1. Nĩ kĩĩ gĩtũmaga ũkenio nĩ andũ arĩa makoragwo na wetereri?

 ITHUOTHE nĩ tũkenagio nĩ andũ arĩa makoragwo na wetereri. Nĩ tũtĩĩte andũ arĩa mahotaga gweterera matekũnoga. Nĩ tũkenaga nĩ ũndũ wa andũ arĩa matũkiragĩrĩria rĩrĩa twahĩtia. Ningĩ nĩ tũcokagia ngatho nĩ ũndũ wa ũrĩa mwarimũ witũ wa Bibilia aatuonirie wetereri rĩrĩa twerutanagĩria gwĩtĩkĩra ũrutani mũna wa Bibilia na kũũrũmĩrĩra. Makĩria ma ũguo, nĩ tũkenaga mũno tondũ Jehova Ngai nĩ atuonagia wetereri.—Rom. 2:4.

2. Nĩ mahinda-inĩ ta marĩkũ tũngĩona ũrĩ ũndũ mũritũ kuonania wetereri?

² O na gũtuĩka nĩ tũkenagio nĩ andũ arĩa makoragwo na wetereri, ithuĩ ene rĩmwe no tũremwo kuonania wetereri. Kwa ngerekano, no tũritũhĩrũo gweterera tũrĩ raini-inĩ, makĩria angĩkorũo nĩ tũcereirũo handũ. No twĩkore tũkĩrakara na ihenya rĩrĩa andũ arĩa angĩ meka kaũndũ gataratũkenia. Na rĩmwe na rĩmwe no tũritũhĩrũo gũthiĩ na mbere gweterera thĩ njerũ ĩrĩa Jehova atwĩrĩire. Hihi no wende gũkorũo na wetereri makĩria? Gĩcunjĩ-inĩ gĩkĩ, nĩ tũkwarĩrĩria gũkorũo na wetereri nĩ kuuga atĩa na nĩkĩ ngumo ĩyo nĩ ya bata mũno. Ningĩ nĩ tũkuona kĩrĩa kĩngĩtũteithia gũkũria wetereri makĩria.

3. Mũndũ ũrĩ wetereri ekaga atĩa rĩrĩa arakario?

³ Rekei tuone njĩra inya iria tũngĩonania nacio wetereri. Ya mbere, mũndũ ũrĩ wetereri ndahiũhaga kũrakara. Nĩ erutanagĩria gũikara ahooreire na akegirĩrĩria kwĩrĩhĩria rĩrĩa arakario. Ningĩ ndarũmbũyanagia na andũ arĩa angĩ na njĩra ĩtarĩ  ya tha rĩrĩa arĩ na mĩtangĩko. Ciugo “ndahiũhaga kũrakara” cionekaga riita rĩa mbere Bibilia-inĩ harĩa Jehova ataarĩirio atĩ nĩ “Ngai mũigua tha na mũcayanĩri, ndahiũhaga kũrakara na nĩ aiyũirũo nĩ wendo mwĩhokeku na ũhoro wa ma.”—Tham. 34:6.

4. Mũndũ ũrĩ wetereri ekaga atĩa ũndũ ũngĩikara gũkĩra ũrĩa ekwĩrĩgĩrĩire?

⁴ Ya kerĩ, mũndũ ũrĩ wetereri nĩ akiragĩrĩria atekũnoga. Ũndũ ũrĩa etereire ũngĩikara ihinda iraihu gũkĩra ũrĩa ekwĩrĩgĩrĩire, mũndũ ta ũcio nĩ ethemaga kũrakara na ndanogaga nĩ gweterera. (Mat. 18:26, 27) Nĩ kũrĩ maũndũ maingĩ matũmaga tũbatare gweterera tũtekũnoga. Kwa ngerekano, nĩ twagĩrĩirũo gũthikĩrĩria tũrĩ na wetereri rĩrĩa mũndũ ũngĩ araria tũtekũmũtinia na mĩario. (Ayub. 36:2) Ningĩ no tũbatare kuonania wetereri rĩrĩa tũrateithia mũrutwo witũ gũtaũkĩrũo nĩ ũrutani mũna wa Bibilia, kana gũtooria mũtugo mũna mũũru.

5. Njĩra ĩngĩ ya kuonania wetereri nĩ ĩrĩkũ?

⁵ Ya gatatũ, mũndũ ũrĩ wetereri ndahiũhaga gwĩka ũndũ atecirĩtie. Hatarĩ nganja, maũndũ mamwe nĩ mabataraga mũndũ oe ikinya na ihenya. No mũndũ ũrĩ wetereri angĩenda kũhingia ũndũ wa bata, ndaũhanyũkagĩra kana akawĩka ihenya ihenya nĩguo aũrĩkie. Handũ ha ũguo, nĩ atigagĩrĩra atĩ arĩ na ihinda rĩiganu rĩa kũbanga ũrĩa ekũhingia ũndũ ũcio, agacoka akehe ihinda rĩiganu nĩguo ahingie ũndũ ũcio wega.

6. Mũndũ ũrĩ wetereri ekaga atĩa rĩrĩa acemania na magerio kana moritũ?

⁶ Ya kana, mũndũ ũrĩ wetereri nĩ erutanagĩria gũkirĩrĩria magerio atekũnuguna. Nĩ ma, ti ũũru kwĩra mũrata waku wa hakuhĩ ũrĩa ũraigua rĩrĩa ũrahiũrania na igerio. No mũndũ ũrĩ na wetereri ningĩ nĩ aroraga maũndũ marĩa mega ũtũũro-inĩ wake na akerutanĩria gũthiĩ na mbere gũtungatĩra Jehova akenete. (Kol. 1:11) Tũrĩ Akristiano, tũrabatara  kuonania wetereri na njĩra icio ciothe. Rekei twarĩrĩrie itũmi cigana ũna cia gwĩka ũguo.

7. Kũringana na Jakubu 5:7, 8, wetereri nĩ wa bata mũno nĩkĩ? (Ningĩ rora mbica.)

⁷ Nĩ tũrabatara gũkorũo na wetereri nĩguo tũkaahonoka. O ta ndungata njĩhokeku cia tene, nĩ tũrabatara gweterera tũkirĩrĩirie nginya rĩrĩa ciĩranĩro cia Ngai ikaahinga. (Ahib. 6:11, 12) Bibilia ĩtũringithanagia na mũrĩmi. (Thoma Jakubu 5:7, 8.) Mũrĩmi erutanagĩria kũhanda mĩmera yake na gũitĩrĩria maĩ, no ndamenyaga nĩ rĩ ĩgaakũra. Kwoguo nĩ etagĩrĩra akirĩrĩirie akĩhokaga atĩ nĩ akaagetha. O na ithuĩ nĩ twĩrutanagĩria gũkorũo na maũndũ maingĩ ma gwĩka tũgĩtungatĩra Jehova, o na gũtuĩka ‘tũtiũĩ mũthenya ũrĩa Mwathani witũ agooka.’ (Mat. 24:42) Twetagĩrĩra tũkirĩrĩirie tũrĩ na ma atĩ ihinda rĩrĩa rĩagĩrĩire rĩakinya, Jehova nĩ akaahingia maũndũ marĩa mothe eranĩire. Tũngĩaga wetereri, no tũnoge nĩ gweterera na twambĩrĩrie kweherera Jehova o kahora. Ningĩ no twambĩrĩrie gũthingata maũndũ marĩa tũreciria atĩ no matũrehere gĩkeno kĩa na ihenya ihinda-inĩ rĩrĩ. No tũngĩkorũo na wetereri no tũhote gũkirĩrĩria nginya mũthia na tũhonoke.—Mik. 7:7; Mat. 24:13.

8. Wetereri ũtũteithagia atĩa kũgĩa na ũrata mwega na andũ arĩa angĩ? (Akolosai 3:12, 13)

⁸ Wetereri nĩ ũtũteithagia gũkorũo na ũrata mwega na andũ arĩa angĩ. Nĩ ũtũteithagia kũmathikĩrĩria na kinyi rĩrĩa mararia. (Jak. 1:19) Ningĩ wetereri nĩ ũtũteithagia gũikarania na andũ na njĩra ya thayũ. Nĩ ũtũteithagia kwaga kũhiũha kuuga kana gwĩka ũndũ ũtarĩ wa ũtugi rĩrĩa tũraigua tũrĩ na mĩtangĩko. Na tũngĩkorũo na wetereri, tũtirĩhiũhaga kũrakara rĩrĩa andũ arĩa angĩ matũtuurithia. Handũ ha kwĩrĩhĩria, ‘tũrĩthiaga na mbere gũkiranagĩrĩria mũndũ na ũrĩa ũngĩ na kuohanagĩra twĩyendeire.’—Thoma Akolosai 3:12, 13.

9. Wetereri ũngĩtũteithia atĩa rĩrĩa tũrabatara gũtua matua? (Thimo 21:5)

⁹ Wetereri ningĩ no ũtũteithie gũtua matua mega. Handũ ha kũhĩkĩka kana gũtua itua tũtecirĩtie, nĩ tũrĩhũthagĩra mahinda gũthuthuria maũndũ mothe tũtanatua itua. (Thoma Thimo 21:5.) Kwa ngerekano, tũngĩkorũo tũgĩetha wĩra, no twĩkore tũgĩtĩkĩra wĩra wa mbere ũrĩa tũkuona, o na angĩkorũo nĩ ũkũingĩrĩra maũndũ maitũ ma kĩĩroho. No tũngĩkorũo na wetereri, nĩ tũrĩoyaga ihinda tũkamba gwĩciria maũndũ ta, kũrĩa wĩra ũcio ũrĩ, mathaa marĩa tũrĩhũthagĩra, na ũrĩa wĩra ũcio ũngĩhutia famĩlĩ citũ na ũrata witũ na Jehova. Tũngĩkorũo na wetereri no twĩtheme gũtua itua rĩtarĩ rĩega.

10. Mũkristiano angĩka atĩa nĩguo akũrie wetereri na aũtũũrie?

¹⁰ Hoya ũheo wetereri makĩria. Wetereri nĩ ngumo ĩmwe ya maciaro ma roho. (Gal. 5:22, 23) Kwoguo no tũhoe Jehova atũhe roho mũtheru na atũteithie gũkũria ngumo ĩyo. Tũngĩcemania na ũndũ ũratũma tũbatare gũkorũo na wetereri, nĩ wega “[tũthiĩ] na mbere kũhoya” tũheo roho mũtheru nĩguo tũhote gweterera. (Luk. 11:9, 13) Ningĩ no tũhoe Jehova atũteithie kuona maũndũ kũringana na muonere wake. Na thutha wa kũhoya, nĩ wega kwĩrutanĩria o ũrĩa wothe tũngĩhota kuonania wetereri o mũthenya. Tũngĩthiĩ na mbere kũhoya tũheo wetereri na twĩrutanĩrie kuonanagia ngumo ĩyo, Jehova nĩ arĩtũteithagia gũkorũo na wetereri makĩria, o na angĩkorũo mbere ĩyo tũtirarĩ naguo.

11-12. Jehova onanĩtie wetereri atĩa?

¹¹ Wĩcũranagie ũhoro wa cionereria iria  igwetetwo Bibilia-inĩ. Bibilia ĩrĩ na cionereria cia andũ aingĩ arĩa moonanirie wetereri. Gwĩcũrania ũhoro wa cionereria icio no gũtũteithie kuona njĩra iria tũngĩonania wetereri nacio. Tũtanarĩrĩria cionereria imwe harĩ icio, rekei twambe twĩcirie ũhoro wa Jehova, ũrĩa ũigĩte kĩonereria kĩrĩa kĩega biũ gĩa gũkorũo na wetereri.

¹² Shaitani nĩ aacambithirie rĩĩtwa rĩa Jehova mũgũnda-inĩ wa Edeni na njĩra ya gũtũma Hawa ekĩrĩre nganja kana Jehova nĩ Mwathani ũrĩ wendo na kĩhooto. Handũ ha kũniina Shaitani o hĩndĩ ĩyo, Jehova nĩ oonanirie wetereri na akĩĩgirĩrĩria, akĩmenyaga atĩ nĩ kũngĩabataranirie ihinda nĩguo onanie atĩ wathani wake nĩguo mwega biũ. Na o etereire, no athiĩte na mbere gũkirĩrĩria rĩĩtwa rĩake rĩgĩcambio. Makĩria ma ũguo, Jehova akoretwo etereire arĩ na ũkirĩrĩria nĩguo andũ angĩ aingĩ magĩe na mweke wa gũkona muoyo wa tene na tene. (2 Pet. 3:9, 15) Wetereri wake nĩ ũtũmĩte andũ milioni nyingĩ magĩe na mweke wa kũmũmenya. Tũngĩĩcũranagia ũhoro wĩgiĩ ũguni ũrĩa uumanĩte na wetereri wa Jehova, nĩ ũrĩkoragwo ũrĩ ũndũ mũhũthũ harĩ ithuĩ gweterera nginya rĩrĩa akaarehe mũthia.

13. Jesu eegerekanirie atĩa na Ithe harĩ kuonania wetereri? (Ningĩ rora mbica.)

¹³ Jesu egerekanagia biũ na Ithe harĩ kuonania wetereri, na nĩ oonanirie ngumo ĩyo rĩrĩa aarĩ gũkũ thĩ. No mũhaka ũkorũo ndwarĩ ũndũ mũhũthũ harĩ we rĩmwe kuonania wetereri, makĩria kwerekera andĩki-Watho na Afarisai arĩa maarĩ na ũhinga. (Joh. 8:25-27) No o ta Ithe, Jesu ndaahiũhaga kũrakara. Ndeerĩhagĩria o na angĩarumirũo kana ehĩtĩrũo. (1 Pet. 2:23) Jesu nĩ aakirĩrĩirie magerio atekũnuguna. Nĩkĩo Bibilia ĩtwĩraga “[twĩcũranagie] mũno ũhoro wĩgiĩ ũcio wakirĩrĩirie  mĩario mĩũru ũguo kuuma kũrĩ andũ ehia.” (Ahib. 12:2, 3) O na ithuĩ tũgĩteithio nĩ Jehova, no tũhote gũkirĩrĩria igerio o rĩothe tũngĩcemania narĩo tũrĩ na wetereri.

14. Tũreruta atĩa igũrũ rĩgiĩ wetereri kuumana na Iburahimu? (Ahibirania 6:15) (Ningĩ rora mbica.)

¹⁴ Amwe aitũ no kũhoteke tweciragia mũthia ũngĩokire mĩaka mĩingĩ mĩhĩtũku, na rĩu no gũkorũo nĩ tũratangĩka tũkona ta tũngĩkua ihinda rĩu rĩtakinyĩte. Nĩ kĩĩ kĩngĩtũteithia gũthiĩ na mbere gweterera tũkirĩrĩirie? Ta wĩcirie kĩonereria kĩa Iburahimu. Rĩrĩa Iburahimu aarĩ mũthuri mũkũrũ wa mĩaka 75 na ndaarĩ na mwana, Jehova aamwĩrĩire ũũ: “Nĩ ngaagũtua rũrĩrĩ rũnene.” (Kĩam. 12:1-4) No ndoonire kĩĩranĩro kĩu gĩkĩhinga kĩrĩ gĩothe. Thutha wa kũringa Rũũĩ rwa Farati na gweterera mĩaka 25, Iburahimu nĩ oonire mũrũ wake Isaaka agĩciarũo na njĩra ya kĩama, na thutha wa mĩaka ĩngĩ 60 nĩ oonire tũguuka twake Esau na Jakubu tũgĩciarũo. (Thoma Ahibirania 6:15.) No Iburahimu ndoonire njiarũa ciake igĩtuĩka rũrĩrĩ rũnene na ikĩĩgwatĩra Bũrũri wa Kĩĩranĩro. O na kũrĩ ũguo, mũthuri ũcio mwĩhokeku aarĩ na ũrata wa hakuhĩ na Jehova. (Jak. 2:23) Na rĩrĩa Iburahimu akaariũkio, nĩ agaakena mũno kũmenya atĩ wĩtĩkio na wetereri wake nĩ ciareheire ndũrĩrĩ ciothe cia thĩ irathimo. (Kĩam. 22:18) Tũreruta atĩa? No twage kwĩyonera ciĩranĩro ciothe cia Jehova ikĩhinga ihinda-inĩ rĩrĩ. O na kũrĩ ũguo, tũngĩkorũo na wetereri o ta Iburahimu, no tũkorũo na ma atĩ Jehova nĩ arĩtũrathimaga ihinda-inĩ rĩrĩ na nĩ agaatũrathima na njĩra nene o na makĩria thĩinĩ wa thĩ njerũ ĩrĩa eranĩire.—Mar. 10:29, 30.

15. Nĩ maũndũ ta marĩkũ tũngĩthuthuria hĩndĩ ya wĩruti witũ kĩũmbe?

 ¹⁵ Bibilia nĩ ĩkoragwo na cionereria ingĩ nyingĩ cia andũ moonanirie wetereri. (Jak. 5:10) Na githĩ to ũbange gũthuthuria cionereria ta icio? b Kwa ngerekano, o na gũtuĩka Daudi aamũrirũo arĩ mũnini atuĩke mũthamaki wa Isiraeli, nĩ aabatarire gweterera mĩaka mĩingĩ atanaheo ũthamaki. Simeoni na Anna maatungatĩire Jehova marĩ ehokeku o metereire Mesia ũrĩa weranĩirũo. (Luk. 2:25, 36-38) Ũgĩthuthuria ngʼano ta icio, caria macokio ma ciũria ici: Nĩ kĩĩ kĩngĩkorũo gĩateithirie mũndũ ũcio kuonania wetereri? Aagunĩkire atĩa nĩ ũndũ wa gũkorũo na wetereri? Ingĩĩgerekania nake atĩa? Ningĩ no ũgunĩke ũngĩĩruta kuumana na andũ arĩa matoonanirie wetereri. (1 Sam. 13:8-14) No wĩyũrie: ‘Nĩ kĩĩ kĩngĩkorũo gĩatũmire maremwo kuonania wetereri? Maagĩire na maumĩrĩro marĩkũ?’

16. Tũgunĩkaga na njĩra irĩkũ imwe rĩrĩa tuonania wetereri?

¹⁶ Wĩcirie ũhoro wa ũguni wa gũkorũo na wetereri. Kuonania wetereri nĩ gũtũmaga tũkorũo na gĩkeno makĩria na tũikare tũhooreire. Kwoguo, wetereri no ũtũteithie gũkorũo na ũgima mwega wa mwĩrĩ na wa meciria. Rĩrĩa tuonia andũ arĩa angĩ wetereri, nĩ tũgĩaga na ũrata mwega nao. Kĩungano gitũ nĩ kĩgĩaga na ũrũmwe makĩria. Mũndũ angĩtũrakaria na twage kũhiũha kũrakara, ũndũ ũcio no ũgirĩrĩrie thĩna ũcio gũthũka makĩria. (Thab. 37:8; Thim. 14:29) No ũndũ wa bata o na makĩria nĩ atĩ rĩrĩa tuonania wetereri, tũkoragwo tũkĩĩgerekania na Ithe witũ wa igũrũ na tũkamũkuhĩrĩria o na makĩria.

17. Twagĩrĩirũo gũtua itua rĩa gwĩka atĩa?

¹⁷ Hatarĩ nganja, wetereri nĩ ngumo ya bata ĩrĩa ĩtũgunaga ithuothe. O na gũtuĩka rĩmwe no ũkorũo ũtarĩ ũndũ mũhũthũ kuonania wetereri, no tũhote gũthiĩ na mbere gũkũria ngumo ĩyo tũgĩteithio nĩ Jehova. Na o twetereire thĩ njerũ ĩkinye, no tũkorũo na ma atĩ “riitho rĩa Jehova nĩ rĩroraga arĩa mamwĩtigĩrĩte, arĩa metagĩrĩra wendo wake mwĩhokeku.” (Thab. 33:18) Ithuothe nĩ tũtuei itua rĩa gũthiĩ na mbere kwĩhumba wetereri.