14-تاراۋ
شىنشىلدىقتى شىن ٴسۇيىڭىز
«بارلىق جاعدايدا ادال ٴجۇرىپ-تۇرعىمىز كەلەدى» (ەۆرەيلەرگە 13:18).
1، 2. شىنشىل بولۋعا بارىنشا تىرىسىپ جاتقانىمىزدى كورگەندە، ەحوبا قانداي سەزىمدە بولادى؟
ٴبىر وقۋشى ساباقتان كەلە جاتىپ، جەردەن اقشاعا تولى ٵميان تاۋىپ الادى. ول ەندى نە ىستەمەك؟ سول ٵمياندى وزىندە قالدىرسا بولار ەدى، ٴبىراق ول ٵمياندى يەسىنە قايتارىپ بەرەدى. اناسى بالاسىنىڭ نە ىستەگەنىن ەستىگەندە، كەۋدەسىن ماقتانىش سەزىمى كەرنەيدى.
2 بالالارى شىنشىل بولىپ جاتسا، اتا-انا ٷشىن بۇدان اسقان باقىت بار ما؟! كوكتەگى اكەمىز ەحوبا «شىندىقتىڭ قۇدايى» بولعاندىقتان، ٴبىزدىڭ شىنشىلدىعىمىز ونى شەكسىز باقىتقا بولەيدى (ٴزابۇر 31:5، سىلتەمە). ٴبىز وعان ۇنامدى بولىپ، «بارلىق جاعدايدا ادال ٴجۇرىپ-تۇرعىمىز كەلەدى» (ەۆرەيلەرگە 13:18). ولاي بولسا، شىنشىلدىعىمىز سىنعا الىناتىن ٶمىردىڭ ٴتورت سالاسىن قاراستىرىپ كورەيىك. سول سىننان سۇرىنبەي وتسەك، ارتىنان قانداي باتالار كورەتىنىمىزدى دە ٴسوز ەتەمىز.
وزىڭىزبەن شىنشىل بولىڭىز
3—5. ا) ٶزىمىزدى قالاي الداۋىمىز مۇمكىن؟ ٵ) ٶز-وزىمىزبەن شىنشىل بولۋعا نە كومەكتەسەدى؟
3 وزگەمەن شىنشىل بولۋ ٷشىن، ادام ٴبىرىنشى كەزەكتە ٶز-وزىمەن شىنشىل بولۋ كەرەك. بۇل وڭاي ەمەس، ارينە. ٴبىرىنشى عاسىردا لاۋديكي قاۋىمىنداعى باۋىرلاستار قۇدايدىڭ كوڭىلىنەن شىعىپ ٴجۇرمىز دەپ ٶز-وزدەرىن الداعان (ايان 3:17). ٴبىز دە ٶزىمىزدىڭ قانداي ادام ەكەنىمىز تۋرالى جاڭساق ويلاپ، ٶز-ٶزىمىزدى الداۋىمىز مۇمكىن.
4 يسانىڭ شاكىرتى جاقىپ بىلاي دەگەن: «كىم ٶزىن قۇدايعا دۇرىس عيبادات ەتىپ ٴجۇرمىن دەپ ساناپ، ٴبىراق ٴتىلىن جۇگەندەمەسە، ٶز-ٶزىن الداپ ٴجۇر. ونىڭ عيباداتى ەش پايداسىز» (جاقىپ 1:26). جاقسى ىستەر جاساپ جۇرسەك، قۇداي دورەكى سوزدەر ايتقانىمىزعا، تىستەپ سويلەگەنىمىزگە يا وتىرىك ايتقانىمىزعا كوز جۇما سالادى دەپ ٶزىمىزدى الداۋىمىز مۇمكىن. ٶز-وزىمىزگە الدانىپ قالماۋعا نە كومەكتەسەدى؟
5 ايناعا قاراعان كەزدە ٴبىز سىرت كەلبەتىمىزدى كورەمىز. ال كيەلى كىتاپ وقىعاندا، ىشكى دۇنيەمىزدى كورە الامىز. كيەلى كىتاپتىڭ كومەگىمەن ٶزىمىزدىڭ كۇشتى جاقتارىمىز بەن ٵلسىز جاقتارىمىزدى بىلەمىز. نە ويلايتىنىمىزعا، نە ىستەپ، نە سويلەيتىنىمىزگە قاتىستى قانداي وزگەرىس جاساۋ كەرەكتىگىن تۇسىنەمىز (جاقىپ 1:23—25 وقىڭىز). الايدا ەشقانداي كەمشىلىگىم جوق دەپ ويلاساق، جاقسى جاققا وزگەرۋ ٷشىن كەرەكتى وزگەرىستەردى جاساي المايمىز. سوندىقتان وزىمىزگە شىن باعا بەرۋ ٷشىن كيەلى كىتاپقا ٷڭىلۋىمىز كەرەك (ەرەميانىڭ زارى 3:40؛ حاگەي 1:5). دۇعا دا ٶزىمىزدىڭ شىنايى بەينەمىزدى كورە بىلۋگە كومەكتەسەدى. ەحوبادان ٴبىزدى تەكسەرىپ، كەمشىلىكتەرىمىزدى بايقاۋعا كومەكتەسۋىن سۇراساق، وسال تۇستارىمىزدى تۇزەي الامىز (ٴزابۇر 139:23، 24). ٴبىر نارسەنى ۇمىتپايىق، «ەحوبا ارامزا ادامنان جەركەنەدى، شىنشىل اداممەن جاقىن دوس بولادى» (ناقىل سوزدەر 3:32).
وتباسىندا شىنشىل بولىڭىز
6. نەگە ەرلى-زايىپتىلار ٴبىر-بىرىمەن شىنشىل بولۋلارى كەرەك؟
6 وتباسىندا شىنشىلدىقتىڭ ورنى بولەك. كۇيەۋى مەن ايەلى ٴبىر-بىرىنەن ەشتەڭەنى جاسىرماسا، ۋايىمسىز ٶمىر كەشىپ، ٴبىر-بىرىنە تولىقتاي سەنىم ارتاتىن بولادى. الايدا نەكەدە شىنشىلدىقتىڭ ىرگەسى قالاي سوگىلۋى مۇمكىن؟ مىسالى، نەكەدەگى ادام بىرەۋگە قىرىنداسا نەمەسە پورنوگرافيا كورسە يا بولماسا بىرەۋمەن جاسىرىن تۇردە رومانتيكالىق قارىم-قاتىناس دامىتىپ جۇرسە، شىنشىلدىقتىڭ ىرگەسى سوگىلەدى. ٴزابۇر جىرشىسىنىڭ نە دەگەنىنە دەن قويىڭىزشى: «وتىرىكشىلەرمەن ارالاسپايمىن، ەكىجۇزدىلەردەن دە ٶزىمدى اۋلاق ۇستايمىن» (ٴزابۇر 26:4). ٴتىپتى بىرەۋ جايىندا ازعىن ويلارعا بەرىلۋ — جارىڭىزبەن شىنشىل بولماعانىڭىزدىڭ بەلگىسى. بۇل نەكەگە كەسىرىن تيگىزەدى.
نەكەڭىزگە كەسىرى تيەتىن كەز كەلگەن نارسەدەن ويلانباستان باس تارتىڭىز
7، 8. بالالاردى شىنشىلدىققا باۋلۋعا كيەلى كىتاپ قالاي كومەكتەسەدى؟
7 بالالار دا شىنشىل بولۋدى ۇيرەنۋ كەرەك. اتا-انالار كيەلى كىتاپتىڭ كومەگىمەن ولاردى شىنشىلدىققا باۋلىپ، بۇل قاسيەتتىڭ ماڭىزدىلىعىن ۇيرەتە الادى. مىسالى، كيەلى كىتاپتا شىنشىلدىقتان اتتاپ كەتكەن ادامداردىڭ وقيعالارى بار: ۇرلىققا بارعان احان، اقشانى يەمدەنۋ ٷشىن وتىرىك ايتقان گەحەزي، اقشا ۇرلاپ، كەيىن يسانى 30 كۇمىس تيىنعا ساتىپ كەتكەن ياھۋدا (ەشۋا 6:17—19؛ 7:11—25؛ پاتشالار 2-جازبا 5:14—16، 20—27؛ ماتاي 26:14، 15؛ جوحان 12:6).
8 شىنشىلدىقتى ومىرلەرىندە بيىك ۇستاعان ادامدار دا كيەلى كىتاپتا كوپتەپ كەزدەسەدى: ۇلدارىنان تابىلعان اقشانى يەسىنە قايتارۋدى سۇراعان جاقىپ، قۇدايعا بەرگەن سەرتىندە تۇرعان ەفتا مەن ونىڭ قىزى، قيىن ساتتە دە شىنشىلدىعىنان اينىماعان يسا (مۇسانىڭ 1-جازباسى 43:12؛ بيلەر 11:30—40؛ جوحان 18:3—11). وسى وقيعالارعا قاراپ بالالار شىنشىلدىقتىڭ شىن قادىرىن تۇسىنەدى.
9. اتا-اناسىنىڭ شىنشىلدىعى بالاعا قالاي اسەر ەتەدى؟
9 اتا-انالاردىڭ كيەلى كىتاپتاعى مىنا پرينسيپتەن ۇيرەنەرى كوپ: «قالايشا وزگەنى ۇيرەتە تۇرا، ٶزىڭدى ۇيرەتپەيسىڭ؟ «ۇرلاما» دەپ ۋاعىزداي تۇرا، نەگە ٶزىڭ ۇرلايسىڭ؟» (ريمدىكتەرگە 2:21). اتا-اناسىنىڭ ٴسوزى باسقا، ٸسى باسقا بولسا، بالالار مۇنى بىردەن بايقاپ قويادى. بالامىزعا «شىنشىل بول» دەپ ٶزىمىز شىنشىلدىقتان شەت جۇرسەك، ولار نە ىستەرىن بىلمەي قالۋى مۇمكىن. اتا-اناسىنىڭ ٴتىپتى ۇساق-تۇيەك وتىرىك ايتقانىن بايقاپ قالسا، بالالار تۋرا سونى قايتالاۋى ابدەن مۇمكىن (لۇقا 16:10 وقىڭىز). ال اتا-اناسىنىڭ شىنشىل ەكەنىن كورىپ وسكەن بالا بولاشاقتا ٶزى دە شىنشىل اتا-انا بولادى (ناقىل سوزدەر 22:6؛ ەفەستىكتەرگە 6:4).
قاۋىمدا شىنشىل بولىڭىز
10. باۋىرلاستارمەن سويلەسكەندە، قالاي شىنشىل بولا الامىز؟
10 باۋىرلاستارمەن دە شىنشىل بولعانىمىز ٴجون. كادىمگى اڭگىمەمىزدىڭ وسەككە، ٴتىپتى جالاعا اينالىپ كەتۋى وپ-وڭاي. راس-وتىرىگىن بىلمەي جاتىپ، ەستىگەنىمىزدى ايتا بەرسەك، جالعان اقپارات تاراتىپ جىبەرۋىمىز مۇمكىن. بۇدان گورى «اۋزىمىزعا يە بولعانىمىز» جاقسى ەمەس پە؟! (ناقىل سوزدەر 10:19). شىنشىل بولۋ دەگەن ويىمىزدى، بىلگەنىمىزدى يا ەستىگەنىمىزدى مىندەتتى تۇردە ايتۋ كەرەك دەگەندى بىلدىرمەيدى. ٴتىپتى ايتقالى تۇرعانىمىز شىندىق بولسا دا، ول بىرەۋدىڭ جەكە شارۋاسى بولۋى مۇمكىن. نەمەسە ونى باسقا بىرەۋگە ايتۋ سۇيىسپەنشىلىككە جاتپاۋى مۇمكىن، ٴتىپتى ايتۋدىڭ قاجەتى جوق مالىمەت شىعار (سالونيكالىقتارعا 1-حات 4:11). ٴبىراق كەيبىرەۋلەر: «مەن جاي شىندىقتى ايتتىم عوي»،— دەپ اقتالار. الايدا ٴبىز قۇدايدىڭ حالقى بولعاندىقتان، ٴسوزىمىز جاعىمدى دا مەيىرىمدى بولۋ كەرەك (قولوستىقتارعا 4:6 وقىڭىز).
11، 12. ا) كۇنا جاساعان ادام وتىرىك ايتسا، جاعدايىن قالاي ۋشىقتىرۋى مۇمكىن؟ ٵ) دوسىمىزدىڭ اۋىر كۇنا جاساعانىن بىلسەك، قانداي ويدان اۋلاق بولامىز جانە نەگە؟ ب) ەحوبانىڭ ۇيىمىندا قالاي شىنشىل بولا الامىز؟
11 ەحوبا اقساقالدارعا قاۋىمعا قامقور بولۋدى جۇكتەگەن. اقساقالدارعا بىزگە كومەكتەسۋ وڭاي بولۋ ٷشىن ولارمەن شىنشىل بولۋىمىز كەرەك. بۇل نەگە ماڭىزدى؟ ٴسىز اۋىرىپ، دارىگەرگە بارساڭىز، وعان قاي جەرىڭىز اۋىراتىنىن جارتىلاي ايتىپ، قالعانىن جاسىرىپ قالار ما ەدىڭىز؟ سولاي ەتسەڭىز، ول سىزگە كومەكتەسە المايدى عوي. تۋرا سول سياقتى، ٴبىز قانداي دا ٴبىر ۇلكەن قاتەلىك جاساپ قويساق، شىندىقتى جاسىرىپ قالماۋىمىز كەرەك. اقساقالدارعا بارىپ، ٴبارىن بۇكپەسىز ايتىپ بەرۋىمىز قاجەت (ٴزابۇر 12:2؛ ەلشىلەردىڭ ىستەرى 5:1—11). ال ەندى باسقا جاعدايدى الايىق. دوسىڭىزدىڭ اۋىر كۇنا جاساعانىن ٴبىلىپ قويدىڭىز دەلىك (مۇسانىڭ 3-جازباسى 5:1). مۇندايدا «ناعىز دوس بولسام، مەن دوسىمنىڭ قۇپياسىن اشپايمىن» دەپ ويلايسىز با؟ جوق الدە وعان كومەك بەرۋگە، ەحوبامەن قارىم-قاتىناسىن قالپىنا كەلتىرىپ، نىعايتۋعا اقساقالدار جاۋاپتى ەكەنىن ەستە ۇستايسىز با؟ (ەۆرەيلەرگە 13:17؛ جاقىپ 5:14، 15).
12 ٴبىز ەحوبانىڭ ۇيىمىن الداۋدان دا اۋلاق بولۋىمىز كەرەك. مىسالى، قىزمەت ەسەبىن تاپسىرعاندا، ٸزاشارلىققا نە باسقا دا قىزمەتكە قاتىستى ٶتىنىش قاعازىن تولتىرعاندا، شىنشىل بولعانىمىز ماڭىزدى (ناقىل سوزدەر 6:16—19 وقىڭىز).
13. باۋىرلاستارمەن بىرگە جۇمىس ىستەگەندە، قالاي شىنشىل بولا الامىز؟
13 ماسىحشىلەر ىسكەرلىك ماسەلەلەرىن عيبادات ىستەرىمەن ارالاستىرماۋ كەرەك. مىسالى، ٴبىز پاتشالىق سارايىندا نە قىزمەتتە جۇرگەندە جەكە ىسكەرلىك ماسەلەمەن اينالىسپايمىز. سونداي-اق باۋىرلاستاردان پايدا كورۋدى كوزدەمەيمىز. قاراماعىڭىزدا باۋىرلاستار جۇمىس ىستەسە، ولارعا كەلىسكەن اقشانى ۋاقىتىلى تولەڭىز. ولاردى زاڭ بويىنشا بەرىلۋى ٴتيىس جەڭىلدىكتەردەن ايىرماڭىز. بۇعان مەديسينالىق ساقتاندىرۋ، تولەنەتىن ەڭبەك دەمالىسى دا كىرۋى مۇمكىن (تىموتەگە 1-حات 5:18؛ جاقىپ 5:1—4). ال، كەرىسىنشە، باۋىرلاستىڭ قول استىندا جۇمىس ىستەسەڭىز، ول سىزگە ەرەكشە قارايدى دەپ كۇتپەڭىز (ەفەستىكتەرگە 6:5—8). كەلىسىم بويىنشا قانشا ساعات جۇمىس ىستەۋ تالاپ ەتىلسە، سونشا ساعات ىستەڭىز، اقشا تولەنىپ جاتقاندىقتان، ٶز مىندەتىڭىزدى ادال اتقارىڭىز (سالونيكالىقتارعا 2-حات 3:10).
14. باۋىرلاستار ورتاق بيزنەس اشپاس بۇرىن نە ىستەۋ كەرەك؟
14 ٴبىر باۋىرلاسپەن بىرگە ورتاق بيزنەس اشۋدى شەشسەڭىز شە؟ بۇل ٸس نەسيە الۋدى نەمەسە قارجى قۇيۋدى قاجەت ەتەتىن شىعار. كيەلى كىتاپتا وسىنداي جاعدايدا وتە پايدالى بولاتىن ٴبىر پرينسيپ بار: ٴبارىن جازىپ قويىڭىز! ەرەميا جەر تەلىمىن ساتىپ العاندا، كەلىسىمشارتتىڭ ەكى داناسىن جاساتىپ، بىرەۋىنە كۋاگەرلەردىڭ قولىن قويدىرعان. كەيىن ەكى قۇجاتتى دا ساقتاپ قويعان (ەرەميا 32:9—14؛ مۇسانىڭ 1-جازباسى 23:16—20 تارماقتاردى دا قاراڭىز). كەيبىرەۋلەر جازباشا كەلىسىمشارت جازدىرسام، باۋىرلاسىما سەنبەيتىندەي كورىنىپ قالامىن دەپ ويلاۋى مۇمكىن. ٴبىراق وسىنداي كەلىسىمشارتتار كوپتەگەن تۇسىنىسپەۋشىلىكتەردىڭ، كوڭىلقالۋشىلىق پەن كەلىسپەۋشىلىكتەردىڭ الدىن الادى. مىنانى ۇمىتپاڭىز: ٴتىپتى ىسكەرلىك ماسەلەلەردە قاۋىمنىڭ بىرلىگى بارىنەن جوعارى تۇرۋ كەرەك (قورىنتتىقتارعا 1-حات 6:1—8؛ 30-تۇسىندىرمەنى قاراڭىز).
جالعان الەمدە شىنشىل بولىڭىز
15. ەحوبا ساۋدا-ساتتىقتا كەزدەسەتىن الداۋ-ارباۋشىلىققا قالاي قارايدى؟
15 ٴبىز بارىمەن، ەحوباعا قىزمەت ەتپەيتىن ادامدارمەن دە شىنشىل بولۋىمىز كەرەك. ەحوبا ٷشىن شىنشىل بولعانىمىز اسا ماڭىزدى. «جالعان تارازى ەحوباعا جەركەنىشتى، ال تۋرا كىرتاس وعان ۇنامدى» (ناقىل سوزدەر 11:1؛ 20:10، 23). ەجەلدە ساۋدا-ساتتىقتا تارازى كەڭىنەن قولدانىلعان. كەيبىر ساۋداگەرلەر ساتىپ الۋشىلاردى الداپ، كەلىسكەن مولشەردەن از بەرگەن، يا بولماسا تيىستىسىنەن كوپ اقشا العان. بۇگىنگى كۇنى دە الداپ-ارباۋ كەڭ تارالعان. ەحوبا سول كەزدە وتىرىكتى قالاي جەك كورسە، قازىر دە تۋرا سولاي جەك كورەدى.
16، 17. قانداي جاعدايلاردا شىنشىلدىقتان اتتاماۋىمىز كەرەك؟
16 ٴبارىمىز دە شىنشىلدىقتان اتتاپ، وتىرىك ايتۋعا ازعىرىلاتىن جاعدايلارعا كەزىگىپ جاتامىز. مىسالى، جۇمىسقا تۇرعان كەزدە، مەملەكەتتىك قۇجاتتاردى تولتىرعاندا، يا بولماسا مەكتەپتە ەمتيحان تاپسىرعاندا. كوپشىلىك وتىرىك ايتۋدىڭ، اسىرا سىلتەپ سويلەۋدىڭ، يا بولماسا ادامنىڭ باسقا ماعىنانى ٴتۇسىنۋىن كوزدەپ، ەكىۇشتى سويلەۋدىڭ ەش جاماندىعى جوق دەپ ويلايدى. ارينە، ٴبىز بۇعان تاڭعالمايمىز. ويتكەنى كيەلى كىتاپتا وسى دۇنيەنىڭ سوڭىندا «ادامدار تەك قارا باسىن ويلايتىن، اقشاقۇمار... جاقسىلىقتى جەك كورەتىن» بولادى دەلىنگەن (تىموتەگە 2-حات 3:1—5).
17 كەيدە شىندىقتى شىن سۇيەتىندەر ەمەس، وتىرىكتىڭ ورمەگىن ورەتىندەر وركەندەپ جاتقانداي كورىنۋى مۇمكىن (ٴزابۇر 73:1—8). ماسىحشىلەر شىنشىلدىقتارى ٷشىن جۇمىستارىنان ايىرىلىپ، اقشالارى كەسىلىپ، يا بولماسا ارىپتەستەرىنە جەككورىنىشتى بولۋى مۇمكىن. الايدا شىنشىلدىقتىڭ قارىمتاسى مىندەتتى تۇردە قايتادى. قالاي؟
شىنشىلدىقتىڭ شىنايى جەمىسى
18. جاقساتتى بولۋ نەسىمەن باعالى؟
18 شىنشىل، ادال، سەنىمدى ادام دەگەن اتقا يە بولۋ — ۇلكەن ابىروي. مۇنداي ادامدار بۇگىندە ساۋساقپەن ساناپ الارلىقتاي. شىنشىل دەگەن ابىرويلى اتقا يە بولۋ ٶز قولىمىزدا (ميحا 7:2). ارينە، كەيبىرەۋلەر ٴسىزدى تۇسىنبەي، كۇلكى ەتىپ، اقىماقتاي كورۋى مۇمكىن. الايدا ٴسىز سياقتى شىنشىلدىققا جانى قۇمار، جالعاندىققا قانى قاس ادامداردى باعالايتىندار دا تابىلادى. الەم بويىنشا ەحوبا كۋاگەرلەرى شىنشىلدىقتارىمەن تانىلعان. كەيبىر ادامدار وسى ٷشىن كۋاگەرلەردى عانا جۇمىسقا الادى. بىرەۋلەردىڭ وتىرىكتەرى اشىلىپ، جۇمىستان بوساتىلىپ جاتقاندا، كۋاگەرلەر شىنشىلدىقتارى ٷشىن جۇمىس ورىندارىن ساقتاپ جاتادى.
ەڭبەكقورلىعىڭىز ەحوبانى داڭقتاسىن
19. شىنشىلدىعىمىز ەحوبامەن دوستىعىمىزعا قالاي اسەر ەتەدى؟
19 بارلىق جاعدايدا شىنشىلدىقتىڭ شىراعىن سوندىرمەي جۇرسەك، ارىمىز تازا، جانىمىز تىنىش بولادى. سوندا پاۋىل سياقتى: «ار-ۇجدانىمىز تازا ەكەنىنە سەنىمدىمىز»،— دەپ ايتۋدان قىمسىنبايمىز (ەۆرەيلەرگە 13:18). ال ەڭ ماڭىزدىسى، كوكتەگى اكەمىز ەحوبا بارلىق جاعدايدا ادال جۇرگەنىمىزدى نازارىنان تىس قالدىرماي، جوعارى باعالايتىن بولادى (ٴزابۇر 15:1، 2؛ ناقىل سوزدەر 22:1 وقىڭىز).
