1. Mwarĩ wa Ithe witũ agĩtua nũũ ekũhikĩra-rĩ, agĩrĩirũo kwĩyũria ciũria irĩkũ?

AKRISTIANO othe makoragwo rungu rwa ũtongoria mũkinyanĩru wa Jesu Kristo. O na kũrĩ ũguo, rĩrĩa mũtumia Mũkristiano ahika, aingĩraga rungu rwa ũtongoria wa mũthuri ũtarĩ mũkinyanĩru. Ũndũ ũcio no ũrehe moritũ. Kwoguo rĩrĩa areciria kũhikio nĩ mũrũ wa Ithe witũ mũna, agĩrĩirũo kwĩyũria ũũ: ‘Hihi mũrũ wa Ithe witũ ũcio nĩ aronania atĩ no atuĩke mũtwe mwega wa famĩlĩ? Hihi nĩ aigaga maũndũ ma kĩĩroho mbere ũtũũro-inĩ wake? Angĩkorũo ũguo tiguo kũrĩ-rĩ, nĩ kĩĩ kĩratũma ndĩcirie atĩ twahikania nĩ ekũndongoria wega maũndũ-inĩ ma kĩĩroho?’ Mwarĩ wa Ithe witũ ningĩ nĩ agĩrĩirũo kwĩyũria ũũ: ‘Niĩ-rĩ, nĩ ngumo irĩkũ njega ndĩ nacio ingĩteithia kĩhiko gitũ? Hihi nĩ ngoragwo na ngumo ya wetereri na ũtaana? Hihi ndĩ na ũrata mũrũmu hamwe na Jehova?’ (Koh. 4:9, 12) Mwarĩ wa Ithe witũ angĩtua matua mega atanahika, ũndũ ũcio no ũmũteithie gũkorũo na kĩhiko kĩgaacĩru na kĩrĩ na gĩkeno.

2. Tũkwarĩrĩria maũndũ marĩkũ gĩcunjĩ-inĩ gĩkĩ?

² Aarĩ a Ithe witũ aingĩ nĩ maigĩte kĩonereria kĩega gĩa kwĩnyihĩria athuri ao. Nĩ marabatara gũcokerio ngatho! Nĩ tũkenaga mũno gũtungatĩra Jehova hamwe na atumia acio ehokeku! Thĩinĩ wa gĩcunjĩ gĩkĩ, tũkuona macokio ma ciũria ici ithatũ: (1) Nĩ moritũ marĩkũ atumia arĩa mahikĩte macemanagia namo? (2) Mũtumia athuuraga kwĩnyihĩria mũthuri wake nĩkĩ? (3) Nĩ maũndũ marĩkũ athuri na atumia Akristiano mangĩĩruta megiĩ wĩnyihia kuumana na kĩonereria kĩa Jesu, Abigaili, na Mariamu nyina wa Jesu?

3. Nĩ kĩĩ kĩngĩtũma kĩhiko gĩkorũo na mathĩna?

³ Kĩhiko nĩ kĩheo gĩkinyanĩru kuuma kũrĩ Ngai no andũ ti akinyanĩru. (1 Joh. 1:8) Nĩkĩo Kiugo kĩa Ngai kiugaga atĩ andũ arĩa mahikanĩtie nĩ marĩcemanagia na moritũ, tondũ kiugaga atĩ nĩ marĩonaga “thĩna mwĩrĩ-inĩ wao.” (1 Kor. 7:28) Rekei twarĩrĩrie moritũ mamwe mũtumia angĩcemania namo.

4. Nĩ kĩĩ kĩngĩtũma mũtumia one ta kwĩnyihĩria mũthuri wake arĩ kũhũthio?

⁴ Rĩmwe na rĩmwe, atumia amwe nĩ ũndũ wa mũrerere wao no mone ta kwĩnyihĩria athuri ao gũgũtũma moneke ta marahũthio. Marisol ũrĩa ũikaraga Amerika (US) ooigire ũũ: “Kũrĩa ndakũrĩire, atumia maaikaraga makĩragwo atĩ magĩrĩirũo gũkorũo maiganaine na athuri maũndũ-inĩ mothe. Nĩ njũĩ atĩ Jehova nĩwe ũigĩte mũbango wa ũtongoria thĩinĩ wa famĩlĩ na atĩ nĩ endaga atumia menyihagĩrie athuri ao na ningĩ nĩ endaga atumia maheo gĩtĩo. No ti ũndũ mũhũthũ gũkorũo na mawoni marĩa magĩrĩire megiĩ ũtongoria thĩinĩ wa famĩlĩ.”

5. Athuri amwe makoragwo na mawoni marĩkũ matagĩrĩire megiĩ atumia?

⁵ Ũndũ ũngĩ ũngĩhaanĩka nĩ atĩ mũtumia no akorũo ahikĩtio nĩ mũthuri wĩciragia atĩ atumia nĩ andũ a kĩrathi gĩa thĩ. Mwarĩ wa Ithe witũ wĩtagwo Ivon ũrĩa ũikaraga South America ooigire ũũ: “Kũrĩa njikaraga, athuri nĩo mambagĩrĩria kũrĩa nao atumia magacoka kũrĩa thutha-inĩ. Tũirĩtu twĩrĩgagĩrĩrũo tũrute mawĩra ma kũruga na gũtheria, no tũhĩĩ tũtungatagĩrũo nĩ manyina na aarĩ a nyina na twĩragwo atĩ nĩtuo ‘athamaki thĩinĩ wa mũciĩ.’” Mwarĩ wa Ithe witũ ũmwe wĩtagwo Yingling kuuma Asia nake ooigire: “Thĩinĩ wa rũthiomi rwitũ nĩ harĩ thimo ĩmwe yonanagia atĩ atumia matibataraga gũkorũo na ũũgĩ kana ũhoti wa mwanya. Itemi rĩao nĩ kũruta mawĩra mothe ma mũciĩ, no matiĩtĩkĩrĩtio kũruta mawoni mao rĩrĩa mararia na athuri ao.” Mũthuri angĩkorũo na mwerekera ta ũcio ũtagĩrĩire na ũtaringaine na Maandĩko, angĩkorũo akĩritũhĩria mũtumia wake ũtũũro, akorũo atekwĩgerekania na Jesu, na arakarie Jehova.—Ef. 5:28, 29; 1 Pet. 3:7.

6. Atumia magĩrĩirũo gwĩka atĩa nĩguo mekĩre hinya ũrata wao hamwe na Jehova?

⁶ O ta ũrĩa gĩcunjĩ kĩrĩa kĩhĩtũku kĩoonanirie, Jehova erĩgagĩrĩra athuri Akristiano marũmbũiye mabataro ma kĩĩroho, ma ngoro, na ma kĩĩmwĩrĩ ma famĩlĩ ciao. (1 Tim. 5:8) O na kũrĩ ũguo, o na atumia nĩ magĩrĩirũo gwetha mahinda o mũthenya ma gũthoma na gwĩcũrania Kiugo kĩa Ngai na kũhoya Jehova na kĩyo o na marĩ na mĩhang’o mĩingĩ. Ũndũ ũcio no ũkorũo ũtarĩ mũhũthũ. Nĩ ũndũ wa atumia gũkorũo na maũndũ maingĩ ma gwĩka, no mone ta matarĩ na mahinda na hinya wa gwĩka maũndũ macio, no nĩ harĩ bata gwetha mahinda ma kũmeka. Nĩkĩ? Tondũ Jehova endaga o ũmwe witũ akũrie na atũũrie ũrata wa hakuhĩ hamwe nake.—Atũm. 17:27.

7. Nĩ kĩĩ kĩngĩteithia mũtumia kũhingia itemi rĩrĩa aheetwo na njĩra hũthũ?

⁷ Ũrĩa kũrĩ nĩ atĩ, mũtumia no abatare kwĩrutanĩria mũno nĩguo ahote kwĩnyihĩria mũthuri wake ũtarĩ mũkinyanĩru. O na kũrĩ ũguo, no ũkorũo ũrĩ ũndũ mũhũthũ harĩ we kũhingia itemi rĩrĩa Jehova amũheete, angĩtaũkĩrũo na etĩkĩre itũmi iria irĩ thĩinĩ wa Bibilia cia kwĩnyihĩria mũthuri wake.

8. O ta ũrĩa Aefeso 5:22-24 yonanĩtie-rĩ, mũtumia Mũkristiano athuuraga kwĩnyihĩria mũthuri wake nĩkĩ?

⁸ Mũtumia Mũkristiano athuuraga kwĩnyihĩria mũthuri wake tondũ ũguo nĩguo Jehova endaga eke. (Thoma Aefeso 5:22-24.) Nĩ akoragwo ehokete Ithe witũ wa igũrũ tondũ nĩ  amenyaga atĩ nĩ amwendete, na ũndũ o wothe Jehova amwĩraga eke ũkoragwo ũrĩ wa kũmũguna.—Gũcok. 6:24; 1 Joh. 5:3.

9. Gũthiaga atĩa rĩrĩa mũtumia Mũkristiano enyihĩria ũtongoria wa mũthuri wake?

⁹ Thĩ ya Shaitani ĩkĩraga atumia ngoro kwaga gũtindanĩra na ithimi cia Jehova na kuona atĩ kwĩnyihĩria athuri ao nĩ kũhũthio. Hatarĩ nganja andũ arĩa makoragwo na mawoni ta macio matiũĩ Ngai witũ ũrĩ wendo. Jehova nĩ endete atumia na gũtirĩ hĩndĩ angĩheana watho ũronania atĩ nĩ amahũthĩtie. Mwarĩ wa Ithe witũ ũrerutanĩria biũ kũhingia itemi rĩrĩa Jehova amũheete nĩ atũmaga mũciĩ wake ũkorũo na thayũ. (Thab. 119:165) Mũtumia ta ũcio, o hamwe na mũthuri wake na ciana nĩ magunĩkaga.

10. Nĩ maũndũ marĩkũ tũreruta kuumana na ciugo cia Carol?

¹⁰ Mũtumia wĩnyihagĩria mũthuri wake o na atarĩ mũkinyanĩru, nĩ onanagia atĩ nĩ endete Jehova na nĩ amũtĩĩte tondũ nĩwe ũigĩte mũbango ũcio thĩinĩ wa famĩlĩ. Mwarĩ wa Ithe witũ wĩtagwo Carol ũrĩa ũikaraga South America ooigire ũũ: “Nĩ menyaga atĩ mũthuri wakwa ti mũkinyanĩru na kwoguo no ahĩtie. Ningĩ nĩ menyaga atĩ ũrĩa ngwĩka ahĩtia nĩ gũkuonania ũrĩa ũrata wakwa na Jehova ũhaana. Kwoguo nĩ ndĩĩrutanagĩria hingo ciothe kwĩnyihĩria mũthuri wakwa tondũ nĩ nyendaga gũkenia Ithe witũ wa igũrũ.”

11. Nĩ kĩĩ gĩteithagia mwarĩ wa Ithe witũ Aneese kuohanĩra, na tũreruta atĩa kuumana nake?

¹¹ No ũkorũo ũrĩ ũndũ mũritũ harĩ mũtumia gũtĩa na kwĩnyihĩria mũthuri wake angĩkorũo nĩ arona atĩ mũthuri wake ndararũmbũyania na ũrĩa araigua o na kana mĩtangĩko ĩrĩa arĩ nayo. No ta rora wone ũrĩa mwarĩ wa Ithe witũ ũmwe wĩtagwo Aneese ekaga rĩrĩa ũndũ ta ũcio woimĩra. Ooigire ũũ: “Nĩ ngeragia mũno ndikarakare. Nĩ ndirikanaga atĩ ithuothe nĩ tũhĩtagia. Nĩ ngoragwo nduĩte itua rĩa kuohanĩra ndĩyendeire o ta ũrĩa Jehova ekaga. Na rĩrĩa ndohanĩra nĩ njokagwo nĩ thayũ wa meciria.” (Thab. 86:5) Nĩ ũkoragwo ũrĩ ũndũ mũhũthũ harĩ mũtumia ũrĩa ũkoragwo ehaarĩirie kuohanĩra kwĩnyihĩria mũthuri wake.

12. Bibilia ĩkoragwo na ngerekano irĩkũ?

¹² Andũ amwe no mone mũndũ ũrenyihĩria ũtongoria ta atarĩ na hinya. No ũcio ti ũhoro  wa ma. Bibilia nĩ ĩkoragwo na ngerekano nyingĩ cia andũ maarĩ enyihia no ti kuuga atĩ matiarĩ na hinya. Reke tuone maũndũ marĩa tũngĩĩruta kuuma kũrĩ Jesu, Abigaili, na Mariamu.

13. Jesu enyihagĩria Jehova nĩkĩ? Taarĩria.

¹³ Jesu nĩ enyihagĩria Jehova no ũguo ti kuuga atĩ ndakoragwo na ũũgĩ kana ndoĩ maũndũ. Jesu aarutanaga na njĩra hũthũ na ĩrataũkĩka wega, na ũndũ ũcio nĩ ũronania atĩ akoragwo na ũũgĩ mũingĩ. (Joh. 7:45, 46) Jehova nĩ aamenyaga atĩ Jesu aarĩ na ũhoti mũnene na nĩkĩo aamũheire mweke wa kũnyitanĩra nake akĩũmba thĩ na igũrũ. (Thim. 8:30; Ahib. 1:2-4) Na thutha wa Jesu kũriũkio, Jehova nĩ aamwĩhokeire “wathani wothe kũrĩa igũrũ o na gũkũ thĩ.” (Mat. 28:18) Kwoguo o na gũtuĩka Jesu akoragwo na ũhoti mũnene mũno, no athĩkagĩra ũtongoria wa Jehova. Nĩkĩ? Tondũ nĩ endete Ithe.—Joh. 14:31.

14. Athuri mangĩĩruta atĩa kuumana na (a) ũrĩa Jehova onaga atumia? (b) ciugo iria irĩ thĩinĩ wa Thimo 31?

¹⁴ Athuri mangĩĩruta atĩa? Jehova ndaabangire atumia menyihagĩrie athuri atĩ tondũ onaga athuri marĩ a bata gũkĩra atumia. Jehova nĩ onanĩtie ũndũ ũcio wega tondũ athuurĩte athuri o hamwe na atumia nĩguo magaathana hamwe na Jesu. (Gal. 3:26-29) Jehova nĩ onanĩtie atĩ nĩ ehokete Mũrũwe na njĩra ya kũmwĩhokera maũndũ. Ũndũ ũmwe na ũcio, mũthuri mũũgĩ nĩ ehokagĩra mũtumia wake maũndũ mamwe. Bibilia nĩ ĩtaarĩirie maũndũ marĩa mũtumia ngatha angĩahotire gwĩka. Kwa ngerekano, nĩ angĩahotire kũrũgamĩrĩra mawĩra ma mũciĩ, nĩ angĩehokeirũo wĩra wa kwendia na kũgũra mũgũnda, na nĩ angĩahũũrire biacara. (Thoma Thimo 31:15, 16, 18.) Mũtumia ti ngombo ĩtarĩ na kĩhooto gĩa kũruta mawoni. Handũ ha ũguo, mũthuri nĩ agĩrĩirũo kwĩhoka mũtumia wake na gũthikĩrĩria mawoni make. (Thoma Thimo 31:11, 26, 27.) Mũthuri angĩhe mũtumia wake gĩtĩo na njĩra ta ĩyo, mũtumia wake nĩ arĩmwathĩkagĩra eyendeire.

15. Atumia mangĩĩruta atĩa kuumana na kĩonereria kĩa Jesu?

¹⁵ Atumia mangĩĩruta atĩa? O na gũtuĩka Jesu nĩ ahingĩtie maũndũ maingĩ, ndonaga kwĩnyihĩria ũtongoria wa Jehova ta arĩ kũhũthio. (1 Kor. 15:28; Afil. 2:5, 6) Ũndũ ũmwe na ũcio, mũtumia ngatha ũrĩa ũrũmagĩrĩra kĩonereria kĩa Jesu, ndonaga kwĩnyihĩria mũthuri wake ta arĩ kũhũthio. Anyitaga mũthuri wake mbaru tondũ nĩ amwendete, na makĩria tondũ nĩ endete na nĩ atĩĩte Jehova.

16. Kũringana na 1 Samueli 25:3, 23-28, nĩ moritũ marĩkũ Abigaili aacemanirie namo? (Rora mbica ngothi-inĩ.)

¹⁶ Abigaili aahikĩtio nĩ mũthuri wetagwo Nabali. Nabali aarĩ mũndũ wĩyendete, mwĩtĩi, na ũtarĩ ngatho. Korũo Abigaili nĩ eendaga kĩhiko gĩake gĩthire, nĩ angĩakirire na areke Daudi na arũme ake morage Nabali. No ndekire ũguo! Handũ ha ũguo, nĩ ooire ikinya nĩguo agitĩre Nabali o hamwe na andũ a nyũmba yake. Abigaili nĩ aabataraga ũmĩrĩru mũnene nĩguo ahote gũcemania na arũme 400 marĩ na matharaita na ahote kwaranĩria na Daudi na njĩra ya gĩtĩo. Nĩ eehaarĩirie nginya gũcokererũo nĩ mahĩtia ma ciĩko cia mũthuri wake. (Thoma 1 Samueli 25:3, 23-28.) Daudi ooigire atĩ nĩ Jehova wahũthĩrĩte mũtumia ũcio warĩ na ũmĩrĩru kũmũhe ũtaaro wa bata ũrĩa wamũgirĩrĩirie gwĩka mehia maritũ.

17. Athuri mangĩĩruta atĩa kuumana na rũgano rwa Daudi na Abigaili?

¹⁷ Athuri mangĩĩruta atĩa? Abigaili aarĩ mũtumia mũũgĩ. Daudi nĩ oonanirie ũũgĩ na njĩra ya gũthikĩrĩria ũtaaro wake. Ũndũ ũcio nĩ wamũteithirie gwĩthema mahĩtia ma gũita thakame. Ũndũ ũmwe na ũcio, mũthuri mũũgĩ nĩ athikagĩrĩria mawoni ma mũtumia wake rĩrĩa  aratua matua ma bata. Rĩngĩ na rĩngĩ mawoni ma mũtumia wake no mamũteithie gũtua itua rĩa ũũgĩ.

18. Atumia mangĩĩruta atĩa na kĩonereria kĩa Abigaili?

¹⁸ Atumia mangĩĩruta atĩa? Mũtumia ũrĩa wendete na agatĩa Jehova no agune famĩlĩ yake o na angĩkorũo mũthuri wake ndatungatagĩra Jehova kana agatũũra kũringana na ithimi ciake. Ndacaragia njĩra itarĩ cia Kĩĩmandĩko cia gũtigana na mũthuri wake. Handũ ha ũguo, nĩ ageragia gwĩkĩra ngoro mũthuri wake erute ũhoro wĩgiĩ Jehova. (1 Pet. 3:1, 2) Na o na mũthuri wake angĩrega kwĩruta ũhoro wa ma, Jehova nĩ akenaga kuona wathĩki na wĩhokeku wake harĩ we.

19. Nĩ hĩndĩ ta ĩrĩkũ mũtumia atagĩrĩirũo gwathĩkĩra mũthuri wake?

¹⁹ O na kũrĩ ũguo, mũtumia Mũkristiano ndanyitaga mbaru mũthuri wake rĩrĩa amwĩra aune mawatho na motaaro ma Bibilia. Kwa ngerekano, ta wĩcirie mwarĩ wa Ithe witũ angĩkorũo ahikĩtio nĩ mũthuri ũtarĩ Mũira wa Jehova na mũthuri ũcio amwĩre aiye, aheenanie, kana eke ũndũ ũngĩ ũtaringaine na Maandĩko. Akristiano othe, na ũguo nĩ kuuga nginya aarĩ a Ithe witũ arĩa mahikĩte, makoragwo maigĩte wathĩki wao harĩ Jehova mbere ya wathĩki wao harĩ mũndũ ũngĩ o wothe. Kwoguo, mwarĩ wa Ithe witũ angĩrũo eke ũndũ ũtaringaine na motaaro ma Bibilia, nĩ agĩrĩirũo kũrega na ataarĩrie na njĩra ya gĩtĩo kĩrĩa kĩratũma arege gwĩka ũguo ĩndĩ atekũregeria mũrũgamo wake.—Atũm. 5:29.

20. Tũmenyaga atĩa atĩ Mariamu aarĩ na ũrata wa hakuhĩ hamwe na Jehova?

²⁰ Mariamu aarĩ na ũrata wa hakuhĩ mũno hamwe na Jehova. Nĩ ooĩ Maandĩko wega. Hĩndĩ ĩrĩa maaragia na Elizabethi nyina wa Johana Mũbatithania, Mariamu aagwetire maũndũ makĩria ma 20 marĩ Maandĩko-inĩ ma Kĩhibirania. (Luk. 1:46-55) Ningĩ ta wĩcirie ũndũ ũyũ: O na gũtuĩka Mariamu maarĩ hakuhĩ kũhikania na Jusufu, mũraika wa Jehova ndaambire kuumĩrĩra Jusufu. Mũraika ũcio aambire kwaria na Mariamu ĩmwe kwa ĩmwe akĩmwĩra atĩ nĩwe ũngĩaciarire Mũrũ wa Ngai. (Luk. 1:26-33) Jehova nĩ ooĩ Mariamu wega na aarĩ na ma atĩ nĩ angĩarũmbũirie Mũriũ wake na njĩra ya wendo. Na hatarĩ nganja mariamu no aathiire na mbere gũkorũo na ũrata  mwega hamwe na Jehova o na thutha wa Jesu gũkua na gũthiĩ igũrũ.—Atũm. 1:14.

21. Athuri mangĩĩruta atĩa kuumana na ũrĩa Bibilia yugaga ũhoro wĩgiĩ Mariamu?

²¹ Athuri mangĩĩruta atĩa? Mũthuri mũũgĩ nĩ agĩrĩirũo gũkena angĩona mũtumia wake nĩ oĩ Maandĩko wega. Ndaiguaga ũũru kana akona ta mũtumia wake arenda gũcindana nake. Nĩ amenyaga atĩ mũtumia ũrĩ na ũmenyo mwega wa Bibilia na motaaro mayo no akorũo arĩ ũguni mũnene harĩ famĩlĩ yake. Ũrĩa kũrĩ nĩ atĩ, o na angĩkorũo mũtumia nĩ mũthomu gũkĩra mũthuri wake, wĩra wa gũtongoria ũthathaiya wa famĩlĩ na maũndũ mangĩ ma kĩĩroho nĩ wa mũthuri.—Ef. 6:4.

22. Atumia mangĩĩruta atĩa kuuma kũrĩ Mariamu?

²² Atumia mangĩĩruta atĩa? O na gũtuĩka mũtumia nĩ agĩrĩirũo kwĩnyihĩria mũthuri wake, arĩ na itemi rĩa kũrũmbũiya mabataro make mwene ma kĩĩroho. (Gal. 6:5) Nĩ ũndũ ũcio, nĩ agĩrĩirũo gwetha mahinda ma wĩruti wake kĩũmbe na gwĩcũrania. Ũndũ ũcio nĩ ũrĩmũteithagia gũtũũria wendo na gĩtĩo harĩ Jehova, na agakenera kwĩnyihĩria mũthuri wake.

23. Atumia arĩa enyihia magunĩkaga atĩa na makaguna famĩlĩ ciao o hamwe na kĩũngano?

²³ Atumia arĩa menyihagĩria athuri ao nĩ ũndũ wa kwenda Jehova nĩ makoragwo na gĩkeno na kũiganĩra gũkĩra arĩa maregaga gwathĩkĩra mũbango wa Jehova wa ũtongoria thĩinĩ wa famĩlĩ. Nĩ maigagĩra andũ arĩa ethĩ kĩonereria kĩega. Ningĩ nĩ matũmaga gũkorũo na thayũ na gĩkeno thĩinĩ wa famĩlĩ ciao na kĩũngano-inĩ. (Tit. 2:3-5) Mahinda-inĩ maya, andũ aingĩ arĩa matungatagĩra Jehova makoragwo marĩ atumia. (Thab. 68:11) Ĩndĩ ithuothe gũtekũmakania kana tũrĩ athuri kana atumia nĩ tũkoragwo na itemi rĩa bata thĩinĩ wa kĩũngano. Gĩcunjĩ kĩrĩa kĩrũmĩrĩire nĩ kĩarĩrĩirie ũrĩa o ũmwe witũ angĩhingia itemi rĩake.