1-3. Hokolola nghee Jesus a li a palula eemhunga dovanhu popepi naBetsaida. (Tala efano olo li li pehovelo loshitukulwa.)

KALA nee ngeno wa fa u wete oshiningwanima eshi. (Lesha Mateus 14:14-21.) Ofimbo Opaasa 32 O.P. inai fika, engungo lovalumenhu 5 000, ovakainhu nounona inava valwa, ola li naJesus novahongwa vaye poluhaela lopopepi nomukunda Betsaida, oo u li kolundume lomunghulofuta wefuta laGalilea.

² Eshi Jesus a mona ovanhu ovo, okwa li e va etela onghenda, onghee hano, okwa li a velula ovanaudu ovo va li mokati kavo nokwa li e va honga oinima ihapu kombinga yOuhamba waKalunga. Eshi kwa li taku toko, ovahongwa ova li va lombwela Jesus a lekele ovanhu opo va ye ve ke lilandele oikulya komikunda dopopepi. Ndele Jesus okwa li a lombwela ovahongwa vaye ta ti: “Va peni oikulya.” Osho a popya otashi dulika sha li sha kumwifa ovahongwa molwaashi ova li ashike ve na oikulya inini, omingome nhano neeshi mbali dinini.

³ Jesus okwa li e linyengifwa konghenda ndele ta longo oshikumwifilonga. Oshikumwifilonga osho osho ashike sha shangwa kovashangi aveshe vane vOmavaengeli. (Mark. 6:35-44; Luk. 9:10-17; Joh. 6:1-13) Okwa li a lombwela ovahongwa vaye va lombwele eemhunga dovanhu di kale omutumba pomwiidi moungudu vo-50 nosho yo ve-100. Konima eshi a ilikana, okwa hovela okupambula omingome nosho yo eeshi. Ndele ponhele yokuyandja oikulya kovanhu ye mwene, okwe i pa ‘ovahongwa vaye ve i tukulile ovanhu.’ Oikulya oya li ya hapupala pashikumwifilonga noya li ya henena keshe umwe. Diladila ashike kutya, Jesus okwa li a palula ovanhu omayovi okupitila movahongwa vaye vanini. *

4. (a) Jesus okwa li te lipula unene kombinga yokuyandja oikulya yoludi lilipi, nomolwashike? (b) Oshike hatu ka kundafana moshitukulwa eshi nosho yo mwaashi tashi landula?

⁴ Jesus okwa li unene e na ko nasha nokuyandja oikulya  yopamhepo kovashikuli vaye. Oku shi shii kutya okulya oikulya yopamhepo, oshili oyo tai hangwa mEendjovo daKalunga, otaku twala komwenyo waalushe. (Joh. 6:26, 27; 17:3) Okwa li e linyengifwa konghenda a longife eevili dihapu mokuhonga ovashikuli vaye, ngaashi ashike ya li ye mu linyengifa a palule ovanhu nomingome neeshi. (Mark. 6:34) Ashike okwa li e shii kutya efimbo laye lokukala kombada yedu olixupi molwaashi okwa li ta ka shuna meulu. (Mat. 16:21; Joh. 14:12) Ndele mbela Jesus okwa li ta ka palula ngahelipi ovashikuli vaye pamhepo ngeenge okwa shuna meulu? Natango okwa li ta ka ninga sha faafana mokulongifa ovanhu vanini okupalula ovanhu vahapu. Ndele mbela ovo vanini ovo oolyelye? Natu ka taleni nghee Jesus a li a longifa ovanhu vanini opo a palule ovashikuli vaye vahapu, ovavaekwa vomefelemudo lotete. Opo nee, moshitukulwa tashi landula, ohatu ka kundafana epulo olo la fimanenena kukeshe umwe womufye, e li kutya: Ongahelipi hatu dulu okudidilika mo ovanhu vanini ovo Kristus ta longifa oku tu palula kunena?

5, 6. (a) Etokolo la kwata moiti lilipi Jesus a li a ninga opo a shilipaleke kutya ovashikuli vaye otava ka palulwa pamhepo konima yefyo laye? (b) Ongahelipi Jesus a li a kwafela ovayapostoli vaye va dule okuwanifa po oshinakuwanifwa sha fimana konima yefyo laye?

⁵ Omutwe woukwaneumbo oo u na ko nasha noukwaneumbo wao ohau ningi omalongekido opo oilyo youkwaneumbo wao u ka filwe oshisho ngeenge owa fi. Sha faafana, Jesus, oo a li ta ka ninga Omutwe weongalo lopaKriste, okwa li a ninga omalongekido opo a shilipaleke kutya ovashikuli vaye otava ka filwa oshisho pamhepo konima yefyo laye. (Ef. 1:22) Pashihopaenenwa, fimbo ku na omido mbali lwaapo Jesus a fye, okwa li a ninga etokolo la kwata moiti. Okwa li a hoolola ovanhu votete vanini vomwaavo a li ta ka longifa okupalula vahapu. Natu ka konakoneni nghee osho sha li sha ningwa.

⁶ Konima eshi Jesus a ilikana oufiku aushe, okwa li a ongela ovahongwa vaye ndele ta hoolola mo ovayapostoli 12. (Luk. 6:12-16) Omido mbali odo da ka shikula ko, okwa kala unene novayapostoli ovo 12, te va hongo okupitila meendjovo nomoshihopaenenwa shaye. Okwa li e shii kutya ope na shihapu osho ve na okulihonga nomolwaasho va kala hava ifanwa ‘ovahongwa.’ (Mat. 11:1; 20:17) Okwa li he va pe omayele taa longo pauhandimwe noku va deula moukalele. (Mat. 10:1-42; 20:20-23; Luk. 8:1; 9:52-55) Osha yela kutya okwa li te va kwafele opo va ka dule okuwanifa po oshinakuwanifwa sha fimana konima yefyo laye nokushuna meulu.

7. Ongahelipi Jesus a ulika kutya ovayapostoli vaye otava ka yandja unene elitulemo kushike?

⁷ Ovayapostoli ova li tava ka pewa oshinakuwanifwa shilipi? Eshi Opentekoste yomo 33 O.P. ya li tai ehene popepi, osha li sha yela kutya ovayapostoli ova li tava ka pewa “oufitalonga.” (Oil. 1:20) Ndele mbela okushike unene va li ve na okuyandja elitulemo? Jesus okwa li a yandja enyamukulo lepulo olo konima yenyumuko laye, e shi ninga okupitila meenghundafana davo naPetrus. (Lesha Johannes 21:1, 2, 15-17.) Jesus okwa li a lombwela Petrus moipafi yovayapostoli vakwao vamwe ta ti: “Lifa eedjona dange.” Kungaho, Jesus okwa li a ulika kutya ovayapostoli vaye otava ka kala vamwe vomovanhu vanini ovo ta ka longifa va yandje oikulya yopamhepo kuvahapu. Osho itashi ulike tuu kutya Jesus oku na ko nasha shili ‘needjona daye’! *

8. Ongahelipi ovo opo va ningi ovaitaveli ovo va li pOpentekoste va li va ulika kutya ova didilika mo oupitilo oo Kristus ta longifa?

⁸ Okudja pOpentekoste 33 O.P., omunyumunwa Kristus okwa kala ta longifa ovayapostoli vaye va palule ovavaekwa vakwao. (Lesha Oilonga 2:41, 42.) Oupitilo oo owa li wa didilikwa mo kOvajuda nokovanhu vomoiwana imwe ovo va li va ninga Ovakriste ovavaekwa mefiku olo. Nopehe na okwoongaonga, ova li va “diinina okukala melongo lovayapostoli.” Omuhongwanhu umwe  okwa ti, oshityalonga shOshigreka osho sha tolokwa “diinina okukala” otashi dulu okuulika ‘kokukanyatela nokudiinina onghatu yonhumba.’ Ovo opo va ningi ovaitaveli ova li va halelela okulihonga oshili yOmbibeli nova li ve shii oo ta dulu oku va kwafela. Molwaashi oudiinini wavo kawa li hau tengauka, ova li va pula ovayapostoli ve va fatululile eendjovo noilonga yaJesus nova yelife yo omishangwa odo tadi popi kombinga yaye. * — Oil. 2:22-36.

9. Ongahelipi ovayapostoli va li va ulika kutya inava dimbwa oshinakuwanifwa shavo shokupalula eedi daJesus?

⁹ Ovayapostoli ova li tava yandje unene elitulemo kokupalula eedi daJesus. Pashihopaenenwa, diladila ashike kunghee va li va ungaunga nomhata oyo ya li tai dulu okweetifa etukauko meongalo olo la li opo ashike la totwa. Shihokwifa, omhata oyo oya li i na sha noikulya yo venevene. Ovafiyekadi ovo hava popi Oshigreka kava li hava pewa oikulya oyo ya li hai tukulwa efiku keshe, ndele oya li hai pewa ashike ovafiyekadi Ovaheberi. Mbela ovayapostoli ova li tava ka pongolola po ngahelipi oshikumungu osho? Ovayapostoli ovo “omulongo navavali” ova li va hoolola ovamwatate vaheyali va pyokoka va pashukile ‘oshilonga eshi’ shokutukula oikulya. Ovayapostoli, ovo vahapu vomuvo va li va kufa ombinga mokutukulila oikulya eemhunga odo da li da palulwa kuJesus pashikumwifilonga, ova li va mona kutya osha fimana kuvo okuyandja elitulemo kokupalula ovanhu pamhepo. Onghee hano, ova li va hala okukala ‘meyakulo leendjovo.’ — Oil. 6:1-6.

10. Ongahelipi Kristus a li a longifa ovayapostoli novakulunhu vomuJerusalem?

¹⁰ Mo 49 O.P., ovayapostoli ovo va li natango momwenyo ova li va waiminwa kovakulunhuongalo vamwe va pyokoka. (Lesha Oilonga 15:1, 2.) ‘Ovayapostoli novakulunhu vomuJerusalem’ ovo va li olutuwiliki. Kristus oo e li Omutwe weongalo okwa kala ta longifa okangudu oko kovalumenhu va pyokoka opo ka kandule po eemhata di na sha nomahongo onhumba, okupashukila nokukwatela komesho oilongo yokuudifa onghundana iwa yOuhamba. — Oil. 15:6-29; 21:17-19; Kol. 1:18.

11, 12. (a) Oshike tashi ulike kutya Jehova okwa nangeka noupuna elongekido lOmona lokupalula omaongalo omefelemudo lotete? (b) Ongahelipi oupitilo oo Kristus a kala ta longifa okupalula ovanhu pamhepo wa li wa didilikwa mo?

¹¹ Mbela Jehova okwa nangeka ngoo noupuna elongekido lOmona lokupalula omaongalo omefelemudo lotete? Heeno. Osho otu shi shii ngahelipi? Embo lOilonga ola ti: “Mokweendaaenda kwavo [omuyapostoli Paulus novaendi pamwe naye] moilando noilando, ove va pa oipango  ei ya ufwa kovayapostoli nokovakulunhu vomuJerusalem, ve i diinine yo. Ndele omaongalo a pamekwa meitavelo, nefiku keshe omuvalu wovakwaneongalo owa hapupala.” (Oil. 16:4, 5) Didilika kutya omaongalo oo okwa li a pama pamhepo noilyo yao oya hapupala omolwokulongelakumwe noudiinini nolutuwiliki lomuJerusalem. Mbela osho itashi ulike kutya Jehova okwa nangeka noupuna elongekido lOmona lokupalula omaongalo? Natu dimbulukeni kutya oshiwana shaKalunga otashi dulu ashike okukala sha pama pamhepo nokuhapupala ngeenge osha nangekwa noupuna kuJehova. — Omayel. 10:22; 1 Kor. 3:6, 7.

¹² Fiyo opapa otwa mona kutya Jesus okwa kala ta palula ovashikuli vaye ta longifa ovanhu vanini ngaashi e shi ningile eshi a li a palula eemhunga dovanhu. Oupitilo oo a kala ta longifa okupalula omaongalo owa kala u liwetikile mo. Ovayapostoli ovo va kala oilyo yolutuwiliki yotete ova li va ulika kutya ekwafo lavo ohali di kuKalunga. Oilonga 5:12 oya ti: “Okomake ovayapostoli okwa ningwa oilongadidiliko noikumifa ihapu mokati kovanhu.” * Onghee hano, ovo va ninga Ovakriste kava li ve na etomheno lokukala va limbililwa kutya, ‘Oolyelye lela Kristus a li ta longifa opo a palule eedi daye?’ Ndele lwopexulilo lefelemudo lotete, onghalo oya ka lunduluka.

13, 14. (a) Elondwelo lilipi Jesus a li a yandja li na sha nokuponokelwa, nonaini eendjovo daye da li da hovela okuwanifwa? (b) Eponokelo ola li tali ka ningwa keengudu dopavali dilipi? (Tala oitwa yopexulilo.)

¹³ Jesus okwa li a xunganeka kutya eongalo lopaKriste otali ka ponokelwa. Dimbuluka kutya okwa londwela mefaneko lopaxunganeko loilya neu kutya mepya olo opo ashike la kunwa oilya (Ovakriste ovavaekwa) otamu ka kunwa vali eu (ovo tave liti Ovakriste). Jesus okwa ti kutya eengudu odo mbali oda li di na okweefiwa di kulile pamwe fiyo efimbo leteyo olo la li tali ka ningwa ‘pexulilo lefimbo lounyuni.’ (Mat. 13:24-30, 36-43) Kapa li pa pita unene efimbo lile eshi eendjovo daJesus da hovela okuwanifwa. *

¹⁴ Ovashunimonima ova holoka mefelemudo lotete, ndele ovayapostoli vaJesus ovadiinini ova kala tave va “imbi,” mokuya moshipala enwefemo lii lomahongo avo oipupulu. (2 Tes. 2:3, 6, 7) Ndele eshi ovayapostoli vaxuuninwa kombada yedu va fya, oushunimonima owa li wa hapupala noilya neu oya kala tai kulile mumwe oule womido omafele. Shikwao vali, pefimbo olo eu ola li la hapupala noilya oya li inini. Kapa li lela oupitilo wokutukula eendja dopamhepo. Ndele opa li tapa ka ningwa omalunduluko. Ashike epulo ola li apa kutya, okwa li taa ka ningwa naini?

15, 16. Okukonakona noukeka Omishangwa kwOvakonakoni vOmbibeli okwa li kwa etifa oidjemo ilipi, nepulo lilipi la li la holoka po?

¹⁵ Eshi efimbo lokukulila mumwe kwoilya neu la li li li pokuxula, ovanhu vamwe ova li va halelela okulihonga oshili yOmbibeli. Dimbuluka kutya mo 1870 nasha, okangudu kanini kovanamitimadiwa ovo va li va hala okulihonga oshili oka li haka ongala noka li haka ningi eetundi dOmbibeli ke litukula ko kwaavo have liti Ovakriste ovo tava fanekwa keu, ovo ve li meengeleka nomoimhanga yOukwakriste. Ovanamitimadiwa ovo ova li have liifana Ovakonakoni vOmbibeli, nova li va konakona Omishangwa noukeka pamwe neilikano, tave shi ningi nelininipiko. — Mat. 11:25.

¹⁶ Okukonakona kwavo Omishangwa noukeka okwa li kwa etifa oidjemo iwa. Ovalumenhu novakainhu ovo ovadiinini ova li hava nyaneke pomutenya omahongo oipupulu nokuudifa oshili yOmbibeli, nova li hava nyanyangida nokwaandjakaneka oishangomwa yopaMbibeli fiyo okeenhele dokokule. Oilonga yavo oya li ya kuma noya tomha omitima nomadiladilo avahapu ovo va fya ondjala nenota loshili yopamhepo. Ndele opa li pa holoka epulo lihokwifa olo kutya: Mbela Ovakonakoni vOmbibeli ovo va li ko momido  odo da twala fiyo opo 1914 ovo va li oupitilo oo Kristus ta longifa okupalula eedi daye? Hasho nandenande! Ova li natango pefimbo lokukulila mumwe kwoilya neu, nomalongekido e na sha noupitilo wokuyandja eendja dopamhepo okwa li natango metifa. Efimbo kala li la fika manga lokuyoolola mo ovo have liti Ovakriste mOvakriste vashili ovo tava fanekwa koilya.

17. Oiningwanima ididilikwedi ilipi ya li ya hovela okuningwa mo 1914?

¹⁷ Ngaashi twe lihonga moshitukulwa sha dja ko, efimbo leteyo ola hovela mo 1914. Okudja momudo oo, opa li pa ningwa oiningwanima ididilikwedi. Jesus okwa li a nangekwa po e li Ohamba, nomafiku axuuninwa okwa hovela. (Eh. 11:15) Okudja mo 1914 fiyo opehovelo lo 1919, Jesus okwa li a waimina Xe moshilonga shokukonakona nokukoshola otembeli yopamhepo. * (Mal. 3:1-4) Opo nee, okuhovela mo 1919, efimbo ola li la fika lokwoongela oilya. Mbela olo olo nee la li efimbo laKristus lokunangeka po ongudu ya unganekwa yokutukula eendja dopamhepo? Osho naanaa!

18. Jesus okwa li a xunganeka kutya ota ka nangeka po shike, nopa li pa holoka epulo lilipi eshi omafiku axuuninwa a enda taa xumu komesho?

¹⁸ Jesus okwa li a popya mexunganeko laye li na sha nefimbo lexulilo kutya ota ka nangeka po oumupiya oo ta ka yandja “oikulya pefimbo [layo].” (Mat. 24:45-47) Mbela olyelye a li ta ka kala omupiya oo? Okwa li ta ka palula ovanhu vahapu okupitila movanhu vanini ngaashi a li a ninga mefelemudo lotete. Ndele eshi omafiku axuuninwa a enda taa xumu komesho, opa li pa holoka epulo kutya, ovanhu ovo vanini oolyelye? Epulo olo nosho yo makwao amwe e na sha nexunganeko laJesus otaa ka nyamukulwa moshitukulwa tashi landula.