1-2. Nĩ maũndũ marĩkũ maritũ andũ a Jehova mageragĩra? Maũndũ macio mamahutagia na njĩra irĩkũ?

TA WĨCIRIE maũndũ maya matatũ: Mũrũ wa Ithe witũ mwĩthĩ akamenyeka atĩ arĩ na mũrimũ mũũru ũratũma athiĩ orĩtwo nĩ hinya. Mũrũ wa Ithe witũ wa ũkũrũ wa mĩaka mĩrongo ĩtano na kĩndũ ũrutaga wĩra na kĩyo, akabutwo wĩra na ageria gũcaria ũngĩ akaga. Mwarĩ wa Ithe witũ mũkũrũ ũkoretwo arĩ mwĩhokeku agathiĩ na mbere kũremwo kũhingia maũndũ maingĩ ũtungata-inĩ wa Jehova.

² Angĩkorũo nĩ harĩ ũndũ ũrahĩtũkĩra ũtariĩ ta macio magwetwo, no kũhoteke nĩ ũiguaga ta ũtarĩ kĩene. Ũndũ mũritũ ta ũcio no ũtũme ũũrũo nĩ gĩkeno, ũtũme wage kwĩhe gĩtĩo, na ũhutie ũrata waku hamwe na andũ arĩa angĩ.

3. Shaitani na arĩa matongoragio nĩwe monaga mĩoyo ya andũ atĩa?

³ Thĩ ĩno nĩ yonanagia mawoni ma Shaitani megiĩ mĩoyo ya andũ. Shaitani akoretwo agĩkĩra andũ maũndũ ta matarĩ kĩene. Atarĩ na tha, eerĩire Hawa wĩyathi akĩmenyaga wega atĩ moimĩrĩro ma kũremera Ngai maarĩ gĩkuũ. Shaitani akoretwo agĩtongoria mathondeka ma gũkũ thĩ ma kĩĩbiacara, gĩũteti, na kĩndini. Nĩkĩo ti ũndũ wa kũgegania atĩ ahũũri a biacara aingĩ, ateti, na atongoria a ndini matikoragwo na bata na mĩoyo ya andũ na matirũmbũyanagia nao.

4. Tũkwarĩrĩria maũndũ marĩkũ gĩcunjĩ-inĩ gĩkĩ?

⁴ O na kũrĩ ũguo, Jehova nĩ endaga tũkorũo na mawoni marĩa magĩrĩire kwĩyerekera, na nĩ atũteithagia rĩrĩa twacemania na maũndũ mangĩtũma tũigue ta tũtagĩrĩire. (Thab. 136:23; Rom. 12:3) Gĩcunjĩ gĩkĩ nĩ gĩkwarĩrĩria ũrĩa Jehova atũteithagia maũndũ-inĩ maya: (1) Rĩrĩa tũrĩ arwaru,  (2) Rĩrĩa twacemania na mathĩna ma mbeca, na (3) Rĩrĩa ũkũrũ ũratũma tũigue ta tũtarĩ a bata ũtungata-inĩ wa Jehova. No rekei twambe twarĩrĩrie ũrĩa tũngĩkorũo na ma atĩ o ũmwe witũ nĩ wa bata harĩ Jehova.

5. Nĩ ũndũ ũrĩkũ ũkuonagia biũ atĩ andũ nĩ a bata harĩ Jehova?

⁵ O na gũtuĩka tũmbĩtwo kuuma rũkũngũ-inĩ rwa thĩ, tũrĩ a bata makĩria gũkĩra rũkũngũ rũu. (Kĩam. 2:7) Ta wĩcirie maũndũ mamwe marĩa matũmaga tũmenye tũrĩ a bata harĩ Jehova. Oombire andũ marĩ na ũhoti wa kuonania ngumo ta ciake. (Kĩam. 1:27) Na njĩra ĩyo, aatũtũũgĩririe gũkĩra indo iria ingĩ ciothe oombĩte thĩinĩ wa thĩ, na agĩtũhe wathani igũrũ rĩa thĩ na nyamũ.—Thab. 8:4-8.

6. Nĩ ũndũ ũrĩkũ ũngĩ ũtũmaga tũmenye atĩ Jehova nĩ onaga andũ matarĩ akinyanĩru marĩ a bata?

⁶ O na thutha wa Adamu kwĩhia, Jehova no aathiire na mbere kuona andũ marĩ a bata. Nĩ onaga tũrĩ a bata mũno nginya nĩ aarutire Jesu, Mũrũ wake ũrĩa endete arĩ igongona rĩa ũkũũri nĩ ũndũ wa mehia maitũ. (1 Joh. 4:9, 10) Jehova nĩ akaahũthĩra irathimo iria ciumanaga na ũkũũri, kũriũkia arĩa makuĩte kuumana na mehia ma Adamu, “arĩa athingu na arĩa matarĩ athingu.” (Atũm. 24:15) Kiugo gĩake gĩtwĩraga atĩ tũrĩ a bata harĩ we gũtekũmakania ũrĩa maũndũ maitũ matariĩ ũhoro-inĩ wĩgiĩ ũgima witũ wa mwĩrĩ, maũndũ maitũ ma kĩĩmbeca, kana ũkũrũ witũ.—Atũm. 10:34, 35.

7. Nĩ itũmi irĩkũ ingĩ ndungata cia Jehova irĩ nacio cia gwĩtĩkia atĩ Jehova nĩ onaga irĩ cia bata?

⁷ Tũrĩ na itũmi makĩria cia gwĩtĩkia atĩ Jehova nĩ onaga tũrĩ a bata. Nĩ aatũgucĩrĩirie harĩ we na akĩona ũrĩa twaamũkĩrire ũhoro mwega. (Joh. 6:44) Rĩrĩa twaambĩrĩirie gũkuhĩrĩria Jehova, nake akĩambĩrĩria gũtũkuhĩrĩria. (Jak. 4:8) Ningĩ Jehova nĩ ahũthagĩra mahinda na hinya gũtũruta, na ũndũ ũcio nĩ wonanagia atĩ tũrĩ a bata harĩ we. Nĩ oĩ tũrĩ andũ a mũthemba ũrĩkũ, na nĩ amenyaga ũrĩa tũngĩthiĩ twagagĩrĩte. Na nĩ atũrũngaga tondũ nĩ atwendete. (Thim. 3:11, 12) Na githĩ ũcio ti ũira mũnene wa kuonania atĩ Jehova nĩ onaga tũrĩ a bata?

8. Ciugo iria irĩ thĩinĩ wa Thaburi 18:27-29 ingĩhutia atĩa muonere witũ wĩgiĩ moritũ marĩa tũcemanagia namo?

⁸ Andũ amwe moonaga Mũthamaki Daudi atarĩ kĩene, no we nĩ ooĩ wega atĩ Jehova nĩ aamwendete na nĩ aamũteithagia. Ũndũ ũcio nĩ wateithagia Daudi gũkirĩrĩria moritũ arĩ na mwerekera ũrĩa wagĩrĩire. (2 Sam. 16:5-7) Rĩrĩa twaigua tũkuĩte ngoro kana tũrĩ na moritũ, Jehova no atũteithie kuona maũndũ na njĩra ngũrani, na atũteithie gũtooria igerio o rĩothe. (Thoma Thaburi 18:27-29.) Rĩrĩa tũrĩ na ũteithio kuuma kũrĩ Jehova, gũtirĩ kĩndũ kĩngĩtũgirĩrĩria kũmũtungatĩra tũrĩ na gĩkeno. (Rom. 8:31) Rekei twarĩrĩrie maũndũ macio matatũ mangĩtũkora tũbatare kũririkana atĩ Jehova nĩ atwendete na nĩ onaga tũrĩ a bata.

9. Mũrimũ ũngĩhutia atĩa muonere witũ kwĩyerekera?

⁹ Rĩrĩa tũranyamarĩka nĩ ũndũ wa gũkorũo tũrĩ arwaru, ũndũ ũcio no ũtũme tũigue ta tũtarĩ a bata harĩ mũndũ o wothe. No tũigue tũconokete rĩrĩa andũ mamenya mathĩna maitũ kana rĩrĩa tũrateithio nĩ arĩa angĩ. O na angĩkorũo arĩa angĩ matiramenya ũhoro wĩgiĩ mũrimũ witũ, no tũigue tũconokete nĩ ũndũ wa kũremwo nĩ kũhingia maũndũ marĩa tũrahingagia mbere ĩyo. Ihinda-inĩ ta rĩu iritũ, Jehova nĩ atwĩkĩraga ngoro. Na njĩra ĩrĩkũ?

10. Kũringana na Thimo 12:25, nĩ ũndũ ũrĩkũ ũngĩtũteithia rĩrĩa tũrĩ arwaru?

 ¹⁰ Rĩrĩa tũrĩ arwaru, “kiugo kĩega” no gĩtwĩkĩre ngoro. (Thoma Thimo 12:25.) Thĩinĩ wa Bibilia, Jehova nĩ aandĩkithirie ciugo njega, iria itũririkanagia atĩ tũrĩ a bata harĩ we o na rĩrĩa tũrĩ arwaru. (Thab. 31:19; 41:3) Tũngĩthomaga maita maingĩ ciugo icio ciaandĩkithirio kũgerera roho wake, Jehova nĩ arĩtũteithagia kũhiũrania na guoya ũrĩa tũkoragwo naguo nĩ ũndũ wa gũkorũo tũrĩ arwaru.

11. Mũrũ wa Ithe witũ ũmwe aateithirio nĩ Jehova atĩa?

¹¹ Ta wĩcirie kĩonereria kĩa Jorge. Jorge arĩ o mwanake, nĩ aanyitirũo nĩ mũrimũ mũnene, ũrĩa wathiaga ũnenehete na ũgatũma eigue atarĩ kĩene. Jorge ooigire ũũ: “Ndiehaarĩirie nĩ ũndũ wa ũrĩa mũrimũ wakwa ũngĩatũmaga njigue kana nĩ ũndũ wa gĩconoko kĩrĩa kĩoimanaga na kwĩrorerũo nĩ andũ. O ũrĩa mũrimũ wakwa wathiaga ũnenehete, nĩ ndeciragia ũrĩa ũtũũro wakwa ũngĩacenjirie. Nĩ ndaagĩire na ihooru mũno na ngĩthaitha Jehova andeithie.” Hihi Jehova aamũteithirie atĩa? Ooigire ũũ: “Tondũ nĩ ndaaremagwo kũiga meciria makwa ũndũ-inĩ mũna, nĩ ndekĩrirũo ngoro thomage mĩhari mĩkuhĩ kuuma ibuku-inĩ rĩa Thaburi, ĩrĩa yonanagia ũrĩa Jehova arũmbũyagia ndungata ciake. Ndathoma mĩhari ĩyo mĩnini o mũthenya, nĩ yahooragĩria na ĩkanjĩkĩra ngoro. Thutha wa ihinda, andũ arĩa angĩ nĩ maambĩrĩirie kuona atĩ ndĩna gĩkeno. Nginya nĩ mooigaga atĩ mwerekera mwega ũrĩa ndarĩ naguo nĩ wamekĩraga ngoro. Nĩ ndoonire atĩ Jehova nĩ aacokirie mahoya makwa. Nĩ aandeithirie gũcenjia mawoni makwa kwĩyerekera. Nĩ ndaambĩrĩirie kũiga meciria makwa harĩ ũrĩa Kiugo gĩake kiugaga ũhoro-inĩ wĩgiĩ ũrĩa we anyonaga o na ndĩ mũrwaru.”

12. Rĩrĩa ũrahiũrania na mũrimũ, nĩ atĩa ũngĩka nĩgetha wone ũteithio wa Jehova?

 ¹² Angĩkorũo nĩ ũrahiũrania na mũrimũ, korũo na ma atĩ Jehova nĩ oĩ maũndũ marĩa ũgeragĩra. Mũthaithe agũteithie nĩguo ũkorũo na muonere mwega kwĩyerekera. Na ũthomage Bibilia, nĩguo ũkona ciugo njega iria Jehova aandĩkithirie nĩ ũndũ waku. Igaga meciria-inĩ maku mĩhari ĩrĩa yonanagia ũrĩa Jehova onaga ndungata ciake irĩ cia bata. Weka ũguo, nĩ ũrĩonaga atĩ Jehova nĩ mwega harĩ arĩa othe mamũtungatagĩra marĩ ehokeku.—Thab. 84:11.

13. Kũrũo nĩ wĩra kũngĩtũma mũndũ ũrĩ na famĩlĩ aigue atĩa?

¹³ Wendi wa mũndũ wothe wĩna famĩlĩ nĩ kũhota kũhingĩria famĩlĩ yake mabataro ma ũtũũro. No rĩrĩ, ĩ kũngĩthiĩ ũndũ mũrũ wa Ithe witũ orũo nĩ wĩra o na atekĩte mahĩtia? O na erutanĩria atĩa gũcaria wĩra ũngĩ, akaga gũteithĩka. Maũndũ macio no matũme eigue atarĩ wa bata. Hihi kũiga meciria make harĩ ciĩranĩro cia Jehova kũngĩmũteithia atĩa?

14. Nĩ maũndũ marĩkũ matũmaga Jehova ahingie ciĩranĩro ciake?

¹⁴ Jehova nĩ ahingagia ciĩranĩro ciake hĩndĩ ciothe. (Josh. 21:45; 23:14) Ekaga ũguo nĩ ũndũ wa itũmi nyingĩ. Gĩtũmi kĩa mbere nĩ atĩ ũndũ ũcio nĩ ũhutagia rĩĩtwa rĩake. Jehova nĩ atwĩrĩire atĩ nĩ arĩrũmbũyagia ndungata ciake njĩhokeku, na nĩ aiguaga arĩ na ũigĩrĩrĩki wa kũhingia kĩĩranĩro kĩu. (Thab. 31:1-3) Ningĩ, Jehova nĩ amenyaga atĩ no tũkue ngoro angĩaga kũrũmbũiya andũ a famĩlĩ yake. Nĩ atwĩrĩire atĩ nĩ arĩtũhingagĩria mabataro maitũ ma kĩĩmwĩrĩ na ma kĩĩroho, na gũtirĩ kĩndũ kĩngĩmũgirĩrĩria kũhingia kĩĩranĩro kĩu.—Mat. 6:30-33; 24:45.

15. (a) Akristiano a karine ya mbere maacemanirie na igerio rĩrĩkũ? (b) Thaburi 37:18, 19 ĩtũteithagia kũgĩa na ũũma ũrĩkũ?

 ¹⁵ Rĩrĩa twaririkana kĩrĩa gĩtũmaga Jehova ahingie ciĩranĩro ciake, no tũhote kũhiũrania na moritũ ma kĩĩmbeca tũrĩ na ũmĩrĩru. Ta wĩcirie ngerekano ya Akristiano a karine ya mbere. Rĩrĩa kĩũngano gĩokĩrĩirũo na njĩra nene mũno thĩinĩ wa Jerusalemu, ‘Akristiano othe o tiga atũmwo nĩ maahurunjũkire.’ (Atũm. 8:1) Ta wĩcirie moimĩrĩro ma ũndũ ũcio mangĩarĩ marĩkũ. Nĩ mangĩagũmĩirũo nĩ moritũ ma kĩĩmbeca. No kũhoteke Akristiano nĩ morirũo nĩ mĩciĩ na biacara ciao. O na kũrĩ ũguo, Jehova ndaamatiganĩirie, na matiorirũo nĩ gĩkeno kĩao. (Atũm. 8:4; Ahib. 13:5, 6; Jak. 1:2, 3) Jehova nĩ aateithirie Akristiano acio ehokeku, na nĩ arĩtũteithagia o na ithuĩ.—Thoma Thaburi 37:18, 19.

16. Nĩ ũndũ ũrĩkũ ũngĩtũma tũrigwo kana Jehova nĩ onaga ũthathaiya witũ ũrĩ wa bata?

¹⁶ O ũrĩa tũrakũra, no twambĩrĩrie kũigua atĩ tũtirĩ na maũndũ maingĩ ma kũhe Jehova. No kũhoteke Mũthamaki Daudi nĩ aatangĩkaga na njĩra o ta ĩyo agĩkũra. (Thab. 71:9) Hihi Jehova angĩtũteithia atĩa?

17. Tũngĩĩruta atĩa kuumana na kĩonereria kĩa mwarĩ wa Ithe witũ wĩtagwo Jheri?

¹⁷ Ta wĩcirie kĩonereria kĩa mwarĩ wa Ithe witũ ũmwe wĩtagwo Jheri. Aanyitirũo ũgeni mũcemanio-inĩ ũmwe wekagĩrũo Nyũmba-inĩ ya Ũthamaki wĩgiĩ kũmenyerera Nyũmba cia Ũthamaki, no ndeendaga gũthiĩ. Ooigire ũũ: “Niĩ ndĩ mũkũrũ na ndĩ mũtumia wa ndigwa, na ndirĩ ũndũ o na ũmwe njũĩ ũngĩhũthĩka ũndũ-inĩ ũyũ. Niĩ ndirĩ ũteithio ingĩheana.” Ũtukũ ũmwe mbere ya mũcemanio ũcio, mwarĩ wa Ithe witũ ũcio nĩ aaitũrũrĩire  Jehova ngoro yake kũgerera mahoya. Rĩrĩa aakinyire Nyũmba-inĩ ya Ũthamaki mũthenya ũrĩa warũmĩrĩire, no eyũragia kana nĩ agĩrĩire gũkorũo kũu. Hĩndĩ ya mũcemanio ũcio, mwaria ũmwe nĩ aatĩtĩrithirie atĩ ũndũ ũrĩa wa bata mũno harĩ Jehova nĩ gũkorũo tũrĩ na wendi wa kũrutwo nĩwe. Jheri ooigire ũũ: “Ndeĩrire atĩrĩ: ‘Ndĩna wendi ũcio wa kũrutwo.’ Ngĩambĩrĩria kũrĩra ndona atĩ Jehova nĩ aracokia mahoya makwa. Aaheaga ũũma atĩ ndĩna kĩndũ kĩa bata ingĩmũhee, na atĩ nĩ eehaarĩirie kũnduta.” Jheri acokia meciria na thutha ooigire ũũ: “Ndaingĩrire mũcemanio-inĩ ũcio makĩte, nguĩte ngoro na thuthĩkĩte. No ngiuma, ndaaiguaga ndĩna ũmĩrĩru, njĩkĩrĩtwo ngoro, na ndĩ wa bata!”

18. Bibilia yonanagia atĩa atĩ Jehova nĩ athiaga na mbere kuona ũthathaiya witũ ũrĩ wa bata o ũrĩa tũrakũra?

¹⁸ O ũrĩa tũrakũra, no tũkorũo na ma atĩ Jehova nĩ akoragwo na wĩra tũngĩruta. (Thab. 92:12-15) Jesu aatũrutire atĩ o na tũngĩkorũo tũtarĩ na ũhoti mũnene wa kũhingia maũndũ, kana tũkorũo tũkĩyona tũtirahingia maũndũ maingĩ, Jehova nĩ onaga tũrĩ a bata ũndũ-inĩ o wothe twĩkaga ũtungata-inĩ wake. (Luk. 21:2-4) Nĩ ũndũ ũcio, igaga meciria maku harĩ maũndũ marĩa ũngĩhota kũhingia. Kwa ngerekano, no ũhunjie ũhoro wĩgiĩ Jehova, ũhoere ariũ a Ithe witũ, kana wĩkĩre arĩa angĩ ngoro matũũre marĩ ehokeku. Jehova onaga ũrĩ mũrutithania wĩra hamwe nake nĩ ũndũ wa wendi waku wa kũmwathĩkĩra no ti nĩ ũndũ wa maũndũ marĩa ũngĩhota kũhingia.—1 Kor. 3:5-9.

19. Aroma 8:38, 39 ĩtũheaga ũũma ũrĩkũ?

¹⁹ Na githĩ tũticokagia ngatho gũkorũo tũthathayagia Jehova Ngai ũrĩa wonaga ndungata ciake irĩ cia bata? Aatũmbire twĩkage wendi wake, na ũthathaiya wa ma nĩguo ũtũmaga ũtũũro ũkorũo na gĩkeno. (Kũg. 4:11) O na gũtuĩka andũ thĩinĩ wa thĩ no matuone tũtarĩ a bata, Jehova ndarĩ hĩndĩ atuonaga ũguo. (Ahib. 11:16, 38) Rĩrĩa twaigua tũkuĩte ngoro nĩ ũndũ wa mũrimũ, mathĩna ma mbeca, kana ũkũrũ, rekei tũririkanage atĩ gũtirĩ kĩndũ kĩngĩtũtigithũkania na wendo wa Ithe witũ wa igũrũ.—Thoma Aroma 8:38, 39.