1. Nĩ wĩra ũrĩkũ Jehova aheete aciari?

JEHOVA oombire mũthuri na mũtumia wa mbere marĩ na wendi wa kũgĩa ciana. Bibilia yugaga ũũ: “Ciana nĩ igai kuuma kũrĩ Jehova.” (Thab. 127:3) Ũguo nĩ kuuga atĩa? Ta hũũra mbica mũrata waku wa hakuhĩ akũnengerete mbeca nyingĩ ũmũroragĩre. Hihi ũngĩigua atĩa? No kũhoteke no ũkene tondũ nĩ aronania atĩ nĩ akwĩhokete. Ĩndĩ no kũhoteke no ũrigwo ũrĩa ũkũgitĩra mbeca icio itikae kũũra. Jehova, Mũrata witũ wa hakuhĩ, nĩ aheete aciari kĩndũ kĩa bata o na gũkĩra mbeca marorage. Nĩ amaheete wĩra wa gũtigagĩrĩra atĩ ciana ciao nĩ irarũmbũiyo na irĩ na gĩkeno.

2. Tũkwarĩrĩria ciũria irĩkũ?

² Nũũ wagĩrĩirũo gũtua itua rĩa kana andũ mahikania nĩ mekũgĩa ciana na nĩ rĩ megũcigĩa? Na nĩ atĩa aciari mangĩka nĩguo ciana ciao ikorũo na ũtũũro ũrĩ na gĩkeno? Rekei twarĩrĩrie motaaro mamwe marĩ Kiugo-inĩ kĩa Ngai mangĩteithia Akristiano mahikanĩtie gũtua matua ma ũũgĩ.

3. (a) Nũũ wagĩrĩire gũtua kana andũ mahikania nĩ mekũgĩa ciana? (b) Nĩ motaaro marĩkũ ma Bibilia andũ a famĩlĩ na arata mabatiĩ kũririkana?

³ Kũndũ kũmwe, andũ merĩgagĩrĩrũo mambĩrĩrie kũgĩa ciana mahikania o ũguo. No mahatĩkwo nĩ andũ ao a famĩlĩ na andũ angĩ kũgĩa ciana na ihenya. Mũrũ wa Ithe witũ ũmwe wĩtagwo Jethro kuuma Asia ooigire ũũ: “Thĩinĩ wa kĩũngano, andũ amwe arĩa marĩ na ciana nĩ mahatĩkaga arĩa matarĩ mambĩrĩrie kũgĩa ciana.” Mũrũ wa Ithe witũ ũngĩ wĩtagwo Jeffrey kuuma  Asia ooigire ũũ: “Andũ amwe meraga andũ arĩa matarĩ ciana atĩ matikoona mũndũ wa kũmarũmbũyia makũra.” O na kũrĩ ũguo, andũ arĩa mahikanĩtie nĩo magĩrĩire gũtua itua kana nĩ mekũgĩa ciana. Rĩu nĩ itua rĩao ene. (Gal.6:5) Andũ a famĩlĩ na arata makoragwo makĩenda andũ mahikania makorũo na gĩkeno. O na kũrĩ ũguo, andũ othe nĩ mabatiĩ kũririkana atĩ itua rĩa kũgĩa kana kwaga kũgĩa ciana nĩ rĩa acio mahikania.​—1 Thes. 4:11.

4-5. Nĩ ciũria irĩkũ igĩrĩ andũ marenda kũhikania magĩrĩire kwarĩrĩria, na nĩ ihinda rĩrĩkũ rĩega rĩa kwarĩrĩria ciũria icio? Taarĩria.

⁴ Mũthuri na mũtumia mangĩtua itua rĩa kũgĩa ciana, nĩ mabatiĩ kwarĩrĩria ciũria ici igĩrĩ cia bata: Kĩa mbere, hihi nĩ rĩ mabangĩte kwambĩrĩria kũgĩa ciana? Gĩa kerĩ, hihi mekwenda kũgĩa ciana cigana? Hihi nĩ ihinda rĩrĩkũ rĩega rĩa kwarĩrĩria maũndũ macio? Na nĩkĩ ciũria icio igĩrĩ nĩ cia bata mũno?

⁵ Arĩa marabanga kũhikania, magĩrĩire kwarĩrĩria ũhoro wĩgiĩ kana nĩ mekũgĩa ciana mbere ya kũhikania. Nĩkĩ? Tondũ harĩ bata makorũo na mwĩcirĩrie ũmwe ũndũ-inĩ ũcio. Ningĩ nĩ mabatiĩ kwĩyũria kana nĩ mehaarĩirie nĩ ũndũ wa wĩra wa kũrera ciana. Andũ amwe mahikania monaga arĩ wega kwĩhe ihinda rĩa mwaka ũmwe kana ĩĩrĩ matanambĩrĩria kũgĩa ciana tondũ gũtuĩka aciari nĩ kũrĩoyaga mahinda na hinya wao mũingĩ. Monaga atĩ kwamba gweterera nĩ gũkũmahe ihinda rĩa kũmenyera ũtũũro wa kĩhiko na kũmateithie gũkuhanĩrĩria.​—Ef. 5:33.

6. Akristiano amwe matuĩte itua rĩrĩkũ nĩ ũndũ wa mahinda maya tũratũũra?

⁶ Akristiano angĩ mathuurĩte kwĩgerekania na kĩonereria kĩa ariũ atatũ a Nuhu na atumia ao. Ariũ acio a Nuhu na atumia ao matiagĩire ciana mahikania o ũguo. (Kĩam. 6:18; 9:18, 19; 10:1; 2 Pet. 2:5) Jesu aaringithanirie mahinda maya na “matukũ ma Nuhu,” na hatirĩ nganja atĩ tũratũũra “mahinda ma ũgwati maritũ kũhiũrania namo.” (Mat. 24:37; 2 Tim. 3:1) Nĩ ũndũ ũcio, Akristiano amwe nĩ matuĩte itua rĩa kwaga kũgĩa ciana ihinda-inĩ rĩrĩ nĩgetha mahũthĩre mahinda maingĩ ũtungata-inĩ wa Gĩkristiano.

7. Akristiano arĩa marabanga kũhikania mangĩteithĩka atĩa kuumana na ũtaaro wa Luka 14:28, 29 na Thimo 21:5?

⁷ Akristiano ogĩ nĩ mambaga magaikara thĩ ‘magatara kĩrĩa marabatara’ magĩĩciria kana nĩ mekũgĩa ciana na mekũgĩa cigana. (Thoma Luka 14:28, 29.) Arĩa managĩa ciana nĩ moigaga atĩ kũrera ciana nĩ kũbataraga mbeca  na gũkabatara hinya na mahinda maingĩ. Nĩkĩo nĩ wega andũ arĩa marabanga kũhikania kwĩyũria ciũria ta ici: ‘Hihi ithuerĩ nĩ tũrĩrutaga wĩra nĩguo tũhingie mabataro ma famĩlĩ? Hihi nĩ tũiguithanĩirie nĩ maũndũ marĩkũ ma o mũhaka tũrabatara? Angĩkorũo tũrĩrutaga wĩra ithuerĩ-rĩ, nũũ ũrĩtigagwo na ciana? Cirĩrũmagĩrĩra meciria na mĩtugo ya ũ?’ Akristiano arĩa maragĩrĩria ciũria ta icio makoragwo makĩhũthĩra ũtaaro wa Thimo 21:5.​—Thoma.

8. Nĩ moritũ marĩkũ mũthuri na mũtumia mangĩrĩgĩrĩra? Nĩ atĩa mũthuri ũrĩ wendo angĩbatara gwĩka?

⁸ Aciari erĩ nĩ mabataraga kũhũthĩra hinya na mahinda maingĩ harĩ mwana wao. Kwoguo aciari mangĩgĩa ciana ikuhanĩrĩirie mũno, no ũkorũo ũrĩ ũndũ mũritũ harĩ o kũrũmbũiya o mwana ũrĩa kwagĩrĩire. Aciari amwe arĩa manakorũo na ciana nyingĩ nĩ moigaga atĩ ũndũ ũcio nĩ wamaritũhĩire. Mũtumia ũrĩ na ciana no aiguage hingo ciothe anogete mwĩrĩ na meciria. No aiguage anogete nginya akaga hinya wa kwĩruta, kũhoya, na kũhunjia ategũtĩrĩria. Ningĩ rĩrĩa athiĩ mĩcemanio ya Gĩkristiano no ũkorũo ũrĩ ũndũ mũritũ harĩ we gũthikĩrĩria na kũgunĩka nĩyo. Mũthuri ũrĩ wendo nĩ abataire gwĩka ũrĩa angĩhota gũteithĩrĩria mũtumia wake kũrũmbũiya ciana marĩ mĩcemanio-inĩ o na kana marĩ mũciĩ. Kwa ngerekano, no ateithĩrĩrie mũtumia wake kũruta mawĩra ma mũciĩ. Nĩ agĩrĩirũo gũtigĩrĩra atĩ andũ othe thĩinĩ wa famĩlĩ nĩ maragunĩka kuumana na Ũthathaiya wa Famĩlĩ mategũtĩrĩria. Ningĩ mũthuri Mũkristiano nĩ agĩrĩirũo gũthiaga kaingĩ hamwe na famĩlĩ yake ũtungata-inĩ.

9-10. Nĩ ũndũ ũrĩkũ aciari magĩrĩirũo gwĩka nĩguo mateithie ciana ciao?

⁹ Nĩ maũndũ ta marĩkũ aciari mangĩka mateithie ciana ciao kwĩruta kwenda Jehova? Hihi mangĩgitĩra ciana ciao atĩa kuumana na mogwati ma thĩ ĩno njũru? Rekei twarĩrĩrie maũndũ mamwe aciari mangĩka.

¹⁰ Hoyaga Jehova agũteithie. Ta wĩcirie ũhoro wa kĩonereria kĩrĩa Manoa na mũtumia wake arĩa maarĩ aciari a Samusoni matũigĩire. Rĩrĩa Manoa aamenyire atĩ marĩ na mũtumia wake nĩ meerĩgagĩrĩra kũgĩa mwana, nĩ aathaithire Jehova amũhe motaaro ma ũrĩa maagĩrĩirũo kũrera mwana ũcio.

11. Aciari mangĩĩgerekania atĩa na kĩonereria kĩa Manoa o ta ũrĩa Atiirĩrĩri Bũrũri 13:8 yonanĩtie?

¹¹ Mũthuri ũmwe wĩtagwo Nihad na mũtumia wake Alma, kuuma Bosnia na Herzegovina, nĩ meerutire na kĩonereria kĩa Manoa. Mooigire ũũ: “O ta Manoa, nĩ twathaithire Jehova atũrute ũrĩa tũngĩtuĩka aciari ega. Na Jehova nĩ aacokirie mahoya maitũ na njĩra  nyingĩ kũgerera Maandĩko, mabuku marĩa maragĩrĩria Bibilia, mĩcemanio ya kĩũngano, na igomano.”​—Thoma Atiirĩrĩri Bũrũri 13:8.

12. Nĩ kĩonereria kĩrĩkũ Jusufu na Mariamu maaigĩire ciana ciao?

¹² Iga kĩonereria kĩega. O na gũtuĩka mwana waku no erute maũndũ maingĩ kũgerera maũndũ marĩa ugaga, no erute maũndũ maingĩ o na makĩria kũgerera kĩonereria gĩaku. No mũhaka akorũo Jusufu na Mariamu nĩ maaigĩte kĩonereria kĩega harĩ ciana ciao, o hamwe na Jesu. Jusufu nĩ aarutaga wĩra na kĩyo nĩguo ahingie mabataro ma famĩlĩ yake. Makĩria ma ũguo, Jusufu nĩ eekĩraga famĩlĩ yake ngoro kwenda maũndũ ma kĩĩroho. (Gũcok. 4:9, 10) O na gũtuĩka kũringana na Watho to mũhaka Jusufu angĩathiire hamwe na famĩlĩ yake Jerusalemu “o mwaka” gũkũngũĩra Pasaka, we nĩ aathiaga na famĩlĩ yake. (Luk. 2:41, 42) Athuri amwe nĩ maangĩonire gũthiĩ rũgendo ta rũu hamwe na famĩlĩ ũrĩ ũndũ mũritũ, tondũ mũndũ nĩ aangĩabatarire kũhũthĩra mahinda maingĩ na mbeca nyingĩ. O na kũrĩ ũguo, kuonekaga atĩ Jusufu nĩ eendete maũndũ ma kĩĩroho na nĩ aarutaga ciana ciake o nacio gwĩka ũguo. Ningĩ Mariamu nĩ aataũkagĩrũo nĩ Maandĩko wega. Hatarĩ nganja nĩ aarutaga ciana ciake kwenda Kiugo kĩa Ngai kũgerera ciugo o na ciĩko ciake.

13. Mũthuri ũmwe na mũtumia wake meegerekanirie na kĩonereria kĩa Jusufu na Mariamu atĩa?

¹³ Nihad na Alma, arĩa mekũgwetetwo hau kabere, nĩ meendaga kũrũmĩrĩra kĩonereria kĩa Jusufu na Mariamu. Ũndũ ũcio wamateithirie atĩa gũteithia mũriũ wao kwenda o na gũtungatĩra Ngai? Mooigire ũũ: “Nĩ twageririe kuonia mũriũ witũ bata wa gũtũũra kũringana na ithimi cia Jehova kũgerera kĩonereria gitũ.” Nihad oongereire ũũ: “Nĩ wega kũgĩa na ngumo ta iria ũngĩenda mwana waku akorũo nacio.”

14. Aciari marabatara kũmenya andũ arĩa maraceera na ciana ciao nĩkĩ?

¹⁴ Teithia ciana ciaku kũgĩa na arata ega. Aciari erĩ nĩ magĩrĩirũo kũmenya ciana ciao iraceera na andũ arĩkũ na nĩ maũndũ marĩkũ mareka. Ũguo nĩ kuuga aciari nĩ marabatara kũmenya nĩ andũ arĩkũ ciana ciao iraranĩria nao kũgerera thimũ na thĩinĩ wa social media. Arata acio no mahutie mwĩcirĩrie na ciĩko cia ciana ciaku.​—1 Kor. 15:33.

15. Aciari mangĩĩruta atĩa kuumana na kĩonereria kĩa Jessie?

¹⁵ Aciari magĩrĩirũo gwĩka atĩa angĩkorũo matiũĩ maũndũ maingĩ megiĩ kompiuta kana indo ta thimũ? Mũthuri ũmwe kuuma Philippines wĩtagwo Jessie, ooigire ũũ: “Tũtioĩ maũndũ maingĩ megiĩ tekinolonjĩ. No ũndũ ũcio ndwatũgiririe kũruta ciana citũ kũmenya mogwati marĩa mangiumana na indo ta icio.” Jessie ndaagiririe ciana ciake kũhũthagĩra indo ta thimũ na kompiuta atĩ tondũ we ndooĩ maũndũ maingĩ megiĩ indo icio. Ooigire ũũ: “Ndekĩrire ciana ciakwa ngoro kũhũthĩra indo ta icio kwĩruta rũthiomi rwerũ, kũhaarĩria mĩcemanio, na gũthoma Bibilia o mũthenya.” Angĩkorũo wĩ mũciari-rĩ, hihi nĩ ũthomete na ũkarĩrĩria hamwe na ciana ciaku ũtaaro wĩgiĩ gũtũmanĩra ndũmĩrĩri na mbica thĩinĩ wa social media gĩcunjĩ-inĩ kĩa “Andũ Ethĩ” thĩinĩ wa jw.org^®? Hihi nĩ warĩrĩirie hamwe nacio video ya Nĩwe Ũtongoragia Indo ta Thimũ na Kompiuta kana Nĩcio Igũtongoragia? na video ya Hũthĩra Intaneti na Ũũgĩ? * Ũhoro ũcio no ũgũteithie ũkĩruta ciana ciaku kũhũthĩra indo ta thimũ na kompiuta na njĩra ya ũũgĩ.​—Thim. 13:20.

16. Nĩ ũndũ ũrĩkũ aciari aingĩ mekaga, na moimĩrĩro makoragwo marĩ marĩkũ?

 ¹⁶ Aciari aingĩ nĩ merutanagĩria makabanga maũndũ nĩguo ciana ciao ihũthĩre mahinda na andũ arĩa maigĩte kĩonereria kĩega ũtungata-inĩ wa Ngai. Kwa ngerekano, mũthuri ũmwe kuuma Côte d’Ivoire wĩtagwo N’Déni na mũtumia wake Bomine, kaingĩ nĩ maanyitaga mũrori wa mũthiũrũrũko ũgeni aikare kwao. N’Déni ooigire ũũ: “Ũndũ ũcio nĩ wateithirie mũriũ witũ mũno. Nĩ aambĩrĩirie gũtungata arĩ painia na rĩu nĩ ahũthagĩrũo arĩ mũrori wa mũthiũrũrũko wa gũteithĩrĩria.” Githĩ o nawe to ũbange ciana ciaku ihũthagĩre mahinda na andũ ta acio?

17-18. Aciari magĩrĩirũo kwambĩrĩria kũruta ciana ciao rĩ?

¹⁷ Ambĩrĩria kũruta ciana ciaku irĩ nyinyi o ũrĩa kũngĩhoteka. Nĩ ũndũ wa bata mũno aciari kwambĩrĩria kũruta ciana ciao irĩ o nyinyi. (Thim. 22:6) Ta wĩcirie ũhoro wĩgiĩ Timotheo ũrĩa wacokire gũthiĩ wĩra-inĩ wa mũthiũrũrũko hamwe na mũtũmwo Paulo. Timotheo aarutirũo nĩ mami wao Eunike na cũcũ wao Loisi kuuma ‘arĩ o gakenge.’​—2 Tim. 1:5; 3:15.

¹⁸ Mũrũ wa Ithe witũ ũngĩ kuuma Côte d’Ivoire wĩtagwo Jean-Claude na mũtumia wake Peace, nĩ maahotire gũteithia ciana ciao ciothe ithathatũ kwenda na gũtungatĩra Jehova. Nĩ ũndũ ũrĩkũ wamateithirie gũkorũo na moimĩrĩro mega? Meegerekanirie na kĩonereria kĩa Eunike na Loisi. Mooigire ũũ: “Twarutaga ciana citũ Kiugo kĩa Ngai kuuma irĩ o tũkenge, na twaambagĩrĩria kuuma maciarũo o ũguo.”​—Gũcok. 6:6, 7.

19. Kũruta ciana ciaku Kiugo kĩa Ngai nĩ kuuga atĩa?

¹⁹ ‘Kũruta’ ciana ciaku Kiugo kĩa Jehova nĩ kuuga atĩa? ‘Kũruta’ nĩ kuuga “gũtĩtĩrithia na njĩra ya gũcokera rĩngĩ na rĩngĩ.” Nĩguo aciari mahote gwĩka ũguo, nĩ marabatara kũhũthagĩra mahinda kaingĩ hamwe na ciana ciao. Rĩmwe na rĩmwe aciari no manogio nĩ gũtinda magĩcokerithĩria ciana ciao maũndũ. O na kũrĩ ũguo, aciari nĩ magĩrĩirũo kwĩrutanĩria kuona njĩra ĩyo ĩrĩ ya gũteithia ciana ciao gũtaũkĩrũo nĩ Kiugo kĩa Ngai na gũkĩhũthĩra.

20. Taarĩria ũrĩa mũndũ angĩhũthĩra Thaburi 127:4 akĩrera ciana.

²⁰ Koragwo na ũtaũku. Thaburi 127 ĩringithanagia  ciana na mĩguĩ. (Thoma Thaburi 127:4.) O ta ũrĩa mĩguĩ ĩngĩkorũo ĩthondeketwo na indo itiganĩte, na ũraihu wayo ũkorũo ũtaiganaine, noguo o na ciana ikoragwo irĩ ngũrani. Kwoguo aciari nĩ marabatara kũmenya ũrĩa magĩrĩirũo kũruta o mwana. Mũrũ wa Ithe witũ ũmwe na mũtumia wake kuuma bũrũri wa Israel arĩa maahotire gũteithia ciana ciao igĩrĩ gũtungatĩra Jehova mooigire ũũ magĩtaarĩria ũndũ ũrĩa wamateithirie: “Twerutaga Bibilia na mwana ũmwe ũmwe.” Kĩongo gĩa famĩlĩ nĩwe wagĩrĩirũo gũtua itua kana kwĩruta na njĩra ta ĩyo nĩ kwagĩrĩire na kana no kũhoteke.

21. Jehova ateithagia aciari na njĩra ĩrĩkũ?

²¹ Aciari rĩmwe no maigue maritũhĩirũo nĩ moritũ marĩa macemanagia namo makĩrera ciana, no ciana nĩ kĩheo kuuma kũrĩ Jehova. Nĩ akoragwo ehaarĩirie hingo ciothe kũmateithia na gũthikĩrĩria mahoya mao. Acokagia mahoya macio kũgerera harĩ Bibilia, mabuku maitũ, na kĩonereria na ũtaaro wa aciari arĩa marĩ na ũmenyeru thĩinĩ wa kĩũngano.

22. Mamwe ma maũndũ marĩa mega biũ aciari mangĩhe ciana ciao nĩ marĩkũ?

²² Andũ amwe moigaga atĩ wĩra wa kũrera ciana woyaga ihinda rĩa mĩaka 20, no ma nĩ atĩ gũtirĩ hĩndĩ aciari matigaga gũtuĩka aciari. Mamwe ma maũndũ marĩa mega biũ aciari mangĩkĩra ciana ciao, nĩ gũcionia wendo, kũhũthĩra mahinda hamwe nacio, na gũcimenyeria makĩhũthĩra Bibilia. Ti ciana ciothe igunĩkaga o na ciamenyerio na njĩra ĩyo. O na kũrĩ ũguo, andũ aingĩ arĩa maarerirũo nĩ aciari Aira a Jehova maiguaga o ta ũrĩa mwarĩ wa Ithe witũ ũmwe kuuma Asia wĩtagwo Joanna Mae, aiguaga. Ooigire ũũ: “Ndeciria ũhoro wĩgiĩ kũmenyerio kũrĩa ndamenyeririo nĩ aciari akwa nĩ njokagia ngatho tondũ nĩ maanũngaga na makanduta kwenda Jehova. To kũndera maanderire, no nĩ maandeithirie kũgĩa na ũtũũro mwega.” (Thim. 23:24, 25) Akristiano aingĩ makoragwo na mawoni o ta macio ma Joanna.