1, 2. Andũ makoragwo na mawoni marĩkũ ngũrani megiĩ paradiso?

THUTHA wa kĩgomano kĩmwe gũthira taũni-inĩ ya Seoul, Korea, Aira a Jehova a bũrũri ũcio nĩ maathiire harĩ ageni arĩa mooimĩte mabũrũri mangĩ kũmoigĩra ũhoro. Rĩarĩ ihinda rĩa kĩeha mũno. Makiuganĩra ũhoro, aingĩ ao mooigaga, “Nĩ tũkonana Paradiso!” Ũgwĩciria maaragia ũhoro wa Paradiso ĩrĩkũ?

² Andũ mataũkagĩrũo nĩ paradiso na njĩra ngũrani. Amwe moigaga paradiso no kĩroto. Nao angĩ makoiga paradiso nĩ handũ harĩa hatũmaga makene na maigue maiganĩire. Mũndũ ũrakua nĩ ng’aragu angĩona irio nyingĩ no aigue ta arĩ thĩinĩ wa paradiso. Mĩaka mĩingĩ mĩhĩtũku, mũtumia ũmwe wonire mũkuru mũthaka waiyũire mahũa ma gĩthaka nĩ aakenirio mũno nĩguo nginya akiuga, “Hĩ, ĩno nĩ paradiso!” O na ũmũthĩ ũyũ, handũ hau hetagwo Paradiso, o na gũtuĩka o mwaka nĩ hagũaga mbarabu ya makĩria ma mita 15. Wee ũngiuga Paradiso nĩ kĩĩ? Hihi nĩ wĩrĩgagĩrĩra atĩ nĩ ĩgoka?

3. Paradiso ĩgwetetwo ha riita rĩa mbere thĩinĩ wa Bibilia?

³ Bibilia nĩ yaragia ũhoro wa paradiso yarĩ kuo ihinda rĩhĩtũku, na paradiso ya ihinda rĩrĩa rĩroka. Ibuku rĩa mbere biũ thĩinĩ wa Bibilia nĩ rĩgwetete ũhoro wa Paradiso. Thĩinĩ wa Bibilia ya kanitha wa Gatoreki ĩtagwo Douay Version, ĩrĩa ĩtaũrĩtwo kuuma harĩ rũthiomi rwa Kĩlatini, Kĩambĩrĩria 2:8 yugaga: ‘Mwathani Ngai nĩ aahandĩte paradiso ya gĩkeno kuuma o kĩambĩrĩria: kũrĩa aaigire Adamu ũrĩa  oombĩte.’ Ciugo icio na Kĩhibirania ciugĩte mũgũnda wa Edeni. Kiugo Edeni kiugĩte “Gĩkeno,” na hatarĩ nganja mũgũnda ũcio warĩ wa gĩkeno. Kwarĩ na irio cia kũigana, kũndũ gũthaka gwa kwĩrorerũo, na ũrata mwega gatagatĩ ka andũ na nyamũ.—Kĩam. 1:29-31.

4. Nĩ kĩĩ kĩngĩtũma twĩte mũgũnda wa Edeni paradiso?

⁴ Kiugo kĩrĩa kiugĩte “mũgũnda” na Kĩhibirania gĩtaũrĩtwo pa·raʹdei·sos na Kĩngiriki. Ibuku rĩmwe rĩandĩkĩtwo nĩ M’Clintock na Strong riugaga atĩ mũndũ waragia rũthiomi rwa Kĩngiriki angĩaiguire kiugo pa·raʹdei·sos, mbica ĩrĩa angĩahũũrire nĩ ya mũgũnda mũthaka ũrĩ na ũgitĩri kuumana na ũndũ o wothe mũũru, wĩna mĩtĩ mĩega ĩraruta matunda ma mĩthemba ĩtiganĩte, tũrũũĩ tũrĩ na maĩ matheru na hũgũrũrũ-inĩ yatuo kũrĩ na nyeki nduru kũrĩa ndũũru cia thiya na ng’ondu irarĩa.—Ringithania Kĩambĩrĩria 2:15, 16.

5, 6. Andũ maateire mweke wa gũtũũra thĩinĩ wa Paradiso atĩa? Ũndũ ũcio uumĩragia ciũria irĩkũ?

⁵ Ngai aaigire Adamu na Hawa thĩinĩ wa Paradiso ta ĩyo, ĩndĩ matiigana kũmĩtũũra. Nĩkĩ? Tondũ nĩ maagire gwathĩkĩra Ngai. Kwoguo makĩũrũo nĩ mweke wa gũtũũra thĩinĩ wa Paradiso marĩ na njiarũa ciao. (Kĩam. 3:23, 24) No kũhoteke mũgũnda ũcio wathiire na mbere gũkorũo ho ũtegũikarũo nĩ mũndũ nginya hĩndĩ ya Mũiyũro wa matukũ ma Nuhu.

⁶ Mũndũ no eyũrie atĩrĩ, ‘Kũrĩ hĩndĩ ĩgaakinya gũkorũo na Paradiso rĩngĩ gũkũ thĩ?’ Hihi Bibilia yugĩte atĩa? Angĩkorũo nĩ wĩrĩgagĩrĩra gũgaatũũra thĩinĩ wa Paradiso hamwe na andũ arĩa wendete-rĩ, hihi ũrĩ na itũmi njega cia kwĩrĩgĩrĩra ũndũ ũcio? Hihi no ũhote gũtaarĩria kĩrĩa gĩtũmaga ũkorũo na ma biũ atĩ nĩ gũgaakorũo na Paradiso?

7, 8. (a) Ngai eerĩire Iburahimu kĩĩranĩro kĩrĩkũ? (b) No kũhoteke kĩĩranĩro kĩu gĩatũmire Iburahimu ecirie ũndũ ũrĩkũ?

⁷ Macokio mega ma ciũria icio marĩ thĩinĩ wa ibuku rĩrĩa rĩaandĩkithirio nĩ Mũũmbi ũrĩa wathondekete Paradiso ya mbere. Ta wĩcirie ũrĩa Ngai eerire Iburahimu mũrata wake. Ngai ooigire atĩ nĩ angĩgaatũma njiarũa cia Iburahimu cingĩhe “o ta mũthanga ũrĩa ũrĩ hũgũrũrũ-inĩ cia iria.” Ningĩ Jehova nĩ eeranĩire kĩĩranĩro gĩkĩ kĩa bata: “Ndũrĩrĩ ciothe cia thĩ ikarathimwo nĩ ũndũ wa mbeũ ĩyo yaku; nĩ tondũ-rĩ, nĩwĩtĩkĩrĩte kũigua mũgambo wakwa.” (Kĩam. 22:17, 18) Thutha ũcio Ngai nĩ aacokerire kĩĩranĩro kĩu harĩ Isaaka na harĩ Jakubu.—Thoma Kĩambĩrĩria 26:4; 28:14.

⁸ Gũtirĩ handũ thĩinĩ wa Bibilia honanagia atĩ Iburahimu eeciragia andũ makaaheo kĩheo kĩa mũthia thĩinĩ wa paradiso kũrĩa igũrũ. Kwoguo no kũhoteke atĩ rĩrĩa Ngai aaririe ũhoro wa “ndũrĩrĩ ciothe cia thĩ” kũrathimwo, Iburahimu eeciririe atĩ irathimo icio igaakorũo gũkũ thĩ. Kĩĩranĩro kĩu kĩoimĩte harĩ Ngai, gĩkĩonania irathimo iria igooka harĩ “ndũrĩrĩ ciothe cia thĩ.” Hihi nĩ harĩ maũndũ manyitaga ũndũ ũcio mbaru maacokire gwĩkĩka thutha ũcio harĩ andũ a Ngai?

9, 10. Nĩ ciĩranĩro irĩkũ ingĩ ciaheire andũ itũmi njega cia kwĩrĩgĩrĩra irathimo ihinda rĩrĩa rĩroka?

⁹ Daudi, ũrĩa woimanĩte na njiarũa cia Iburahimu, nĩ aaririe ũhoro wa ihinda rĩroka rĩrĩa “arĩa eki ũũru” na “arĩa eki maũndũ ma wogogi” makaaninwo. Moimĩrĩro ma ũndũ ũcio magaakorũo marĩ marĩkũ? Bibilia yugaga ũũ: “Ũrĩa mwaganu acoke aagwo.” (Thab. 37:1, 2, 10) Na ithenya rĩa andũ oru, “arĩa ahoreri nĩo makagaya thĩ, na matũũre mekenagĩra tondũ wa kũingĩhĩrũo nĩ thayũ.” Ningĩ Daudi nĩ aatongoririo nĩ roho kũratha ũũ: ‘Arĩa athingu nĩo makagaya thĩ, na gũtũũra mamĩtũũre o nginya tene.’ (Thab. 37:11, 29; 2 Sam. 23:2) Ũgwĩciria andũ arĩa meendaga gwĩka wendi wa Ngai maahutirio atĩa nĩ ciĩranĩro icio? Nĩ maarĩ na gĩtũmi kĩega gĩa kwĩrĩgĩrĩra atĩ hĩndĩ ĩrĩa andũ arĩa athingu oiki magaakorũo magĩtũũra thĩinĩ wa thĩ, thĩ nĩ ĩgaatuĩka paradiso rĩngĩ ta mũgũnda wa Edeni.

 ¹⁰ Thutha-inĩ Aisiraeli aingĩ arĩa mooigaga maatungatagĩra Jehova nĩ maamũtiganĩirie, na magĩtiganĩria ũthathaiya mũtheru. Nĩ ũndũ ũcio Ngai agĩtĩkĩria Ababuloni matoorie andũ ake, maanange bũrũri wao, na mamatware ithamĩrio. (2 Maũ. 36:15-21; Jer. 4:22-27) O na kũrĩ ũguo, anabii a Ngai nĩ maarathire atĩ thutha wa mĩaka 70, Aisiraeli nĩ maangĩacokire bũrũri wao. Morathi macio nĩ maahingire. No nĩ matũhutĩtie ũmũthĩ. Tũgĩthuthuria mamwe mamo, rora wone ũrĩa maratũhe itũmi cia kwĩrĩgĩrĩra paradiso gũkũ thĩ ihinda rĩroka.

11. Nĩ na njĩra ĩrĩkũ Isaia 11:6-9 yahingire riita rĩa mbere? Nĩ kĩũria kĩrĩkũ tũngĩĩyũria?

¹¹ Thoma Isaia 11:6-9. Ngai nĩ aarathĩte kũgerera Isaia atĩ thutha wa andũ ake gũcoka bũrũri-inĩ wao, matingĩacemanirie na maũndũ maritũ, ningĩ matingĩatharĩkĩirũo nĩ nyamũ o na kana andũ matariĩ ta nyamũ. Othe mangĩarĩ na ũgitĩri. Na githĩ ũndũ ũcio ndũrakũririkania ũrĩa maũndũ maahanaga mũgũnda-inĩ wa Edeni. (Isa. 51:3) Ũrathi ũcio wa Isaia ningĩ nĩ wagwetete atĩ thĩ yothe, to rũrĩrĩ rwa Isiraeli, “nĩĩkaiyũrũo nĩ ũhoro wa kũmenya Jehova o ta ũrĩa maĩ maiyũrĩte iria-inĩ.” Ũndũ ũcio ũgeekĩka rĩ?

12. (a) Arĩa maacokire kuuma ithamĩrio Babuloni maakeneire irathimo irĩkũ? (b) Nĩ ũndũ ũrĩkũ wonanagia atĩ Isaia 35:5-10 nĩ ĩkaahinga rĩngĩ ihinda rĩroka?

¹² Thoma Isaia 35:5-10. Ningĩ Isaia nĩ aatĩtĩrithirie atĩ andũ acio maacokaga kuuma ithamĩrio matingĩatharĩkĩirũo nĩ nyamũ kana andũ. Mĩgũnda yao nĩ ĩngĩarutire irio nyingĩ, tondũ nĩ kũngĩakorirũo na maĩ maingĩ o ta ũrĩa mũgũnda wa Edeni wakoragwo na maĩ ma kũigana. (Kĩam. 2:10-14; Jer. 31:12) Ũrathi ũcio hihi ũngĩahingire o hĩndĩ ĩyo? Gũtirĩ ũira wonanagia atĩ andũ acio maacokire nĩ maahonirio na njĩra ya kĩama. Kwa ngerekano andũ arĩa atumumu matiambĩrĩirie kuona. Kwoguo Ngai eendaga kuonania atĩ andũ nĩ mangĩkahonio ihinda rĩrĩa rĩroka.

13, 14. Ayahudi arĩa maacokire bũrũri wao moonire Isaia 65:21-23 ĩkĩhinga na njĩra ĩrĩkũ? Nĩ maũndũ marĩkũ megiĩ ũrathi ũcio matigarĩte kũhinga? (Rora mbica kĩambĩrĩria-inĩ gĩa gĩcunjĩ gĩkĩ.)

¹³ Thoma Isaia 65:21-23. Ayahudi macoka bũrũri wao matiakorire nyũmba thaka, mĩgũnda mĩrĩme, kana mĩthabibũ. No maũndũ nĩ mangĩacenjirie o ũrĩa Ngai angĩathiire amarathimĩte. Ta wĩcirie gĩkeno kĩrĩa mangĩarĩ nakĩo nĩ ũndũ wa kwĩyakĩra nyũmba na gũikara thĩinĩ wacio! Nĩ mangĩahandire irio na makenere maciaro ma cio.

¹⁴ Wĩcirie ũndũ ũyũ ũgwetetwo ũrathi-inĩ ũcio. Hihi hĩndĩ nĩ ĩrĩũka rĩrĩa matukũ maitũ makaigana “o ta ũrĩa matukũ ma mũtĩ maigana”? Mĩtĩ ĩmwe nĩ ĩtũũraga mĩaka mĩingĩ mũno. Nĩguo andũ mahote gũtũũra ihinda iraihu ũguo, no mũhaka makorũo na ũgima mwega wa mwĩrĩ. Mangĩtũũra kũndũ gũthaka kũrĩ na thayũ ta ũrĩa Isaia aarathire, mangĩkorũo marĩ thĩinĩ wa paradiso. Na ũrathi ũcio nĩ ũkaahinga!

15. Irathimo imwe ciĩranĩirũo thĩinĩ wa ũrathi wa Isaia nĩ irĩkũ?

¹⁵ Ta wĩcirie ũrĩa ciĩranĩro icio twarĩrĩria ironania atĩ nĩ gũgaakorũo na paradiso ihinda rĩrĩa rĩroka: Andũ thĩinĩ wa thĩ yothe nĩ makaarathimwo nĩ Ngai. Gũtirĩ mũndũ ũgeetigĩra gũtharĩkĩrũo nĩ nyamũ kana andũ matariĩ ta nyamũ. Atumumu, arĩa mataiguaga, na arĩa marĩ na wonje nĩ makaahonio. Andũ nĩ magaaka nyũmba ciao na makenere kũhanda irio. Magaatũũra ihinda iraihu gũkĩra mĩtĩ. Bibilia nĩ ĩtũheaga ũũma atĩ ũndũ ũcio nĩ ũgwĩkĩka ihinda rĩrĩa rĩroka. O na kũrĩ ũguo, andũ amwe no moige atĩ morathi macio matironania atĩ nĩ gũgaakorũo na paradiso ihinda rĩrĩa rĩroka. Hihi ũngĩmacokeria atĩa? Hihi nĩ gĩtũmi kĩrĩkũ kĩega ũrĩ nakĩo gĩa kwĩrĩgĩrĩra atĩ nĩ gũgaakorũo na paradiso gũkũ thĩ? Jesu nĩ aaheanire gĩtũmi kĩega gĩa gwĩtĩkia ũndũ ũcio.

16, 17. Nĩ rĩ Jesu aaririe ũhoro wĩgiĩ Paradiso?

¹⁶ O na gũtuĩka Jesu ndaarĩ na mehia,  nĩ aatuĩrĩirũo gĩkuũ na agĩcuurio mũtĩ-inĩ hamwe na eki-naĩ erĩ, ũmwe mwena wa ũrĩo na ũcio ũngĩ wa ũmotho. Ũmwe wao atanakua, nĩ eetĩkĩrire atĩ Jesu nĩ mũthamaki na akĩmwĩra ũũ: “Jesu, ũkaandirikana rĩrĩa ũkaaingĩra thĩinĩ wa Ũthamaki waku.” (Luk. 23:39-42) Macokio marĩa Jesu aamũcokeirie thĩinĩ wa Luka 23:43 nĩ mahutĩtie ũtũũro waku wa ihinda rĩrĩa rĩroka. Athomi amwe mekĩraga gatithio mbere ya kiugo “ũmũthĩ” na magataũra mũhari ũcio na ciugo ici: “Ngũkwĩra na ma atĩ, ũmũthĩ nĩ ũgũkorũo hamwe na niĩ thĩinĩ wa Paradiso.” Ta rora harĩa gatithio karĩ. Nĩ gũkoragwo na mawoni matiganĩte megiĩ harĩa gatithio kabatiĩ gwĩkĩrũo. No rĩrĩ, Jesu eendaga kuuga atĩa rĩrĩa ooigire “ũmũthĩ”?

¹⁷ Thĩinĩ wa thiomi nyingĩ cia mahinda maya, tũtithio tũhũthagĩrũo mũhari-inĩ gũtũma ũtaũkĩke wega. Ĩndĩ maandĩko marĩa mekuo ma tene ma Kĩngiriki, monanagia atĩ tũtithio na marũũri mangĩ itiahũthagĩrũo hĩndĩ ciothe. Hihi Jesu eendaga kuuga, “Ngũkwĩra na ma atĩ, ũmũthĩ nĩ ũgũkorũo hamwe na niĩ thĩinĩ wa Paradiso”? Kana hihi eendaga kuuga, “Ũmũthĩ ndakwĩra na ma atĩrĩ, nĩ ũgaakorũo hamwe na niĩ thĩinĩ wa Paradiso”? Ataũri a Bibilia itiganĩte nĩ macenjetie mũbangĩre wa mũhari ũcio, kana magekĩra marũũri matiganĩte kũringana na ũrĩa mataũkagĩrũo nĩ ũrĩa Jesu eendaga kuuga na no wĩyonere ũndũ ũcio thĩinĩ wa Bibilia iria irĩ kuo.

18, 19. Nĩ kĩĩ gĩtũteithagia gũtaũkĩrũo nĩ ũrĩa Jesu eendaga kuuga?

¹⁸ O na kũrĩ ũguo, ririkana atĩ mbere ĩyo Jesu nĩ eerĩte arũmĩrĩri ake ũũ: “Mũrũ wa mũndũ arĩkorũo thĩinĩ wa mbĩrĩra mĩthenya ĩtatũ ũtukũ na mũthenya.” Ningĩ akiuga ũũ: “Mũrũ wa mũndũ nĩ egũkunyanĩrũo aneanwo moko-inĩ ma andũ, na nĩ mekũmũraga, na mũthenya wa gatatũ ariũkio.” (Mat. 12:40; 16:21; 17:22, 23; Mar. 10:34) Mũtũmwo Petero nĩ aandĩkire atĩ ũndũ ũcio nĩ wekĩkire. (Atũm. 10:39, 40) Kwoguo Jesu ndaathiire Paradiso mũthenya ũrĩa we na mwĩki-naĩ ũcio maakuire. Jesu aaikarire thĩinĩ wa “Mbĩrĩra [kana “Hadesi”]” thikũ cigana ũna, nginya rĩrĩa Ngai aamũriũkirie.—Atũm. 2:31, 32; kohoro ka magũrũ-inĩ. *

¹⁹ Jesu akĩhe mwĩki-naĩ ũcio kĩĩranĩro kĩu, aahũthĩrire ciugo, “Ũmũthĩ ndakwĩra na ma atĩrĩ.” Njĩra ĩyo ya kwaria nĩ yahũthĩkaga mũno nginya matukũ-inĩ ma Musa. Musa ooigire ũũ: “Mohoro maya ndĩrakũhe ũmũthĩ ngĩgũtaara-rĩ, reka matũũre ngoro-inĩ yaku.”—Gũcok. 6:6; 7:11; 8:1, 19; 30:15.

20. Nĩ ũndũ ũrĩkũ ũnyitaga mbaru ũtaũku witũ wĩgiĩ ũrĩa Jesu ooigire?

²⁰ Mũtaũri ũmwe wa Bibilia kuuma Asia ooigire ũũ igũrũ rĩgiĩ ciugo icio cia Jesu: “Kiugo ‘ũmũthĩ’ nĩkĩo kĩrĩ na ũritũ mũhari-inĩ ũcio na wagĩrĩire gũthomwo ũũ, ‘Ũmũthĩ ndakwĩra na ma atĩrĩ, nĩ ũgaakorũo hamwe na niĩ thĩinĩ wa Paradiso.’ Kĩĩranĩro kĩu kĩeranĩirũo mũthenya ũcio, no kĩarĩ kĩhinge thutha-inĩ. Ũcio warĩ mwarĩrie wa mwena ũcio wa Asia na ciugo icio ironania atĩ kĩĩranĩro kĩu kĩeranĩirũo mũthenya mũna na no mũhaka kĩngĩahingire.” Nĩkĩo Bibilia ĩmwe ya rũthiomi rwa Gĩsuriata ya karine ya gatano ĩhũthĩrĩte ciugo ici gũtaũra mũhari ũcio: “Ameni, ndakwĩra ũmũthĩ atĩ nĩ ũgaakorũo hamwe na niĩ thĩinĩ wa Mũgũnda wa Edeni.” Na githĩ ithuothe tũtiĩkagĩrũo ngoro nĩ kĩĩranĩro kĩu?

21. Nĩ ũndũ ũrĩkũ ũtekĩkire harĩ mwĩki-naĩ ũcio, na nĩkĩ?

²¹ Mwĩki-naĩ ũcio o na ndaamenyaga atĩ Jesu nĩ aarĩkanĩire na atũmwo ake ehokeku kĩrĩkanĩro gĩa gũgaakorũo hamwe nake Ũthamaki-inĩ wa igũrũ. (Luk. 22:29) Makĩria  ma ũguo, mwĩki-naĩ ũcio o na ndaarĩ mũbatithie. (Joh. 3:3-6, 12) Kwoguo Jesu eeragĩra mwĩki-naĩ ũcio paradiso gũkũ thĩ. Mĩaka mĩingĩ thutha ũcio, mũtũmwo Paulo nĩ aaririe ũhoro wa kĩoneki kĩa mũndũ “woirũo agĩtwarũo paradiso.” (2 Kor. 12:1-4) Ngũrani na mwĩki-naĩ ũcio, Paulo na atũmwo angĩ ehokeku nĩ maathuurĩtwo gũthiĩ igũrũ magathamake hamwe na Jesu thĩinĩ wa Ũthamaki. Paulo aaragia ũhoro wa “paradiso” ĩngĩgooka thutha-inĩ. * Hihi ĩngĩgaakorũo gũkũ thĩ? Hihi wee nĩ ũgaakorũo thĩinĩ wayo?

22, 23. Nĩ ũndũ ũrĩkũ ũngĩrĩgĩrĩra?

²² Ririkana atĩ Daudi nĩ aaririe ũhoro wa hĩndĩ andũ ‘arĩa athingu makagaya thĩ.’ (Thab. 37:29; 2 Pet. 3:13) Daudi aaragia ũhoro wa hĩndĩ andũ othe thĩinĩ wa thĩ magaatũũraga kũringana na ithimi cia Ngai cia ũthingu. Ũrathi ũrĩa ũrĩ thĩinĩ wa Isaia 65:22 uugaga ũũ: “O ta ũrĩa matukũ ma mũtĩ maigana, ũguo noguo matukũ ma andũ akwa makaigana.” Ciugo icio ironania atĩ andũ magaatũũra mĩaka makiri maingĩ. Hihi no wĩrĩgĩrĩre ũndũ ũcio? Ĩĩ no wĩrĩgĩrĩre, tondũ kũringana na Kũguũrĩrio 21:1-4, Ngai nĩ akaarathima andũ, na kĩmwe kĩa irathimo iria eranĩire nĩ atĩ “gĩkuũ gĩtigacoka gũkorũo kuo rĩngĩ” harĩ andũ arĩa magaakenera gũtungatĩra Ngai thĩinĩ wa thĩ njerũ.

²³ Bibilia nĩ ĩtũthereirie ũhoro wĩgiĩ Paradiso. Adamu na Hawa nĩ maateire mweke wa gũtũũra thĩinĩ wa Paradiso mũgũnda-inĩ wa Edeni, no nĩ gũgaakorũo na paradiso rĩngĩ thĩinĩ wa thĩ. O ta ũrĩa Ngai eeranĩire, nĩ akaarathima andũ thĩinĩ wa thĩ. Daudi atongoretio nĩ roho ooigire atĩ andũ arĩa ahooreri na athingu nĩ makaagaya thĩ na mamĩtũũre tene na tene. Morathi marĩa marĩ ibuku-inĩ rĩa Isaia nĩ mabatiĩ gũtũma twĩrirĩrie mũno ũtũũro mwega ũrĩa ũgaakorũo thĩinĩ wa paradiso. Nĩ rĩ hĩndĩ ĩyo? Nĩ rĩrĩa kĩĩranĩro kĩrĩa Jesu eerĩire mwĩki-naĩ ũrĩa gĩkaahinga. O nawe no ũkorũo thĩinĩ wa Paradiso ĩyo. Hĩndĩ ĩyo, ciugo “Nĩ tũkonana Paradiso!” iria ciaaririo nĩ aarĩ na ariũ a Ithe witũ kĩgomano-inĩ thĩinĩ wa Korea nĩ ikaahinga.