1, 2. Omolwashike wa pumbwa omunhu te ku pukulula ngeenge u li ponhele uhe shii po? Jehova okwe tu pa omupukululi elipi?

NATU tye nee ngeno oto ende mombuwa ya kula i na omadeina ile eenduba domadu. Oshi na oupu u kanene mo molwaashi omutungilo weenduba domadu ile omadeina ohau lunduluka luhapu omolwomhepo oyo hai kala tai pepe mombuwa. Oto ka shiiva ngahelipi kutya yuka peni? Oto ka kala wa pumbwa omunhu oo e shii mo nawa mombuwa opo e ku pitife mo. Ile owa pumbwa okukala u na okaalita, ile okutala ketango ile keenyofi. Okukala pe  na omunhu oo te ku pukulula osha fimana, molwaashi okushiiva oku to i otaku dulu okuxupifa omwenyo woye.

² Atusheni ohatu shakeneke omashongo mahapu monghalamwenyo, nomafimbo amwe ohatu dulu okukala twa kana meityo lopafaneko. Ndele opo Jehova e tu wilike, okwa pa keshe umwe eliudo. (Jakob 1:17) Natu ka tale kutya eliudo oshike nonokutya ohali longo ngahelipi. Opo nee ohatu ke lihonga nghee hatu dulu okudeula eliudo letu, kutya omolwashike tu na okuyavelela eliudo lavamwe nosho yo nghee eliudo la koshoka tali dulu okuxwepopaleka onghalamwenyo yetu.

3. Eliudo oshike?

³ Eliudo olo oshali ya denga mbada ya dja kuJehova. Olo oukwatya womeni oo tu na, wokudula okuyoolola pokati kaasho shi li mondjila naasho sha puka. Oshitya shOshigreka osho sha tolokwa “eliudo” mOmbiibeli otashi ti lelalela “okulishiiva mwene.” Ngeenge eliudo letu otali longo nawa, ohali tu kwafele tu likonakone kutya otwa tya ngahelipi. Otali dulu oku tu kwafela tu shiive omadiladilo nomaliudo etu olela. Otali dulu oku tu wilika tu longe ouwa noku tu londwela tuha longe owii. Otali dulu oku tu kwafela tu kale twa hafa ngeenge twa ninga etokolo li li pandunge ile oku tu pa oushima ngeenge twa ninga etokolo lihe li pandunge. — Tala omafatululo oitya pexulilo lembo, oshitwa 5.

4, 5. (a) Oshike sha ningwa po eshi Adam naEva inava pwilikina keliudo lavo? (b) Oihopaenenwa imwe yomOmbiibeli ilipi tai ulike nghee eliudo hali longo?

⁴ Keshe umwe womufye ota dulu okuhoolola okupwilikina keliudo laye ile okuhapwilikina kulo. Adam naEva  ova hoolola okuhapwilikina keliudo lavo, naasho oshe va twala menyono. Konima eshi va nyona, ova li ve udite etimba, ashike kava li vali tava dulu okuninga po sha molwaashi inava dulika kuKalunga. (Genesis 3:7, 8) Nokuli nonande aveshe ova li ve na eliudo la wanenena nove shii kutya osha puka okuhadulika kuKalunga, ova hoolola okulipwililikila eliudo lavo.

⁵ Mepingafano naasho, ovanhu vahapu inava wanenena ova li va pwilikina keliudo lavo. Job okwa tula po oshihopaenenwa shiwa mwaasho. Molwaashi okwa li a ninga omatokolo e li pandunge, okwa dula okutya: “Eliudo lange itali vele nge ombedi nande efiku limwe lomokukala kwange.” (Job 27:6) Ashike David okwa li e lipwililikila eliudo laye pomhito imwe ndele ta kala ina dulika kuJehova. Konima yaasho, okwa li e udite etimba neenghono, nomolwaasho a ti kutya omutima waye owa li we “mu vela ombedi.” (1 Samuel 24:5) Osho otashi ulike kutya eliudo laDavid ola li tali mu lombwele kutya osho a ninga osha puka. Okupwilikina keliudo laye osha li she mu kwafela aha endulule epuko laye.

6. Omolwashike hatu dulu okutya eliudo letu olo oshali ya dja kuKalunga?

⁶ Nokuli novanhu ovo vehe shii Jehova luhapu ohava kala ve shii kutya ope na oinima oyo i li mondjila naayo ya puka. Ombiibeli oya ti: ‘Omadiladilo avo otaa hepaululilafana noku va pa oushima ile oku va popila.’ (Ovaroma 2:14, 15) Pashihopaenenwa, ovanhu vahapu ove shii kutya osha puka okudipaa ile okuvaka. Osho otashi ulike kutya ohava pwilikine keliudo lavo, olo Jehova a shitila muvo, nohali ve linyengifa va yoolole osho shi li mondjila naasho sha puka. Ohava dulika yo komafinamhango aKalunga, ile keeshili da fimana odo e tu pa opo tu ninge omatokolo e li pandunge monghalamwenyo.

7. Omolwashike omafimbo amwe eliudo letu tali dulu okukala la puka?

 ⁷ Ashike eliudo letu omafimbo amwe otali dulu okukala la puka. Pashihopaenenwa, otali dulu okunwefwa mo komadiladilo nokomaliudo etu inaa wanenena, notali dulu oku tu twala mepuko. Omunhu ita dulu okukala e na eliudo liwa nopehe na okuninga po sha. (Genesis 39:1, 2, 7-12) Ola pumbwa okudeulwa. Opo Jehova e tu kwafele, ohe tu pe omhepo yaye iyapuki nosho yo omafinamhango oo e li mOmbiibeli. (Ovaroma 9:1) Natu ka konakoneni nghee hatu dulu okudeula eliudo letu.

8. (a) Ongahelipi omaliudo etu taa dulu okunwefa mo eliudo letu? (b) Otu na okulipula shike fimbo inatu ninga etokolo lonhumba?

⁸ Ovanhu vamwe ohava diladila kutya okupwilikina keliudo lavo otashi ti ashike okuninga osho ve udite. Otava diladila kutya otava dulu okuninga keshe osho va hala shimha ashike ve shi hafela. Ashike omaliudo etu inaa wanenena, notaa dulu oku tu pukifa. Omaliudo etu otaa dulu okunwefa mo neenghono eliudo letu. Ombiibeli oya ti: “Omutima woovene ou nomakoto u dule ashishe nowa nyonauka. Olyelye ta dulu oku u shiiva?” (Jeremia 17:9) Onghee hano, oshi na oupu tu hovele okudiladila kutya oshinima shonhumba oshi li mondjila nonande osha puka. Pashihopaenenwa, fimbo Paulus a li ina ninga Omukriste, okwa li ha hepeke nai oshiwana shaKalunga nokwa li a itavela kutya osho ta ningi oshi li mondjila. Okwa li e wete e na eliudo liwa. Ashike lwanima okwa ka tya: “Omutokoli wange oye Omwene.” (1 Ovakorinto 4:4; Oilonga 23:1; 2 Timoteus 1:3) Eshi Paulus a li e lihonga nghee Jehova a li a tala ko osho a li ta ningi, okwa mona kutya okwa pumbwa okuninga omalunduluko. Hano osha yela kutya, fimbo inatu ninga oshinima shonhumba, otwa pumbwa  okulipula kutya: ‘Jehova okwa hala ndi ninge shike?’

9. Okutila Kalunga osha hala okutya ngahelipi?

⁹ Ngeenge ou hole omunhu wonhumba, iho kala wa hala oku mu nyemateka. Molwaashi otu hole Jehova, inatu hala okuninga sha osho tashi mu nyematifa. Otu na okukala twa tila neenghono okunyematifa Jehova. Nehemia okwe tu tulila po oshihopaenenwa mwaasho. Kali a longifa nai ondodo yaye e li ngoloneya opo e liyambapaleke. Omolwashike mbela? Okwa ti kutya “omolwetilo lokutila Kalunga.” (Nehemia 5:15) Nehemia kali a hala okuninga sha osho tashi nyemateke Jehova. Ngaashi Nehemia, nafye otwa tila okunyemateka Jehova mokuninga sha sha puka. Ohatu dulu okulihonga mOmbiibeli osho tu na okuninga opo tu hafife Jehova. — Tala omafatululo oitya pexulilo lembo, oshitwa 6.

10, 11. Omafinamhango Ombiibeli elipi taa dulu oku tu kwafela tu ninge omatokolo e li pandunge e na sha noikunwa yoalkoholi?

¹⁰ Pashihopaenenwa, Omukriste otashi dulika a pumbwa okutokola ngeenge na nwe oikunwa yoalkoholi ile hasho. Omafinamhango elipi tae ke mu kwafela a ninge etokolo li li pandunge? Apa otapa landula amwe omuo: Ombiibeli inai tokola okunwa oikunwa yoalkoholi. Ponhele yaasho, oya popya nokuli kutya omaviinyu oo oshali ya dja kuKalunga. (Epsalme 104:14, 15) Ashike Jesus okwa lombwela ovashikuli vaye vaha ‘kolwe.’ (Lukas 21:34) Natango, Paulus okwa lombwela Ovakriste va henuke ‘oufukulume woivilo noukolwe.’ (Ovaroma 13:13) Okwa ti kutya eengholwe itadi ka “fyuulula ouhamba waKalunga.” — 1 Ovakorinto 6:9, 10.

¹¹ Omukriste otashi dulika e lipule kutya: ‘Oikunwa yoalkoholi oya fimana shi fike peni kwaame? Mbela onde i pumbwa  opo ndi kale nda fuwa? Mbela onda pumbwa okunwa oikunwa yoalkoholi opo ndi kale ndi na omukumo? Mbela ohandi dulu ngoo okulikotola kutya nandi nwe shi fike peni nolungapi? * Mbela ohandi dulu ngoo okuhafela pamwe nookaume kange nonande kape na oikunwa yoalkoholi?’ Ohatu dulu okupula Jehova e tu kwafele tu ninge omatokolo e li pandunge. (Lesha Epsalme 139:23, 24.) Kungaho, ohatu deula eliudo letu li kale hali dulika komafinamhango Ombiibeli. Ashike osho osha kwatela mo shihapu, ngaashi hatu ke shi mona.

12, 13. Omolwashike tashi dulika eliudo letu li kale la yooloka ko keliudo lavamwe? Otu na okuninga po shike ngeenge omaliudo etu okwa yoolokafana?

¹² Omaliudo etu okwa yoolokafana. Eliudo loye otashi dulika li ku pitike u ninge oshinima shonhumba, ofimbo lavamwe itali va pitike. Pashihopaenenwa, otashi dulika u tokole okunwa oikunwa yoalkoholi, ofimbo umwe ta tokola kutya ita nu. Omolwashike ovanhu vavali tava dulu okukala ve na omataleko a yoolokafana shi na sha naasho?

¹³ Omaliudo omunhu luhapu ohaa nwefwa mo komudingonoko omo a kulila, kunghee oukwaneumbo wavo wa li wa tala ko oshinima shonhumba, koimoniwa yaye monghalamwenyo nosho yo koinima imwe vali. Ngeenge tashi uya poikunwa yoalkoholi, otashi dulika omunhu oo a li iha dulu okulipangela ngeenge tashi uya pokunwa a tokole kutya ita nu nandenande. (1 Eehamba 8:38, 39) Ngeenge owa pe umwe oikunwa yoalkoholi ndele ta anye, mbela oto ke linyenga ngahelipi? Mbela oto ka kala we mu  handukila? Mbela oto ke mu kondjifa? Mbela oto ke mu pula e ku lombwele kutya omolwashike ina hala okunwa? Hasho, molwaashi owa fimaneka eliudo laye.

14, 15. Onghalo ilipi ya li ya holoka po pefimbo laPaulus? Paulus okwa li a yandja omayele mawa elipi?

¹⁴ Pefimbo lomuyapostoli Paulus, opa li pa holoka onghalo oyo ya li ya ulika nghee ovanhu tava dulu okukala nomaliudo a yoolokafana. Pashihopaenenwa, ombelela imwe oyo ya li hai landifwa pomalandifilo oya li hai kala ya longifwa melongelokalunga loipupulu noya yambelwa oikalunga. (1 Ovakorinto 10:25) Ashike Paulus kali e wete sha puka okulanda nokulya ombelela oyo. Okwa li e wete kutya oikulya aishe oya dja kuJehova. Ndele ovamwatate vamwe ovo va li hava longele oikalunga monakudiwa ova li ve na etaleko la yooloka ko kulaye. Ova li ve wete kutya osha puka okulya ombelela oyo. Mbela Paulus okwa li a tomhafana ta ti: ‘Itashi piyaaneke eliudo lange. Ondi na oufemba wokulya osho nda hala’?

¹⁵ Paulus ka li a tomhafana ngaho nandenande. Okwa li e wete kutya omaliudo ovamwaxe okwa fimanenena, nomolwaasho a li a tokola okweefa po omaufemba aye amwe. Paulus okwa ti kutya inatu ‘liwapalela fye vene.’ Okwa ti yo vali: “Osheshi naKristus yo ine liwapalela Ye mwene.” (Ovaroma 15:1, 3) Ngaashi Jesus, Paulus naye okwa li a pitifa komesho ouwa wavamwe. — Lesha 1 Ovakorinto 8:13; 10:23, 24, 31-33.

16. Omolwashike tuhe na okutokola omumwatate ngeenge eliudo laye le mu pitika a ninge oshinima shonhumba?

¹⁶ Ndele mbela otu na okuninga po shike ngeenge omunhu wonhumba okwa ningi oshinima shonhumba omolweliudo laye osho tu wete sha fa sha puka? Otwa pumbwa okukala twa lungama neenghono tuhe mu kembaule notuha komangele kutya ofye tu li mondjila ofimbo ye a  puka. (Lesha Ovaroma 14:10.) Jehova okwe tu pa eliudo opo tu litokole fye vene, ndele haku tokola vakwetu. (Mateus 7:1) Inatu hala nande omatokolo oo hatu ningi pauhandimwe a etife etukauko meongalo. Ponhele yaasho, ohatu kendabala okuxumifa komesho ohole noukumwe. — Ovaroma 14:19.

17. Oshike sha ningilwa eliudo lovanhu vamwe?

¹⁷ Omuyapostoli Petrus okwa ti: ‘Kaleni mu na eliudo liwa.’ (1 Petrus 3:16) Shinyikifa oluhodi, ngeenge ovanhu  ihava dulika komafinamhango aJehova, eliudo lavo ihali kala vali tali va londwele. Paulus okwa ti kutya eliudo la tya ngaho ola ‘xwikwa noshixwikifo.’ (1 Timoteus 4:2) Mbela owa pile nai pomhito imwe? Ngeenge osho, oshipa shoye osha ninga oshivadi ndele ngeenge to kumu po ihapa kala pe na omaliudo. Ngeenge omunhu ota twikile okuninga oinima ya puka, eliudo laye otali dulu okukala la fa la ‘xwikwa noshixwikifo’ ndele mokweendela ko kwefimbo tali kala ihali mu londwele vali.

18, 19. (a) Okukala tu udite ondjo ile twa fya ohoni otaku tu hongo shike? (b) Ohatu ka ninga po shike ngeenge otu udite ondjo omolwomanyono oo twe livela ombedi kuo?

¹⁸ Ngeenge tu udite ondjo, eliudo letu otashi dulika li kale tali tu lombwele kutya otwa ninga sha sha puka. Osho otashi dulu oku tu kwafela tu mone kutya otwa ninga shike  sha puka notu shi efe po. Otwa hala okulihonga komapuko etu opo tuhe a endulule. Pashihopaenenwa, nonande ohamba David oya li ya nyona, eliudo layo ole i linyengifa i livele ombedi. Okwa li a tonda osho a li a ninga nokwa li a tokola okudulika kuJehova monakwiiwa. Oshimoniwa shaye oshe mu linyengifa a popye kutya Jehova oku na ‘onghedi iwa nokuyadi ekufilo.’ — Epsalme 51:1-19; 86:5; tala omafatululo oitya pexulilo lembo, oshitwa 7.

¹⁹ Konima ngeenge omunhu e livele ombedi omolwenyono laye, otashi dulika a kale e udite natango ondjo. Okukala u udite ondjo otaku dulu okunyemateka omunhu noku mu ningifa a kale e udite ehe na oshilonga. Ngeenge osho ho kala u udite ngaho omafimbo amwe, dimbuluka kutya ito dulu okulundulula  osho sha ningwa monakudiwa. Kutya nee owa li u shii kutya osho wa ninga osha puka ile kwa li u shi shii, Jehova okwe ku dimina po filufilu. Paife owa koshoka koshipala shaJehova nou shii kutya oto longo osho sha yuka. Otashi dulika omutima woye u kale tau ku hokololifa natango, ashike Ombiibeli oya ti: “Kalunga Oye e dule omutima wetu.” (Lesha 1 Johannes 3:19, 20.) Osho osha hala kutya ohole yaye nediminepo laye oli dule kokule omaliudo etu okukala tu udite ondjo ile twa fya ohoni. Oto dulu okukala noushili kutya Jehova okwe ku dimina po. Ngeenge omunhu okwa dimine kutya Jehova okwe mu dimina po, ota ka kala e na eliudo li udite ombili nota ka kala a hafa eshi te mu longele. — 1 Ovakorinto 6:11; Ovaheberi 10:22.

20, 21. (a) Embo eli ola nuninwa oku ku kwafela u ninge shike? (b) Jehova okwe tu pa emanguluko lashike? Otu na oku li longifa ngahelipi?

²⁰ Embo eli ola nuninwa oku ku kwafela u deule eliudo loye opo li dule oku ku londwela noku ku amena momafiku aa madjuu axuuninwa. Otali ku kwafele yo u tule moilonga omafinamhango Ombiibeli meenghalo da yoolokafana monghalamwenyo yoye. Ashike embo eli itali tu pe omusholondodo weemhango daasho tu na okuninga monghalo keshe. Ohatu dulika ‘komhango yaKristus,’ oyo ya kanghamena komafinamhango aKalunga. (Ovagalati 6:2) Ihatu ningi oinima ya puka owina ndele hatu lipopile kutya kape na omhango kondadalunde oyo ya popya shi na sha naasho. (2 Ovakorinto 4:1, 2; Ovaheberi 4:13; 1 Petrus 2:16) Ponhele yaasho, ohatu longifa emanguluko letu opo tu ulike kutya otu hole Jehova.

²¹ Ngeenge otwa dilonga komafinamhango Ombiibeli noku a tula moilonga, kungaho ohatu ‘iki okutongola ouwa nowii’ nokukala hatu diladila ngaashi Jehova. (Ovaheberi 5:14) Oshidjemo, eliudo letu otali ka kala la deulwa opo li dule oku tu wilika monghalamwenyo yetu noku tu kwafela tu likaleke mohole yaKalunga.