NDĨ CUKURU ti maũndũ maingĩ maacenjagia. Cukuru ĩrĩa ndaathomagĩra, andũ arĩa mwambĩrĩria nao kĩrathi kĩa mbere, no o mwarĩkagia nao, na mũndũ nĩ oĩ marĩĩtwa ma andũ arĩa aingĩ thĩinĩ wa taũni, nao nĩ moĩ rĩake.

Taũni ya Liberty yathiũrũrũkĩirio nĩ tũmĩgũnda tũnini, na mbembe nĩcio andũ aingĩ maahandaga. Ngĩciarũo baba aarutaga wĩra kwa mũrĩmi ũmwe wa kũu. Ndĩ tinĩnja nĩ ndamenyire gũtwarithia itinga na ngĩmenya maũndũ mangĩ megiĩ ũrĩmi.

Baba ndaarĩ mũndũ mwĩthĩ tondũ ngĩciarũo aarĩ na mĩaka 56. Mami nake aarĩ na mĩaka 35. Baba aarĩ mũndũ mũceke warĩ na hinya na ũgima mwega wa mwĩrĩ. Nĩ eendete kũruta wĩra na kĩyo na nĩ aatũrutire bata wa gwĩka ũguo ithuothe. Ndaathũkũmaga mbeca nyingĩ, no nĩ aatigagĩrĩra atĩ tũrĩ na ha gũikara, nguo, irio, na nĩ aatũrũmbũyagia hĩndĩ ciothe. Aakuire arĩ na mĩaka 93, nake mami aakuire arĩ na mĩaka 86. Matiarĩ Aira a Jehova. Harĩ ciana citũ, no mũrũ wa maitũ ũmwe mũnini kũngĩra ũkoretwo arĩ Mũira wa Jehova, na atungatĩte arĩ mũthuri wa kĩũngano kuuma rĩrĩa mũbango ũcio waambĩrĩirie kĩambĩrĩria-inĩ kĩa mĩaka ya 1970.

Mami nĩ eekĩrĩire mũno maũndũ ma ndini. Aarĩ wa kanitha wa Baptist, na aathiaga na ithuĩ kuo o  Kiumia. Ndĩ na mĩaka 12 nĩrĩo ndaiguire ũhoro wa Ũtatũ riita rĩa mbere. Tondũ nĩ ndeendaga kũmenya nĩ ndoririe mami ũũ: “Kũngĩhoteka atĩa Jesu akorũo nĩwe Mwana na nowe Ithe?” Nĩ ndirikanaga ũrĩa aanjokeirie: “Mũriũ, ũcio nĩ ũndũ ũrĩ kĩriga. Nĩ ũndũ ũtangĩtaũkĩka.” Na nĩ ma warĩ ũndũ ũrĩ kĩriga harĩ niĩ. O na kũrĩ ũguo, ndĩna kĩndũ mĩaka 14 nĩ ndabatithĩirio karũũĩ-inĩ, na ndatobokirio maita matatũ nĩ ũndũ wa Ũtatũ!

Ndĩ sekondarĩ, ndaarĩ na mũrata warũaga ngundi nĩguo acinde mbeca, na nĩ aanjiguithirie nyingĩre mũthako-inĩ ũcio. Nĩ ũndũ ũcio nĩ ndambĩrĩirie kwĩruta, na ngĩingĩra gĩkundi kĩmwe gĩa kũrũa ngundi gĩetagwo Golden Gloves. Na tondũ ndiaithĩragia, thutha wa kũrũa maita maigana ũna nĩ ndatiganire na maũndũ macio. Thutha ũcio nĩ ndaingĩrire njeshi-inĩ ya Amerika na ngĩtũmwo Njĩrĩmani. Ndĩ kũu anene akwa nĩ meeciririe atĩ ndĩ na ũhoti wa gũtongoria, na kwoguo makĩndwara Noncommissioned Officers Academy. Meendaga ndũũre ndutaga wĩra wa njeshi. Ũcio tiguo warĩ wendi wakwa, na kwoguo ndaniina mĩaka ĩĩrĩ ĩrĩa ndabatiĩ gũtungata, nĩ ndetĩkĩririo kuuma njeshi-inĩ mwaka wa 1956. No ndiaikarire mũno itaingĩrĩte thĩinĩ wa njeshi ĩngĩ ngũrani biũ na ĩyo.

Gũkinyĩria hau nĩ ndeiguaga ta ndĩ mũndũ njamba. Nĩ ndahutĩtio mũno nĩ muonere wa andũ o hamwe na thenema wĩgiĩ ũrĩa mũndũrũme agĩrĩirũo gũkorũo ahaana. Kũringana na muonere wakwa, ahunjia mationekaga marĩ njamba. No nĩ ndaambĩrĩirie kwĩruta maũndũ maacenjirie ũtũũro wakwa. Mũthenya ũmwe ndĩ taũni na ngari yakwa, airĩtu erĩ nĩ maandũgamirie. Nĩ ndaamoĩ tondũ maarĩ aarĩ a nyina na mũthuri wa mwarĩ wa maitũ mũkũrũ kũngĩra. O erĩ marĩ Aira a Jehova. Mbere ĩyo nĩ maaheaga ngathĩti cia Mũrangĩri na Amkeni!, no niĩ ndaiguaga itarataũkĩrũo nĩ Mũrangĩri. Riita rĩrĩ nĩ maanyitire ũgeni thiĩ mũcemanio wa kwĩruta Bibilia wetagwo Wĩruti wa Ibuku wa Kĩũngano, ũrĩa wekagĩrũo kwao mũciĩ. Ndaamerire nĩ ngwĩciria ũndũ ũcio. Maanjũririe ũũ macanjamũkĩte: “Wĩ na ma?” Na niĩ ngĩmeera, “Ĩĩ.”

Nĩ nderiraga nĩ ũndũ wa kũmeera nĩ ngwĩciria ũndũ ũcio, no ndingĩahotire kwĩricũkwo na kwoguo nĩ ndaathire hwaĩ-inĩ ũcio. Ciana nĩcio ciangenirie mũno. Nĩ ndaagegire mũno nĩ ũndũ wa ũrĩa cioĩ maũndũ maingĩ ma Bibilia. O na gũtuĩka nĩ twathiĩte kanitha maita maingĩ twĩna mami, ndioĩ maũndũ maingĩ megiĩ Bibilia. Hĩndĩ ĩyo nĩ ndaatuire itua rĩa kwĩruta makĩria na kwoguo ngĩtĩkĩra kwĩrutaga Bibilia. Ndambĩrĩria o ũguo nĩ nderutire atĩ rĩĩtwa rĩa Ngai Mwene-Hinya-Wothe nĩ Jehova. Mĩaka mĩingĩ mbere ĩyo, nĩ ndorĩtie mami ũhoro wĩgiĩ Aira a Jehova, na aanjĩrire ũũ: “Mahoyaga mũthuri mũkũrũ wĩtagwo Jehova.” No rĩu nĩ ndonaga ngĩhingũka maitho!

Nĩ ndekire mogarũrũku na ihenya tondũ nĩ ndamenyire atĩ nĩ nyonete ũhoro wa ma. Ndabatithirio Machi 1957, mĩeri kenda kuuma ndathiĩ mũcemanio wa mbere. Muonere wakwa wĩgiĩ ũtũũro nĩ wacenjirie. Ndeciria ũhoro wa mwerekera ũrĩa ndaarĩ naguo wa kwĩyona ndĩ njamba, nĩ ngenaga tondũ nĩ ndamenyire mũndũ ũrĩa njamba nĩ ũrĩkũ kũringana na Bibilia. Jesu aarĩ mũkinyanĩru. Hinya ũrĩa aarĩ naguo ũngĩatũmire mũndũ o wothe weyonaga arĩ njamba oneke e kĩndũ kĩnini aringithanĩtio nake. O na kũrĩ ũguo, ndaarũaga no “nĩ kwĩnyihia enyihirie we mwene,” o ta ũrĩa kwarathĩtwo.  (Isa. 53:2, 7) Nĩ ndeerutire atĩ mũrũmĩrĩri wa ma wa Jesu ‘agĩrĩirũo gũkorũo arĩ mũhooreri kwerekera andũ othe.’—2 Tim. 2:24.

Ndaambĩrĩirie ũpainia mwaka ũrĩa warũmĩrĩire wa 1958. Ĩndĩ nĩ ndacokire ngĩtiga kwa ihinda inini. Nĩkĩ? Tondũ nĩ ndatuĩte itua rĩa kũhikia Gloria, ũmwe wa airĩtu arĩa erĩ maanyitĩte ũgeni thiĩ mũcemanio wa mbere. Ndirĩ nderira nĩ ũndũ wa itua rĩu. Gloria aarĩ wa mwanya hĩndĩ ĩyo, na rĩu no wa mwanya. Ndĩmuonaga arĩ wa goro gũkĩra mahiga marĩa ma goro mũno, na nĩ ngenaga nĩ ũndũ wa kũmũhikia. Reke amũtaarĩrie hanini ũhoro ũmwĩgiĩ:

“Gwitũ twarĩ ciana 17. Mami aarĩ Mũira wa Jehova na aakuire ndĩna mĩaka 14. Hĩndĩ ĩyo nĩrĩo baba aambĩrĩirie kwĩruta Bibilia. Tondũ rĩu mami ndaarĩ ho, baba nĩ aathire kwaria na mũrutani mũnene wa cukuru itũ. Mwarĩ wa maitũ ũrĩa mũkũrũ aarĩ hakuhĩ kũrĩkia sekondarĩ hĩndĩ ĩyo na baba nĩ oririe mũrutani atũhe rũtha rwa gũcenjanagia thikũ cia gũthiĩ cukuru. Twatĩraga cukuru thikũ itiganĩte nĩguo mũndũ arore ciana iria nini na akorũo arugĩte irio cia hwaĩ-inĩ baba akiuma wĩra. Mũrutani ũcio nĩ eetĩkĩrire gũtũhe rũtha, na twekire ũguo nginya rĩrĩa mwarĩ wa maitũ aarĩkirie cukuru. Twarutirũo Bibilia nĩ famĩlĩ igĩrĩ, na tũrĩ 11 nĩ twatuĩkire Aira a Jehova. Wĩra wa kũhunjia nĩ wangenagia mũno o na gũtuĩka nĩ ndĩ thoni mũno. Sam nĩ akoretwo akĩndeithĩrĩria ũndũ-inĩ ũcio.”

Twahikanirie na Gloria Februarĩ 1959. Nĩ twakenagĩra kũpainia hamwe. Mweri wa Julaĩ mwaka o ũcio nĩ twaiyũririe marũa ma gũthiĩ Betheli, tondũ nĩ tweriragĩria mũno gũtungata wabici-inĩ nene ya Aira a Jehova. Mũrũ wa Ithe witũ Simon Kraker nĩwe waririe na ithuĩ. Aatwĩrire atĩ ihinda-inĩ rĩu Betheli ndĩoyaga andũ arĩa mahikanĩtie. Wendi witũ wa gũtungata Betheli ndwathirire, o na gũtuĩka nĩ twetereire ihinda iraihu mũno ũndũ ũcio ũgĩkahinga!

Nĩ twaandĩkĩire wabici nene ya Aira a Jehova marũa, tũkĩũria tũtũmwo kũrĩa kũrĩ na bata mũnene wa ahunjia. Twerirũo tũthiĩ Pine Bluff, Arkansas. Hĩndĩ ĩyo Pine Bluff kwarĩ na ciũngano igĩrĩ tu, kĩmwe kĩa athũngũ na kĩu kĩngĩ kĩa andũ airũ. Twatũmirũo kĩũngano kĩu kĩa andũ airũ, kĩrĩa kĩarĩ na ahunjia ta 14.

No gũkorũo nĩ ũrarigwo nĩ kĩĩ gĩatũmaga andũ mamũranio thĩinĩ wa ciũngano cia Aira a Jehova. Gĩtũmi nĩ atĩ hĩndĩ ĩyo gũtirĩ ũndũ mũndũ angĩekire tondũ nĩ kwaigĩtwo mawatho atĩ athũngũ na andũ airũ matigatukane, na andũ mangĩekire ũguo kwarĩ na ũhotekeku matharĩkĩrũo. Kũndũ kũingĩ ariũ a Ithe witũ maarĩ na gĩtũmi kĩega gĩa gwĩtigĩra tondũ athũngũ na andũ airũ mangĩekire mĩcemanio hamwe, nyũmba yao ya Ũthamaki nĩ ĩngĩathũkangirio. Maũndũ ta macio nĩ meekĩkaga. Andũ airũ mangĩathire kũhunjia nyũmba kwa nyũmba gĩcigo-inĩ kĩa athũngũ, nĩ maanyitagwo kana o na rĩngĩ makahũrũo. Kwoguo nĩgetha wĩra wa kũhunjia ũthiĩ na mbere, nĩ twathĩkagĩra mawatho macio, twĩrĩgĩrĩire atĩ maũndũ nĩ mangĩacokire magĩre.

Ũtungata nĩ warĩ na moritũ. Rĩmwe tũkĩhunjia gĩcigo-inĩ kĩa andũ airũ, nĩ tũngĩakorire nĩ twaingĩra kwa mũthũngũ tũtekũmenya. Twabataraga gũtua o na ihenya kana tũkũmũhunjĩria na njĩra nguhĩ kana tũkũmwĩra atĩ nĩ kũhĩtia twahĩtia na tũcoke twĩthiĩre. Ũguo nĩguo maũndũ maahaanaga kũndũ kũmwe.

Nĩguo tũhote kũpainia, no mũhaka tũngĩarutire wĩra na kĩyo nĩ ũndũ wa mabataro maitũ. Mawĩra maingĩ marĩa twarutaga twarĩhagwo dola ithatũ harĩ mũthenya. Gloria nĩ aarĩ na kũndũ kũigana ũna aathiaga kũruta mawĩra ma ũtheru. Nĩ harĩ kũndũ kũmwe ndetĩkĩrĩtio ndĩmũteithagie nĩguo akarĩkangia na ihenya na nĩ twaheagwo ranji. O kiumia Gloria nĩ aathiaga kũhũrĩra famĩlĩ ĩmwe nguo bathi. Niĩ ndaatheragia nja, ngathambia ndirica, na ngaruta mawĩra mangĩ ta macio. Nĩ harĩ mũciĩ ũmwe wa mũthũngũ twathiaga gũthambia ndirica, Gloria agathambia mwena wa na thĩinĩ na niĩ wa na nja. Wĩra ũcio woyaga mũthenya mũgima na kwoguo nĩ twaheagwo ranji. Gloria aarĩagĩra nyũmba no ti hamwe na famĩlĩ ĩyo, na niĩ ngarĩĩra nja ngaranji-inĩ. No ndiatindanagĩra tondũ ciarĩ irio njega mũno. Famĩlĩ ĩyo yarĩ njega mũno, no harĩa moĩ atĩ andũ airũ na athũngũ matiagĩrĩirũo gũtukana. Nĩ ngũririkana hĩndĩ ĩmwe twathiĩte kũnyua maguta. Thutha wa kũiyũria ngari maguta, nĩ ndoririe mwendia kana Gloria no ahũthĩre kĩoro kĩao. Aandorire athitĩtie gĩthithi akĩnjĩra, “Nĩ kĩhinge!”

O na kũrĩ ũguo, nĩ twakenagĩra gũkorũo na mahinda mega mũno na aarĩ na ariũ a Ithe witũ, na nĩ twendete ũtungata! Hĩndĩ ĩrĩa twakinyire Pine Bluff, twathire gũikara na mũrũ wa Ithe witũ ũrĩa warũgamĩrĩire kĩũngano kĩu hĩndĩ ĩyo. Mũtumia wake ndaarĩ Mũira wa Jehova, na kwoguo Gloria nĩ aambĩrĩirie kwĩruta Bibilia nake. Ihinda-inĩ o rĩu naniĩ nĩ ndambĩrĩirie kwĩruta Bibilia na mũirĩtu wao marĩ hamwe na mũthuri wake. Mũirĩtu ũcio hamwe na nyina nĩ maatuire itua rĩa gũtungatĩra Jehova na makĩbatithio.

Nĩ twarĩ na arata ega mũno kĩũngano-inĩ kĩa athũngũ. Nĩ maatũnyitaga ũgeni tũkarĩe kwao hwaĩ-inĩ, no no mũhaka mangĩetereire nduma ĩingĩre. Gĩkundi kĩmwe gĩkĩrĩire mũthutũkanio na gũtharĩkĩra andũ gĩtagwo Ku Klux Klan (KKK) nĩ kĩanyitĩte thing’a mũno hĩndĩ ĩyo. Nĩ ngũririkana mũthenya ũmwe wa thigũkũ ya Halloween hwaĩ-inĩ ngĩona mũthuri aikarĩte nja gwake ekĩrĩte nguo ihaana ta cia gĩkundi gĩa KKK. No maũndũ ta macio matiatũmaga ariũ a Ithe witũ matige gũtugana. Harĩ hĩndĩ ĩmwe twabataraga mbeca cia gũthiĩ kĩgomano, na mũrũ wa Ithe witũ ũmwe nĩ eetĩkĩrire kũgũra ngari itũ mũthemba wa Ford nĩguo tuone mbeca icio. Thutha wa mweri ũmwe, harĩ mũthenya twanogete mũno thutha wa gũtinda tũkĩhunjia na tũkĩruta andũ Bibilia kũrĩ na riũa inene. Twakinya mũciĩ nĩ twamakire mũno. Twakorire ngari itũ ĩigĩtwo hakuhĩ na nyũmba. Hau gĩcicio-inĩ kĩa mbere haarĩ na karatathi kandĩkĩtwo ũũ: “Ndamũcokeria ngari yanyu ĩrĩ kĩheo. Nĩ niĩ mũrũ wa Ithe wanyu.”

Nĩ harĩ ũndũ ũngĩ ndekirũo na ngũtũũra ndĩũririkanaga. Mwaka-inĩ wa 1962 nĩ ndetirũo Cukuru ya Ũtungata wa Ũthamaki, ĩrĩa yekagĩrũo South Lansing, New York. Kĩarĩ gĩthomo kĩa mweri ũmwe kũrĩ arĩa maatongoragia ciũngano, arori a mũthiũrũrũko, na arori a ng’ongo. Hĩndĩ ĩyo ndetagwo cukuru ndiarĩ wĩra na ndiarĩ na mbeca. O na kũrĩ ũguo, nĩ ndorĩtie wĩra kambuni-inĩ ĩmwe ya thimũ kũu Pine Bluff. Mangĩaheire wĩra ũcio, ingĩakorirũo ndĩ mũndũ wa mbere mũirũ kũruta wĩra kuo. Maacokire makĩnjĩra atĩ nĩ mekũnyandĩka wĩra. Ingĩekire atĩa? Ndiarĩ na mbeca cia gũthiĩ New York na kwoguo nĩ ndeciririe mũno ũhoro wa kwandĩkwo wĩra ndige gũthiĩ cukuru. No harĩ ũndũ wekĩkire itakariganĩrũo hĩndĩ ĩrĩa ndendaga kwandĩka marũa ma kuuga ndikũhota gũthiĩ cukuru.

Mwarĩ wa Ithe witũ ũmwe kuuma kĩũngano-inĩ gitũ, ũrĩa mũthuri wake ndaarĩ Mũira wa Jehova, nĩ okire gwitũ mũthenya ũmwe rũcinĩ tene na akĩnengera mbahaca. Mbahaca ĩyo yaihũire mbeca. Okĩraga tene mũno marĩ na ciana ciake magathiĩ kũrĩmĩra mbamba, nĩguo mone mbeca cia kũnengera hote gũthiĩ New York. Aanjĩrire ũũ: “Thiĩ cukuru ũthome maũndũ maingĩ o ũrĩa kwahoteka, ũcoke ũke ũtũrute!” Thutha ũcio nĩ ndoririe kambuni ĩrĩa ya thimũ kana no nyambĩrĩrie wĩra ciumia ithano thutha wa rĩrĩa twarĩkanĩire. Maanjokeirie ĩmwe kwa ĩmwe, “Aca!” No ũndũ ũcio ndwamakirie tondũ nĩ ndatuĩte itua. Nĩ ngenaga mũno tondũ ndiathire wĩra ũcio!

 Reke Gloria ataarĩrie ũrĩa aririkanaga ihinda rĩrĩa twaikarire Pine Bluff: “Nĩ ndendete gĩcigo kĩu mũno! Ndaakoragwo na andũ 15 nginya 20 arĩa ndaarutaga Bibilia. Twathiaga nyũmba kwa nyũmba rũcinĩ, tũgacoka tũkaruta andũ Bibilia mathaa macio mangĩ, rĩmwe nginya thaa ithano cia ũtukũ. Nĩ twakenagĩra ũtungata mũno! No ingĩkoragwo na gĩkeno o na korũo tũtiatigire ũpainia. Kwaria ma niĩ ndiaiguaga ngĩenda gũtiga ũpainia tũrutage wĩra wa gũceerera ciũngano, no nĩ harĩ ũrĩa Jehova eendaga twĩke.” Na nĩ ma nĩ harĩ ũrĩa eendaga twĩke.

Hĩndĩ ĩyo twapainiaga Pine Bluff, nĩ twandĩkire marũa ma kũũria kana no tũtuĩke mapainia a mwanya. Nĩ twarĩ na mwĩhoko mũnene mũno tondũ mũrori witũ wa ng’ongo eendaga tũthiĩ tũgateithie kĩũngano kĩmwe Texas, na eendaga tũtungate kũu tũrĩ mapainia a mwanya. Rĩciria rĩu nĩ rĩatũkenirie mũno. O na kũrĩ ũguo, twetereire ihinda iraihu twĩrĩgĩrĩire kuona macokio kuuma kũrĩ Sosaitĩ, no twathiĩ ithandũkũ-inĩ rĩa marũa twakoraga rĩtarĩ kĩndũ. Mũthenya ũmwe nĩ twakorire marũa ma gũtũmwo wĩra wa mũthiũrũrũko! Hĩndĩ ĩyo kwarĩ Janũarĩ 1965. Mũrũ wa Ithe witũ Leon Weaver, ũrĩa rĩu ũratungata arĩ mũtabarĩri wa Kamĩtĩ ya Wabici ya Rũhonge ya Amerika (US), aatuĩkire mũrori wa mũthiũrũrũko ihinda-inĩ o rĩu.

Nĩ ndaiguaga guoya gũtuĩka mũrori wa mũthiũrũrũko. Kĩndũ ta mwaka ũmwe mbere ĩyo, James A. Thompson, Jr., ũrĩa warĩ mũrori wa ng’ongo nĩwe warorete kwagĩrĩra gwakwa. Nĩ aanjĩrĩte kũndũ kũigana ũna ndabataraga kũrutĩra wĩra na akĩngwetera ngumo iria mũrori wa mũthiũrũrũko abataraga gũkorũo nacio. Ndiaikarire wĩra-inĩ ũcio wa mũthiũrũrũko ihinda iraihu itonete atĩ nĩ ma nĩ ndabataraga ũtaaro ũcio aaheire. Rĩrĩa ndatuirũo mũrori wa mũthiũrũrũko, Mũrũ wa Ithe witũ Thompson nĩwe mũrori wa mbere wa ng’ongo ndarutithanirie wĩra nake. Nĩ nderutire maũndũ maingĩ kuuma kũrĩ mũrũ wa Ithe witũ ũcio mwĩhokeku.

Matukũ-inĩ macio mũrori wa mũthiũrũrũko ndonagio kũruta wĩra ũcio ihinda iraihu. Twathire na mũrori wa mũthiũrũrũko kiumia kĩmwe agĩceerera kĩũngano na ngĩrorera ũrĩa areka. Kiumia kĩrĩa kĩarũmĩrĩire nĩ twathire gũceerera kĩũngano kĩngĩ, nake akĩrora ũrĩa ndĩreka. Nĩ aaheire ũtaaro na akĩnjĩra maũndũ mangĩ ingĩka. Kiumia kĩu gĩathira, twatigirũo ithuiki. Nĩ ngũririkana ngĩũria Gloria, “No mũhaka athiĩ?” Ĩndĩ thutha wa ihinda nĩ ndaamenyire ũndũ wa bata. Hingo ciothe nĩ kũrĩkoragwo na ariũ a Ithe witũ mangĩgũteithia angĩkorũo nĩ ũrĩrekaga magũteithie. No ngenagĩra ũrĩa ndateithirio nĩ ariũ a Ithe witũ marĩ na ũmenyeru ta J. R. Brown, ũrĩa warĩ mũrori wa mũthiũrũrũko hĩndĩ ĩyo, na Fred Rusk ũrĩa watungataga Betheli.

 Andũ nĩ maarĩ na mũthutũkanio mũingĩ mũno hĩndĩ ĩyo. Harĩ hĩndĩ ĩmwe gĩkundi gĩa KKK kĩarũrũnganĩte taũni-inĩ ĩmwe ya Tennessee tũthiĩte kuo iceera. Nĩ ngũririkana hĩndĩ ĩngĩ narĩo tũkĩhunjia tũgĩciria twambe tũrũme kanyamũ mũkawa-inĩ. Tũrĩ kũu nĩ ndokĩrire nĩguo thiĩ cioro cia arũme, nake mũndũ ũmwe wonekaga ahaana o kũrũa na wacoretwo mwĩrĩ ta andũ arĩa mathũire andũ airũ agĩũkĩra akĩnũmĩrĩra. No mũrũ wa Ithe witũ ũmwe mũthũngũ warĩ mũnene mũno kũngĩra, o na gũkĩra mũndũ ũcio, agĩtũrũmĩrĩra. Aanjũririe ũũ: “Mũrũ wa Ithe witũ Herd, harĩ ũndũ mũhĩtanu?” Mũndũ ũcio no kuuma oimire na ihenya, o na ndaathire kĩoro. Mĩaka-inĩ ĩyo yothe, nĩ nyonete atĩ rangi wa ngothi o na tiguo ũtũmaga andũ mathutũkanie arĩa angĩ, no mehia marĩa twagaire kuuma kũrĩ Adamu nĩmo matũmaga. Ningĩ nĩ ndĩĩrutĩte atĩ mũrũ wa Ithe witũ akoragwo arĩ o mũrũ wa Ithe witũ gũtekũmakania arĩ na rangi ũrĩkũ wa ngothi, na no akue nĩ ũndũ waku.

Twahũthĩrire mĩaka 33 wĩra-inĩ wa gũceerera ciũngano, na mĩaka 21 ya mũico harĩ ĩyo 33 ndaarĩ mũrori wa ng’ongo. Yarĩ mĩaka mĩega ĩna irathimo na maũndũ maingĩ ma gwĩkĩra ngoro. O na kũrĩ ũguo, harĩ kĩrathimo kĩngĩ kĩarĩ njĩra. Mweri wa Agosti 1997 kĩroto kĩrĩa twatũire twetereire kwa ihinda iraihu nĩ kĩahingire. Nĩ twetirũo tũgatungate Betheli ya Amerika, na kwarĩ mĩaka 38 kuuma rĩrĩa twaiyũrĩtie marũa ma Betheli riita rĩa mbere. Twambĩrĩirie gũtungata Betheli mweri ũrĩa warũmĩrĩire. Ndatuaga atĩ ariũ a Ithe witũ arĩa maatongoragia kũu Betheli meendaga ndeithĩrĩrie kuo kwa ihinda, no ũguo tiguo gwathire.

Ndaambire kũheo wĩra thĩinĩ wa Rũhonge rwa Ũtungata. Nĩ ndeerutire maũndũ maingĩ mũno. Ariũ a Ithe witũ acio nĩ marutaga wĩra wa gũcokia ciũria nditũ kuuma kũrĩ ciama cia athuri a ciũngano na arori a mũthiũrũrũko bũrũri-inĩ wothe. Nĩ ndakenire nĩ ũrĩa maandeithirie na makĩngirĩrĩria ihinda-inĩ rĩu maandutaga maũndũ. O na kũrĩ ũguo, ndĩciragia atĩ o na korũo ndaheo wĩra kuo rĩngĩ, ingĩkorũo ndĩ o mũrutwo.

Twĩna Gloria nĩ twendete Betheli mũno. Tũtũũrĩte tũrĩ andũ a gũũkĩra tene, na ũndũ ũcio nĩ ũteithagia mũndũ mũno arĩ Betheli. Thutha wa kĩndũ ta mwaka ũmwe nĩ ndambĩrĩirie gũtungata ndĩ mũteithia wa Kamĩtĩ ya Ũtungata ya Kĩama Kĩrĩa Gĩtongoragia kĩa Aira a Jehova. Thutha ũcio mwaka-inĩ wa 1999, nĩ ndamũrirũo gũtuĩka ũmwe wa Kĩama Kĩrĩa Gĩtongoragia. Nĩ ndĩrutĩte maũndũ maingĩ wĩra-inĩ ũyũ, no ũndũ ũrĩa mũnene menyete wega nĩ atĩ Jesu Kristo nĩwe mũtwe wa kĩũngano gĩa Gĩkristiano, no ti mũndũ.

Ndarora harĩa nyumĩte, rĩmwe njiguaga ta ũrĩa mũnabii Amosi aaiguaga. Jehova nĩ aarorire akĩona mũrĩithi ũcio mwĩnyihia ũrĩa warutaga wĩra wa kĩrathi gĩa thĩ wa gũthondeka ngũyũ, na cionagwo irĩ irio cia andũ arĩa athĩni. Ngai aaheire Amosi wĩra mwega mũno wa gũtuĩka mũnabii. (Amos 7:14, 15) O ũguo noguo Jehova aarorire akĩnyona, mwana wa mũrĩmi ũmwe mũthĩni kuuma Liberty, Indiana, na akĩndathima mũno ũndũ itangĩhota gũtaarĩria! (Thim. 10:22) Ngoragwo na ma atĩ o na gũtuĩka ũtũũro wakwa kĩambĩrĩria-inĩ warĩ wa ũthĩni, ũrĩkĩrĩire na gũtonga kĩĩroho na njĩra nene ũndũ itangĩecirĩirie!