Inuusuttuaraaneq pisoqarfioqisoq

INUUSUTTUAQQAT ’asaqatigiinnermut’ tunngasunik takusassaqartinneqaqalutillu tusagassaqartinneqaqaat. Sunilluunniit, skuuniit qarlinnut koorpunut, tuniniaanermi atoqatigiinneq pilerisaarutinut ilaatinneqartarpoq. Inuit nuannaartorisaasut TV-mi takutinneqartarput qanoq arnanik angutinilluunniit sammisaqaqattaartartut. Tamanna ileqqorinnerua?

Amerikami aviisit angisuut ilaanni allassimavoq ’aallakaatitassiat atoqatigiinnertallit’ piffissami inuit amerlanersaasa isiginnaarfigisartagaanni aallakaatinneqartartut ’iluarinanngeqalutillu akisussaassuseqanngilluinnartuliaasut’. The Journal of the American Medical Association-imi tamanna taaneqarsimavoq „aliikkutassianik pilerisaarutinillu nioqquteqartut inuusuttunik atornerluinerat“.

Inuit tamakkeratik taamatut inuunerannik meeqqatit paasitikkit. Oqartoqartarpoq Amerikami nivissat 17-inik ukiullit affaat atoqateqareersimasut. Taava affaat atoqateqarsimassanngillat. Soorlu USA-mi ilinniartitaanermut ministeriusimasoq William J. Bennett oqarsimasoq: „Inuit ’tamakkeratik’ taamaaliortarput, pitsaassagaluaqaarlu inuusuttuaqqat 17-inik ukiullit affaat aamma tapersersorsinnaasuugutsigit.“

Taassuma tikkuarpaa Grady Memorial Hospital-imi USA-mi, Georgiami, Atlantamiittumi misissuinermi paasinarsisimasoq nivissat 16-it ataallugit ukiullit quliuppata qulingiluat „soqutigigaat paasissallugu qanoq ilillutik naaggaarsinnaanerlutik“. Pisariaqarpoq meeqqatit paasitilluassallugit nangaasumik nalornisumillu naaggaarnissaq naammanngitsoq, ersarissumilli nangaarpasinnani naaggaarnissaq pisariaqartoq — taamaaliornerlu kanngunartuliornissamik kajumissaarinermut qisuariarnerusoq eqqortutuaq. Ikiukkit paasitillugit taamaaliornerat inunnit eqqortumik isumalinnit ataqqineqassasoq. Soorlu inuusuttuaraq Emilymik atilik Californiami aviisimut oqarsimasoq: „Ataqqinerpaasat tassaapput kinguaassiuutitigut atoqateqarsimanngitsut.“

 Meeqqatit ikiukkit paasitillugit kinguaassiuutit tassaasut nukiit nukittuut — ima nukittugisut inuiaat tamarmik nukitsigut tamatumuuna pilersimallutik. Tamannali isumaqanngilaq aqunneqarsinnaanngitsut. Biilitulli sukkasuuliatut sakkortoorujussuarmik maskiinalittut eqqortumik atorneqartussaapput. Angallannermi maleruaqqusat maleruarneqartariaqarput. Aqqusinikkut qaqqakkoortukkut sangujoraartukkut ingerlatilluni maleruaqqusat tamakku maleruanngikkaanni ajortorujussuarmik kinguneqarsinnaavoq. Taamatuttaaq kinguaassiuutit pillugit Guutip inatsisai sumiginnaraanni ajortorujussuarmik kinguneqassaaq. Meeqqatit asangaakkatit qanoq ilillutit ikiorsinnaavigit tamatuminnga paasitillugit?

Minguissutsip naleqartorujussuuneranik ilinniartikkit

Meeqqatit inuusuttuaqqat niviarsissap pinnersup Sjulamimiup Biibilimi eqqartorneqartup maligassiuilluarsimaneranik oqaluttuussinnaavatit. Taanna tulluusimaarluni ima oqarsinnaasimavoq: „Uanga qarmatut ippunga, iviangikka napasuliatut ipput.“ Niviarsiaq taanna ileqqussat eqqarsaatigalugit pallittaalisap qarmaatut tiguaruminaatsutut angujuminaatsunik napasuliartalittut ippoq. Uissaata isaanut ’eqqissisutut’ ippoq (nutsigaq nutaanngitsoq). Aap, peqqissimissutissaqanngikkaanni isumakkut eqqissisimanartarpoq, tamannalu minguitsuunermik attassiinnarnerup iluaqutissartaasa annertuut ilagaat. — Taalliat Asanninnilersaarutit 8:10.

Qanorli ililluni inuusuttoq ileqqorissuuginnarsinnaava, aap, qanoq ililluni qarmatut issinnaava? Sioqqutsillutit qulakkeerniartariaqarpat meeqqavit paasisimaneraa kinguaassiuutitigut kanngunartuliornermik kinguneqarsinnaasut — amerlanertigut taamatut kinguneqartartut — mianersorfigissallugit pisariaqartut. Assersuutigalugu, ilisimasariaqarpaat soorlu imigassartorsimalluni biilerneq ajunaarnermik kinguneqarsinnaasoq, taamatuttaaq inuusuttuaqqat festernerat imigassartorfiusoq, imaluunniit inersimasunik najuuffigineqanngitsoq, ajorluinnartumik kinguneqarsinnaasartoq.

Ikiukkittaaq paasitillugit inuusuttuaraqammik, nukappiaraaguni niviarsiaqqamik niviarsiaraagunilu nukappiaqqamik, kisimeeqateqarneq imminut ussernartorsiortinnerusoq. Katissimanngisamit kinguaassiuutitigut iviangikkulluunniit attualaartinnerup ileqqussatigut kingunerisinnaasaasa navianaateqarluinnassusia inuusuttuaqqat paasilluinnartariaqarpaat. Nassuiaatikkit kanngunartuliorneq kinguaassiuutitigut perusussuseqalernartumik attualaarneqarnermik aallaaveqartartoq. — Naleqqiuguk Korintumiunut agdlagkat sujugdlît 7:1.

Meeqqatit ikiukkit paasitillugit asanninneq ilumoortoq atoqatigiinnerinnaaqqajanngimmat katissimananilu atoqatigiinneq eqqunngitsuummat. Inuusuttut ilaat suli katinnatik atoqateqartarput. Immaqa arlalinnik atoqatigisartagaqartarput katinngisaannarlutillu. Ukiut ingerlaneranni paasilersarpaat pisariaqartitavitsik tassaasoq aappaq katissimasaq, kiserliulertarlutillu. Neriorsueqquffigineqarsimanngissannarpummi, aammali neriorsuiffigineqarsimanngisaannarput.

Ernivit panivillu paasisariaqarpaat atoqateqarsimannginnertik kipitiinnassallugu erlinnarpallaartoq. Ikiukkit paasilersillugu katissimalluni aappariinnermik aaqqissuussap iluani taamaallaat atoqatigiinneq nuannaarnermik piviusumik misigiffiusartoq. Kusanartumik taalliortorpalaartumillu Biibilimi ima allassimavoq: „Imigariniaruk imeq nammineq puilasuliaativit imaa, imeq illit nammineq puilasuutinnit kuuttoq! Puilasuutitit kuutsikkumavigit aqqusinernut, kuunnguaatitillu illoqannginnersanut? Taava puilasuutit pilluaqquneqassaaq. Tipaatsuutigiuk inuusunninni nuliarilikkat.“ — Ussatit 5:15, 16, 18.

Angajoqqaat asannittut ilungersorlutik suliniuteqarumassapput meeqqatik tamakkuninnga paasitinniarlugit. Katissimanani naartunerit ullumikkut akuerisaammata tamanna imaannaanngitsukasiusinnaavoq. Lillian, ernisarfimmi napparsimasunik paarsisuusoq,  oqarpoq kiisa tupigusuutigisarunnaarini takullugu ataataq 15-inik ukiulik katissimanngitsoq uippallertorujussuaq aataakkunngorlaat tulluusimaaqalutik ernertaani, akuerinissaa piareersimaffiginagulu orniginagulu sapikkani, kissumissiutitikkaangassuk.

TV-mi oqaluttumit tikkuarneqarsimavoq „anaanat inuusoqisut kisimiittut“ amerlaqisut ilarpassuisa atuarnertik naammassisinnaaneq ajoraat, suliffissarsinissartik ajornakusoortittarlugu meeqqatilluunniit pitsaasumik perorsarsinnaaneq ajorlugit. Aamma oqarpoq anaanat inuusuttuaqqat taakkua ’namminneq inuunerminni eqquinerlunnerminni parnaarussaaqqasartullusooq. . . . Piitsuullutik inuusariaqartarput, tamannalu qaangeruminaatsupilussuuvoq.“

Nammineq maligassiuinersi

Ilissi nammineq ileqqusi meeqqassinnut sunniuteqartorujussuussapput. Aammalu ileqqut mianersorfigivallaanngisasi sunniuteqarsinnaapput. Ataataasoq arnanut kusanartunut tappippallaarpat qanoq pisoqassava? Imaluunniit anaanaasoq angut kusanartoq saneqqutileraangat oqartarpat: „Iggoraarsuk!“? Angajoqqaat taamatut ileqqoqarnermikkut inuusuttuaraatitik ileqqussatigut minguitsuunissaannik kajumissaartarpaat? Qallikkut kusanassutsimik pingaarnerutitsiguit tupaallaatigissanngilat meeqqatit inuup inussiarnissusia, piviusumik asannissusia, ileqqussatigut pissuserissaassusia imaluunniit Guutimut tunniusimassusia pingaarnerutinnagit qallikkut isikkumik pingaarnerutitsisunngorpata.

Tassa meeqqavit kinguaassiuutinut tunngasutigut ilisimasariaqagaannik ilinniartinnissaat immaqa takorluukkannit annertunerujussuuvoq. Tamatumani ilaapput illit nammineq pissutsinik isiginnittaatsit, pissutsit angerlarsimaffissinni atuutititatit, mikisunnguuneranniilli ilinniartilernissaannut piumassuseqarnerit kiisalu illit nammineq maligassiuinerit. Tamakkunani tamani soorunami piffissaq nukiillu pisariaqarput, akissarsiassarli angeqaaq.

Suli ilinniartissimanngikkaanni

Taavami meeqqatit inersimasunngulereerpata tamakkinunngalu tunngasunik suli oqaloqatigisimanagit? Taava ima oqarsinnaavutit: „Kukkusimavunga tamakkununnga tunngasunik siusinnerusukkut oqaloqatigisimannginnakkit, sapinngisamilli pitsaasumik inuunissat kissaatigigakku massakkut tamakkununnga tunngasunik oqaloqatigerusuppakkit.“

Kingusinaaraluarluni taamaaliornissaq taamaaliunngilluinnarnermit pitsaanerulluinnarpoq. Nammineq meerarisanik ileqqussanut tunngasunik ilinniartitsineq akisussaaffiuvoq pingaartoq immikkullu pisinnaatitaaffiusoq. Ron Moglia New York Universitymeersoq ima oqarsimavoq: „Angajoqqaat meeqqaminnik kinguaassiuutinut tunngasunik oqaloqatiginninnissamik pisinnaatitaaffimminnik naammassinninngitsoortut inuunermi misigisat nuannernerpaat ilaannik misigisaqarnissaraluartik pinngitsoorpaat.“

Qanittukkut aatsaat Guutip ileqqussatigut najoqqutassiai ilikkarsimagukkit meeqqavillu nalunngikkaat siornatigut maleruarsimanngikkaluaritit, taava paasiniarluaruk paasisimaneraat sooq nutaamik isiginnittaaseqalersimasutit. Immaqa siunnersorsinnaavatit atuagassiamik matuminnga atuarnissaannik, atuareerpassullu oqaloqatigiissutiginissaanik. Ima akigaluarpata uniinnassanngilatit: „Tamaasa nalunngilakka!“ Peqatiminnit tusarsimasaasa — imaluunniit atoqatigiinnikkut namminneq misigisimasaasa — arlaannaalluunniit ileqqussatigut unnersuussinermut peqqinnartumut taartissaqqinngilaq. Ilumoortormi tassaavoq ilisimasaqanngissuseq ajortorujussuarmik kinguneqarsinnaasoq.

Meeqqanik perorsaaneq annertuumik suliassartaqarsinnaasarpoq, akissarsiassarli ilungersorsimanernik tamanik matussutissaalluassaaq. Soorlu Biibilimi ersarilluinnartumik allassimasoq: „Iluartuuvoq isornaatsumik inuuseqartoq, kinguaavi pilluarlutik inuussapput.“ — Ussatit 20:7. (gD 22/2 92)

[Qupp. 27-mi assiliartaq]

TV-mi kinguaassiuutinut tunngasutigut suut ilikkagassaappat?