1. Nĩ hatĩka irĩkũ arĩ o mũhaka tũhiũranie nacio, no Jehova arĩ na gĩtũmi kĩrĩkũ gĩa gũkena nĩ ũndũ wa ndungata ciake njĩhokeku? (Rora mbica kĩambĩrĩria-inĩ gĩa gĩcunjĩ gĩkĩ.)

O TA ŨRĨA ũĩ, ũtũũro thĩinĩ wa thĩ ĩno ndwagaga mathĩna. Aingĩ anyu nĩ mũrahiũrania na mĩrimũ mĩũru. O na gũtuĩka amwe anyu nĩ akũrũ, no marabatara kũrũmbũiya andũ a famĩlĩ arĩa akũrũ. Angĩ nao nĩ marabatara kwĩrutanĩria nĩguo mahe famĩlĩ ciao mabataro ma o mũhaka. Na nĩ tũũĩ atĩ aingĩ anyu nĩ mũrahiũrania na mathĩna maingĩ ma mũthemba ũcio ihinda-inĩ o rĩmwe. Ũndũ ũcio nĩ ũbataraga mahinda, hinya, na mbeca nyingĩ. O na kũrĩ ũguo, gũkorũo na ũũma harĩ ciĩranĩro cia ma cia Ngai nĩ gũgũgũteithia ũkorũo na wĩtĩkio mũrũmu harĩ maũndũ marĩa eranĩire. Jehova nĩ akenaga mũno nĩwe.

2. Nĩ ũndũ ũrĩkũ wa gwĩkĩra ngoro tũreruta kuumana na Isaia 40:29, na nĩ ũndũ ũrĩkũ ũtarĩ wa ũũgĩ tũngĩka?

² Hihi rĩmwe nĩ ũiguaga ta hatĩka cia ũtũũro igũtindĩkĩrĩirie nginya ũkaigua ta ũkinyĩte mũico? Angĩkorũo nĩ ũiguaga ũguo, ndũrĩ wiki. Bibilia nĩ yugaga atĩ ndungata imwe njĩhokeku cia tene nĩ ciaiguaga ta ikinyĩte mũico. (1 Ath. 19:4; Ayub. 7:7)  O na kũrĩ ũguo, ciehokire Jehova aciteithie. Itiakuire ngoro tondũ “ũrĩa ũũrĩtwo nĩ hinya, [Ngai witũ] nĩwe ũmũheaga hinya.” (Isa. 40:29) Ũndũ wa kĩeha nĩ atĩ, ndungata imwe cia Ngai cia mahinda maya, nĩ cionete arĩ wega kwamba gũtigana na ũhoro wa ma hanini, nĩguo ihote kũhiũrania na hatĩka cia ũtũũro ũyũ ta maũndũ maitũ ma kĩĩroho makoragwo marĩ mũrigo handũ ha irathimo. Kwoguo nĩ itigĩte gũthomaga Kiugo kĩa Ngai, gũthiaga mĩcemanio, na ũtungata o ta ũrĩa Shaitani angĩenda ciĩkage.

3. (a) Tũngĩtooria atĩa muoroto wa Shaitani wa gũtũma twage hinya? (b) Nĩ maũndũ marĩkũ tũkwarĩrĩria gĩcunjĩ-inĩ gĩkĩ?

³ Mũcukani nĩ oĩ wega atĩ gũkorũo tũrĩ na kĩyo maũndũ-inĩ maitũ ma kĩĩroho nĩ gũtũheaga hinya, na ndangĩenda ũguo. Rĩrĩa waigua ũtarĩ na hinya na ũkuĩte ngoro, ndũkanaraihĩrĩrie Jehova. Handũ ha ũguo, mũkuhĩrĩrie makĩria tondũ ‘nĩ egũkũmĩrĩria, na agwĩkĩre hinya.’ (1 Pet. 5:10; Jak. 4:8) Thĩinĩ wa gĩcunjĩ gĩkĩ, nĩ tũkwarĩrĩria maũndũ merĩ marĩa mangĩtũma tũnyihanyihie ũtungata witũ harĩ Ngai na ũrĩa tũngĩhũthĩra mootaro ma Bibilia kũhiũrania na moritũ marĩa tũracemania namo. No rekei twambe twĩcirie ũhoti wa Jehova wa gũtwĩkĩra hinya ta ũrĩa Isaia 40:26-31 yonanĩtie.

4. Nĩ ũndũ ũrĩkũ tũngĩĩruta kuumana na Isaia 40:26?

⁴ Thoma Isaia 40:26. Gũtirĩ mũndũ ũrĩ wahota gũtara njata ciothe. Athomi a sayansi moigaga atĩ ngalaksĩ itũ ya Milky Way ĩrĩ iki no ĩkorũo na njata ta bilioni 400. O na kũrĩ ũguo, Jehova nĩ aheete o ĩmwe yacio rĩĩtwa. Tũngĩĩruta atĩa? Angĩkorũo Jehova nĩ arũmbũyagia indo ta icio itarĩ muoyo-rĩ, ũgwĩciria aiguaga atĩa nĩ ũndũ waku? Ndũmũtungatagĩra tondũ nĩguo wagĩrĩirũo gwĩka, ĩndĩ ũmũtungatagĩra tondũ nĩ ũmwendete. (Thab. 19:1, 3, 14) Jehova nĩ akũũĩ wega. ‘Nginya njuĩrĩ cia mũtwe waku ciothe nĩ itarĩtwo’ nĩwe. (Mat. 10:30) Mwandĩki wa thaburi oigire: “Andũ arĩa akinyanĩru-rĩ [matarĩ ũcuke], Jehova nĩarũmbũyagia matinda mao.” (Thab. 37:18) Jehova nĩ amenyaga moritũ marĩa ũcemanagia namo na no akũhe hinya wa kũmeetiria.

5. Tũngĩkorũo na ma atĩa atĩ Jehova no ahote gũtũhe hinya?

⁵ Thoma Isaia 40:28. Jehova nĩwe kĩhumo kĩa hinya wothe. Kwa ngerekano, ta wĩcirie hinya ũrĩa aheaga riũa. Mwandĩki ũmwe wa maũndũ ma sayansi wĩtagwo David Bodanis oigire: “Hinya ũrĩa riũa rĩrutaga sekondi ĩmwe nĩ ũiganaine na wa mbomu bilioni nyingĩ cia atomu.” Mũthuthuria ũngĩ eekire mathabu ma hinya ũrĩa ũrutagwo nĩ riũa thĩinĩ wa sekondi ĩmwe na akiuga nĩ ũiganĩte kũhũthĩrũo nĩ andũ thĩinĩ wa thĩ yothe kwa ihinda rĩa mĩaka 200,000. Hihi nĩ kũrĩ mũndũ ũngĩkĩrĩra nganja atĩ Ũrĩa ũheaga riũa hinya no ahote gũtũhe hinya ũrĩa tũrabatara nĩguo tũhote kũhiũrania na thĩna o wothe?

6. Nĩ na njĩra ĩrĩkũ icoki rĩa Jesu rĩrĩ inyoroku, na kũmenya ũndũ ũcio kwagĩrĩirũo gũtũhutia atĩa?

⁶ Thoma Isaia 40:29. Gũtungatĩra Jehova nĩ gũtũheaga gĩkeno kĩnene. Jesu eerire arutwo ake ũũ: “Oyai icoki rĩakwa.” Aacokire akiuga: “Nĩ mũkũhurũkio. Tondũ icoki rĩakwa nĩ inyoroku, na mũrigo wakwa nĩ mũhũthũ.” (Mat. 11:28-30) Na githĩ ciugo icio ti cia ma biũ! Rĩmwe, no tũigue tũnogete tũkiuma mũciĩ nĩguo tũthiĩ mĩcemanio kana ũtungata. No tũiguaga atĩa twacoka? Tũiguaga tũcanjamũkĩte na twĩharĩirie kũhiũrania na mathĩna ma ũtũũro. Hatarĩ nganja, icoki rĩa Jesu nĩ inyoroku.

7. Taarĩria ũndũ ũmwe ũronania ũũma wa Mathayo 11:28-30.

 ⁷ Mwarĩ wa Ithe witũ ũrĩa tũgwĩta Kayla nĩ akoragwo na mathĩna ma kũigua anogereire, gũkua ngoro, na kũrĩo nĩ mũtwe ihinda iraihu. Rĩmwe na rĩmwe nĩ onaga arĩ ũritũ gũthiĩ mĩcemanio. O na kũrĩ ũguo, mũthenya ũmwe thutha wa kwĩrutanĩria gũthiĩ mĩcemanio, aandĩkire ũũ: “Mĩario ĩyo yaaragĩrĩria ũhoro wa gũkua ngoro. Yarutirũo na njĩra yahutirie mũno ũũ atĩ nĩ ndarĩrire. Ũndũ ũcio wandirikanirie atĩ njagĩrĩire gũkoragwo mĩcemanio-inĩ.” Nĩ aakenire mũno nĩ ũndũ wa kwĩrutanĩria gũthiĩ mĩcemanio.

8, 9. Mũtũmwo Paulo eendaga kuuga atĩa rĩrĩa aandĩkire: “Hĩndĩ ĩrĩa itarĩ na hinya, nĩrĩo ngĩaga na hinya”?

⁸ Thoma Isaia 40:30. O na tũngĩkorũo tũrĩ na ũmenyeru ũigana atĩa, nĩ maũndũ manini mũno tũngĩhingia na hinya witũ. Ũcio nĩ ũndũ ithuothe twagĩrĩirũo nĩ kũmenya. O na gũtuĩka mũtũmwo Paulo nĩ aahotaga gwĩka maũndũ maingĩ, harĩ moritũ maamũgiragĩrĩria gwĩka maũndũ marĩa mothe eendaga. Rĩrĩa aahoire Ngai nĩ ũndũ wa ũndũ ũcio, eerirũo: “Hinya wakwa ũtuĩkaga mũkinyanĩru harĩa hatarĩ na hinya.” Paulo nĩ aamenyire ũrĩa eerirũo. Oigire ũũ: “Hĩndĩ ĩrĩa itarĩ na hinya, nĩrĩo ngĩaga na hinya.” (2 Kor. 12:7-10) Eendaga kuuga atĩa?

⁹ Paulo nĩ aamenyire atĩ nĩ maũndũ manini mũno angĩahotire gwĩka atarĩ na ũteithio wa Ngai. Roho mũtheru wa Jehova nĩ ũngĩamũheire hinya ũrĩa aabataraga. Na to ũguo tu, roho wa Ngai nĩ ũngĩamũheire hinya wa gwĩka maũndũ marĩa atangĩahotire gwĩka na hinya wake mwene. Na ũguo noguo kũrĩ harĩ ithuĩ. Angĩkorũo hinya ũrĩa tũrĩ naguo uumaga kũrĩ Jehova, hatarĩ nganja nĩ tũrĩkoragwo na hinya.

10. Jehova aateithirie Daudi atĩa gũtooria mathĩna marĩa aacemanagia namo?

¹⁰ Daudi nĩ eyonagĩra hinya wa roho mũtheru wa Ngai kaingĩ. Aainire ũũ: “Amu tondũ waku ndahota gũtharĩkĩra mbũtũ ng’ima; tondũ wa Ngai wakwa ndahota kũrũũga rũirigo.” (Thab. 18:29) Nĩ kũrĩ rũirigo kana mathĩna mamwe tũtangĩhota “kũrũũga” na hinya witũ; nĩ tũbataraga ũteithio wa Jehova.

11. Taarĩria ũrĩa roho mũtheru ũtũteithagia kũhiũrania na mathĩna maitũ.

¹¹ Thoma Isaia 40:31. Nderi ndĩreraga rĩera-inĩ kwa ihinda iraya na hinya wayo. Nĩ ĩteithagĩrĩrio nĩ rĩera rĩrĩ na ũrugarĩ na kwoguo ĩkahũthĩra o hinya mũnini. Kwoguo rĩrĩa wacemania na ũndũ mũritũ ririkanaga nderi. Hoyaga Jehova akuongerere hinya kũgerera “mũteithia, roho mũtheru.” (Joh. 14:26) Ũndũ wa gĩkeno nĩ atĩ no tũheo hinya ũcio hĩndĩ ĩrĩa yothe twaũbatara. Na makĩria no tũigue tũkĩbatara ũteithio wa roho wa Ngai rĩrĩa tũtaraiguithania na mũndũ thĩinĩ wa kĩũngano. No kwaga kũiguithania ta kũu kuumagĩra nĩkĩ?

12, 13. (a) Nĩ kĩĩ gĩtũmaga Akristiano mage kũiguithania? (b) Ũtũũro wa Jusufu ũtũrutaga atĩa igũrũ rĩgiĩ Jehova?

¹² Kwaga kũiguithania gatagatĩ ka andũ kuumagĩra tondũ ithuothe tũtirĩ akinyanĩru. Nĩ ũndũ ũcio, nĩ kũrĩ mahinda mamwe tũrĩrakaragio nĩ ciugo kana ciĩko cia aarĩ na ariũ a Ithe witũ, kana o marakario nĩ citũ. Rĩu no rĩkorũo rĩrĩ igerio iritũ. O ta magerio marĩa mangĩ, Jehova nĩ atũheaga mweke wa kuonania wĩhokeku witũ na njĩra ya kũrutithania wĩra hamwe na aarĩ na ariũ a Ithe witũ arĩa endete o na gũtuĩka ti akinyanĩru.

¹³ Ũtũũro wa Jusufu nĩ wonanagia atĩ Jehova ndagiragĩrĩria ndungata ciake itigacemanie na magerio. Jusufu arĩ mũndũ  mwĩthĩ nĩ eendirio arĩ ngombo nĩ ariũ a ithe nĩ ũndũ wa ũiru na agĩtwarũo Misiri. (Kĩam. 37:28) Jehova nĩ onire ũrĩa gwathiaga na mbere na nĩ aiguire ũũru nĩ ũndũ wa kuona ũrĩa mũrata wake mũthingu eekagwo. O na kũrĩ ũguo, ndaaingĩrĩire. Thutha ũcio o na rĩrĩa Jusufu aigĩrĩirũo kĩgenyo atĩ nĩ ageragia kũnyita mũtumia wa Potifaru kĩa hinya na agĩikio njera, Jehova ndaaingĩrĩire ũndũ ũcio. No hihi nĩ kũrĩ hĩndĩ Ngai aatiganĩirie Jusufu? Aca tondũ Bibilia yugaga: “Ũndũ ũrĩa wothe [Jusufu] eekaga, Jehova agĩtũma ũgaacĩre.”—Kĩam. 39:21-23.

14. Tũngĩgunĩka atĩa kĩĩroho na kĩĩmwĩrĩ ‘tũngĩeheria’ marakara?

¹⁴ Ngerekano ĩngĩ nĩ ya Daudi. Andũ aingĩ matirĩ mekwo maũndũ moru ta marĩa Daudi eekirũo. O na kũrĩ ũguo, mũrata ũcio wa Ngai ndetĩkĩrire kũiga muku ngoro-inĩ yake. Handũ ha ũguo, aandĩkire ũũ: “Eheragia marakara, tigana na matũkũya; tigaga gwakanwo nĩ ngoro, amu no gũtũma wĩke ũũru.” (Thab. 37:8) Gĩtũmi kĩrĩa kĩnene gĩa ‘kweheria’ marakara nĩ kwĩgerekania na Jehova ũrĩa, ‘ũtatwĩkaga ta ũrĩa mahĩtia maitũ maagĩrĩirũo.’ (Thab. 103:10) No ningĩ nĩ tũgunĩkaga ‘tũngĩeheria’ marakara. Marakara no matũme tũgĩe na mathĩna ma mwĩrĩ ta kũhaicia thakame na mathĩna ma gĩthũri. No mathũkie ini na rwariũngũ, na no matũme tũgĩe na mathĩna ma nda. Rĩrĩa tũrakarĩte tũtihotaga gwĩciria ũrĩa kwagĩrĩire hĩndĩ ciothe. Na mahinda mangĩ kũrakara o na no gũtũme tũkue ngoro ihinda iraya. O na kũrĩ ũguo, Bibilia yugaga “ngoro horeri nĩyo muoyo wa mwĩrĩ.” (Thim. 14:30) Nĩ ũndũ ũcio-rĩ, tũngĩka atĩa rĩrĩa twarakario nĩguo tũcokanwo na mũrũ kana mwarĩ wa Ithe witũ? Tũngĩka ũguo tũngĩhũthĩra ũtaaro wa Bibilia.

15, 16. Tũngĩhota atĩa gũkinyĩra mũrũ kana mwarĩ wa Ithe witũ ũtũrakarĩtie?

¹⁵ Thoma Aefeso 4:26. Tũtituuragwo mũno rĩrĩa twekwo maũndũ moru nĩ andũ matarĩ aarĩ kana ariũ a Ithe witũ. No rĩrĩa mũrũ kana mwarĩ wa Ithe witũ kana mũndũ wa famĩlĩ itũ oiga kana eka ũndũ ũratũtuuria, no tũigue tũkuĩte ngoro. Ĩ angĩkorũo tũtingĩhota kũriganĩrũo nĩ ũndũ ũcio? Hihi tũkũiga muku kwa ihinda rĩa mĩaka mĩingĩ? Kana hihi tũkũrũmĩrĩra ũtaaro wa Bibilia wa kũniina mathĩna o na ihenya? O ũrĩa tũgũikara tũngĩkaniina thĩna ũcio, noguo hegũkorũo harĩ haritũ gũcokia thayũ na mũrũ kana mwarĩ wa Ithe witũ.

¹⁶ Ĩ angĩkorũo nĩ ũrakarĩtio nĩ mũrũ kana mwarĩ wa Ithe witũ na ndũrariganĩrũo? Nĩ makinya marĩkũ magĩrĩire ũngĩoya nĩguo ũcokie thayũ? Amba ũhoe Jehova agũteithie. Mũũrie agũteithie mũkorũo na ndeereti  njega na mũrũ kana mwarĩ wa Ithe witũ ũcio. Ririkana atĩ o nake nĩ mũrata wa Jehova. (Thab. 25:14) Ngai nĩ amwendete. Jehova ahiũranagia na arata ake na njĩra ya tha na erĩgagĩrĩra o na ithuĩ twĩke ũguo. (Thim. 15:23; Mat. 7:12; Kol. 4:6) Ũcoke wĩcirie ũndũ ũrĩa ũkuuga. Ndũkae gwĩciria atĩ mũrũ wa Ithe witũ nĩ arabangĩte gũkũrakaria, kwoguo ndũkahiũhe kũmũtuĩra. Na nĩ wega kũrora atĩ no kũhoteke o nawe nĩ ũraarĩ na itemi ũndũ-inĩ ũcio. Hihi no wambĩrĩrie na kuuga ũndũ ta, “No akorũo nĩ ndakaraga na ihenya, no rĩrĩa ũranjarĩirie ira, ndĩraiguire, . . . ” Angĩkorũo nĩ mwaga kũiguithania, etha mweke ũngĩ wa gũcaria thayũ. Ihinda-inĩ ta rĩu, hoya Jehova nĩ ũndũ wake na ũmũrie amũrathime. Hoya Ngai agũteithie wonage ngumo njega cia mũrũ wa Ithe witũ ũcio. Korũo na ma atĩ Jehova nĩ egũkena nĩ ũndũ wa kĩyo gĩaku gĩa kwenda mũcokanwo na mũrũ wa Ithe witũ tondũ nĩ mũrata wa Ngai.

17. Nĩ njĩra ĩrĩkũ Jehova angĩhũthĩra gũtũteithia rĩrĩa tweka mehia maritũ, na nĩkĩ nĩ twagĩrĩirũo kũhũthĩra mweke ũcio?

¹⁷ Andũ amwe nĩ monaga ta matagĩrĩire gũtungatĩra Jehova nĩ ũndũ wa mehia maritũ meekĩte tene. Thamiri ĩrĩ na ũcuke no ĩtũme mũndũ aigue aritũhĩirũo. Mũthamaki Daudi ũrĩa wahiũranagia na thamiri yarĩ na ũcuke, oigire ũũ: “Hĩndĩ ĩrĩa ndaikarĩte o ndumĩtie, mahĩndĩ makwa nĩmendire kũhinyara nĩ ũrĩa ndatindaga ngĩrarama o nginya gũgatuka. Nĩ gũkorũo guoko gwaku nĩkwanditũhagĩra mũthenya o na ũtukũ.” Ũndũ wa gĩkeno nĩ atĩ Daudi aahiũranirie na thĩna wake ta mũndũ wa kĩĩroho. Aandĩkire ũũ: “Ngĩtua gũkũmenyithia kũhĩtia gwakwa, . . . nawe ũgĩkĩnjohera waganu wa ihĩtia rĩakwa.” (Thab. 32:3-5) Angĩkorũo nĩ wĩkĩte mehia maritũ, Jehova nĩ ehaarĩirie gũgũteithia ũcokererie. No no mũhaka wĩtĩkĩre ũteithio ũrĩa aheanaga kũgerera kĩũngano. (Thim. 24:16; Jak. 5:13-15) Ndũkarĩe marĩĩgu tondũ muoyo wa tene na tene wĩhocetie harĩ ũndũ ũcio. Ĩ angĩkorũo nĩ woheirũo mehia maku, no no ũiguaga ũgĩthumbũrũo nĩ mehia macio wekĩte tene?

18. Kĩonereria gĩa Paulo kĩngĩteithia atĩa arĩa makoragwo makĩigua ta matagĩrĩire?

¹⁸ Nĩ kũrĩ mahinda mamwe mũtũmwo Paulo aaiguaga agĩthumbũrũo nĩ maũndũ marĩa eekĩte tene. Oigire ũũ: “Nĩ niĩ mũnini mũno harĩ atũmwo, na ndiagĩrĩire gwĩtwo mũtũmwo, tondũ nĩ ndanyaririre kĩũngano kĩa Ngai.” O na kũrĩ ũguo, Paulo aacokire akiuga: “No nduĩkĩte ũguo ndariĩ kũgerera ũtugi mũnene wa Ngai.” (1 Kor. 15:9, 10) Jehova nĩ eetĩkĩrire Paulo o ũrĩa aatariĩ na nĩ eerĩgagĩrĩra amenye ũguo. Angĩkorũo nĩ wĩrirĩte biũ mehia marĩa wekĩte tene na ũkamoimbũra, no ũkorũo na ma atĩ Jehova nĩ egũkũiguĩra tha. Kwoguo ĩtĩkĩra ũrĩa Jehova aroiga na ũkorũo na ma atĩ nĩ akuoheire biũ.—Isa. 55:6, 7.

19. Rĩandĩko rĩa mwaka wa 2018 nĩ rĩrĩkũ, na nĩkĩ nĩ rĩagĩrĩire?

¹⁹ O ũrĩa tũrakuhĩrĩria mũthia wa mũtabarĩre ũyũ, no twĩrĩgĩrĩre gũkorũo na hatĩka nyingĩ ũtũũro-inĩ. O na kũrĩ ũguo, korũo na ma atĩ Ũrĩa ũheaga hinya ‘mũndũ ũrĩa ũũrĩtwo nĩ hinya, nake mũndũ ũrĩa ũtarĩ na ũhoti, akamuongagĩrĩra ũhoti’ no akũhe kĩrĩa gĩothe ũrabatara nĩguo ũhote gũthiĩ na mbere. (Isa. 40:29; Thab. 55:22; 68:19) Mwaka wa 2018 wothe, nĩ tũrĩririkanagio ũndũ ũcio wa bata hĩndĩ ĩrĩa yothe twathiĩ mĩcemanio Nyũmba-inĩ ya Ũthamaki. Ũndũ ũcio nĩ wonanĩtio wega rĩandĩko-inĩ ritũ rĩa mwaka rĩrĩa rĩroiga: “Andũ arĩa mehokete Jehova nĩo magacokererũo nĩ hinya wao ũrĩa morĩtwo nĩguo.”—Isa. 40:31.