1-2. Ũkũũri nĩ kĩĩ, na wabataranagia nĩkĩ?

RĨRĨA Adamu eehirie, oorirũo nĩ mweke wa gũtũũra tene na tene, na agĩtũma nginya njiarũa ciake ciũrũo nĩ mweke ũcio. Adamu ndaarĩ na kĩĩgwatio kĩa mehia marĩa eekire, tondũ eehirie akĩendaga. Ĩ ũhoro wĩgiĩ ciana ciake? Itiarĩ na itemi harĩ mehia ma Adamu. (Rom. 5:12, 14) Adamu nĩ aagĩrĩire gũkua nĩ ũndũ wa mehia macio eekire, no hihi nĩ harĩ ũndũ Jehova aangĩekire nĩguo njiarũa ciake igaatũũra tene na tene? Ĩĩ nĩ harĩ. Thutha wa Adamu kwĩhia, Jehova nĩ aaguũririe o kahora ũrĩa angĩahonokirie njiarũa cia Adamu kuumana na mehia na gĩkuũ. (Kĩam. 3:15) Ihinda rĩrĩa aaigĩte rĩakinya, Jehova nĩ angĩatũmire Mũrũ wake kuuma igũrũ nĩguo “arute muoyo wake ũtuĩke ũkũũri nĩ ũndũ wa gũkũũra andũ aingĩ.”—Mar. 10:45; Joh. 6:51.

² Ũkũũri nĩ kĩĩ? Maandĩko ma Gĩkristiano ma Kĩngiriki makĩaria ũhoro wĩgiĩ ũkũũri, makoragwo makĩaria ũhoro wa thogora ũrĩa Jesu aarutire nĩguo arĩhĩre muoyo ũrĩa wateirũo nĩ Adamu. (1 Kor. 15:22) Ũkũũri wabataranagia nĩkĩ? Nĩ tondũ gĩthimi gĩa kĩhooto kĩrĩa Jehova aaigĩte thĩinĩ wa Watho wake, kĩoonanĩtie atĩ muoyo wagĩrĩirũo kũrĩhwo na muoyo. (Tham. 21:23, 24) Adamu nĩ aateire muoyo wake mũkinyanĩru. Kwoguo nĩgetha kĩhooto kĩa Ngai gĩkinyanĩre, Jesu nĩ aarutire muoyo wake mũkinyanĩru. (Rom. 5:17) Na njĩra ĩyo, agĩtuĩka “Ithe wa Andũ wa Tene na Tene” harĩ andũ arĩa othe monanagia wĩtĩkio harĩ ũkũũri.—Isa. 9:6; Rom. 3:23, 24.

3. Kũringana na Johana 14:31 na 15:13, nĩ kĩĩ gĩatũmire Jesu akorũo eehaarĩirie kũruta muoyo wake mũkinyanĩru?

³ Jesu nĩ eehaarĩirie kũruta muoyo wake tondũ aarĩ na wendo mũnene harĩ Ithe na harĩ ithuĩ. (Thoma Johana 14:31; 15:13.) Nĩ ũndũ wa wendo ũcio, nĩ eehotorete gũtũũria wĩkindĩru wake  nginya mũthia na kũhingia wendi wa Ithe. Jesu eekire ũguo na njĩra ya gũtũũra arĩ mwĩhokeku nginya hĩndĩ ya gĩkuũ gĩake. Ũndũ ũcio eekire, nĩ ũkaahotithia Jehova kũhingia wendi ũrĩa aarĩ naguo kĩambĩrĩria wĩgiĩ andũ na thĩ. Thĩinĩ wa gĩcunjĩ gĩkĩ, nĩ tũkwarĩrĩria kĩrĩa gĩatũmire Jehova etĩkĩrie Jesu anyamarĩke na njĩra nene atanakua. Ningĩ nĩ tũkwarĩrĩria na njĩra nguhĩ kĩonereria kĩa mwandĩki ũmwe wa Bibilia ũrĩa warĩ na ngatho mũno nĩ ũndũ wa ũkũũri. Na mũthia-inĩ, nĩ tũkwarĩrĩria ũrĩa tũngĩonania ngatho citũ nĩ ũndũ wa ũkũũri, na ũrĩa tũngĩonania ngatho o na makĩria nĩ ũndũ wa kwĩima kũrĩa Jehova na Jesu meeimire nĩ ũndũ witũ.

4. Taarĩria ũrĩa Jesu aakuire.

⁴ Ta geria gwĩciria ũrĩa mũthenya wa mũico wa Jesu atanakua wahaanaga. O na gũtuĩka nĩ angĩetirie mbũtũ cia araika nĩguo imũgitĩre, nĩ eetĩkĩrire kũnyitwo nĩ thigari cia Roma iria ciamũhũũrire itarĩ na tha. (Mat. 26:52-54; Joh. 18:3; 19:1) Ciamũhũũraga na kĩboko kĩamũringaga gĩgatarũra nyama cia mwĩrĩ wake. Thutha-inĩ, ikĩmũkuuithia mũtĩ mũritũ mũgongo-inĩ o ũcio wauraga thakame. Jesu akĩambĩrĩria gũkururia mũtĩ ũcio erekeire harĩa angĩoragĩirũo, na o magĩthiaga, mũndũ ũngĩ agĩkuuithio mũtĩ ũcio Jesu aakuuĩte. (Mat. 27:32) Rĩrĩa maakinyire harĩa Jesu angĩoragĩirũo, thigari ikĩmũhũũrĩra mĩcumarĩ moko na magũrũ mũtĩ-inĩ ũcio. No kũhoteke ironda cia mĩcumarĩ ĩyo ciathiaga inenehete nĩ ũndũ wa ũritũ wa mwĩrĩ wake. Arata ake maarĩ na kĩeha nake mami wao akĩrĩra, no atongoria a Kĩyahudi no kũmũnyũrũria maamũnyũrũragia. (Luk. 23:32-38; Joh. 19:25) O ũrĩa mahinda maahĩtũkaga, noguo aathiaga na mbere kũigua ruo o na makĩria. Ngoro na mahũri make no kũhoteke nĩ ciaritũhagĩrũo kũruta wĩra na kwoguo ũgakorũo ũrĩ ũndũ mũritũ harĩ we kũhuhia. Atigĩtie hanini nĩguo atuĩkane, akĩhoya ihoya rĩake rĩa mũico. Agĩcoka akĩinamia mũtwe, na agĩtuĩkana. (Mar. 15:37; Luk. 23:46; Joh. 10:17, 18; 19:30) Hatarĩ nganja, nĩ aagereire ruo rũnene kwa ihinda, na agĩkua gĩkuũ gĩa gĩconoko.

5. Nĩ ũndũ ũrĩkũ watangaga Jesu makĩria o na gũkĩra njĩra ĩrĩa yahũthĩrirũo kũmũũraga?

⁵ Ũndũ ũrĩa watangaga Jesu makĩria, o na ti njĩra ĩrĩa yahũthĩrirũo kũmũũraga no nĩ kĩrĩa gĩatũmire oragwo. Aatuĩrĩirũo ũrĩa gũtarĩ atĩ nĩ mũrumi Ngai, mũndũ ũtaaheete Ngai gĩtĩo o hamwe na rĩĩtwa rĩake. (Mat. 26:64-66) Gwĩciria atĩ andũ nĩ mangĩamũigĩrĩire kĩgenyo atĩ ndatĩĩte Ngai, gwatũmaga atangĩke nginya akerirĩria Ithe amwehererie gĩconoko kĩu. (Mat. 26:38, 39, 42) Hihi Jehova eetĩkĩririe Mũrũ wake endete anyamarĩke na akue nĩkĩ? Rekei twarĩrĩrie itũmi ithatũ.

6. Jesu aacuuririo mũtĩ-inĩ wa kũnyarirĩrũo nĩkĩ?

⁶ Wa mbere, Jesu angĩacuuririo mũtĩ-inĩ nĩguo akũũre Ayahudi kuumana na kĩrumi kĩrĩa maarĩ nakĩo. (Gal. 3:10, 13) Maarĩ rungu rwa kĩrumi, tondũ nĩ maagararĩte kĩrĩkanĩro kĩrĩa maarĩ nakĩo hamwe na Ngai gĩa gwathĩkĩra Watho wake. Kwoguo o na gũtuĩka maarĩ na mehia nĩ ũndũ wa gũkorũo marĩ njiarũa cia Adamu, maarĩ ehĩre o na makĩria nĩ ũndũ wa gũkorũo marĩ rungu rwa kĩrumi kĩu. (Rom. 5:12) Watho wa Ngai woonanĩtie atĩ mũndũ angĩekire rĩhia rĩngĩatũmire atuĩrũo gĩkuũ, aagĩrĩire kũũragwo. Rĩmwe na rĩmwe, mũndũ ta ũcio thutha wa kũũragwo mwĩrĩ wake nĩ wacuuragio mũtĩ-inĩ. * (Gũcok. 21:22, 23; 27:26) Kwoguo rĩrĩa Jesu aacuuririo mũtĩ igũrũ, nĩ aahotithirie rũrĩrĩ rũu rũrĩa rwaremeire Ngai kũgunĩka kuumana na igongona rĩrĩa aarutire.

7. Ũndũ wa kerĩ ũrĩa watũmire Ngai etĩkĩrie Mũrũ wake anyarirũo nĩ ũrĩkũ?

 ⁷ Ta wĩcirie ũndũ wa kerĩ ũrĩa watũmire Jehova etĩkĩrie Mũrũwe anyamarĩke. Aamenyeragia Jesu nĩ ũndũ wa wĩra ũrĩa angĩkehokerũo arĩ Mũthĩnjĩri-Ngai Mũnene. Jesu nĩ oonire ũrĩa arĩ ũndũ mũritũ harĩ mũndũ gwathĩkĩra Ngai rĩrĩa arĩ hatĩka-inĩ. Ũndũ ũcio nĩ watũmaga atangĩke mũno nginya akĩhoya “arĩ na kĩrĩro kĩnene na maithori.” Nĩ ũndũ wa kũgerera maũndũ macio maritũ, hatarĩ nganja Jesu nĩ ataũkagĩrũo nĩ mabataro maitũ na no ahote ‘gũtũteithia rĩrĩa tũragerio.’ Na githĩ tũticokagĩria Jehova ngatho nĩ ũndũ wa kwamũra Mũthĩnjĩri-Ngai Mũnene ũngĩhota “gũtũiguĩra tha maũndũ-inĩ marĩa twagĩte hinya”!—Ahib. 2:17, 18; 4:14-16; 5:7-10.

8. Ũndũ wa gatatũ ũrĩa watũmire Ngai etĩkĩrie Jesu agerio na njĩra nene nĩ ũrĩkũ?

⁸ Wa gatatũ, Jehova eetĩkĩririe Jesu anyarirũo na njĩra nene nĩgetha acokie kĩũria gĩkĩ kĩa bata: Hihi andũ no mahote gũtũũria wĩhokeku wao harĩ Jehova o na hĩndĩ ĩrĩa maragerera magerio maritũ? Shaitani ooigire gũtirĩ mũndũ ũngĩhota gwĩka ũguo? Oigaga atĩ andũ matungatagĩra Ngai nĩ ũndũ wa indo iria Ngai amaheaga. Ningĩ etĩkĩtie atĩ matiendete Jehova, o ta ithe wao Adamu. (Ayub. 1:9-11; 2:4, 5) Nĩ ũndũ ũcio, Jehova nĩ eetĩkĩririe Mũrũwe agerere moritũ manene, marĩa gũtarĩ mũndũ ũngĩ wanagerera, na aarĩ na ma atĩ nĩ angĩatũũririe wĩhokeku wake. Jesu ndaatiganĩirie wĩkindĩru wake, na kwoguo akĩonania atĩ Shaitani nĩ mũheenania.

9. Mũtũmwo Johana aatũigĩire kĩonereria kĩrĩkũ?

⁹ Wĩtĩkio wa Akristiano aingĩ nĩ wĩkĩrĩtwo hinya nĩ ũrutani wĩgiĩ ũkũũri. Nĩ mathiĩte na mbere kũhunjia o na magĩcemanagia na ũkararia na magakirĩrĩria magerio ma mĩthemba yothe ũtũũro-inĩ wao. Ta wĩcirie kĩonereria kĩa mũtũmwo Johana. No kũhoteke aahunjirie ũhoro wa ma wĩgiĩ Kristo na ũkũũri arĩ na wĩhokeku kwa ihinda rĩa makĩria ma mĩaka 60. O na gũtuĩka aarĩ hakuhĩ gũkinyia mĩaka 100, aatuĩrĩirũo atĩ nĩ mũndũ ũgwati harĩ thirikari ya Roma na akĩohwo gĩcigĩrĩra-inĩ gĩa Patimosi. Oohirũo nĩ ũndũ wa mehia marĩkũ? Ma “kwaria ũhoro wĩgiĩ Ngai na kũruta ũira wĩgiĩ Jesu.” (Kũg. 1:9) Nĩ aaigire kĩonereria kĩega kĩa wĩtĩkio na ũkirĩrĩria.

10. Maũndũ marĩa Johana aandĩkire monanagia atĩa atĩ aarĩ na ngatho nĩ ũndũ wa ũkũũri?

¹⁰ Mabuku ma Bibilia marĩa Johana aandĩkire, nĩ moonanirie ũrĩa aarĩ na wendo mũingĩ harĩ Jesu, na ũrĩa aarĩ na ngatho nyingĩ harĩ ũkũũri. Makĩria ma maita 100, nĩ agwetete ũhoro wĩgiĩ ũkũũri kana irathimo iria ciumanaga na ũkũũri. Kwa ngerekano, Johana aandĩkire ũũ: “Mũndũ angĩhia, tũrĩ na mũteithia ũrĩ hamwe na Ithe witũ, nĩwe Jesu Kristo, ũrĩa mũthingu.” (1 Joh. 2:1, 2) Ningĩ maũndũ marĩa Johana aandĩkire nĩ maatĩtĩrithirie bata wa “kũruta ũira wĩgiĩ Jesu.” (Kũg. 19:10) Hatarĩ nganja, Johana nĩ aacokagia ngatho mũno nĩ ũndũ wa ũkũũri. Tũngĩonania atĩa atĩ o na ithuĩ nĩ tũcokagia ngatho?

11. Nĩ ũndũ ũrĩkũ ũngĩtũteithia kũregana na magerio?

¹¹ Reganaga na magerio. Angĩkorũo nĩ tuonaga ũkũũri ũrĩ wa bata, nĩ tũrĩĩthemaga gũkorũo na mwerekera ta ũyũ: ‘To mũhaka ndĩrutanĩrie mũno kũregana na igerio rĩrĩa ndacemania narĩo, tondũ no njĩke mehia njoke hoe njoherũo.’ Handũ ha ũguo, rĩrĩa twagerio gwĩka ũndũ mũũru tũriugaga: ‘Aca! Ndingĩka ũndũ ta ũcio ndaririkana maũndũ marĩa Jehova na Jesu mekĩte nĩ ũndũ wakwa.’ Hamwe na ũguo, no tũhoe Jehova atũhe hinya,  na tũmũhoe ‘ndagetĩkĩre tũgwe magerio-inĩ.’—Mat. 6:13.

12. Tũngĩhũthĩra atĩa ũtaaro ũrĩa ũrĩ thĩinĩ wa 1 Johana 3:16-18?

¹² Enda aarĩ na ariũ a Ithe witũ. Kwenda aarĩ na ariũ a Ithe witũ nĩ kuonanagia atĩ nĩ tũkoragwo na ngatho nĩ ũndũ wa ũkũũri. Gĩtũmi nĩ tondũ Jesu ndaarutire muoyo wake no ũndũ witũ tu, no nĩ ũndũ wa nginya aarĩ na ariũ a Ithe witũ arĩa angĩ. Angĩkorũo nĩ eehaarĩirie gũkua nĩ ũndũ wao, hatarĩ nganja nĩ onaga marĩ a bata mũno. (Thoma 1 Johana 3:16-18.) Tuonanagia atĩ nĩ twendete aarĩ na ariũ a Ithe witũ kũgerera maũndũ marĩa tũmekagĩra. (Ef. 4:29, 31–5:2) Kwa ngerekano, nĩ tũrĩmateithagia rĩrĩa marĩ arwaru kana rĩrĩa maragerera magerio maritũ, ta rĩrĩa magũmĩrũo nĩ icanjama cia ndũire. No hihi twagĩrĩirũo gwĩka atĩa rĩrĩa Mũkristiano ũngĩ eka kana oiga ũndũ wa gũtũtuurithia?

13. Twagĩrĩirũo kuohera andũ arĩa angĩ nĩkĩ?

¹³ Hihi rĩmwe nĩ wonaga arĩ hinya kuohera mũrũ kana mwarĩ wa Ithe witũ ũkũhĩtĩirie? (Alaw. 19:18) Angĩkorũo nĩ ũiguaga ũguo, rũmagĩrĩra ũtaaro ũyũ: “Thiĩi na mbere gũkiranagĩrĩria mũndũ na ũrĩa ũngĩ na kuohanagĩra mwĩyendeire o na angĩkorũo mũndũ arĩ na gĩtũmi gĩa gũteta nĩ ũndũ wa mũndũ ũrĩa ũngĩ. O ta ũrĩa Jehova aamuoheire inyuĩ eyendeire, no mũhaka mwĩkage o ũguo.” (Kol. 3:13) Hĩndĩ ciothe rĩrĩa tuohera mũrũ kana mwarĩ wa Ithe witũ, nĩ tuonagia Ithe witũ wa igũrũ atĩ nĩ tũcokagia ngatho mũno nĩ ũndũ wa ũkũũri. Tũngĩhota atĩa gũthiĩ na mbere kuongerera ngatho citũ nĩ ũndũ wa kĩheo kĩu Ngai atũheete?

14. Njĩra ĩmwe tũngĩongerera nayo ngatho citũ nĩ ũndũ wa ũkũũri nĩ ĩrĩkũ?

¹⁴ Cokagĩria Jehova ngatho nĩ ũndũ wa ũkũũri. Mwarĩ wa Ithe witũ ũmwe wĩtagwo Joanna wa mĩaka 83, ũikaraga India ooigire ũũ: “Nyonaga arĩ ũndũ wa bata kũgweta ũkũũri mahoya-inĩ makwa o mũthenya, na gũcokeria Jehova ngatho nĩ ũndũ waguo.” Rĩrĩa ũrahoya Jehova, geria gwĩciria nĩ maũndũ marĩkũ wĩkire ũrĩa gũtagĩrĩire mũthenya ũcio na ũhoe Jehova akuohere. Angĩkorũo nĩ wĩkĩte mehia maritũ nĩ ũkũbatara kũhoya ũteithio nginya kuuma kũrĩ athuri a kĩũngano. Nĩ megũgũthikĩrĩria na makũhe ũtaaro wa wendo kuuma Kiugo-inĩ kĩa Ngai. Nĩ mekũhoya hamwe nawe na morie Jehova akuohere kũgerera igongona rĩa ũkũũri ‘nĩguo ũhone’ kĩĩroho.—Jak. 5:14-16.

15. Twagĩrĩirũo kũhũthĩra mahinda gũthoma na gwĩcũrania igũrũ rĩgiĩ ũkũũri nĩkĩ?

 ¹⁵ Wĩcũranagie igũrũ rĩgiĩ ũkũũri. Mwarĩ wa Ithe witũ ũmwe wa mĩaka 73 wĩtagwo Rajamani ooigire ũũ: “Rĩrĩa ndathoma ũhoro wĩgiĩ mĩnyamaro ĩrĩa Jesu aagereire nĩ njitaga maithori.” O nawe no gũkorũo nĩ ũiguaga ruo rũingĩ, wecũrania ũrĩa Mũrũ wa Ngai aanyamarĩkire na njĩra nene. Ĩndĩ o ũrĩa ũgwĩcũrania igũrũ rĩgiĩ igongona rĩrĩa Jesu aarutire, noguo wendo waku harĩ we na harĩ Jehova ũkuongerereka o na makĩria. Nĩgetha ũhote gwĩcũrania igũrũ rĩgiĩ ũkũũri-rĩ, na githĩ to ũbange nĩgetha wĩrute ũhoro ũcio na njĩra ndikĩru?

16. Kũruta andũ arĩa angĩ igũrũ rĩgiĩ ũkũũri gũtũgunaga atĩa? (Rora mbica ngothi-inĩ.)

¹⁶ Rutaga andũ arĩa angĩ ũhoro wĩgiĩ ũkũũri. Rĩrĩa tũrera andũ ũhoro wĩgiĩ ũkũũri, ngatho citũ harĩ ũkũũri nĩ ciongererekaga. Tũrĩ na indo njega mũno tũhaarĩirio ingĩtũteithia gũtaarĩria andũ arĩa angĩ kĩrĩa gĩatũmire Jesu akue nĩ ũndũ witũ. Kwa ngerekano, no tũhũthĩre ithomo rĩa 4 rĩa broshua ya Ũhoro mwega kuuma kũrĩ Ngai! Ithomo rĩu rĩkoragwo na kĩongo, “Jesu Kristo Nũũ?” Ningĩ no tũhũthĩre ithomo rĩa 5 ibuku-inĩ rĩa Bibilia Ĩtũrutaga Atĩa? Ithomo rĩu rĩkoragwo na kĩongo, “Ũkũũri—Kĩheo Kĩrĩa Kĩnene Kuuma Kũrĩ Ngai.” Ningĩ, o mwaka ngatho citũ harĩ ũkũũri nĩ ciongererekaga rĩrĩa twathiĩ Kĩririkano-inĩ gĩa gĩkuũ kĩa Jesu, na rĩrĩa twanyita andũ arĩa angĩ ũgeni tũrĩ na kĩyo. Na githĩ ti gĩtĩo kĩnene mũno Jehova atũheete gĩa kũruta andũ igũrũ rĩgiĩ Mũrũwe!

17. Nĩkĩ no tuuge atĩ ũkũũri nĩkĩo kĩheo kĩnene kĩrĩa Ngai aheete andũ?

¹⁷ Hatarĩ nganja, tũrĩ na gĩtũmi kĩega gĩa gũkorũo na ngatho nyingĩ harĩ ũkũũri na gũthiĩ na mbere kuonania ngatho icio. O na gũtuĩka tũtirĩ akinyanĩru, ũkũũri nĩ ũtũteithagia gũkorũo na ũrata wa hakuhĩ hamwe na Jehova. Kũgerera ũkũũri, mawĩra mothe ma Mũcukani nĩ makaanangwo kaimana. (1 Joh. 3:8) Nĩ ũndũ wa ũkũũri, muoroto ũrĩa Jehova aarĩ naguo kĩambĩrĩria-inĩ wĩgiĩ thĩ nĩ ũkaahinga. Thĩ yothe nĩ ĩgaatuĩka paradiso. Andũ othe magaakorũo mendete Jehova na marĩ ndungata ciake. Nĩ ũndũ ũcio, rekei o mũthenya tũcaragie njĩra cia kuonania atĩ nĩ tũcokagia ngatho nĩ ũndũ wa ũkũũri, kĩheo kĩrĩa kĩnene Ngai atũheete.