Ayahudi a tene nĩ meetigagĩra mũthemba wa mangũ ũrĩa warĩ kuo mahinda-inĩ ma Bibilia. Mũrimũ ũcio ũrĩa wetigĩrĩtwo mũno, wanyitaga ngothi ũgakinyĩrĩra kũrĩa nyama nginya mwĩrĩ ũgathũka biũ. Mũrimũ ũcio ndwarĩ kĩhonia. Arĩa maanyitwo nĩ guo maaigagwo mwamũ na maagĩrĩirũo kwanĩrĩra moige atĩ marĩ na mangũ nĩguo mũndũ ndakamakuhĩrĩrie.—Maũndũ ma Alawii 13:45, 46.

Atongoria a ndini ya Kĩyahudi maatungĩte mawatho megiĩ mũrimũ ũcio makĩrĩte ũrĩa Maandĩko moigĩte, na ũndũ ũcio nĩ watũmaga arĩa maarũarĩte maritũhĩrũo mũno nĩ ũtũũro. Kwa ngerekano, watho ũmwe wao nĩ wagirĩtie andũ gũthiĩ kĩndũ mita 2 hakuhĩ na mũndũ ũrĩ na mangũ. No kũngĩakorirũo na rũhuho, gũtirĩ mũndũ waagĩrĩirũo gũthiĩ kĩndũ mita 45 hakuhĩ nake. Aandĩki amwe a watho wa Kĩyahudi maataũrĩte ciugo “nja ya kambĩ” iria ciarĩ Maandĩko-inĩ, kuuga atĩ arĩa maarwarĩte mangũ maagĩrĩirũo gũikara nja ya ihingo cia itũũra. Nĩkĩo gĩatũmaga mũrutani wa watho ona mũndũ ũrĩ na mangũ itũũra-inĩ, amũikĩrie mahiga na amwĩre: “Coka kũrĩa ũikaraga, ndũgathahie andũ arĩa angĩ.”

Jesu aarĩ ngũrani mũno! Handũ ha kũingata arĩa maarĩ na mangũ, aakoragwo eharĩirie kũmahutia o na kũmahonia.​—Mathayo 8:3.

Ndigano warĩ ũndũ wakararanagĩrio mũno nĩ atongoria a ndini a karine ya mbere. Nĩkĩo gĩatũmire Afarisai amwe magerie Jesu na kĩũria gĩkĩ: “Watho nĩ wĩtĩkĩrĩtie mũndũ atigane na mũtumia wake nĩ ũndũ wa gĩtũmi o gĩothe?”​—Mathayo 19:3.

Watho wa Musa nĩ wetĩkĩrĩtie mũndũ gũtigana na mũtumia wake angĩkorũo “nĩonete arĩ na ũndũ wa gũconorithania ũtaagĩrĩire.” (Gũcokerithia Maathani 24:1) Hĩndĩ ya Jesu nĩ kwarĩ na ikundi igĩrĩ cia arutani a watho na ciataũraga watho ũcio wa ndigano na njĩra ngũrani. Gĩkundi gĩa Shammai kĩrĩa kĩarũmĩtie watho makĩria, kĩoigaga atĩ ũtharia noguo gĩtũmi kĩrĩa tu kĩngĩtũma andũ matigane. Gĩkundi kĩa Hillel nakĩo kĩoigaga atĩ mũthuri no atige mũtumia wake nĩ ũndũ wa kaũndũ o gothe o na karĩ kanini atĩa. Kũringana na gĩkundi kĩu kĩa Hillel, mũthuri nĩ angĩatigire mũtumia wake nĩ ũndũ wa kũruga irio itaramũkenia kana aangĩonire mũtumia ũngĩ mũthaka gũkĩra wake.

Jesu aacokirie kĩũria kĩa Afarisai atĩa? Oigire ũũ atekũhithĩrĩra: “Mũndũ o wothe angĩtigana na mũtumia wake nĩ ũndũ wa gĩtũmi kĩngĩ tiga nĩ ũndũ wa ngomanio itagĩrĩire na ahikie ũngĩ nĩ atharĩtie.”​—Mathayo 19:6, 9.