1-3. Onghalo ya nyika oshipango ilipi Jesus a li a taalela nokwa li e linyenga ngahelipi?

 POMHITO imwe, ongudu inene yovahangakeni oya li tai kongo Jesus opo i mu kwate po. Mongudu oyo omwa li ovakwaita novanhu ovo va li ve na omaonga needibo. Ongudu oyo ya li ya pangelela Jesus omhangela oya li tai ende momilaulu momapandavanda aJerusalem noya li ya tauluka efilu laKidron ya yuka kOmhunda yEemono. Nonande omwedi owa li wa tokeka, ova li ve na eenyika neelamba. Mbela ova li tava minikile mondjila yavo molwaashi kwa li ku na oilemo ya uvika omwedi? Ile ova li tava diladila kutya Jesus okwa li ta ka kala a hondama momilaulu? Nonande katu shii kutya omolwashike va li va humbata eenyika neelamba, ovo va li tava diladila kutya Jesus ota ka kala a nyika ouvaya otashi ulike kutya kava li ve mu shii nawa.

² Jesus okwa li e shii kutya oku li pokuya moshiponga. Ndele nande ongaho, ka li a ya onhapo; okwa kala ashike e va teelela. Ongudu yovahangakeni oyo ya li i kwetelwe komesho kuJudas, oo a li nale kaume kaJesus omulineekelwa, oya li ya ehena popepi naye. Judas okwa kengelela owina Jesus, oo a li omwene waye nale, e mu ulikila ovatondi vaye moku mu popifa noihelele noku mu xupita. Ndele nande ongaho, Jesus ka li e na oumbada washa. Okwa enda a yuka komesho yongudu oyo ndele te va pula ta ti: “Olyelye tamu mu kongo?” Ove mu nyamukula tava ti: “Jesus Omunasaret.”

³ Ovanhu vahapu ngeno otava kala va tila ngeenge ova hangika kongudu yovahangakeni ya homata ya tya ngaho. Otashi dulika ongudu oyo ya li yo ya teelela Jesus naye a kale a tila. Ashike Jesus ka li a kwatwa koumbada, ina faduka po noina popya nokuli oipupulu opo ngeno e lipopile. Ndele ponhele yaasho okwa ti ashike: “Aame ou.” Okwa li a kumwifa ovanhu molwaashi okwa li a ngungila nokwa li e na ouladi. Ovanhu ovo ova li va shuna shanimanima ndele tava wile poshi nokuli. — Johannes 18:1-6; Mateus 26:45-50; Markus 14:41-46.

4-6. (a) Omona waKalunga okwa faafanifwa nashike, nomolwashike? (b) Jesus okwa li a ulika ouladi meenghedi nhatu dilipi?

 ⁴ Oshike sha li sha kwafela Jesus a kale a ngungila noku na elipangelo eshi a li moupyakadi oo munene? Ouladi. Ouladi oo oukwatya umwe womomaukwatya oo omuwiliki keshe a pumbwa filufilu, nokape na omunhu e na oukwatya oo e dule Jesus. Metukulwa la tetekela, otwe lihonga nghee Jesus a li omulininipiki. Nomolwaasho, osha yuka eshi ta ifanwa “Odjona.” (Johannes 1:29) Ndele Jesus okwa li yo a ifanwa nedinafimaneko limwe vali omolwouladi waye. Ombibeli oya popya shi na sha nOmona waKalunga ya ti: “Tala, onghoshi yomepata laJuda.” — Ehololo 5:5.

⁵ Luhapu onghoshi ohai longifwa okuulika koukwatya wouladi. Owa shakenene ngoo nale nonghoshi ya kula yondume? Ngeenge osho, otashi dulika pa li pe na oluumbo omo mwa idililwa oshilyani osho. Oshimoniwa sha tya ngaho oshitilifa yo. Ngeenge owa tale koshishitwa osho shinene noshinaenghono sho nasho tashi ku tale nee she ku yukilila, otashi ku ningifa u diladile kutya kape na oshinima tashi fadukifa po onghoshi. Ombibeli oya popya shi na sha nayo ya ti: “Onghoshi, omuladi womoilyani, yo itai shunine nande sha [“itai shuna monima nande okusha,” NW].” (Omayeletumbulo 30:30) Ouladi waJesus nao osho u li ngaho.

⁶ Natu ka kundafaneni shi na sha nanghee Jesus a li a ulika ouladi wa fa wonghoshi meenghedi dopatatu: okwa li a popila oshili, okwa li a xumifa komesho ouyuki nokwa li a taalela omapataneko nouladi. Ohatu ka mona yo kutya atusheni kutya nee otu na eyombamo paushitwe ile hasho, ohatu dulu okuhopaenena Jesus mokukala ovaladi.

7-9. (a) Oshike sha li sha ningwa po eshi Jesus a li e na omido 12, nomolwashike onghalo ya tya ngaho tashi dulika i kale tai monika ya fa itilifi kwoove? (b) Jesus okwa li a ulika ngahelipi ouladi eshi a li ta popi novahongi motembeli?

⁷ Luhapu ohashi pula ouladi opo omunhu a popile oshili mounyuni ou tau pangelwa kuSatana, ‘xe yoipupulu.’ (Johannes 8:44; 14:30) Jesus okwa li e na ouladi nokuli nofimbo a li omunyasha. Eshi a li e na omido 12, okwa li a fiwa muJerusalem kovadali  vaye konima yoshivilo shOpaasa. Maria naJosef ova kala tava kongo omonamati oo oule womafiku atatu, nova li va lyalyakana eshi va li vehe mu wete. Lwanima, ove ke mu hanga motembeli. Mbela okwa li ta ningi shike motembeli? Ombibeli oya ti kutya okwa li “omutumba mokati kovalongindjovo noku va pwilikina noku va pula.” (Lukas 2:41-50 Natu ka taleni onghalo omo eenghundafana odo da li tadi ningwa.

⁸ Ovanandjokonona vamwe ova popya kutya ovawiliki vamwe vomalongelokalunga ovo va tumbala ova li hava fyaala motembeli konima yoivilo, nova li hava hongele ovanhu mongulu yonhumba oyo ya li potembeli. Ovanhu ova li hava kala omutumba peemhadi davo tava pwilikine nokupula omapulo. Ovahongi ovo ova li ovahongwanhu. Ova li ve shii nawa Omhango yaMoses nosho yo eemhango dopanhu da kitakana neenghulunghedi dovanhu odo da enda tadi hapupala momukokomoko womido. Mbela ngeno oto ka kala u udite ngahelipi, ngeno oove wa li omutumba mokati kavo? Mbela ngeno oto kala wa tila? Oshi li paushitwe okukala wa tila. Mbela ngeno owa kala u udite ngahelipi naunene tuu ngeno owa li u na omido 12? Ovanyasha vahapu ove na eehoni. (Jeremia 1:6) Vamwe ohava kendabala neenghono opo va henuke ovahongi vaha yandje elitulemo kuvo; ovanyasha va tya ngaho ohava kala va tila okuulikwa va popye sha, va pewe elitulemo le likalekelwa, va fifwe ohoni ile va shekwe.

⁹ Jesus omo a li omutumba mokati kovahongwanhu ovo nokwa li te va pula omapulo omoule ehe na oumbada washa. Ndele okwa li yo a ninga shihapu shihe fi ashike osho. Ombibeli oya ti: “Aveshe ovo ve ka uda ova kuminwa eendunge dako nomanyamukulo ako.” (Lukas 2:47) Ombibeli inai tu lombwela kutya okwa li a popya shike pomhito oyo, ndele ohatu dulu okukala noushili kutya ina xumifa komesho oipupulu oyo ya li ya lengwa kovawiliki ovo vomalongelokalunga. (1 Petrus 2:22) Jesus okwa li a popila oshili yEendjovo daKalunga, naavo va li tava pwilikine ova li va kumwa eshi okamatyona komido 12 ta ka popi ke na eshiivo lomoule noke na ouladi.

10. Ovakriste ovanyasha kunena ohava hopaenene ngahelipi ouladi waJesus?

¹⁰ Kunena, ovanyasha vahapu Ovakriste ohava shikula oshikoti  shaJesus. Ashike vo inava wanenena ngaashi omunyasha Jesus a li a wanenena. Ndele ngaashi Jesus, ihava teelele va ninge ovakulunhu opo va popile oshili. Ngeenge ve li kofikola ile momidingonoko omo hava di, ohava pula ovanhu omapulo nelungi, tava pwilikine kuvo noku va lombwela oshili nefimaneko. (1 Petrus 3:15) Ovanyasha va tya ngaho ohava kwafele ovanafikola vakwao, ovahongi nosho yo ovashiinda shavo va ninge ovashikuli vaKristus. Ouladi wavo ihau hafifa tuu Jehova! Eendjovo daye otadi faafanifa ovanyasha va tya ngaho nomume molwaashi ohava talaleke ngaashi omume, ohava hafifa novahapu yo. — Epsalme 110:3.

11, 12. Ongahelipi Jesus a li a popila oshili nouladi eshi a ninga omukulunhu?

¹¹ Eshi Jesus a ninga omukulunhu, okwa kala natango ha popile oshili nouladi lwoikando. Eshi a hovela oukalele waye, okwa shakeneka eshongo olo vahapu tashi dulika ve li tale ko la kwata moiti neenghono. Jesus okwa li a kondjifa Satana, omutondi waJehova omunaenghono nokwa nyika oshiponga e dule ovatondi aveshe, nonande pefimbo opo Jesus okwa li ashike omunhu wombelela nohonde ndele ke fi omweengeli omukulunhu omunaenghono. Okwa kondjifa Satana nokwe mu tomha eshi a li ta kendabala okulongifa nai omushangwa wonhumba. Hauxuninwa, Jesus okwa lombwela Satana, ta popi nouladi a ti: “Dja po, Satana.” — Mateus 4:2-11.

¹² Jesus okwa li a ulika kutya elalakano loukalele waye ola li lashike mokupopila Eendjovo daXe eshi vamwe va li tava kendabala oku di pengifa ile oku di longifa papuko. Pefimbo opo, ovanhu kava li ovanashili moinima yopalongelokalunga ngaashi ashike shi li kunena. Jesus okwa li a lombwela ovawiliki vomalongelokalunga vopefimbo laye a ti: “[Ohamu] dimi po eendjovo daKalunga konghulunghedi yeni mwe i dika.” (Markus 7:13) Nonande ovawiliki ovo ova li va lengwa neenghono kovanhu, Jesus okwa li e va ula ehe na oumbada kutya vo ovakwatiketi ovapofi novanaihelele. * (Mateus 23:13, 16) Ongahelipi hatu dulu okuhopaenena  oshihopaenenwa shaJesus osho shouladi?

13. Otwa pumbwa okudimbuluka shike eshi hatu hopaenene Jesus, ndele nande ongaho otu na oufembanghenda ulipi?

¹³ Natu dimbulukeni kutya ihatu dulu okumona osho shi li momitima dovanhu ngaashi Jesus nokatu na oufemba wokutokola. Ndele ohatu dulu okuhopaenena ouladi waye wokupopila oshili. Pashihopaenenwa, ohatu ka efa ouyelele wetu wopamhepo u minikila mounyuni ou u li momilaulu omolwoipupulu yaSatana mokunyaneka pomutenya oipupulu yomalongelokalunga oyo hai hongwa luhapu kombinga yaKalunga nosho yo Eendjovo daye. (Mateus 5:14; Ehololo 12:9, 10) Ohatu ka kwafela yo ovanhu va manguluke ko komahongo oipupulu oo hae va tilifa neenghono notae va imbi va kale nekwatafano liwa naKalunga. Otu na omhito ye likalekelwa yokuwanifilwa eudaneko laJesus olo tali ti: ‘Oshili otai mu mangulula.’ — Johannes 8:32.

14, 15. (a) Omonghedi imwe ilipi Jesus a yelifa nawa kutya “ouyuki” oshike? (b) Jesus okwa li a ulika kutya ke na oikala yonhondo ilipi eshi a li a popya nomukainhu Omusamaria?

¹⁴ Ombibeli oya xunganeka kutya Messias ota ka yelifila oiwana kutya “ouyuki” oshike. (Mateus 12:18, yelekanifa OB-1954; Jesaja 42:1) Jesus okwa li a hovela okuninga ngaho fimbo a li kombada yedu. Okwa li ha ungaunga novanhu pauyuki nokuhe na onhondo, te shi ningi lela nouladi. Pashihopaenenwa, ka li a tambula ko oikala yonhondo nondudi ihe li pamishangwa oyo ya li i niwe kovanhu vopefimbo olo.

 ¹⁵ Eshi Jesus a li ta popi nomukainhu Omusamaria pondungu yaSikar, ovahongwa vaye ova li va kumwa. Omolwashike mbela? Pefimbo olo, Ovajuda ova li ve tonde neenghono Ovasamaria, noutondwe oo owa li wa hovela nalenale fimbo Jesus ine uya kombada yedu. (Esra 4:4) Kakele kaasho, oorabbi vamwe ova li va xwaxwameka ovanhu va kale ve na etaleko lii li na sha novakainhu. Opa li eemhango doorabbi, odo da li da dilika ovalumenhu vaha popye novakainhu; ova li nokuli va popya kutya ovakainhu inava wana okuhongwa Omhango yaKalunga, neemhango da tya ngaho lwanima oda li da shangwa. Ovakainhu vOmusamaria ova li va talika ko kutya inava koshoka. Jesus ka li e na outondwe wa tya ngaho, ndele ponhele yaasho, okwa li a honga moipafi omukainhu Omusamaria (oo a li e na onghedi yokukalamwenyo inai koshoka), nokwa li nokuli e mu lihololela kutya oye Messias. — Johannes 4:5-27.

16. Omolwashike Ovakriste va pumbwa okukala ve na ouladi opo va dule okukala vehe na oikala yonhondo oyo i niwe kovanhu vahapu?

¹⁶ Mbela owa endafana ngoo nale novanhu ovo ve na onhondo neenghono? Otashi dulika va ninge omashendjo oo taa ulike kutya inava fimaneka ovanhu vomuhoko ile voshiwana shonhumba, va popile mowii ovanhu voukashike kookanhu wa yooloka ko kuwavo ile va dina ovo ve na onghalo yopamaxupilo ile yopanghalafano ya yooloka ko kuyavo. Ovashikuli vaKristus ihava kala va panda outondwe wa tya ngaho, nohava kendabala noudiinini okuxulifa po oikala yonhondo keshe oyo oi li momitima davo. (Oilonga 10:34) Keshe umwe womufye okwa pumbwa okukulika oukwatya wouladi opo aha kale e na onhondo.

17. Eenghatu dilipi Jesus a li a katuka motembeli, nomolwashike?

¹⁷ Ouladi owa ningifa Jesus a xumife komesho oukoshoki wopamhepo mokati koshiwana shaKalunga nosho yo elongelokalunga la koshoka. Pehovelo loukalele waye, okwa li a ya motembeli muJerusalem nokwa li a kumwa eshi a mona ovashingifi novakumaani voimaliwa tava ngeshefele motembeli. Okwa li a handuka ehandu li li pauyuki nokwa taataa mo ovalumenhu ovo ovanalwisho va dje mo noinima yavo. (Johannes 2:13-17) Okwa li yo a katuka onghatu ya faafana lwopexulilo loukalele waye. (Markus 11:15-18) Eenghatu da tya ngaho oda li de mu ningifa a kale a tondika  neenghono, ndele nande ongaho ka li a ongaonga oku va katukila onghatu. Omolwashike mbela? Okudja kounona waye, okwa kala ha ifana otembeli eumbo laXe nokwa li ha kala metwokumwe naasho. (Lukas 2:49) Eshi ovalumenhu ovo va li tava nyateke elongelokalunga la koshoka olo la li hali ningilwa motembeli oyo, Jesus okwa li e shi tala ko shi li okuhenouyuki oko ita dulu okulididimikila. Onghee hano, ouladi waye owa li we mu linyengifa a yukife oinima oyo.

18. Ongahelipi Ovakriste kunena tava dulu okuulika ouladi ngeenge tashi uya pokukaleka eongalo la koshoka?

¹⁸ Ovashikuli vaKristus navo kunena ohave lipula neenghono noukoshoki wopamhepo woshiwana shaKalunga nosho yo nelongelokalunga la koshoka. Ngeenge ova mono kutya Omukriste mukwao okwa nyona enyono la kwata moiti, ihave lipwililikile onghalo ya tya ngaho. Ohava popi nouladi nomunhu oo nokushilipaleka kutya ovakulunhuongalo ova shiivifilwa kombinga yoshinima osho. (1 Ovakorinto 1:11) Ovakulunhuongalo otava dulu okukwafela ovo tava yahama pamhepo notava dulu yo okukatuka eenghatu opo va kaleke po oukoshoki weedi daJehova. — Jakob 5:14, 15.

19, 20. (a) Okuhenouyuki kulipi kwa li kwa duka pefimbo laJesus, neshongo lilipi Jesus a li a taalela? (b) Omolwashike ovashikuli vaKristus hava anye okukufa ombinga moinima yopapolitika nosho yo melongifo leenghono, nondjabi ilipi va mona omolwokuhenombinga kwavo?

¹⁹ Ndele mbela otu na okufika pexulifodiladilo kutya Jesus okwa li a kondjifa okuhenouyuki akushe oko kwa li taku ningwa mounyuni aushe? Oshoshili kutya okwa li a dingililwa kokuhenouyuki. Pashihopaenenwa, oshilongo shavo osha li tashi pangelwa kepangelo ekwailongo. Ovaroma, ovo va li ve na etangakwaita linene, ova li hava hepeke Ovajuda, have va pula oifendela ihapu neenghono, nova li nokuli hava i moshipala omalipyakidilo avo opalongelokalunga. Nomolwaasho itashi kumwifa eshi ovanhu vahapu va li va hala Jesus a kufe ombinga moinima yopapolotika yopefimbo laye. (Johannes 6:14, 15) Ndele pomhito oyo okwa li yo a ulika ouladi.

²⁰ Jesus okwa li a yelifa kutya Ouhamba waye kau fi oshitukulwa shounyuni ou. Okupitila moshihopaenenwa shaye, okwa deula ovashikuli vaye vaha kufe ombinga moinima yopapolitika,  ndele va kale tava yandje elitulemo kokuudifa onghundana iwa yOuhamba waKalunga. (Johannes 17:16; 18:36) Okwe va honga oshilihongomwa sha denga mbada shi na sha nokuhenombinga eshi ongudu yovahangakeni ya li ye uya oku mu kwata po. Petrus okwa li a katuka onghatu meendelelo, a pweya mo diva eongamukonda laye nokuteta ko okutwi kwomulumenhu umwe. Oshi na oupu u kale wa panda onghatu oyo Petrus a li a katuka. Otashi dulika sha li tashi monika shi li pauyuki okulongifa eenghono pomhito oyo, molwaashi onguloshi oyo Omona waKalunga ehe na ondjo okwa li a ponokelwa. Ndele Jesus okwa li a tulila po ovashikuli vaye vokombada yedu omufikamhango oo ve na okushikula fiyo okunena eshi a ti: “Shunifa mo eongamukonda loye moshilaleko shalo, osheshi aveshe ava tava kwata keongamukonda, otava fi keongamukonda.” (Mateus 26:51-54) Osha li tashi pula ouladi opo ovashikuli vaKristus va kale ovanambili, nosho shi li ngaho yo nokunena. Omolwokuhenombinga kwasho kwopaKriste, oshiwana shaKalunga kunena oshi na ondjokonona iwa ngeenge tashi uya poita ihapu oyo hai luwa kunena, omadipao manene, oikonga yokuponokela vamwe nosho yo oilonga ikwao i na sha nelongifo leenghono. Ondjokonona ya tya ngaho iwa oi li ondjabi youladi wavo.

21, 22. (a) Jesus okwa li a pewa ekwafo lilipi fimbo ina ya meyeleko linenenene? (b) Jesus okwa li a ulika ngahelipi ouladi fiyo omefyo?

²¹ Omona waJehova okwa li e shii nale kutya ota ka patanekwa neenghono kombada yedu. (Jesaja 50:4-7) Ovatondi vaJesus ova li hava kala va hala oku mu dipaa, nohauxuuninwa ngaashi sha hokololwa moutendo vopehovelo letukulwa eli, ova li ve mu kwata po nelalakano loku mu dipaifa. Ongahelipi Jesus a li a ulika ouladi eshi a li a taalela omaupyakadi oo? Jesus okwa li ta ningi shike ofimbo ongudu yovahangakeni inai mu kwata po? Okwa li ta ilikana kuJehova a mana mo. Jehova okwa li a ninga po shike? Ombibeli oya popya kutya Jesus ‘okwa udika.’ (Ovaheberi 5:7) Jehova okwa li a tuma omweengeli okudja meulu a ka pameke Omona waye omuladi. — Lukas 22:42, 43.

 ²² Diva konima eshi Jesus a pamekwa, okwa lombwela ovayapostoli vaye a ti: “Fikameni, tu yeni.” (Mateus 26:46) Eendjovo odo itadi ulike tuu kutya Jesus okwa li omuladi! Jesus okwa ti “tu yeni” molwaashi okwa li e shii kutya ota ka pula ongudu yovahangakeni i efe ookaume kaye. Okwa li yo e shii kutya ookaume kaye ovo otave ke mu fiya po nokuya onhapo nokwa li e shii kutya ota ka taalela eyeleko linenenene oye aeke. Okwa li a tokolwa shihe li pauyuki e li oye aeke, a shekwa, a hepekwa nokufya efyo liudifa omwenyo munyenye. Meenghalo adishe odo, okwa li a ulika ouladi.

23. Yelifa kutya omolwashike taku dulu okutiwa kutya eshi Jesus a li a taalela onghalo ya nyika oshiponga notai pula omwenyo itashi ti kutya ka li e na ko nasha nomwenyo waye.

²³ Mbela Jesus ka li e na ko nasha nomwenyo waye? Ahowe; okukala omuladi itashi ti okukala uhe na ko nasha nomwenyo woye.  Jesus okwa li a honga ovashikuli vaye va kale va lungama, va henuke nelungi oiponga opo va dule okutwikila okulonga ehalo laKalunga. (Mateus 4:12; 10:16) Ndele pomhito oyo, Jesus okwa li e shii kutya ita dulu okuhenuka oshiponga osho. Okwa li e shii kutya onghalo oyo oya kwatela mo okulonga ehalo laKalunga. Jesus okwa li a tokola toko okukanyatela oudiinini waye. Onghee hano, okwa li ashike e na okweefa a pite meyeleko olo.

24. Omolwashike hatu dulu okukala noushili kutya ohatu dulu okuulika ouladi ngeenge twa taalela eyeleko keshe olo tali dulu okuholoka po?

²⁴ Peemhito dihapu, ovashikuli vaKristus ova kala tava shikula oshikoti shOmwene wavo nouladi. Vahapu vomuvo ova shekwa, va hepekwa, va kwatwa po, va tulwa meedolongo nova dipawa nokuli, ndele nande ongaho ova kala ovaladi. Ovanhu ovo inava wanenena ohava hange peni ouladi wa tya ngaho? Ouladi wa tya ngaho kau fi ashike oukwatya oo u li muvo. Ovashikuli vaJesus navo ohava kwafelwa kuKalunga ngaashi ashike ye a li a kwafelwa. (Ovafilippi 4:13, NW) Onghee hano, ino kala wa tila kutya oshike tashi ke ku ningilwa monakwiiwa. Kala wa tokola toko okukanyatela oudiinini woye, na Jehova ote ke ku pa ouladi oo wa pumbwa. Kala yo ho pamekwa koshihopaenenwa shOmuwiliki wetu, Jesus, oo a ti: “Kaleni [mwa nyatipala, NW], Ame onda finda ounyuni.” — Johannes 16:33.