1. Бүгінде көп адам Киелі кітапқа неліктен сенбейді?

 АДАМДАРДЫҢ бүгінде барар жері, басар тауы қалмаған. Кімге сенерлерін де білмейді, өйткені олар бедел тұтқан үкімет басылары, ғалымдар мен кәсіпкерлердің бәрі бірдей халықтың қамын шындап ойламайды. Жұрт өзін мәсіхшіміз дейтін дінбасыларына да сенуден қалған, сондықтан олардың қолындағы Киелі кітапқа да сын көзбен қарайды.

2. Зәбүр 119:160-қа сай, бізде қандай сенімділік болу керек?

² Алайда біз, Ехобаның қызметшілері, мынаған нық сенімдіміз: Ехоба — “шындықтың Құдайы”, әрі ол бізге тек жақсылық тілейді (Зәб. 31:5 сілт.; Ишая 48:17). Сондай-ақ біз Киелі кітапта жазылған сөздерге де сенеміз, өйткені Құдайдың Сөзі — “түптамырымен шындық” b (Зәбүр 119:160 оқыңыз). Киелі кітапты зерттеуші бір ғалым былай деп өте орынды айтқан: “Құдайдың аузынан шыққан әрбір сөзі — ақиқат, айтқандарының бәрі бұлжымай іске асады. Құдай халқы бұған кәміл сенімді, өйткені олар сол сөзді айтқан Құдайдың өзіне сенімді”.

3. Бұл мақалада не жайлы қарастырамыз?

³ Ендеше, Құдай Сөзінің ақиқат екеніне қалай басқалардың да көзін жеткізе аламыз? Негізі, Киелі кітапқа сенуге болатынына үш себеп бар. Олар: Киелі кітаптың туралығы, пайғамбарлықтардың орындалуы және Киелі кітаптың адамды өзгерте алатын күші. Қазір осы үшеуіне жеке-жеке тоқталайық.

4. Киелі кітаптың өзгермей жеткеніне кейбір адамдар неге сенбейді?

⁴ Ехоба Құдай Киелі кітапты өзінің 40 шақты адал қызметшісіне жаздырған. Алайда сол түпнұсқа жазбалардың ешқайсысы біздің күнімізге дейін жетпеген, тек көшірмелерінің көшірмелері ғана сақталған. Сондықтан да кейбір адамдар түпнұсқадағы мәтіннің біздің кезімізге дейін қаз-қалпында жеткеніне күмәнданады. Ендеше, Киелі кітаптың еш өзгермей, тура жеткеніне қалай көз жеткізе аламыз?

5. Еврей жазбаларының көшірмесі қалай жасалған? (Мұқабадағы суретті қараңыз.)

⁵ Киелі рухымен жаздырған мәліметті сақтап қалу үшін Ехоба Жазбаларды көшіріп отыруды бұйырған. Мысалы, Исраил патшаларының міндетіне Заңның көшірмесін жасау кірген. Ал леуіліктер Заңды халыққа үйретіп отыруға тағайындалған (Мұс. 5-ж. 17:18; 31:24—26; Нех. 8:7). Кейіннен Исраил халқы Бабылдан оралған соң, арнайы білікті көшірмешілер Еврей жазбаларының көшірмесін көптеп жасай бастады (Езра 7:6 сілт.). Олар өз істерін мұқият атқарған. Барлығын дәлме-дәл көшіргендеріне сенімді болу үшін, олар сөздерді ғана емес, тіпті әріптеріне дейін санай бастаған. Дегенмен кемелсіздіктің кесірінен кетіп қалған майда-шүйде қателіктер болған. Бірақ бір мәтіннің бірталай көшірмесі болғандықтан, оның қай жерінде қате кеткенін тауып алуға болады. Қалай дейсіз ғой?

6. Киелі кітаптың көшірмелерінде кеткен қателерді қалай анықтауға болады?

⁶ Ғалымдар Киелі кітаптың көшірмелерінің қай жерінде қандай қате кеткенін анықтаудың тиімді жолын тапты. Бұл қандай әдіс екенін түсіну үшін бір мысал келтірейік. Бір парақ мәтінді 100 адам қолмен көшіріп шықты делік. Бірақ біреуі болмашы қате жіберіп қояды. Ал ол қатені анықтаудың бір жолы — оны қалған 99 көшірмемен салыстырып шығу. Сол сияқты, ғалымдар Киелі кітаптың көптеген қолжазбаларын салыстыра отырып, қай жерде қандай сөз түсіп қалғанын, қандай қате кеткенін анықтай алады.

7. Көшірмешілердің тура көшіргеніне қандай дәлел бар?

⁷ Ал енді, көшірмешілер өз жұмыстарын қаншалықты мұқият атқарғанына тоқталайық. Мысалы, б. з. 1008-1009 жылдары жасалған Ленинград кодексін алайық. Ол Еврей жазбаларының ең көне әрі толық қолжазбасы саналады. Бірақ бертін келе одан 1000 жылдай бұрын жазылған көптеген қолжазбалар мен олардың үзінділері табылды. Мүмкін, кейбірі: “1000 жыл бойы көшіріліп-көшіріліп, түпнұсқа мәтіннен түк қалмаған шығар”,— деп ойлар. Бірақ ғалымдар Ленинград кодексі мен одан ертерек жазылған әлгі қолжазбаларды салыстыра келе не анықтады? Кейбір сөздерде кішігірім өзгешеліктер болмаса, олардың мазмұны мұрты бұзылмай сақталған.

8. Грек жазбаларының көшірмелерін ежелгі басқа еңбектердің көшірмелерімен салыстырғанда не байқалған?

⁸ Еврей жазбаларының көшірмешілерінің жолын қуып, ертедегі мәсіхшілер Грек жазбаларын да тура солай көшірген. Олар ондағы 27 кітапты мұқият көшіріп шығып, уағыз ісінде және қауым кездесулерінде қолданған. Бір ғалым Грек жазбаларының көшірмелерін сол уақытта жасалған басқа еңбектердің көшірмелерімен салыстырып көрген соң: “Грек жазбаларының көшірмелері басқа кітаптардың  көшірмелерінен көбірек әрі мәтіні де көп жағдайда толық сақталған”,— деп түйіндеді. “Жаңа өсиет анатомиясы” кітабында былай делінеді: “Грек жазбаларының қазіргі сапалы аудармасын оқып отырған адам автордың әуел бастағы ойларын оқып отырғанына сенімді бола алады” (“Anatomy of the New Testament”).

9. Ишая 40:8-ден Киелі кітаптың хабарына қатысты не білеміз?

⁹ Көргеніміздей, ғасырлар бойы көшірмешілер көз майын тауысып, Киелі кітапты сақтап қалған c. Соның арқасында бүгінде біз Киелі кітаптың тура көшірмесін оқып зерттей аламыз. Әрине, түптеп келгенде, адамзатқа арналған хабарының қаз-қалпында жетуін қамдаған — Ехобаның өзі (Ишая 40:8 оқыңыз). Десе де кейбір адамдар: “Киелі кітап бүгінге дейін сақталса сақталған шығар, бірақ оның Құдай Сөзі екенін кім біліпті?!”— деуі мүмкін. Ендеше, Киелі кітаптың Құдайдың рухымен жазылғанына бірнеше дәлел қарастырайық.

10. Қандай пайғамбарлықтың орындалуы Петірдің 2-хаты 1:21-ді растайды? (Суретті қараңыз.)

¹⁰ Киелі кітапта жүзеге асқан пайғамбарлықтар өте көп. Олардың ішінде жазылғаннан кейін жүздеген жылдар өте орындалғандары да бар. Бұл пайғамбарлықтардың жүзеге асқанын тарих та растайды. Мысалы, ежелгі Бабыл қаласының құлауы жайлы пайғамбарлықты алайық. Б. з.б. VIII ғасырда Ишая пайғамбар ұлы да қуатты Бабыл қаласын жаулары басып алатынын киелі рухтың жетелеуімен жазып кеткен. Ол тіпті қаланы кім және қалай басып алатынына дейін айтқан (Ишая 44:27—45:2). Ишая Бабыл қаласының жермен-жексен болып, құлатүзге айналатынын да айтқан (Ишая 13:19, 20). Шынымен-ақ, б. з. б. 539 жылы Кир патша бастаған мидиялықтар мен парсылар Бабылды жаулап алды. Осылай кезінде дүркіреп тұрған қала күйреп, үйіндіге айналды. Әлбетте, Ишая алдын ала айтқан сөздер дәлме-дәл орындалмай қоймас еді, өйткені бұл да, Киелі кітаптағы пайғамбарлықтардың бәрі де Ехобадан келген!  (Петірдің 2-хаты 1:21 оқыңыз; “Мәңгі бақи өмірдің рақатын көріңіз!” кітабының электронды нұсқасының 3-сабағы, 5-тақырыпшасындағы “Киелі кітап Бабылдың құлайтынын күні бұрын айтқан” деген бейнероликті көріңіз).

11. Даниял 2:41—43 тармақтар бүгінде қалай орындалып жатқанын айтып беріңіз.

¹¹ Киелі кітаптың тек көне заманға емес, біздің кезімізге қатысты пайғамбарлықтары да жүзеге асып жатыр. Мысалға Даниялдың дүниежүзілік Англо-Америка державасына қатысты айтқан пайғамбарлығына көңіл бұрайық (Даниял 2:41—43 оқыңыз). Даниял қос мемлекеттен тұратын бұл державаның жартылай темір сияқты “берік”, жартылай саз сияқты “морт сынғыш” болатынын айтқан. Бұл пайғамбарлықтың көз алдымызда қалай орындалып жатқаны қай-қайсысымызды да қайран қалдырады. Шынымен-ақ, Британия мен Америка екі бірдей дүниежүзілік соғыста да темірдей қуатын көрсетіп, жеңіске жетуде басты рөл ойнады және әлі күнге дейін олардың әскери күші мықты болып тұр. Ал қай мағынада бұл держава саз сияқты морт сынғыш? Оның азаматтары қайта-қайта жұмысшылардың құқықтары үшін, азаматтық құқықтары мен тәуелсіздіктері үшін ереуілдер мен шерулерге шығып, мемлекетті іштей әлсіретуде. Бұл жайында әлемдік бір саясат сарапшысы былай деген: “Қазіргі дамыған демократиялық елдердің ішінде саяси тұрғыдан ең жікке бөлінгені — Құрама Штаттар”. Ал Британияға келсек, соңғы жылдары ол жақта да бөлінушілік белең алды. Өйткені халық Британияның Еуропалық одақтың құрамындағы елдермен қандай қарым-қатынаста болу керектігіне қатысты қарама-қайшы пікірде. Осындай жікшілдік Англо-Америка дүниежүзілік державасының аяғынан шалып, оны бар қауқарымен әрекет еткізбей отыр.

12. Киелі кітаптағы пайғамбарлықтардың орындалуы не нәрсеге көзімізді жеткізеді?

¹² Киелі кітаптағы көп пайғамбарлықтардың орындалып кеткені Құдайдың болашаққа қатысты уәделерінің орындалатынына сенімімізді нығайтады. Сондықтан біз өзімізді: “Құтқаруыңды аңсап тосамын, Өйткені сенің сөзіңе үміт артамын”,— деген зәбүр жыршысы сияқты сезінеміз (Зәб. 119:81). Ехоба өзінің Сөзі Киелі кітап арқылы бізге “жарқын болашақ пен үміт сыйлап” отыр (Ерм. 29:11). Біздің бұл үмітіміз адамдардың емес, Құдайдың уәделеріне негізделген. Ендеше, Киелі кітаптағы пайғамбарлықтарды ынты-шынтымызбен зерттеп, Құдай Сөзіне деген сенімімізді бекемдей берейік!

13. Зәбүр 119:66, 138-ге сүйенсек, Киелі кітаптың растығына тағы қандай дәлел бар?

¹³ Киелі кітаптың растығының тағы бір дәлелі — ондағы ақыл-кеңестердің өмірімізді көркейтіп жатқандығы (Зәбүр 119:66, 138 оқыңыз). Мәселен, шаңырағы ортасына түскелі тұрған ерлі-зайыптылар Киелі кітаптың арқасында қайта қосылып, үйлеріне береке кірген. Ал балалары ата-анасының мейір-шуағына бөленіп, мәсіхшілер отбасында алаңсыз әрі бақытты өмір сүріп жатыр (Ефес. 5:22—29).

14. Киелі кітаптағы шындық бойынша өмір сүрсе, адамның мінезі жақсаратынына мысал келтіріңіз.

¹⁴ Киелі кітаптағы даналықтың құдіреті сондай — тіпті аса қауіпті деген қылмыскерлердің өзін түбегейлі өзгертіп жіберген. Джектің оқиғасы бұған жақсы дәлел d.  Ол өлім жазасына кесілген әрі түрмедегі ең қауіпті тұтқын ретінде аты шыққан қылмыскер болатын. Бірде ол бір Киелі кітапты зерттеу сабағына қатысып қалады. Бауырластардың мейірімділігі оның жүрек қылын шертіп, ол да зерттеу сабағын өтемін деп шешеді. Киелі кітаптағы өсиеттер бойынша өмір сүре бастағанда оның ісі мен сөзі де, мінез-құлқы да жақсы жаққа өзгереді. Сөйтіп, ол жариялаушы болып, кейін шомылдыру рәсімінен өтеді. Ол түрмедегі тұтқындарға Құдай Патшалығы жайлы хабарды уағыздап, кем дегенде, төртеуімен зерттеу сабағын өтеді. Өлімге кесілетін күні жеткенде Джек енді бұрынғы Джек емес еді. Бұны растап, сол күні оның қорғаушысы былай деді: “Мен 20 жыл бұрын білген Джек мүлдем басқа болатын. Ехоба куәгерлері берген білімнің арқасында ол жаңа адам болып шықты”. Джек бауырлас жазаға кесіліп, көз жұмса да, оның оқиғасы мынаны дәлелдейді: Киелі кітап — сенімді кітап әрі оның адам болмысын жақсарта алатын құдіреті бар (Ишая 11:6—9).

15. Киелі кітаптағы шындықты ұстанатын Ехобаның халқы несімен ерекше? (Суретті қараңыз.)

¹⁵ Киелі кітаптағы шындыққа сай өмір сүретіндіктен, Ехобаның халқының бірлігі жарасқан (Жох. 13:35; Қор. 1-х. 1:10). Мына дүние мен біздің арамыздағы айырмашылық жер мен көктей: адамдар саяси көзқарасына, ұлтына, нәсіліне, әлеуметтік жағдайына қарай түрлі жікке бөлініп жатқанда, біздің арамызда ауызбіршілік пен ынтымақ бар. Осындай тамаша бірлігімізді көргенде, Джин есімді бір жігіт қатты әсер алады. Ол Африканың бір елінде туып-өскен. Елде азаматтық соғыс басталып кетіп, Джин әскерге қосылады. Бірақ кейін ол көрші елге қашып кетіп, сол жерде Куәгерлерді кездестіреді. Джин өзінің қалай өзгергені жайында былай деп әңгімелейді: “Мен Куәгерлерге қарап, ақиқат дінді ұстанушылар қандай болатынын түсіндім. Олар саясатқа араласпайды, араларында бөлінушілік деген атымен жоқ, қайта, бір-бірін шын сүйеді. Осыған дейінгі өмірімді отанды  қорғауға арнаған едім. Ал енді шындықты біліп, бар жүрек қалауыммен өмірімді Ехобаға бағыштауды шештім”. Бұрын басқа елдің және басқа ұлттың өкілдерімен шайқасқан ол қазір Киелі кітаптың татулыққа жеткізетін хабарын баршаға айтып жүр. Шынында да, ұлты мен шыққан ортасы әртүрлі адамдардың басын біріктіріп отырғаны — Киелі кітаптың растығына бұлтартпас дәлел.

16. Құдай Сөзіне деген сенімімізді қатайту неге маңызды?

¹⁶ Мына дүние құлдырап, халі нашарлаған сайын, біздің Құдайдың Сөзіне деген сеніміміз сыналады. Өзгелер Киелі кітаптың хақтығына, я болмаса Ехоба өз халқын жетелеуге адал да ақылды құлды тағайындағанына күмән сепкісі келуі мүмкін. Бірақ біз Ехобаның Сөзі шындық екеніне берік сенімді болсақ, олардың шабуылына қасқайып тұрып тойтарыс береміз. Сондай-ақ осы сенімділіктің арқасында біз Ехобаның “жарлықтарына мойынсұнуға жүрегімізді бейімдеп, әрқашан, ақырына дейін, солай етуге бел буамыз” (Зәб. 119:112). Бұған қоса, өзгелерден еш ұялмай, оларға шындықты уағыздаймыз әрі соған сай өмір сүруге шақырамыз (Зәб. 119:46). Өміріміздегі ең ауыр сынақтарға да, оның ішінде қуғын-сүргінге де “шыдамдылықпен және қуанышпен” төзе аламыз (Қол. 1:11; Зәб. 119:143, 157).

17. 2023 жылдың тармағы нені еске салады?

¹⁷ Ехобаның бізге шындықты ашқанына шексіз ризамыз! Адамдар не істеп, не қоярын білмей әбігерге түскен мына дүниеде шындық жанымызға сабыр беріп, қазықтай берік ұстап тұр. Біздің мақсатымыз, қайда бет алғанымыз белгілі. Сондай-ақ Құдай Патшалығы билік ететін уақытта бақытты өмір сүруге үміттіміз. Лайым 2023 жылдың тармағы Құдай Сөзінің түптамырымен шындық екеніне деген сенімімізді бекемдей түссін! (Зәб. 119:160).