Inuusuttut aperipput:

Inuusuttut ornittagaat ornittassavakka?

INISSIAQARFINNI pisooqarfiusuni piitsoqarfiusunilu tamani inuusuttut aalajangersimasumik katersuuttarfeqarnerat ’mutinngorsimavoq’. Katersuuttarfii tassaasinnaapput pisiniarfissuit kaffisorniartarfiilluunniit, grillbarit silataat, aqqusernit teqeqqui imaluunniit videoerniarfiit pisiniarfeeqqallu ulloq unnuarlu ammasartut.

Pisiniarfissuit, ilaatigut niuertarfiit aliikkusiartarfiillu qulisat, inuusuttut naapiffigissallugit nuannarinerpaavaat. Inuusuttut eqimattakkuutaat tamakkunanneerujoortut nalunaaquttap-akunnerpassuini takuneqarsinnaasarput. „Pisiniarfissuit qatsussassaanngillat,“ niviarsiaraq inuusuttuaraq oqarpoq, „tamakkunanimi pisoqartuaannarpoq, pissanganartunillu takusassaqartuaannarpoq — nukappissat, assersuuteqassagaanni!“

Pitsaanerusumik naapiffissaqanngitsut aamma biilit uninngasarfii aqqusernilluunniit teqeqqui naapiffigisarpaat. Tari 15-inik ukiulik oqarpoq: „Ikinngutikkalu illoqannginnersami qanittumiittumi biilit uninngasarfiannukartarpugut. Tamaani biilit qaavanni issiaartarpugut nalunaaquttallu akunnerpassuini oqaloqatigeerujoortarluta.“ — Atuagassiaq ’Teen, septembari 1990.

Soorunami aalajangersimasumik uninngaartarfeqarneq nutaajunngilaq. Biibilip nalaani inuit ilaat tamanut ammasuni katersuuttarsimapput ’sumik nutaamik oqaluttuarumallutik tusarumallutilluunniit’. (apustilit suliait 17:21) Soorli sunngiffimmi iliuuseq tamanna ullumikkut inuusuttut akornanni taama ornigineqartigaa?

Atuagaq The Adolescent F. Philip Ricemit allanneqarsimasoq naapertussagaanni inuusuttut misiginerujartuinnarput „ilagisartagaqatigiinnut ilaasariaqarlutik. Kammalaatiminnit akuerineqarnissartik kissaatigaat.“ Taamaattumik naapeqatigiittarfeqarneq kammalaateqarnissamik pisariaqartitsinermut matussutissiisutut isikkoqarpoq.

Taamatut naapeqateqartarneq inuusuttut ilarpassuinut piffissamik atuiniarnerinnaavoq. Michelle ima nassuiaavoq: „Unnukkut angerlarsimanissaq pikkunaappallaaqaaq. Aninngikkaanni nuannisarlunilu kisianniuna pikkunaatsumik unnussiorluni.“ Ed 16-inik ukiulik oqarpoq naapeqatigiittarfimmik ornitassaqaraanni ’sammisassaqarnartartoq, perulluliornissarlu ingalassimaneqartartoq’. Tamannali ilumuuippa?

’Naparliinnartut’

Ikinngutit pitsaasut ilagalugit nuannisarneq Biibilimi assuarineqanngilaq. Imali mianersoqqusivoq: „Sianisuunik peqateqartoq ilisimassuseqalersarpoq, silaatsulli ikinngutaa ajortumeertussaasarpoq.“ (Ussatit 13:20) Inuusuttut aqqusinerni tarfillutik pequertut ilaat qassit sianisuutut — Biibilip najoqqutassiaanut ataqqinnilluinnartutut — oqaatigineqarsinnaappat? Immaqa perulluliorajuttuunngikkaluarput, inuusuttulli arlaqartut ataatsimuuleraangata piffissaqaqalutik, susassaaleqillutik nakkutigineqaratillu ajornartorsiutinik takkuttoqariaannaasarpoq.

Taamaattumik tamakku Biibilimi pitsaanngitsumik isigineqarput. Assersuutigalugu taaneqarsinnaavoq Paulus Silasilu illoqarfimmut Thessalonikamut tikeraarmata pisimasoq. Kristumiut tusarliussaannik  akerlilersuisut ’angutinik ajortunik tarfigajuttunik [suffeqanngitsunik atorsinnaanngitsunik, Today’s English Version] ilassarsisimapput inuppassuarnillu ussagartitsillutik illoqarfiup inui pikittorsuanngortillugit’. (apustilit suliait 17:5) Oqaatsinik ujarlerfissiaq Vine’s Expository Dictionary of Old and New Testament Words naapertussagaanni naparliinnartut tamakku tassaapput „aqqusinermi susaqaratik tarfisut“. Ilisarnarpat? Qularnanngitsumik suffeqanngitsut tamakku Paulusip oqaluussineranut soqutigisaqartorsuunngillat, pitsaanerusumillu susassaaleqigamik perulluliornissamut kamasaruminartuussallutik.

Qinngasaarikujunnermiit peqqarniitsuliornermut

Takorlooriaruk inuusuttut eqimattat suffeqanngitsut naparliinnarlutik ataatsimuuleraangata ajornartorsiutit suut pilersinnaasut. Arlaannaataluunniit nakuusernissani eqqarsaatiginngilaa. Ken 16-inik ukiulik atuarfiup biilinut unittarfianiikkajuttarpoq; oqarpoq: „Pisoqarpallaarneq ajorpoq. Biilitta qaavanni issiaartarpugut quianartukujunnik oqaluttuaqattaalluta imaluunniit kina illoqarfiliaqatigissanerlugu oqaluuseralugu.“ Aap, timersornermik, nipilersukkanik nukappiaraagaannilu niviarsiaqqanik niviarsiaraagaannilu nukappiaqqanik oqaluuserisaqarneq nuannersinnaasarpoq, inuusuttulli oqaluinnarnissartik qatsutilertortarpaat.

Paasiniaasartut Mihaly Csikszentmihalyi aamma Reed Larson ima paasissutissiipput: „Inuusuttut taamatut ataatsimoortarnitik pikkunartutut, nipiliortutut silanngajaartutullu eqqartortarpaat. . . . Ataatsimooqatigiit imminnut sunneqatigiittarput ingattarsertumik piumasaarsortunngorlutik, allaat inuusuttuaqqat ataasiakkaat taamatut pissuseqariinngikkaluarpataluunniit. . . . Ingattarsertumik piumasaarsornerat ersertarpoq biileqattaarlutik nillialeraangata, qillertuusakunik inuit najugaasa silataannut milloorlutik paallutillu.“ (Uagut uingasunngortippavut.) — Being Adolescent.

Ilumoorpoq ikinngutitit silaatsuliortarpata imaanngilaq illit silaatsuliussasutit, ileqqorippallaanngitsunilli peqateqartaruit eqqunngitsulioriataarnissamut imminut ulorianartorsiortittorujussuussaatit. (1 Korintumiut 15:33) Illillu eqqunngitsumik iliunngikkaluarlutit taamaattunik peqateqartaruit inuit allat kukkusumik isigissavaatsit. Arnamut inuusuttumut Dinamut atilimmut, ataataanerpaap hebriiariusup Jakobip panianut, tamanna pisimavoq.

Dina naak ilaquttanilu Kana’anip nunaani, kanngunartuliorfioqalunilu guutipilussiorfioqisumi, najugaqaraluarlutik Jehovamik pallorfiginnittussatut  perorsarneqarsimavoq. Ataataata Jakobip illoqarfiup Sikemip avataani tammaarfilerluni imminut imilersornermigut Kana’animiunut kanngunartuliorajuttunut attaveqarneq killilerniarsarisimagaluarpaa. (1 Moses 33:18; Juánase 4:12) Taamaakkaluartorli Dina Kana’animiut panii ilagiartorlugit anisarsimavoq. (1 Moses 34:1) Immaqa Kana’animiunik kammalaateqarnini Dinap ajunngitsutut isigigaluarpaa. Kana’animiulli arnartai tamalikattutut ilisimaneqarsimapput. Angutip Kana’animiup Sikemimik atillip Dina arnanik taamaattunik peqateqartoq takugamiuk ’pinngitsaalillugu arneriffigisimavaa’. — 1 Moses 34:2.

Taamatuttaaq inuusuttunik kukkusunik ilagisartaqaraanni ajornartorsiutissarsisoqarsinnaavoq. Angut inuusuttoq Leonardimik atilik kristumiutut alliartorsimavoq ’ataatsimooqatigiilli pikitsitsiniarajuttut ilagisalersimallugit’. Oqaluttuarpoq: „Sumi tamaani tarfisarpugut immiaarartuullutalu, naak uanga inatsisit naapertorlugit inuukkaluarlunga. 18-inik ukioqarlunga marihuanartortalerpunga.“

Piffissat sapinngisamik pitsaanerpaamik atoruk

Apersuinermi inuusuttut aperineqartut 44 procentii akisimapput pisiniarfissualiarnerit tamaasa nalunaaquttap-akunnerini pingasuni sisamaniluunniit tassaniittarlutik; 14 procentit oqarsimapput nalunaaquttap-akunnerini arfinilinni tassaniittarlutik. Inuusuttut sianisuut piffissartik soorpianngitsunut atulussinnarneq ajorpaat, ’ullullu piginnaaffiusut asiutinnaveersaartarpaat ullut ajormata’. — Evfisumiut 5:15, 16.

Kammalaatitit ilagivallaartarukkit qularnanngitsumik ilinniagassatit illumilu suliassatit sumiginnartarpatit. Qanorlu ingerlavit anersaakkut suliniutit eqqarsaatigalugit, soorlu nammineq Biibilimik atuaqqissaarneq, ataatsimiigiartarneq Naalagaaffimmillu oqaluussissutiginneqataaneq? Akisussaaffik tamanna sumiginnarpiuk? ’Naalakkap suliaani naammassisaqangaartuinnaruit’ napaannarnissannut piffissaqarpallaarnavianngilatit. — 1 Korintumiut 15:58.

Sammisassat peqqinnartut

Sukisaarsarneq inuunerup ilagaa pingaartoq. (Nalunaajaasup oqaasii 3:4) Inuusuttunilli eqimattanik oqaloqateqarujoorneq kisimi sukisaarsaataanngilaq. „Kisimiissallunga nuannareqaara,“ niviarsiaraq inuusuttuaraq Lucymik atilik oqarpoq. „Atuassallunga nuannareqaara, tamannalu iluaqutigalugu allamiut oqaluttuarisaanerat, kulturiat oqaasiilu soqutigisarilersimavakka. Katersugaasiviliartarpunga qalipakkanillu saqqummersitsivinnukartarlunga, saniatigullu mersortarlungalu nerisassiortarpunga. Aamma titartaassallunga allassallungalu nuannareqaara, allaallu ilaannikkut taalliorniakujuttarpunga.“ Aap, kisimiinneq avaanngunartuusariaqanngilaq.

Aamma ilaqutariit iluanni sukisaarsaatissarsiorsinnaavutit. Eqqarsaatip tamatuma tunuartilluinnannginnerani Jack qanoq oqaasissaqartoq tusariassagit: „Angajoqqaakka ataatsimut sammisassatsinnik pilersaarusiortuaannartarput. Sukuutseqatigiittarpugut assakaasulinnilluunniit sukuutseqatigiittarluta. Illoqannginnersaliartarpugut, uumasuusivinnukartarluta katersugaasivinnukartarlutalu. Allaat illup silataanik saliineq imaluunniit illumi ipertaajaaneq ataatsimoorussaagaangami nuannersuusarpoq.“ Immaqa illit ilaquttatillu sammisaqaqatigiittarunnaarsimavusi. Taamaappat ilaqutariit tamassi asimukarnissassinnik siunnersuuteqarsinnaanngilatit? Immaqa ilimagisannit nuannernerujussuussaaq!

Taamaalilluta oqarnianngilagut ilaannikkulluunniit kammalaatitit eqqissisimaarujooqatigisassanngikkitit oqaloqatigerujoorlugillu. Peqqissaartumilli ikinngutissarsiorit. Angut inuusuttoq Enrique ima oqarpoq: „Inuusuttut silamiut ilagisarnikuugaluarpakka, Jehovamulli tunniulluinnarnerma kingorna inuusuttut ilagiinniittut kisiisa ilagisalerpakka. Oqaluussiartoqatigisarpakka, arsaqatigisarlugit — aap, taakkuinnaat ilagerusunnerusalerpakka.“

Shelleace, aamma inuusuttunik kukkusunik ilagisartaqarsimagaluartoq, ikinngutikuni pillugit ima oqarpoq: „Inuunerat siunertaqanngilaq. Ilagisarunnaarnerisa sungiunniarnera sivisungaatsiaraluarpoq, kiisamili sungiukkakku allarpassuarnik ikinngutitaartorpunga. Aatsaallu anersaakkut ineriartulerpunga.“

Immaqa inuusuttunik silamiunik ilagisartagaqarneq nuanneraluarpoq, anersaakkulli iluaqutiginavianngilat; ilinnut ajoqutaaginnarnissaa ilimanerujussuuvoq. Taamaattumik silatusaarniarit pitsaanerusunullu piffissat atorniarniaruk. (gD 22/6 93)

[Qupp. 13-mi assiliartaq]

Inuusuttunik ataatsimoortunik naparliinnaqateqarneq piffissamik silatusaartumik atuinerua?