جەر پلانەتامىز امان قالا ما؟
تۇشى سۋ
سۋسىز، اسىرەسە تۇشى سۋسىز، جەر بەتىندە تىرشىلىك بولماس ەدى. نەگىزى، ٴتىرى نارسەنىڭ باسىم بولىگى سۋدان تۇرادى. وزەندەر مەن كولدەردىڭ، سۋلى باتپاقتى جەرلەر مەن جەراستى سۋلارىنىڭ ارقاسىندا ادامدار مەن جانۋارلار سۋ ىشەدى جانە ەگىندىكتەر سۋارىلادى.
تۇشى سۋعا قاۋىپ ٴتونىپ تۇر
پلانەتامىزدىڭ باسىم بولىگىن سۋ الىپ جاتىر. الايدا دۇنيەجۇزىلىك مەتەورولوگيالىق ۇيىمنىڭ مالىمدەۋىنشە، «جەر بەتىندەگى سۋدىڭ تەك 5،0 پايىزى عانا تۇتىنۋعا جارامدى ٵرى قولجەتىمدى». تۇشى سۋدىڭ بۇل از مولشەرى جەر بەتىندەگى تىرشىلىك ٷشىن جەتكىلىكتى. الايدا ونىڭ كوپ بولىگى لاستانۋدا، يا بولماسا سۇرانىستىڭ ارتۋىنان جانە كليماتتىڭ وزگەرۋىنەن مۇلدەم قولجەتىمسىز بولىپ بارادى. مامانداردىڭ پايىمداۋىنشا، 30-جىلدىڭ ىشىندە 5 ميلليارد ادام اۋىزسۋعا ٴزارۋ بولىپ قالۋى مۇمكىن.
پلانەتامىز ٶز-ٶزىن ەمدەي الادى
جەر پلانەتامىزداعى تابيعي پروسەستەر سۋ كوزدەرىنىڭ مۇلدەم جوق بولىپ كەتۋىنە جول بەرمەيدى. ونىڭ ۇستىنە، توپىراق، سۋ استىنداعى تىرشىلىك، ٴتىپتى كۇن ساۋلەسى — ٴبارى بىرىگىپ سۋدى تازارتىپ وتىرادى. قازىر پلانەتامىزدىڭ ٶز-ٶزىن ساقتاي الاتىن قۇدىرەتى بار ەكەنىنىڭ كەيبىر دالەلدەرىن قاراستىرايىق.
-
توپىراق سۋدى زياندى زاتتاردان تازارتا الادى. سۋلى-باتپاقتى جەرلەردە وسەتىن كەيبىر وسىمدىكتەر ازوتتى، فوسفوردى جانە پەستيسيدتەردى وزدەرىنە ٴسىڭىرىپ الادى.
-
عالىمدار تابيعاتتا سۋ ٶز-ٶزىن قالاي تازارتاتىنىن انىقتادى. زياندى قالدىقتار سۋمەن بىرگە ارالاسىپ كەتكەن سوڭ، باكتەريالار ولاردى ىدىراتىپ وتىرادى.
-
تۇشى سۋدا مەكەندەيتىن مولليۋسكالار مەن ميديالار بىرنەشە كۇننىڭ ىشىندە-اق سۋدى حيميالىق ۋلى زاتتاردان تازارتا الادى. ٴتىپتى مۇنى سۋدى تازارتاتىن نىسانداردان دا كۇشتىرەك ىستەي الاتىن كورىنەدى.
-
ٴبىزدىڭ پلانەتا ۇزدىكسىز جۇرەتىن سۋ اينالىمىنىڭ ارقاسىندا سۋدى ساقتاي الادى. وسى جانە تابيعاتتاعى باسقا دا پروسەستەردىڭ كومەگىمەن سۋ اتموسفەرادان شىعىپ تا، مۇلدەم جوق بولىپ تا كەتپەيدى.
جاسالىپ جاتقان شارالار
كولىكتىڭ ماي اعىپ تۇرعان جەرىن جوندەسەك جانە ۋلى زاتتاردان دۇرىس جولمەن ارىلساق، تۇشى سۋ كوزدەرىن تازا ساقتايمىز
ماماندار سۋدى قولدان كەلگەنشە ۇنەمدەۋگە شاقىرىپ جاتىر. سۋدى لاستانۋدان ساقتاۋ ٷشىن، ولار كولىكتىڭ ماي اعاتىن جەرىن بىردەن جوندەۋگە، ٴدارى-دارمەكتەردى دارەتحاناعا تاستاماۋعا جانە ۋلى زاتتاردى قۇبىرعا اعىزباۋعا كەڭەس بەرەدى.
ينجەنەرلەر تۇزدى سۋدى تۇزدان تازارتاتىن نەبىر ادىستەر ويلاپ تابۋدا. سونداعى ماقسات — تۇشى سۋدى بارىنشا كوبەيتۋ.
الايدا بۇل قام-قارەكەتتىڭ ٴبارى جەتكىلىكسىز. ويتكەنى تۇزدى سۋدى تۇزدان تازارتۋعا وتە كوپ قاراجات، وتە كوپ ەنەرگيا كەتەدى. اۋىزسۋدى قورعاۋعا قاتىستى 2021-جىلعى ەسەبىندە بۇۇ بىلاي دەپ مالىمدەدى: «اۋىزسۋدى قولجەتىمدى ەتۋ ٷشىن، بۇكىل جەر شارى بولىپ، بۇرىنعىدان ەكى ەسە كوپ كۇش جۇمساۋىمىز قاجەت».
ۇمىتتەنۋگە سەبەپ بار.كيەلى جازبالاردىڭ ايتارى
«قۇداي... سۋ تامشىلارىن جوعارى كوتەرەدى، ولار سۇزگىدەن ٶتىپ، جاڭبىر مەن تۇمانعا اينالادى. ال بۇلتتار ولاردى جەرگە توگىپ، ادامزاتتىڭ ۇستىنەن سەبەلەتەدى» (ٵيۇپ 36:26—28).
جەر پلانەتامىزداعى سۋدى ساقتاۋ ٷشىن قۇداي تابيعات اينالىمدارىن جاراتتى (ۋاعىزداۋشى 1:7).
ويلانىپ كورىڭىز: جاراتۋشى قۇداي پلانەتامىزداعى تۇشى سۋ تازارىپ تۇراتىنداي ەتىپ جاساسا، دەمەك، ادام قولىمەن لاستانعان سۋلاردى قالپىنا كەلتىرۋگە ونىڭ قالاۋى دا، قاۋقارى دا جەتەدى ەمەس پە؟! 15-بەتتەگى «قۇداي پلانەتامىز امان قالادى دەپ ۋادە ەتەدى» دەگەن ماقالانى قاراڭىز.
