1, 2. Onhumwafo ilipi Jehova e tu shangela, nomolwashike e i tu shangela?

 MBELA oto dimbuluka oshikando shaxuuninwa, eshi wa li wa yakula onhumwafo, oyo wa li wa shangelwa kukaume koye, oo a li e li koshilando, ile koshilongo shokokule? Okuyakula onhumwafo ya dja komunhu oo mu holafane ohashi ku hafifa neenghono. Ohatu kala twa hafa okuuda kutya ote shi endifa ngahelipi, okuuda oimoniwa yaye, ile kombinga yomalalakano aye. Okulishangela eenhumwafo ohaku tu ehenifa popepi nookaume va tya ngaho, nonande ova kale ve li kokule.

² Mbela ngeno itashi ka kala shihafifa okuyakula onhumwafo okudja kuKalunga oo tu hole? Paulelalela, Jehova okwe tu shangela onhumwafo oyo i li Eendjovo daye, Ombiibeli. Monhumwafo oyo, okwe tu lombwela kutya oye lyelye, oinima oyo e tu ningila, omalalakano aye nosho yo oinima ihapuihapu. Okwe tu pa Eendjovo daye, molwaashi okwa hala tu ehene popepi naye. Kalunga ketu, oo e li omunongo a shiya ko, okwa hoolola onghedi oyo ya denga mbada yokupopya nafye. Onghedi omo Ombiibeli ya shangwa nosho yo oshikalimo shayo otai ulike kutya ounongo waKalunga kau fi okuyelekwa.

3. Jehova okwa li a pa Moses Omhango monghedi ya tya ngahelipi?

³ Ovanhu vamwe otashi dulika ve lipule kutya, ‘Omolwashike Jehova ina longifa onghedi imwe ikumwifa neenghono yokupopya nafye, pashihopaenenwa, okupopya nafye odikilila okudja meulu?’ Odoshili kutya Jehova okwa li a popya omafimbo amwe okudja meulu ta longifa ovaengeli ve li ovapopikalelipo vaye. Pashihopaenenwa, okwa li a longifa ovaengeli, eshi a pa Ovaisrael Omhango. (Ovagalati 3:19) Osha li oshinima shikumwifi okuuda ondaka tai di meulu. Ovaisrael ova li va tila neenghono, eshi va uda ondaka oyo. Onghee hano, ova li va pula, opo Jehova aha popye navo monghedi ya tya ngaho. Ova li va hala a kale ashike ta popi navo okupitila  muMoses. (Exodus 20:18-20) Omhango, oyo ya li i na oiteelelwa 600 lwaapo, oya li ya pewa Moses pakanya oshitya noshitya.

4. Yelifa kutya omolwashike ngeno sha kala shihe li pandunge okweefa eemhango daKalunga di kale tadi litaambekidwa pakanya.

⁴ Mbela ngeno oshike sha ka ningwa po, ngeno Omhango oyo kaya li ya shangwa? Mbela ngeno Moses okwa kala ngoo ta dimbuluka eendjovo adishe domOmhango oyo noku di hepaululila oshiwana ashishe ngaashi naanaa e di lombwelwa? Ngeno oshike sha ka ningwa po komapupi oo a ka landula ko? Mbela okwa li ngoo taa ka dula okulineekela eendjovo odo, ngeno oda kalele tadi litaambekidwa pakanya? Onghedi ya tya ngaho kai shii okulineekelwa. Diladila kwaashi: Natu tye nee ngeno ehokololo lonhumba ola kala tali litaambekidwa kovanhu vahapuvahapu. Nopehe na omalimbililo, osho omunhu waxuuninwa ta ka uda, otashi ka kala sha yooloka ko neenghono kwaasho sha li sha popiwa pehovelo. Ndele molwaashi Omhango yaKalunga oya kala ya shangwa, oshe shi ningifa tashi shiiva, opo eendjovo daye diha lundululwe mokweendela ko kwefimbo.

5, 6. Jehova okwa li a lombwela Moses a ninge shike, nomolwashike hatu dulu okutya otwa nangekwa noupuna, eshi Jehova e tu pa Eendjovo daye da shangwa?

⁵ Molwaashi Jehova omunongo, okwa hoolola eendjovo daye di shangwe. Okwa li a lombwela Moses a ti: “Eendjovo edi di shangela mo, osheshi paendjovo edi Ame nda ninga ehangano nanye nOvaisrael.” (Exodus 34:27) Onghee hano, Ombiibeli oya hovela okushangwa okudja opo, momudo 1513 K.O.P. Momukokomoko womido da konda pe 1 610 okudja momudo oo, Jehova okwa kala ta ‘popi luhapu paenghedi di lili noku lili’ novalumenhu 40 lwaapo, opo va shange omambo Ombiibeli. (Ovaheberi 1:1) Lwopokati opo, opa kala ovashangululi ovanekeka ovo va kala tava shange eekopi dOmishangwa nokushilipaleka yo kutya odi li paushili, opo Omishangwa di diininwe. — Esra 7:6, NW; Epsalme 45:2.

⁶ Jehova okwe tu nangeka noupuna shili, eshi e tu pa Eendjovo daye da shangwa. Mbela owa shangelwa nande onale onhumwafo oyo wa kala wa lenga neenghono, tashi dulika molwaashi ohai  ku hekeleke, nowa kala we i tuvikila noho i lesha efimbo nefimbo? Onhumwafo oyo Jehova e tu shangela osho naanaa i li ngaho. Molwaashi Jehova okwa shangififa eendjovo daye, ohatu dulu oku di lesha pandjikilile nokudilonga kudo. (Epsalme 1:2) Ohatu dulu okumona ‘ehekeleko lomomishangwa’ efimbo keshe twe li pumbwa. — Ovaroma 15:4.

7. Ounongo waJehova ou liwetikile ngahelipi mokulongifa kwaye ovanhu va shange Ombiibeli?

⁷ Omolwounongo waye, Jehova okwa hoolola okulongifa ovanhu, opo va shange Eendjovo daye. Diladila kwaashi: Ngeno Jehova okwa longifile ovaengeli va shange Ombiibeli, mbela ngeno oya ka kala ngoo ihokwifa ngaashi i li kunena? Odoshili kutya ngeno ovaengeli ova hepaulula kombinga yaJehova pataleko lavo la tumbala, nokuhokolola nghee ve mu lenga nosho yo okuhepaulula kombinga yovapiya vaJehova vopanhu ovadiinini. Ndele mbela ngeno otwa ka uda ko ngoo noupu oinima oyo ya shangwa pataleko loishitwa yopamhepo oyo ya wanenena, i na eshiivo, owino neenghono i tu dule kokule? — Ovaheberi 2:6, 7.

8. Ovashangi vOmbiibeli ova li va efiwa va longife ngahelipi eendunge davo dokuyoolola? (Tala yo eshangelo lopedu.)

⁸ Molwaashi Jehova okwa longifa ovanhu va shange Ombiibeli, okwe tu pa naanaa osho twa li twa pumbwa, sha hala okutya, eendjovo odo ‘da yandjwa keenghono domhepo yaye,’ ndele oda shangwa monghedi oyo tai dulu okuudiwa ko noupu kovanhu. (2 Timoteus 3:16) Osho okwe shi enda ngahelipi? Peemhito dihapu, osha yela kutya okwa efa ovashangi va longife eendunge davo dokuyoolola, opo va hoolole kuvo vene ‘eendjovo odo tadi wapalele, da yuka nodoshili.’ (Omuudifi 12:10, 11) Nomolwaasho, onghedi omo omambo Ombiibeli a shangwa oye likolelela keputuko nokoukwatya womushangi. a Ndele nande ongaho, ovalumenhu ovo “ova popya odo ve di pewa kuKalunga nokuwilikwa kOmhepo Iyapuki.”  (2 Petrus 1:21) Onghee hano, osho va shanga otaku dulu lela okutiwa kutya ‘eendjovo daKalunga.’ — 1 Ovatessaloniki 2:13.

9, 10. Omolwashike okulongifwa kwovanhu okushanga Ombiibeli kwe i ningifa i kale ihokwifa notai kumu omutima?

⁹ Okulongifwa kwovanhu okushanga Ombiibeli okwe i ningifa i kale ihokwifa neenghono notai kumu omutima. Ovashangi vayo ova li ovanhu ve na omaliudo ngaashi fye. Molwaashi navo kava li va wanenena, ova li hava hangwa komayeleko nomashongo ngaashi fye. Peemhito dimwe, omhepo yaJehova oya li ye va nwefa mo va shange kombinga yanghee va li ve udite nokuhokolola kombinga yomashongo oo va li va taalela. (2 Ovakorinto 12:7-10) Ova hepaulula oimoniwa yavo vene oyo ngeno ovaengeli inava dula oku i hokolola pataleko lopanhu.

¹⁰ Pashihopaenenwa, diladila kombinga yohamba David yaIsrael. Konima eshi David a li a nyona sha kwata moiti, okwa li a tota epsalme, omo a li a mbubulila Kalunga omutima waye noku mu indila e mu dimine po. Okwa shanga a ti: “Fetele nge po etimba lange. Osheshi enyono lange, ame mwene ondi li shii nawa, nomatimba ange alushe e li momesho ange. Tala, ame onda dalwa moulunde, nameme okwa dala nge moulunde. Ino ekela nge shi nande koshipala shoye, nOmhepo yoye Iyapuki ino i kufulula nge. Omayambo aa a halika kuKalunga, oo omhepo ya teyauka. Omutima, ou wa teyauka nowa alamekwa, . . . Kalunga ito u dini.” (Epsalme 51:4, 5, 7, 13, 19) Mbela ku udite nghee omushangi oo a li e udite? Omunhu ina wanenena oye ashike ta dulu okuhepaulula omaliudo a tya ngaho taa di komutima.

11. Oihopaenenwa yoludi lilipi yovanhu volela tai hangwa mOmbiibeli, ya “shangelwa elongo letu”?

¹¹ Etomheno vali limwe olo la ningifa Ombiibeli i kale ihokwifa okulesha omolwaashi otai popi unene kombinga yovanhu volela, ovo va li hava longele Kalunga naavo va li ihave mu longele. Ombiibeli oya hokolola oimoniwa yovanhu ovo, omashongo oo va li va shakeneka nosho yo oinima oyo ya li ye va etela ehafo mokukalamwenyo kwavo. Oya tumbula oidjemo iwa, ile oilanduliko ii oyo va mona omolweenghatu odo va li va katuka. Omahokololo a tya  ngaho okwa “shangelwa elongo letu.” (Ovaroma 15:4) Mokulongifa oihopaenenwa yovanhu volela, Jehova ote tu hongo monghedi oyo tai kumu omitima detu. Natu ka taleni koihopaenenwa imwe.

12. Omahokololo ovanhu ovo va li vehe fi ovadiinini otae tu kwafele ngahelipi?

¹² Ombiibeli tai hokolola kombinga yovanhu ovo va li vehe fi ovadiinini naavo va li nokuli ovakolokoshi nosho yo oilanduliko ii oyo va li va mona. Omahokololo e na sha novanhu ovo otae tu kwafele tu mone noupu kutya omaukwatya elipi tu na okuhenuka. Pashihopaenenwa, oshipu okuuda ko elondwelo li na sha nokuhenuka oikala yokuhenoudiinini, ngeenge otwa lesha kombinga yanghee Judas a li a kengelela Jesus. (Mateus 26:14-16, 46-50; 27:3-10) Omahokololo a tya ngaho ohaa kumu omitima detu notae tu kwafele tu didilike mo oikala ii notu i henuke.

13. Ombiibeli otai tu kwafele ngahelipi tu ude ko eityo lomaukwatya mawa oo tu na okukulika?

¹³ Ombiibeli otai hokolola yo kombinga yovapiya vaKalunga vahapu ovo va li ovadiinini. Ohatu dulu okulesha mOmbiibeli kombinga yanghee va ulika oudiinini wavo nosho yo eliyandjo lavo lometilokalunga. Oihopaenenwa ya tya ngaho otai tu kwafele tu mone kutya omaukwatya elipi twa pumbwa okukulika, opo tu ehene popepi naKalunga. Diladila pashihopaenenwa kombinga youkwatya weitavelo. Ombiibeli oya fatulula kutya eitavelo oshike noya ti yo kutya osha fimana okukala neitavelo, opo tu hafife Kalunga. (Ovaheberi 11:1, 6) Kakele kaasho, oya tumbula yo oihopaenenwa yaavo va li ve na eitavelo tali longo. Pashihopaenenwa, diladila kombinga yeitavelo olo la li le linyengifa Abraham a kale e na ehalo okuyamba po Isak. (Genesis, etukulwa 22; Ovaheberi 11:17-19) Mokulesha omahokololo ovanhu va tya ngaho, otashi ka kala shipu okuuda ko kutya oshitya “eitavelo” otashi ti naanaa shike. Oushili oo kutya Jehova ihe tu ladipike ashike tu kulike omaukwatya mawa, ndele okwe tu pa yo oihopaenenwa oyo hatu dulu okutala kuyo, itau yandje mbela oumbangi kutya omunongo?

14, 15. Ombiibeli oya popya shike kombinga yomukainhu umwe, oo e uyile kotembeli, nehokololo olo otali tu hongo shike kombinga yaJehova?

¹⁴ Omahokololo Ombiibeli e li paushili ohae tu kwafele yo tu mone kutya Jehova omunhu a tya ngahelipi. Diladila kombinga yehokololo li na sha nomukainhu oo Jesus a li ta konenene motembeli. Jesus okwa li e li omutumba popepi noshikefa shomayambidido  ta tale nhumbi ovanhu tava yandje omayambidido. Oipuna ihapu oya kala tai uya ‘okutula mo oixupe yomouyadi wemona layo.’ Eshi pe uya omufiyekadi ohepele, Jesus okwa kala te mu konenene. Omufiyekadi oo okwa umbila mo “oumaliwa vavali.” b Oumaliwa ovo ovo aveke a li e na po. Jesus, oo a li e na etaleko la fa laJehova, okwa ti: “Omufiyekadi ou wohepele okwa tula mo shihapu, e dule aveshe ovo va umbila mo moshikefa.” Paendjovo odo daJesus, omufiyekadi okwa tula mo shihapu e dule aveshe ovo va li va umbila oimaliwa moshikefa osho. — Markus 12:41-44; Lukas 21:1-4; Johannes 8:28.

¹⁵ Mbela kashi fi oshinima shididilikwedi okudiladila kutya mokati kovanhu aveshe ovo ve uyile kotembeli fiku olo, Ombiibeli oya yukifa ashike elitulemo komufiyekadi oo? Osho otashi tu hongo kutya Jehova oKalunga e na olupandu. Oha pandula eeshali odo hatu mu pe nomutima aushe, kashi na nee mbudi kutya odi fike peni mokuyelekanifa naado da yandjwa kuvamwe. Oshihopaenenwa shomufiyekadi kashi fi tuu onghedi ya denga mbada omo Jehova te tu hongo oshili oyo tai kumu omutima!

16, 17. Ounongo waJehova ou liwetikile ngahelipi, eshi ina yandja omauyelele amwe mEendjovo daye?

¹⁶ Ngeenge to shangele kaume koye onhumwafo, ito dulu okushanga mo keshe shimwe. Ou na okulongifa eendunge dokuyoolola, opo u tale kutya oshike u na okukwatela mo. Sha faafana, Jehova okwa hoolola, opo mEendjovo daye mu shangwe ashike omahokololo e na sha noohandimwe nosho yo oiningwanima yonhumba. Ndele nande ongaho, Ombiibeli inai popya oinima aishe oyo ya li ya kwatelwa mo. (Johannes 21:25) Pashihopaenenwa, ngeenge Ombiibeli tai popi kombinga yomatokolo aKalunga, otashi dulika iha yandje ouyelele wokondadalunde kepulo keshe olo tali dulu okuholoka po. Ndele osho otashi yandje oumbangi kutya Jehova omunongo. Ngahelipi mbela?

 ¹⁷ Onghedi omo Ombiibeli ya shangwa otai dulu okunyaneka pomutenya osho shi li momitima detu. Ovaheberi 4:12 otava ti: “Ondjovo yaKalunga [ile etumwalaka laye] oi nomwenyo neenghono, noi neememo i dule eongamukonda leememo keembinga mbali, otai tu, ndele tai tongola omwenyo nomhepo, . . . ndele i shii kutokola omadilongo nomadiladilo omutima.” Etumwalaka lOmbiibeli otali dulu okuhanga komitima detu nokunyaneka pomutenya oikala yetu yopamadiladilo nomalinyengotomheno etu. Ovo hava lesha Ombiibeli noikala yokukembaula ohava limbililwa omahokololo oo itaa yandje ouyelele tau va mbilipaleke. Ovanhu va tya ngaho otashi dulika nokuli va kale va limbililwa, ngeenge Jehova omunahole, ile omunongo, ile omuyuki shili.

18, 19. (a) Omolwashike tuhe na okulimbililwa, ngeenge ehokololo lonhumba otali pendula omapulo onhumba, ndele otwa nyengwa okumona omanyamukulo komapulo oo pefimbo opo? (b) Oikala ilipi twa pumbwa okukala tu na, opo tu ude ko Eendjovo daKalunga, naasho otashi yandje ngahelipi oumbangi kutya Jehova oku na ounongo munene?

¹⁸ Mepingafano novakembauli, ngeenge otwa konakona Ombiibeli twa mana mo, ouyelele oo u li mOmbiibeli otau dulu oku tu kwafela tu shiive nawa Jehova. Onghee hano, itatu ka kala twa limbililwa, ngeenge ehokololo lonhumba otali pendula omapulo onhumba, ndele otwa nyengwa okumona omanyamukulo komapulo oo pefimbo opo. Oku shi faneka: Diladila nee ngeno to hondjo oshikutu shipe, ndele ku wete okatukulwa kamwe koshiyata oko wa konda, ile ku wete nghee u na oku ka hondjela ko. Osho itashi ku imbi u mone kutya oshikutu osho oshi na omutungilo wa tya ngahelipi. Sha faafana, eshi hatu konakona Ombiibeli, mokweendela ko kwefimbo, ohatu ende hatu lihongo kutya Jehova omunhu a tya ngahelipi, nohauxuuninwa, ohatu ka kala tu shii nawa omaukwatya aye. Nonande omafimbo amwe otashi dulika tuha ude ko omahokololo onhumba, ile tuha kale tu wete kutya otae tu hongo shike kombinga yaKalunga, otashi dulika osho twa konakona nale mOmbiibeli she tu kwafela tu mone kutya ye oKalunga omunahole, nomuyuki nonokutya ke na onhondo.

¹⁹ Opo tu ude ko nawa Eendjovo daKalunga, otu na okukala hatu di lesha noku di konakona twa mana mo, tuhe na oikala yokukembaula. Mbela osho itashi yandje oumbangi kutya Jehova oku na ounongo munene? Ovahongwanhu ohava dulu okushanga omambo oo taa udiwa ko ashike ‘kovanongo novanaendunge.’ Ndele  mbela itashi pula ounongo wopakalunga okushanga embo olo tali dulu okuudiwa ko ashike kwaavo ve na oikala yomitima ya yuka? — Mateus 11:25.

20. Omolwashike hatu dulu kutya Jehova oye aeke ta dulu oku tu honga onghedi yokukalamwenyo oyo ya denga mbada, nOmbiibeli otai yandje shike osho tashi dulu oku tu kwafela?

²⁰ Jehova ote tu hongo okupitila mEendjovo daye onghedi yokukalamwenyo oyo ya denga mbada. E li Omushiti wetu, oku shii osho twa pumbwa e tu dule. Eemhumbwe dopanhu, odo da kwatela mo okukala u holike, wa hafa, nokukala nekwatafano liwa navamwe, inadi lunduluka. Ombiibeli otai yandje ‘ounongo muhapu tau longo,’ oo tau dulu oku tu kwafela tu kale nonghalamwenyo tai ti sha. (Omayeletumbulo 2:7, NW) Moshitukulwa keshe shembo eli, omu na etukulwa olo la nuninwa oku tu kwafela tu mone nghee hatu dulu okutula moilonga omayele Ombiibeli opandunge. Ndele natu ka taleni koshihopaenenwa shimwe tashi landula.

21-23. Omayele opandunge elipi taa dulu oku tu kwafela tuha kale twa fula onya notuha kwatele vamwe onghone?

²¹ Mbela owa didilika ngoo kutya ovanhu ovo hava kwatele vamwe onghone ohave liyahameke ashike vo vene? Okukwatela vamwe onghone okwa fa ashike omunhu wa humbata omutengi mudjuu. Ohaku tu mane omadiladilo nohaku tu kanififa ombili nehafo. Ovanongononi vamwe otava ti kutya okukala nonghone otaku dulu okukwatifa omunhu koudu womutima nosho yo komaudu makwao mahapu a kwata moiti. Ofimbo ovanongononi inava nongela oshinima osho, Ombiibeli oya hangwa nale ya yandja omayele opandunge taa ti: “Efa ehandu, u dje mo monya.” (Epsalme 37:8) Ongahelipi hatu dulu okutula moilonga ekumaido olo?

²² Eendjovo daKalunga ode tu pa omayele opandunge tadi ti: “Eendunge domunhu tadi mu pe outalonheni, nefimano laye olo okudima po etauluko.” (Omayeletumbulo 19:11) Okukala neendunge otashi ti okudula okumona kutya oshike tashi etifa lela oupyakadi wonhumba. Osho ohashi tu kwafele tu ude ko kutya omolwashike omunhu ta popi oshinima shonhumba, ile a katuka onghatu yonhumba. Ngeenge otwa udu ko omalinyengotomheno aye, omaliudo aye neenghalo odo tadi mu ningifa a ninge ngaho, otashi dulu oku tu kwafela tuhe mu diladilile owii notuhe mu tale ko nai.

 ²³ Natango Ombiibeli otai tu pe omayele aa taa ti: “Lididimikilafaneni, diminafaneni po omanyono.” (Ovakolossi 3:13) Outumbulilo “lididimikilafaneni” otau yandje ediladilo lokuungaunga navamwe nelidiiniko noku va tala onheni, nonande ove na omaukwatya oo hae tu kenyananeke. Okutala vamwe onheni otaku tu kwafele tuha kwatele onghone okanima keshe. Outumbulilo ‘okudimina po’ otau yandje ediladilo lokuhakwatela umwe onghone. Kalunga ketu, oo e li omunongo, oku shii kutya otwa pumbwa okudimina po vamwe, ngeenge ope na etomheno la kola loku shi ninga. Osho otashi ke tu etela ombili yopamadiladilo notashi ka etela yo ouwa ovo va nyona kufye. (Lukas 17:3, 4) Osho itashi yandje tuu oumbangi kutya Eendjovo daKalunga otadi tu nongeke!

24. Ouwa ulipi hatu ka mona, ngeenge otwa tula moilonga ounongo wopakalunga?

²⁴ Ohole yaJehova inenenene oye mu linyengifa a kale a hala okupopya novanhu. Onghee hano, okwa hoolola onghedi ya denga mbada omo ta dulu okupopya nafye, eshi a nwefa mo ovanhu vonhumba nomhepo yaye iyapuki, opo va shange OmbIibeli. Kungaho, ohatu dulu okumona ounongo wopakalunga okudja mOmbiibeli. Ounongo oo ou “shii kulineekelwa shili.” (Epsalme 93:5) Ngeenge otwa kala hatu u tula moilonga noku u honga vamwe, ohatu ka ehena popepi naKalunga ketu oo e na ounongo wa shiya ko. Metukulwa tali landula ko, ohatu ka kundafana kombinga yonghedi imwe vali ya tongomana, omo Jehova a ulika ounongo waye: okudula kwaye okuxunganeka onakwiiwa nokuwanifa po elalakano laye.