1-3. Nĩ atĩa mũnabii ũmwe kuuma Juda aagire gwĩka, na moimĩrĩro marĩ marĩkũ? (Rora mbica kĩambĩrĩria-inĩ gĩa gĩcunjĩ gĩkĩ.)

HĨNDĨ ya wathani wa Mũthamaki Jeroboamu, Jehova nĩ aatũmire mũnabii kuuma Juda agatwarĩre Mũthamaki ũcio mũregenyũki wa Isiraeli ndũmĩrĩri yarĩ nditũ. Mũnabii ũcio warĩ mwĩnyihia nĩ aakinyirie ndũmĩrĩri ya Ngai o ta ũrĩa aaheetwo, na Jehova akĩmũgitĩra kuumana na marakara moru ma Jeroboamu.—1 Ath. 13:1-10.

² Arĩ njĩra-inĩ agĩcoka mũciĩ, mũnabii ũcio aterĩgĩrĩire nĩ aacemanirie na mũthuri mũkũrũ kuuma itũũra rĩarĩ hakuhĩ rĩa Betheli. Mũthuri ũcio mũkũrũ eeĩtaga mũnabii wa Jehova. Aaheenirie mũnabii ũcio warĩ mwĩthĩ age gwathĩkĩra watho wa Jehova wa atĩ, ‘ndakarĩe irio, kana anyue maĩ kũu, na ndakahũndũkĩre njĩra ĩrĩa athiĩrĩire.’ Jehova ndakenire. Thutha-inĩ arĩ njĩra-inĩ akĩinũka, mũnabii ũcio wa Jehova aacemanirie na mũrũthi na ũkĩmũũraga.—1 Ath. 13:11-24.

³ Nĩ kĩĩ gĩatũmire mũnabii ũcio warĩ mwĩnyihia eĩkĩrĩre na etĩkĩre gũcoka na mũthuri ũcio wamũheenirie? Bibilia ndiugĩte. Ĩndĩ no kũhoteke nĩ aariganĩirũo biũ atĩ aagĩrĩirũo nĩ ‘gũthiĩ  na mĩthiĩre ya kwĩnyihĩria Ngai egwatanĩtie nake.’ (Thoma Mika 6:8.) Bibilia-inĩ, gũthiĩ na mĩthiĩre ya kwĩnyihĩria Jehova nĩ kuuga tũmwĩhoke, tũnyite mbaru ũnene wake, na tũrũmagĩrĩre ũtongoria wake. Mũndũ ũteĩkagĩrĩra nĩ amenyaga atĩ no ahote kwaranagĩria na Jehova Mwene Hinya wothe na ũrĩ wendo, na atĩ no mũhaka ekage ũguo. Mũnabii ũcio nĩ angĩoririe Jehova amũtaarĩrie ũhoro makĩria, ĩndĩ Maandĩko matitwĩraga atĩ nĩ ekire ũguo. Rĩmwe o na ithuĩ no tũbatare gũtua matua maritũ, na twahota gũkorũo tũtekũmenya wega ũrĩa tũbatiĩ gwĩka. Gwetha ũtongoria wa Jehova tũrĩ na wĩnyihia no gũtũteithie twĩtheme gwĩka mahĩtia manene.

4. Nĩ maũndũ marĩkũ tũgũthuthuria gĩcunjĩ-inĩ gĩkĩ?

⁴ Gĩcunjĩ-inĩ kĩu kĩngĩ nĩ tũrerutire nĩkĩ kwaga kwĩĩkĩrĩra nĩ kwa bata harĩ Akristiano na ũrĩa tũngĩonania atĩ tũtireĩkĩrĩra. O na kũrĩ ũguo-rĩ, nĩ maũndũ-inĩ marĩkũ kũngĩkorũo kũrĩ ũritũ harĩ ithuĩ kwĩnyihia? Na tũngĩkũria atĩa ngumo ĩyo ya wĩnyihia nĩ getha tũtikeĩkĩrĩre o na rĩrĩa twahatĩkwo? Nĩ getha tuone macokio ma ciũria icio, tũgũthuthuria maũndũ matatũ marĩa mangĩgeria wĩnyihia witũ na tuone ũrĩa tũngĩhũthĩra ũũgĩ maũndũ-inĩ macio.—Thim. 11:2.

5, 6. Barizilai onanirie atĩa atĩ aarĩ mwĩnyihia?

⁵ Mogarũrũku harĩ maũndũ maitũ kana harĩ wĩra ũrĩa twĩhokeirũo no magerie wĩnyihia witũ. No mũhaka gũkorũo Barizilai, ũrĩa warĩ na mĩaka 80, nĩ aiguire atĩĩtwo mũno rĩrĩa Daudi aamũnyitire ũgeni agaikare nyũmba-inĩ ya mũthamaki. Angĩetĩkĩrĩre gũthiĩ na Daudi, nĩ angĩathire na mbere gũkenera mweke wa gũikaranagia na mũthamaki. No Barizilai ndetĩkĩrire. Nĩkĩ? Aarĩ mũkũrũ, kwoguo erire Daudi atĩ ndangĩendire gũkorũo arĩ mũrigo harĩ we arĩ mũthamaki. Nĩ ũndũ ũcio, Barizilai akĩra Daudi athiĩ na Kimuhamu, ũrĩa hihi warĩ mũrũ wa Barizilai.—2 Sam. 19:31-37.

⁶ Wĩnyihia nĩ wateithirie Barizilai gũtua itua rĩa ũũgĩ. Ndaaregire gũthiĩ na Daudi atĩ tondũ onaga ta atagĩrĩire wĩra ũrĩa angĩehokeirũo, kana atĩ tondũ endaga gũkenera ũkũrũ wake ahooreire. Nĩ aamenyaga na agetĩkĩra atĩ maũndũ make nĩ maacenjetie na atĩ nĩ harĩ maũndũ atangĩahotire gwĩka. Ndeendaga kũgeria gwĩka ũndũ atangĩahotire. (Thoma Agalatia 6:4, 5.) Gwĩciria mũno ũhoro wa gaturũa, ũnene, kana igweta, nĩ kĩo kĩhumo kĩa mwĩgaatho, macindano, na marigĩrĩrio-inĩ gũkua ngoro. (Gal. 5:26) Ngũrani na ũguo, wĩnyihia nĩ ũteithagia mũndũ o wothe kũhũthĩra ũhoti wake na kĩyo gĩake kũgoocithia Ngai, na gwĩka ũndũ ũrĩa wagĩrĩire nĩguo ateithie andũ arĩa angĩ.—1 Kor. 10:31.

7, 8. Wĩnyihia ũngĩtũteithia atĩa kwaga kwĩĩhoka ithuĩ ene?

⁷ O ũrĩa tũrehokerũo mawĩra manene noguo tũgĩaga na ũnene makĩria na ũndũ ũcio no ũgerie wĩnyihia witũ. Rĩrĩa Nehemia aaiguire ũhoro wa maũndũ marĩa maagũmĩire andũ a Jerusalemu, nĩ aahoire Jehova. (Neh. 1:4, 11) Jehova nĩ aarathimire Nehemia tondũ Mũthamaki Aritashashita nĩ aamũthuurire atuĩke barũthi wa gĩcigo kĩu. O na gũtuĩka Nehemia aarĩ na gaturũa kega, ũtonga, na ũnene, ndeehokire ũmenyeru wake kana ũhoti wake. Aathire na mbere gũtwarana na Ngai. Agĩthiĩ na mbere gwetha ũtongoria wa Jehova na njĩra ya gũthoma Watho wake. (Neh. 8:1, 8, 9) Nehemia ndaathaga andũ na gĩthũri, ĩndĩ nĩ kwĩima eimaga nĩguo amatungatĩre.—Neh. 5:14-19.

 ⁸ Ngerekano ĩyo ya Nehemia no ĩtuonie ũrĩa tũngĩonania wĩnyihia na twage kwĩĩhoka ithuĩ ene rĩrĩa twacenjerio wĩra ũrĩa tũrarutaga, kana rĩrĩa tuongererũo wĩra mwerũ. Mũthuri wa kĩũngano angĩĩhoka ũmenyeru wake no ambĩrĩrie gwĩkaga maũndũ ma kĩũngano atambĩte kũhoya Jehova. Angĩ nao no mambe gũtua matua macoke mahoe Jehova thutha-inĩ arathime matua macio. Ũndũ ũcio ndũngĩkorũo ũkĩonania wĩnyihia. Hĩndĩ ciothe mũndũ mwĩnyihia nĩ amenyaga atĩ Ngai nĩ mũnene kũmũkĩra na akamenya itemi rĩake harĩ mũbango wa Ngai. Ũhoti witũ tiguo ũndũ ũrĩa wa bata. Nĩ twagĩrĩirũo kwĩmenyerera tũtikeĩhoke ithuĩ ene, makĩria rĩrĩa twacemania na thĩna kana ũndũ twanahiũrania naguo rĩngĩ. (Thoma Thimo 3:5, 6.) Tũrĩ andũ a nyũmba ya Ngai, twĩrutaga gwĩciria ũrĩa tũngĩhingia itemi ritũ thĩinĩ wa famĩlĩ kana kĩũngano-inĩ, no ti gwĩciria ũrĩa tũngĩgĩa na tũturũa kana tũngĩambatĩra ngathĩ ya ũnene.—1 Tim. 3:15.

9, 10. Wĩnyihia ũngĩtũteithia atĩa rĩrĩa twamenererio hatarĩ gĩtũmi?

⁹ No hakorũo harĩ haritũ kwĩgirĩrĩria rĩrĩa tũramenererio hatarĩ na gĩtũmi kĩega. Hana aarĩraga kaingĩ tondũ Penina, ũrĩa warĩ thũ yake, nĩ aamũnyũrũragia ategũtigithĩria. O na gũtuĩka aarĩ thata, mũthuriwe nĩ aamwendete. Thutha ũcio, rĩrĩa aahoyaga hekarũ-inĩ, Eli, ũrĩa warĩ Mũthĩnjĩri-Ngai-Mũnene, akĩmũigĩrĩra atĩ aarĩ mũrĩĩu. Ta wĩcirie ũndũ ũcio! O na kũrĩ ũguo, nĩ ũndũ wa wĩnyihia, Hana nĩ eegirĩrĩirie na agĩcokeria Eli na njĩra ya gĩtĩo. Ihoya rĩake nĩ rĩandĩkĩtwo Bibilia-inĩ. Nĩ ihoya rĩa kũgooca Ngai, rĩronania wĩtĩkio, na ngatho.—1 Sam. 1:5-7, 12-16; 2:1-10.

¹⁰ Wĩnyihia ningĩ no ũtũteithie ‘gũtooragia ũũru na njĩra ya gwĩkaga wega.’ (Rom. 12:21) Ũtũũro mũtabarĩre-inĩ ũyũ wa Shaitani no ũkorũo ũtarĩ na kĩhooto, ĩndĩ nĩ twagĩrĩirũo gwĩthema gũcinwo nĩ marakara  nĩ ũndũ wa mĩtugo ya arĩa mareka ũũru. (Thab. 37:1) Mũndũ nĩ atuuragwo makĩria rĩrĩa kwoimĩra thĩna gatagatĩ ka aarĩ kana ariũ a Ithe witũ. Mũndũ mwĩnyihia egerekanagia na Jesu. Bibilia yugaga atĩ “rĩrĩa aarumagwo ndaarumanire . . . , ĩndĩ eeneanire kũrĩ Ũrĩa ũtuaga cira na kĩhooto.” (1 Pet. 2:23) Jesu nĩ aamenyaga atĩ kũrĩhanĩria nĩ kwa Jehova. (Rom. 12:19) Ũndũ ũmwe na ũcio, Akristiano mekĩragwo ngoro kuonania wĩnyihia na kwaga ‘kũrĩhaga ũũru na ũũru.’—1 Pet. 3:8, 9.

11, 12. (a) Tũngĩonania atĩa wĩnyihia rĩrĩa twatũũgĩrio? (b) Wĩnyihia ũngĩhutia atĩa mĩthiĩre itũ na ũrĩa twĩhumbaga?

¹¹ Gũtũũgĩrio o nakuo no kũgerie wĩnyihia witũ. Ta wĩcirie ngerekano ya ũrĩa Esiteri aahiũranirie na mogarũrũku. Aarĩ mũirĩtu kĩĩrorerũa na kwa ihinda rĩa mwaka ũmwe aagemagio na maguta ma goro. Aatindanagia na airĩtu angĩ aingĩ a kuuma bũrũri ũcio wa Perisia arĩa maacindanaga nake nĩguo mone nũ ũkwendwo nĩ mũthamaki. No Esiteri aatũũrire arĩ na gĩtĩo na ũhooreri. O na thutha wa gũthuurũo atuĩke mũtumia wa mũthamaki, ndaakũririe mwĩtĩo, no aatũũrire arĩ mwĩnyihia.—Esit. 2:9, 12, 15, 17.

¹² Wĩnyihia nĩ ũtũteithagia kwĩhumba na njĩra ĩrĩ na gĩtĩo na ũigananĩru, na gũkorũo na mĩthiĩre mĩega. Tũmenyaga atĩ andũ arĩa angĩ no makenio nĩ ithuĩ rĩrĩa twakorũo na “roho wa thayũ na ũhooreri,” no ti tondũ wa kwĩgaathĩrĩria kana kwĩgana. (Thoma 1 Petero 3:3, 4; Jer. 9:23, 24) Mwĩtĩo ũngĩkorũo ngoro-inĩ citũ ũcokaga ũkoimĩra kũgerera ciĩko citũ. No tũheane ũhoro na njĩra ĩronania atĩ tũrĩ na mweke wa mwanya, kana atĩ nĩ tũĩ kaũndũ ka hitho, kana o na atĩ nĩ tũyaine wega na ariũ a Ithe witũ arĩa mehokeirũo maũndũ ithondeka-inĩ. O na no tũtaarĩrie maũndũ na njĩra ĩgũtigĩrĩra atĩ no ithuĩ tu twagathĩrĩrio nĩ ũndũ wa kũhingia ũndũ mũna, o na gũtuĩka hihi nĩ twateithanirie na andũ angĩ gwĩka ũndũ ũcio. Jesu nĩ atũigĩire kĩonereria kĩega ũndũ-inĩ ũcio. Maũndũ maingĩ marĩa oigaga maakoragwo moimĩte thĩinĩ wa Maandĩko ma Kĩhibirania. Aaragia na njĩra ĩyo ya wĩnyihia nĩ getha arĩa maamũthikagĩrĩria mamenye atĩ maũndũ marĩa oigaga moimaga kũrĩ Jehova no ti ũũgĩ kana ũmenyo wake.—Joh. 8:28.

13, 14. Wĩnyihia ũngĩtũteithia atĩa gũtua matua mega?

¹³ Wĩnyihia witũ no ũgerio rĩrĩa matua matuo. Rĩrĩa mũtũmwo Paulo aikaraga itũũra rĩa Kaisarea, mũnabii Agabo aamwĩrire atĩ angĩathire Jerusalemu nĩ angĩanyitirũo, o na kana oragwo. Nĩ ũndũ wa gwĩtigĩra, ariũ a Ithe witũ magĩthaitha Paulo ndagathiĩ Jerusalemu. O na kũrĩ ũguo, Paulo ndaacenjirie meciria. Ndaanyitirũo nĩ guoya gũkĩria njano kana akĩĩhoka we mwene. Eehokire Jehova biũ na nĩ eehaarĩirie kũhingia wĩra wake o kũrĩa guothe Jehova angĩendire athiĩ. Ariũ a Ithe witũ maigua ũrĩa Paulo aatuĩte, marĩ na wĩnyihia magĩtiga gũkararia itua rĩu rĩa Paulo rĩa gũthiĩ Jerusalemu.—Atũm. 21:10-14.

¹⁴ Wĩnyihia no ũtũteithie gũtua matua mega o na rĩrĩa tũtoĩ biũ maũndũ marĩa magekĩka thutha-inĩ kana tũtangĩhota kũmagirĩrĩria. Kwa ngerekano, tũngĩambĩrĩria ũtungata mũna wa mahinda mothe-rĩ, kũngĩthiĩ atĩa tũngĩrũara? Ĩ angĩkorũo aciari aitũ akũrũ nĩ makabatara ũteithio witũ? Tũkahota atĩa kwĩrũmbũiya twakũra? No tũhoe mũno kana twĩke ũthuthuria mũingĩ, na twage kuona macokio mothe ma ciũria ta icio. (Koh. 8:16, 17) Kwĩhoka  Jehova biũ nĩ gũgũtũteithia kũmenya na gwĩtĩkĩra atĩ nĩ kũrĩ maũndũ tũtangĩhota gwĩka. Thutha wa gwĩka ũthuthuria, gwetha ũtaaro wa andũ arĩa angĩ, na kũhoya ũtongoria wa Jehova, tũbatiĩ kũrũmĩrĩra ũrĩa roho wake ũgũtũtongoria. (Thoma Kohelethu 11:4-6.) Tũngĩka ũguo nĩ tũkũhe Jehova mweke wa kũrathima matua maitũ, kana atũteithie gũcenjia itua ritũ.—Thim. 16:3, 9.

15. Gwĩcũrania ũhoro wa Jehova kũngĩtũteithia atĩa gũtũũria wĩnyihia?

¹⁵ Tondũ wĩnyihia nĩ ũrĩ ũguni mũnene-rĩ, tũngĩũkũria atĩa o na makĩria? Reke twĩcirie njĩra inya. Ya mbere, no tũkũrie wĩnyihia na tũtĩe Jehova makĩria tũngĩĩcũrania tũrĩ na ngatho ũhoro wa ngumo ciake iria nene na ũnene wake. (Isa. 8:13) Ririkana atĩ tũratwarana na Ngai Mwene-Hinya-Wothe, no ti mũraika kana mũndũ. Kũmenya ũguo nĩ kũrĩtũteithagia ‘kwĩnyihia harĩ guoko kũrĩ hinya kwa Ngai.’—1 Pet. 5:6.

16. Gwĩcũrania ũhoro wa wendo wa Jehova kũngĩtũteithia atĩa gũkũria wĩnyihia?

¹⁶ Njĩra ya kerĩ, gwĩcũrania ũhoro wa wendo wa Jehova nĩ gũgũtũteithia gũkũria wĩnyihia. Mũtũmwo Paulo aandĩkire atĩ ciĩga cia mwĩrĩ iria itarĩ cia kũheo gĩtĩo, Jehova nĩ aciheaga “gĩtĩo mũno.” (1 Kor. 12:23, 24) Ũndũ ũmwe na ũcio, Jehova nĩ atũrũmbũyagia ithuothe o na akorũo nĩ kũrĩ maũndũ tũtangĩhota kũhingia. Ndatũringithanagia na andũ angĩ kana agatiga gũtuonia wendo rĩrĩa twahĩtia. Nĩ ũndũ wa gũkorũo twendetwo nĩ Jehova, no tũigue tũrĩ na ũgitĩri harĩa hothe tũramũtungatĩra tũrĩ andũ a nyũmba yake.

17. Tũngĩgunĩka atĩa tũngĩĩruta kũrora ngumo njega cia andũ arĩa angĩ?

¹⁷ Njĩra ya gatatũ, tũngĩĩgerekania na Jehova harĩ kũrora ngumo njega cia andũ arĩa angĩ, nĩ tũkuonania ngatho makĩria harĩ itemi ritũ ũtungata-inĩ wake. Handũ ha kwenda gwĩthondekera rĩĩtwa, kana kũhiũhaga kuoya wĩra wene, tũrĩethaga ũtaaro wa arĩa angĩ na tũgetĩkĩra mawoni mao tũrĩ na wĩnyihia. (Thim. 13:10) Nĩ tũrĩkenaga hamwe nao rĩrĩa maheo mĩeke ya gũtungata. Nĩ tũrĩgoocaga Jehova tuona ũrĩa ararathima “ariũ a Ithe witũ othe . . . thĩ yothe.”—1 Pet. 5:9.

18. Tũngĩmenyeria atĩa thamiri citũ itwarane na muonere wa Ngai?

¹⁸ Njĩra ya kana, twaruta thamiri citũ gũtwarana na ithimi cia Bibilia nĩ tũrĩhotaga kwĩhe gĩtĩo. Nĩ tũrĩhotaga gũtua matua ma ũũgĩ tũngĩĩruta kuonaga maũndũ ta ũrĩa Jehova amonaga tũrĩ na wĩnyihia. Kũgerera wĩruti witũ kĩũmbe, mahoya, na kũhũthĩra maũndũ marĩa tũreruta, thamiri itũ ĩgũthiĩ o ĩkĩgĩaga na hinya makĩria. (1 Tim. 1:5) Nĩ tũkwĩruta kũheaga arĩa angĩ mweke wa mbere. Twahingia itemi ritũ, Jehova atwĩrĩire atĩ nĩ ‘egũtũmenyeria biũ’ na atũteithie gũkũria wĩnyihia na ngumo ingĩ iria onaga irĩ njega.—1 Pet. 5:10.

19. Nĩ kĩĩ kĩngĩtũteithia gũtũũria wĩnyihia tene na tene?

¹⁹ Gĩĩko kĩmwe gĩa kwĩgerera nĩ gĩatũmire mũnabii kuuma Juda orũo nĩ muoyo wake, hamwe na ũrata wake na Ngai. No tũhote gũtũũra tũrĩ enyihia o na rĩrĩa tũragerio. Andũ ehokeku a tene na arĩa enyihia ũmũthĩ nĩ ũira wa atĩ no tũhote gũtũũria wĩnyihia. O ũrĩa tũratwarana na Jehova ihinda iraihu, noguo tũbatiĩ gũkũria wĩnyihia makĩria. (Thim. 8:13) Gũtekũmakania itemi rĩrĩa tũrĩ narĩo rĩu, gũtwarana na Jehova nĩ mweke wa mwanya mũno na ndũngĩringithanio na ũndũ ũngĩ o na ũrĩkũ. Tĩa mweke ũcio, na ũthiĩ na mbere gwĩka ũrĩa wothe ũngĩhota nĩguo ũtwarane na Jehova ũrĩ na wĩnyihia tene na tene.