AGENDI nĩ moimagarire hĩndĩ ĩmwe magĩthiĩ kwĩyonera itũũra rĩa tene rĩa Bethilehemu, no nĩ maakinyire handũ makĩhũta. Makĩĩrirĩria mũno gũcama irio cia kũu. Ũmwe wao akĩona mũkawa weendagio mũgate ũtarugĩtwo na maguta ũrĩa ũrĩanagĩrio na gĩtoero kĩa njũgũ, nyanya, itũngũrũ na nyeni cia mĩthemba ĩtiganĩte. Mũgate ũcio nĩ wamaheire hinya wa gũthiĩ na mbere na rũgendo rwao.

O na gũtuĩka agendi acio nĩ maakeneire kuona maũndũ maingĩ mũno ma tene, no gũkorũo matiamenyire atĩ kũrĩa mũgate ũcio nĩkuo kwarĩ ũndũ ũrĩa wa mwanya mũno meekire mũthenya ũcio. Kiugo Bethilehemu, kiugĩte “Nyũmba ya Mũgate,” na mĩgate ĩkoretwo ĩkĩrugwo kũu ihinda rĩa mĩaka mĩingĩ mũno. (Ruthu 1:22; 2:14) Mũgate ũcio ũtarugagwo na maguta, nĩ ũmwe wa mĩgate ĩrĩa ĩrĩagwo mũno Bethilehemu.

Mĩaka ta ngiri inya mĩthiru hakuhĩ na Bethilehemu, Sara, mũtumia wa Iburahimu, nĩ aathondekeire ageni atatũ materĩgĩrĩirũo “mĩgate ya hĩhio.” (Kĩambĩrĩria 18:6) Sara aahũthĩrire “mũtu ũrĩa mũhinyu wega” wa ngano, kana wa cairi. No mũhaka aangĩathondekire mũgate ũcio na ihenya, na no kũhoteke aaũhĩhĩirie makara-inĩ kana mahiga igũrũ.—1 Athamaki 19:6.

O ta ũrĩa rũgano rũu ruonanagia, famĩlĩ ya Iburahimu nĩyo yerugagĩra mĩgate. Sara na ndungata ciake matingĩahotire kũrugĩra mĩgate mariiko ta marĩa maahũthagĩrũo nĩ andũ a itũũra rĩao rĩa Uru, tondũ maatũraga mathamaga. Sara aathĩaga mũtu mũhinyu wa ngano kana cairi iria ciakũragio kũu. Wakoragwo ũrĩ wĩra mũritũ mũno tondũ, no mũhaka angĩahũthĩrire ihiga rĩa gũthĩa kana mũũthĩ na ndĩrĩ.

Mĩaka magana mana thutha ũcio, Watho wa Musa nĩ wagiririe mũndũ o na ũrĩkũ kuoya gĩthĩi kĩa mũndũ ũrĩ na thiirĩ wake, tondũ gwĩka ũguo, kwarĩ ta “kũgwatia muoyo wa mũndũ” ũcio. (Gũcokerithia Maathani 24:6) Ngai onaga gĩthĩi kĩa mũndũ kĩrĩ kĩa bata mũno tondũ, famĩlĩ ĩngĩagire gĩthĩi ndĩngĩahotire gũthondeka mũgate.—Rora rungu rwa “ Ũrĩa Mũtu Wathĩagwo na Ũgathondeka Mĩgate Matukũ-inĩ ma Tene.”

Bibilia ĩgwetete kiugo mũgate maita 350, aandĩki a Bibilia o na nĩ maahũthagĩra kiugo mũgate makĩaria ũhoro wa irio. Jesu eerire ndungata cia Ngai ihoyage ũũ: “Tũhe mũgate wa gũtũigana ũmũthĩ.” (Mathayo 6:11, New World Translation) Jesu aahũthĩrire kiugo “mũgate” rĩandĩko-inĩ rĩu, akĩrutana atĩ no twĩhoke Ngai atũhingĩrie mabataro maitũ ma o mũthenya.—Thaburi 37:25.

O na kũrĩ ũguo, nĩ kũrĩ kĩndũ kĩngĩ kĩa bata kũrĩ mũgate, kana irio. Jesu oigire ũũ: “Ti mũgate wiki ũtũũragia mũndũ muoyo, no kiugo o gĩothe kĩrĩa kiumaga kanua ka Ngai.” (Mathayo 4:4) Ciugo icio itũririkanagia ũrĩa Aisiraeli maatariĩ thutha wa kuuma Misiri. Gũtirĩ ũndũ ũngĩ mangĩekire tiga o kũrora Ngai igũrũ amahingĩrie mabataro mao. Maingĩra o ũguo werũ-inĩ wa Sinai, irio iria meekuĩire nĩ ciambĩrĩirie gũthira. Rĩrĩa moonire nĩ megũkuĩra kuo nĩ ng’aragu, maambĩrĩirie gũteta ũũ, maaririkana rĩrĩa maarĩ Misiri: “Twarĩaga mũgate o nginya tũkahũna!”—Thama 16:1-3.

Hatarĩ nganja, mĩgate ĩrĩa yarugagwo Misiri yarĩ mĩega mũno. Arugi njorua matukũ-inĩ ma Musa, nĩ maathondekaga mĩgate ya mĩthemba mĩingĩ o hamwe na keki. O na gũtuĩka Aisiraeli matingĩonire mĩgate ĩyo maarĩaga Misiri, Jehova nĩ aamaheire  mũgate. Aamerĩire ũũ: ‘Nĩngũmuurĩria mũgate uume igũrũ o ta mbura.’ O ta ũrĩa oigĩte, mũgate ũcio woiraga rũcinĩ tene ũtariĩ ta “tũnyamũ tũthiũrũrĩ,” tũhaana ta ime kana ireera. Rĩrĩa Aisiraeli maawonire rĩa mbere, maambĩrĩirie kũũrania, “Ĩ nĩ kĩ gĩkĩ?” Musa akĩmeera, ‘nĩ irio kana mũgate ũrĩa Jehova amũheete wa kũrĩa.’ Mũgate ũcio maawĩtire mana, * na maaũrĩire ihinda rĩa mĩaka mĩrongo ĩna.—Thama 16:4, 13-15, 31.

No mũhaka Aisiraeli makorũo nĩ maagegire mũno mona mũgate ũcio rita rĩa mbere. Watariĩ ta “tũmĩgate tũhũthũ tũthondeketwo na ũũkĩ,” na twarĩ tũingĩ twa kũigana andũ othe. (Thama 16:18) No thutha wa matukũ gũthianga, makĩambĩrĩria kwĩrirĩria irio iria maarĩaga Misiri. Maang’ong’oraga makiugaga: “Gũtirĩ kĩndũ kĩngĩ tũcũthĩrĩirie tiga o mana maya moiki.” (Ndari 11:6) Maacokire makiuga ũũ na marakara: “Ngoro ciitũ nĩinyikĩte mũgate ũyũ ũtarĩ kĩene.” (Ndari 21:5) ‘Mũgate ũrĩa woimĩte igũrũ,’ ũgĩtuĩka kĩndũ gĩtarĩ mũcamo na kĩndũ gĩa kũnyararũo.—Thaburi 105:40.

Ũhoro wa ma nĩ atĩ, o ta indo iria ingĩ ciothe, mũgate o naguo no wagĩrũo kĩene. No Bibilia nĩ yaragia ũhoro wa mũgate wa mwanya mũno ũtagĩrĩirũo kũhũthio. Jesu aaringithanirie mũgate ũcio na ũrĩa wa mana waanyararirũo nĩ Aisiraeli, na akiuga atĩ no ũrehere andũ irathimo cia tene na tene.

Jesu eerire andũ arĩa maamũthikagĩrĩria ũũ: “Nĩ niĩ mũgate wa muoyo. Maithe manyu ma tene maarĩaga irio icio cietagwo mana, me werũ-inĩ, nao nĩmaakuire. Ũyũ-rĩ nĩguo mũgate ũrĩa wa gũikũrũka uumĩte igũrũ, nĩguo mũndũ aũrĩe, aage gũkanakua. Nĩ niĩ ũrĩa waikũrũkire uumĩte igũrũ, wĩ muoyo; mũndũ aarĩa mũgate ũyũ, agatũũra tene na tene; na mũgate ũrĩa ngakĩruta nĩ mwĩrĩ wakwa,  ndĩũrute nĩ ũndũ wa muoyo wa kĩrĩndĩ.”—Johana 6:48-51.

Ti aingĩ arĩa maathikagĩrĩria Jesu, maataũkĩirũo nĩ ũrĩa eendaga kuuga, rĩrĩa aahũthĩrire ciugo “mũgate,” na “mwĩrĩ.” No ngerekano ĩyo aahũthĩrire, nĩ yaagĩrĩire mũno, tondũ, Ayahudi maatũũragio nĩ mũgate, o ta ũrĩa Aisiraeli maatũũririo nĩ mana mĩaka mĩrongo ĩna marĩ werũ-inĩ. O na gũtuĩka mũgate wa mana warĩ kĩheo kuuma kũrĩ Ngai, ndũngĩatũmire andũ magĩe na muoyo wa tene na tene. Ĩndĩ, igongona rĩa Jesu nĩ rĩheaga andũ arĩa monanagia wĩtĩkio harĩ we, mweke wa gũgatũũra tene na tene. Nĩkĩo Jesu etagwo “mũgate wa muoyo.”

Hatarĩ nganja, rĩrĩa twahũta nĩ twethaga kĩndũ gĩa kũrĩa. Ningĩ nĩ tũcokagĩria Ngai ngatho nĩ ũndũ wa “irio ciitũ cia gũtũigana.” (Mathayo 6:11) O ta ũrĩa tũcokagia ngatho nĩ irio iria tũheagwo, noguo twagĩrĩirũo gũcokagia ngatho nĩ igongona rĩa Jesu Kristo o we “mũgate wa muoyo.”

Mũgarũ na ũrĩa Aisiraeli a hĩndĩ ya Musa meekire-rĩ, ithuĩ tũngĩonania atĩa ngatho ciitũ nĩ ũndũ wa “mũgate wa muoyo”? Jesu oigire ũũ: “Akorũo nĩmũnyenda-rĩ, mũrĩmenyagĩrĩra maathani makwa.” (Johana 14:15) Twamenyagĩrĩra maathani ma Jesu, nĩ tũkũgĩa na kĩĩrĩgĩrĩro gĩa gũgatũũra tene na tene.—Gũcokerithia Maathani 12:7. ▪