũkuuga, tondũ ha ũhoro wĩgiĩ gĩkundi gĩkĩ kĩa nyamũkano, nĩ tũĩ atĩ nĩ kĩramenererio kũndũ guothe.”—Atũm. 28:22.

¹⁴ Hĩndĩ ĩrĩa twagĩa na mweke wa kũhunjia ũhoro ũrĩa mwega, no twĩgerekanie na Paulo na njĩra ya kũhũthĩra ciugo kana ciũria cia kwarahũra wendi wa athikĩrĩria aitũ. No tuone maũndũ mega tũngĩhũthĩra thĩinĩ wa indo ta, Kabuku ka Mũcemanio wa Ũtũũro na Ũtungata, ibuku rĩa Gunĩka nĩ Cukuru ya Ũtungata wa Gĩtheokrasi, na broshua ya Wĩrutanĩrie Gũthoma na Kũrutana. Hihi nĩ ũrahũthĩra wega indo icio?

15. Nĩ maũndũ marĩkũ mana tũngĩĩruta kuumana na njĩra ya Paulo ya kũhunjia?

¹⁵ Mũthenya ũrĩa wabangirũo, Ayahudi magĩũka kũrĩ Paulo nyũmba-inĩ ĩrĩa aaikaraga “marĩ aingĩ makĩria.” Paulo akĩmatarĩria ũhoro wĩgiĩ Maandĩko “kuuma o rũcinĩ nginya hwaĩ-inĩ . . . na njĩra ya kũmarutĩra ũira kĩhinyio wĩgiĩ Ũthamaki wa Ngai, nĩguo amaiguithie ũhoro wĩgiĩ Jesu kuuma Watho-inĩ wa Musa na Anabii.” (Atũm. 28:23) No twĩrute maũndũ mana kuumana na njĩra ya Paulo ya kũhunjia. Wa mbere, aahunjagia ũhoro wĩgiĩ Ũthamaki wa Ngai. Wa kerĩ, aaragia na njĩra aangĩahotire kũiguithia athikĩrĩria ake. Wa gatatũ, aahũthagĩra Maandĩko kũruta ihooto. Wa kana, nĩ eeimaga mũno, na njĩra ya kũhunjia “kuuma o rũcinĩ nginya hwaĩ-inĩ.” Kĩu nĩ kĩonereria kĩega mũno harĩ ithuĩ! Ũndũ ũcio warĩ na moimĩrĩro marĩkũ? “Amwe ao makĩambĩrĩria gwĩtĩkia,” nao angĩ  matietĩkirie. Luka aaugire atĩ, tondũ andũ nĩ maagire kũiguana o ene, “makĩambĩrĩria gũthiĩ.”—Atũm. 28:24, 25a.

16-18. Paulo aagire kũgega nĩkĩ rĩrĩa Ayahudi a Roma maaregire ndũmĩrĩri yake, na twagĩrĩirũo kũigua atĩa andũ marega ndũmĩrĩri itũ?

¹⁶ Paulo ndaagegirio nĩ ũndũ ũcio, tondũ nĩ aamenyete kuuma Bibilia-inĩ atĩ ũndũ ta ũcio no wĩkĩke na nĩ eeyoneire ũgĩkĩka mbere ĩyo. (Atũm. 13:42-47; 18:5, 6; 19:8, 9) Agĩkĩĩra andũ acio maaregire ndũmĩrĩri yake ũũ: “Roho mũtheru nĩ waaririe kũgerera Isaia ũrĩa mũnabii kũrĩ maithe manyu ma tene, ũkiuga, ‘Thiĩ kũrĩ andũ acio ũmeere atĩrĩ: “Kũigua nĩ mũkaaigua, no mũtitaũkĩrũo, na kũrora nĩ mũkaarora no mũtione. Nĩ gũkorũo andũ aya nĩ momĩtio ngoro ciao.”’” (Atũm. 28:25b-27) Kiugo kĩrĩa gĩtaũrĩtwo “momĩtio ngoro” kĩonanagia ngoro ĩnoretio na kwoguo ndũmĩrĩri ya Ũthamaki ĩkaga gũtonya. (Atũm. 28:27) Ũcio warĩ ũndũ wa kĩeha mũno!

¹⁷ Paulo aarĩkĩrĩirie na kwĩra Ayahudi acio mataarĩ na wĩtĩkio ũũ: “Andũ a ndũrĩrĩ . . . hatarĩ nganja nĩ mekũũthikĩrĩria.” (Atũm. 28:28; Thab. 67:2; Isa. 11:10) Aarĩ na ma na ũndũ ũcio tondũ we mwene nĩ eeyoneire andũ aingĩ a ndũrĩrĩ magĩtĩkĩra ndũmĩrĩri ya Ũthamaki!—Atũm. 13:48; 14:27.

¹⁸ O ta Paulo, tũtiagĩrĩirũo kũrakara rĩrĩa andũ maarega ũhoro ũrĩa mwega. Ningĩ nĩ tũĩ atĩ no andũ anini mathuuraga kũrũmĩrĩra njĩra ĩrĩa ĩtongoragia muoyo-inĩ. (Mat. 7:13, 14) Na rĩrĩa andũ a ngoro njega matua itua rĩa gũthathaiya Jehova, nĩ tũkenagio nĩo, na tũkamanyita ũgeni kĩũngano-inĩ.—Luk. 15:7.

19. Paulo aahũthĩrire mahinda make wega atĩa rĩrĩa aarĩ kĩoho-inĩ kĩa nyũmba?

¹⁹ Luka arĩkĩrĩirie ibuku rĩa Atũmwo na ciugo ici cia gwĩkĩra ngoro: “[Paulo] agĩgĩikara kũu mĩaka ĩĩrĩ mĩgima nyũmba-inĩ yake ya gũkombora, na nĩ aamũkagĩra na ũtugi arĩa othe mookaga kũrĩ we, akamahunjagĩria ũhoro wĩgiĩ Ũthamaki wa Ngai na akamaruta ũhoro wĩgiĩ Mwathani Jesu Kristo arĩ na wĩyathi mũnene wa kwaria, hatarĩ na kĩgirĩrĩria.” (Atũm. 28:30, 31) Paulo aarĩ kĩonereria kĩega mũno gĩa kũnyitana ũgeni, wĩtĩkio na gũkorũo na kĩyo!

20, 21. Gweta andũ amwe maagunĩkire kuumana na ũtungata wa Paulo arĩ Roma.

²⁰ Mũndũ ũmwe wanyitirũo ũgeni nĩ Paulo aarĩ Onesimo, ũrĩa warĩ ngombo yorĩte kuuma Kolosai. Paulo nĩ aateithirie Onesimo gũtuĩka Mũkristiano, nake Onesimo agĩtuĩka “mũrũ wa Ithe witũ mwĩhokeku” na weendetwo nĩ Paulo. O na Paulo aamũtaarĩirie na  ciugo ici: “Mwana wakwa, Onesimo, ũrĩa nduĩkĩte ithe.” (Kol. 4:9; Filem. 10-12) No mũhaka akorũo Onesimo nĩ eekĩrire Paulo ngoro mũno! a

²¹ O na andũ angĩ nĩ maagunĩkire kuumana na kĩonereria kĩega kĩa Paulo. Aandĩkĩire Afilipi ũũ: “Maũndũ marĩa mangorete nĩ matũmĩte ũhoro ũrĩa mwega ũthereme, o nginya cioho ciakwa nĩ ũndũ wa Kristo ikamenyeka wega nĩ Arangĩri othe a Mũthamaki na andũ arĩa angĩ othe. Rĩu ariũ a Ithe witũ aingĩ thĩinĩ wa Mwathani nĩ magĩĩte na hinya nĩ ũndũ wa cioho ciakwa, na nĩ maronania ũmĩrĩru makĩria harĩ kũhunjia kiugo kĩa Ngai matarĩ na guoya.”—Afil. 1:12-14.

22. Nĩ atĩa ũngĩ Paulo eekire rĩrĩa oohetwo Roma?

²² Paulo aahũthĩrire ihinda rĩu aarĩ kĩoho-inĩ kĩa nyũmba Roma kwandĩka marũa ma bata marĩa rĩu makoragwo marĩ gĩcunjĩ kĩa Maandĩko ma Gĩkristiano ma Kĩngiriki. b Marũa macio nĩ maagunire Akristiano a karine ya mbere arĩa maandĩkagĩrũo. O na ithuĩ nĩ matũgunaga, tondũ ũtaaro ũrĩa aandĩkire atongoretio nĩ roho nĩ ũhũthĩkaga ũmũthĩ o ta ũrĩa wahũthĩkaga hĩndĩ ĩyo.—2 Tim. 3:16, 17.

23, 24. O ta Paulo-rĩ, Akristiano aingĩ ũmũthĩ monanĩtie atĩa mwerekera mwega o na thutha wa kuohwo na njĩra ĩtarĩ ya kĩhooto?

 ²³ O na gũtuĩka ibuku rĩa Atũmwo rĩtigwetete, Paulo aarekereirio thutha wa kĩndũ mĩaka ĩna. Oohetwo mĩaka ĩĩrĩ thĩinĩ wa Kaisarea, na mĩaka ĩĩrĩ thĩinĩ wa Roma arĩ kĩoho-inĩ kĩa nyũmba. c (Atũm. 23:35; 24:27) No nĩ aatũũririe mwerekera mwega, na eekaga ũrĩa wothe angĩahotire ũtungata-inĩ wake. O na ũmũthĩ, Akristiano aingĩ a ma arĩa maikĩtio njera na njĩra ĩtarĩ ya kĩhooto nĩ ũndũ wa wĩtĩkio wao, nĩ matũũrĩtie gĩkeno kĩao na nĩ mathiaga na mbere kũhunjia. Ta wĩcirie ũhoro wa kĩonereria kĩa Adolfo, ũrĩa woohirũo njera thĩinĩ wa Spain nĩ ũndũ wa kũrega kũingĩra njeshi-inĩ. Mũthigari ũmwe aamwĩrire ũũ: “Nĩ tũgegagio mũno nĩwe, tondũ tũkoretwo tũgĩkũritũhĩria ũtũũro, na o ũrĩa tũrakũritũhĩria, noguo ũikaraga ũcanjamũkĩte na ũgatwarĩria na gĩtĩo.”

²⁴ Thutha wa ihinda, thigari nĩ ciehokete Adolfo, ũũ atĩ mũrango wa thero yake ndwahingagwo. Rĩmwe thigari nĩ ciamũceeragĩra ikamũũria ciũria ciĩgiĩ Bibilia. O na mũthigari ũmwe nĩ aathiaga thero-inĩ ya Adolfo gũthoma Bibilia, nake Adolfo akamũrorera ndakonwo nĩ thigari iria ingĩ. Kwoguo muohwo “aarangagĩra” mũthigari. Rekei cionereria njega cia Akristiano ta acio ehokeku itũtindĩke kuonania “ũmĩrĩru makĩria harĩ kũhunjia kiugo kĩa Ngai [tũtarĩ] na guoya,” o na rĩrĩa tũrĩ rungu rwa maũndũ maritũ.

25, 26. Paulo eeyoneire ũrathi ũrĩkũ ũkĩhinga ihinda-inĩ rĩtakinyĩte mĩaka 30, na ũrathi ũcio ũrahinga atĩa ũmũthĩ?

²⁵ Ibuku rĩa atũmwo rĩrĩkĩrĩire na rũgano rwa gũcanjamũra mũno rwa mũtũmwo wa Kristo ũrĩ kĩoho-inĩ kĩa nyũmba, akĩhunjia “ũhoro wĩgiĩ Ũthamaki wa Ngai” kũrĩ arĩa othe maramũceerera! Thĩinĩ wa mũrango wa mbere, nĩ tũthomaga ũhoro wĩgiĩ wĩra ũrĩa Jesu aaheire arũmĩrĩri ake rĩrĩa aaugire ũũ: “Nĩ mũkaamũkĩra hinya rĩrĩa roho mũtheru ũgooka igũrũ rĩanyu, na nĩ mũgaatuĩka aira akwa thĩinĩ wa Jerusalemu, Judea guothe, Samaria, o nginya ituri ciothe cia thĩ.” (Atũm. 1:8) Mĩaka 30 ndĩathirĩte, na ndũmĩrĩri ya Ũthamaki nĩ yahunjĩtio “kũrĩ ũũmbi wothe mũhuro wa riũa.” d (Kol. 1:23) Ũcio warĩ ũira wa hinya wa roho wa Ngai!—Zek. 4:6.

²⁶ O na ũmũthĩ, roho wa Ngai nĩ ũheaga arĩa aitĩrĩrie maguta o hamwe na “ngʼondu ingĩ” hinya wa gũthiĩ na mbere kũruta “ũira kĩhinyio wĩgiĩ Ũthamaki wa Ngai,” thĩinĩ wa mabũrũri 240! (Joh. 10:16; Atũm. 28:23) Hihi wee nĩ wĩrutanagĩria biũ wĩra-inĩ ũcio?