Imminut ilaquttanillu illersuigit

INTERNET atortuusinnaavoq ajunngitsoq iluaqutaasorlu. Sakkutulli amerlanertulli aamma taanna atornerlunneqarsinnaavoq. Internetimi tiingasulersaarutit tamatumunnga assersuutaapput.

Assit qanoq sunnersinnnaatigigaatigut eqqarsaatigalugu, Web-imi sumiiffiit iluarinannngitsut qitornaminnut iserfigisinnaajunnaartinniarlugit angajoqqaat sapinngisartik tamaat iliuuseqartariaqarput. Atuagassiaaqqami Teen Safety on the Information Highway-mi tamatumunnga tunngasunik iluaqutaasinnaasunik paasissutissaqarpoq. Allassimavoq: „Programmit Web-imi sumiiffinnik nalilersuisinnaasut saniatigut, angajoqqaat sumiiffinnik assuarisaminnik immikkoortiterissutigisinnaasaannik isersinnaatitsinngitsunillu programmeqarpoq. Programmit taakkua assigiinngillat. Ilaat Web-imi sumiiffinnik mamianartunik imalittut ilisimaneqartunut isersinnaatitsinngillat. Allat paasissutissanik soorlu aternik adressinillu atuisumit nassiussititsisinnaatitsinngillat. Aamma allat meeqqat chatroominut isersinnaatinngilaat e-mailinilluunniit nassitsisinnaanerinik atuaasinnaanerinillu killilersuillutik. Programmit taakkua sumiiffinnut angajoqqaat mamianarsorisatik iserfigineqarsinnaajunnaarlugit katitersinnaavut. — Aamma takuuk ungaluusaq „Qitornat tiingasulersaarutinut qanoq illersorneqarsinnaasut“.

Web-imili sumiiffinnik assuarnartunik angajoqqaat immikkoortiterisinnaanerat killeqarpoq. Qitornat ulloq unnuarlu naallugu nakkutigineqarsinnaanngillat. Meeqqat inuusuttullu angerlarsimaffimminni tiingasulersaarutinik isiginnaarsinnaanngitsut, immaqa atuarfimmi atuaqatiminniluunniit qarasaasiaq killeqanngitsumik atorsinnaavaat. Taamaattumik angajoqqaat qitornatik tiingasulersaarutinik isiginnaatsaaliinnarnagit misikkarissumik nalunngeqatiginnissutsimik nammineq kajumissutsimik tamakkuninnga ingalassimatitsisumik ineriartortitsineranni ikiortariaqarpaat.

Tiingasulersaarutilerineq inersimasut meeqqanit ajoqutiginnginnerusaraat isumaavoq kukkusoq. Soorlu allaaserisami siuliani takoreeripput tiingasulersaarutit sumulluunniit iluaqutaanngillat.

Taavami tiingasulersaarutit isiginnaartangaatsiareerlugit paasigaanni Guutip iluarinngikkaa isiginnaassaarniaraannilu? Iluatsittoqarsinnaava? Aap, taamaattoqarsinnaavoq. Ullut tamaasa amerlasuut ileqqupiluit asoorussinnaasarpaat. Tiingasulersaarutit ilumut isiginnaartarunnaarniarukkit aamma illit iluatsitsisinnaavutit.

Ileqqoq qanoq ilillutit asoorussinnaagit

Siullermik tiingasulersaarutit isiginnaartarukkit maannakkorpiaq isiginnaassaartariaqarpatit. Sivitsoriartortillugu sapernarnerujartussaaq. Asoorunniarluguli oqarneq iliuuseqarnermit ajornannginneruvoq. Biibilimi piviusorsiortumik allassimavoq  ajortuliorneq sivikitsumik nuannaarutaasinnaasoq. (Eprîarit 11:25) Ajortuliornerli aamma toqussutaasinnaavoq. (Rûmamiut 6:23) Immaqa aallaqqaammut tiingasulersaarutinik isiginnaaqqinniarlutit utoqqatsissutissarpassuaqarputit. Imminut tusaaqinak, isiginnaaqqinnissannullu usserteqinak.

Soorlu allaaserisani ataqatigiinni makkunani takoreeripput tiingasulersaarutit inuunitta pitsaassusia sunningaarsinnaavaat. Ileqqupiluup tamatuma ilaquttannut ikinngutinnullu attaveqarnerit qanoq sunnersimaneraa ilumoorlutit nalileruk. Uiuguit ataataallutillu ilimanarluinnarpoq nuliavit qitornavillu pissusilersortarnerit allanngortoq malugisimassagaat. Tiingasulersaarutinik isiginnaartaleravit immaqa nammineq sianiginagu isummat allanngujasunngorsimasinnaavoq, annukujuttunngorsimasinnaallutit, isertukujuttunngorsimasinnaallutit ilasseraanngitsunngorsimasinnaallutilluunniit. Immaqa ilaannikkut pissutissaqarnak nuliat qitornatilluunniit oqarfigipiloortarpatit. Tiingasulersaarutinik isiginnaartaruit qularnanngilaq pissusilersorninni takuneqarsinnaasoq. Ikinngutit ilaquttallu ajortoqarnera malugereerpaat. Sunaanersoq naluinnarpaat — suli.

Arlaleriarlutit tiingasulersaarutit kajungerfigisarukkit kisimiillutit ajornartorsiut akiorniassanngilat. Ikiortissarsiorit. Ikinngummut inersimalluartumut anngiiarit. Tiingasulersaarutit ajornartorsiutigalugit nassuissaguit sapiisertariaqassagaluarputit, qularnanngilarli ikinngutip inersimalluartup ileqqupalaamik tamatuminnga asoorussiniarlutit alloriarnerit nersussagaa.

Qamannga pisumik Guutimut iluarisaajumaneq tiingasulersaarutinik isiginnaarusunnermik akiuinermi piumassuseqarnarnerpaavoq. Assuarnaatsumik ingerlagaangatta Guutip uummataa nuannaartittarparput. (Ussatit 27:11) Ajortumik ingerlagaangatta ’uummatimigut anniaatigisarpaa’. (1 Moses 6:6) Kristumiuuguit qularnanngilaq Guutip isiginnittaasia soqutigingaassagit. Aamma suna isumanniitinnerlugu uummammiuginerlugulu eqqumaffigisariaqarpatit. Isummat uummatillu Guutimut tunniulluinnarsimavatit taamaattumillu kiffartuunnerani minguitsuutittariaqarpatit. (Hesekiel 44:23) Biibilimi kristumiut kajumissaarneqarput ’uinngup anersaallu mingui tamaasa piiaqqullugit; iluarsinissarlu Guuti mianeralugu naammaseqqullugu’. (2 Korintumiut 7:1) Guutimut sunik tamanik takusaqarsinnaasumut iluarisaajunnaarnissamik peqqinnartumik siooranerup tiingasulersaarutinut napiteqqajunnaarniarninni piumassuseqartissinnaavaatit.

Taavami ileqqupalaap tamatuma akiorniarnerani Web-imi sumiiffimmik tiingasulersaarutitalik iserfigisoorukku? Taava Web-imi sumiiffik ingerlaannaq qimaguk. Pisariaqarpat browseri matujuk. Sumiiffiup uterfiginissaa ussernartorsiorfigigukku ilumoorlutit Guuti qinnuigisariaqarpat ussernartullu akiornissaanut  ikioqqullutit. Biibilimi allassimavoq: ’Suulluunniit nungullugit kissaatigisasi Guutimut nalunaarsigik.’ Eqqunngitsunik eqqarsaateqaruit peerunnissaasa tungaanut Jehova qinnuigisariaqarpat. Taava ’eqqissinerup Guutip piata sianinernit tamanit annerungaartup uummatit eqqarsaatitillu sernigissavai’. (Filípimiut 4:6, 7) Soorunami eqqarsaatit eqqunngitsut ’assuarnaatsunik, iluartunik, minguitsunik, asanartunik nersornartunillu’ taarsernissaat pingaaruteqarpoq. — Filípimiut 4:8.

Allassimaffiit tulliuttut eqqarsaatigeqqissaarneri alanngaarsinnaanerilu immaqa iluaqutigissavatit.

„Jehovap asasarai ajortumik uumiginnittut.“ — Tussiaat 97:10.

’Timiga artorsartippara kiffaasutut ilillugu, allanut oqaluussisartunga nammineq angiluttoqqunanga.’ — 1 Korintumiut 9:27.

’Taamaattumik avatisi nunamiusut toqulersissigik: uersaaneq, mingunnartut, illigunneq.’ — Kulorsamiut 3:5.

’Nungullusi timisi pigisinnaassagisi iluarsiartortillusi ataqqinartillusilu pilerinermit illigutsinnasi.’ — 1 Tásalûníkamiut 4:4, 5.

’Pileritsaallugu arnamut isigisup uummammigut arnaanerereerpaa.’ — Matîuse 5:28.

 ’Taama angutit nuliatik asasariaqarpaat soorlu timitik. Nuliaminik asannittoq imminik asasaraaq.’ — Evfisumiut 5:28.

Tiingasulersaarutilerinnginnissatsinnut pissutissarpassuaqarpugut. Inuunitta pitsaassusia sunningaarsinnaavaat, naliliisinnaanerput allanullu attaveqarnerput ajoqusersinnaallugu, sulilu pingaarnerusumik Guutimut attaveqanerput aserorsinnaallugu. Tiingasulersaarutinik isiginnaarneq ileqqorinngikkukku, aallartissanngilatit. Ileqqupilorilersimagukku ingerlaannaq asooruttariaqarpat. Tiingasulersaarutit atuakkaniikkaluarpata, atuagassianiikkaluarpata Internetimiikkaluarpataluunniit kristumiunut naleqqutinngillat. Tiingasulersaarutit ingalassimalluinnakkit! (gE 8/6 2000)

[Qupp. 9-mi ungalusaq/​assiliartaq]

Qitornanik tiingasulersaarutinut qanoq illersuisoqarsinnaasoq

Siunnersuutit tulliuttut qitornannik Internetimi tiingasulersaarutit navianaataannut illersuiniarninnut iluaqutigisinnaavatit

● Qitornat inaani Interneteqarteqinagu. Qarasaasiaq ilaqutariinnut tamanut atoriaannanngorlugu inissiguk.

● Qitornappit qarasaasiamut programmit suut atornerai paasikkit.

● Qitornat ilisimanngisannik imminut Web-imi sumiiffiliuussimanersoq misissoruk. Ujarliutit Internetimi ujarleqqissaartartut atorlugit meeqqap aqqa atorlugu ujarlernikkut taamaaliorsinnaavutit. Web-imi sumiiffiit allat iserfigisoorniarnagit meeqqap aqqa tamaat isaasalerlugu allaguk.

● Qitornavit qarasaasiamik atuisumik allamik illit nalusannik attaveqarnissaa akuereqinagu. — Takuuk ungaluusaq „Oqaloruusaarnerinnaanngilaq“.

● Nalunaarutit, ilaatigut bulletin boardinik taasat, kanngunartut, sukataartut sioorasaarisulluunniit akinngisaannakkit.

● Internetimi assuarnartunik ujarlertarnissaannut qitornatit mianersoqqukkit. Najuutinngikkaangavit namminneerlutik immikkoortiterisinnaanissaannik ilinniartikkit. Atuarfiup atuaqatilluunniit qarasaatiaatigut tiingasulersaarutinik meeqqat isiginnaarsinnaanerat puioqinagu.

[Suminngaanneernera]

Paasissutissat ilaatigut naqitaaqqamit Child Safety on the Information Highway-​mit Los Angeles Times-imillu 5. juli 1999-imoortumit tigusaapput.

[Qupp. 10-mi ungalusaq/​assiliartaq]

Oqalorusaarnerinnaanngilaq

Internetimi chatroomit atoraanni mianersoqqissaartariaqarpoq. Chatroom tassaavoq Internetimik atuisunik imminnut attaveqartitsisinnaasoq. Amerlasuut qanittumik ikinngutitik ilaquttatilluunniit ungasissumi najugallit akuttoqatigiimmik attaviginiarlugit e-mailikkut allaffigisarpaat. Ilisarisimasamulli ilisarisimanngisamullu e-mailimik nassitsinerit assigiinngillat. Oqarasuaatip normuanik asuliinnaq toortaariarlutik oqarasuaammik tigusisoq ingerlaannaq ikinngutigilernissaa takorloorsinnaaviuk? Soorunami naamik. Inuk nalulluinnakkat Internetikkut ikinngutigilerniarnissaa silatusaarnerussava?

Takornartamik attaveqarnermut atatillugu ajornartorsiutaasinnaavoq kinaanerminik ilumoornani taasisinnaanera. Meeqqanik kinguaassiuutitigut atornerluisartuusinnaavoq meeqqanik inuusuttunillu uppiasunik atornerluiniartoq.

Parry Aftabip, eqqartuussissuserisup Internetimut tunngasunik suliaqartartup, qanoq ajornanngitsigisinnaanera nassuiarpaa. Oqarpoq: „Meerarpassuit chatroom atortarpaat. Meeqqanik kinguaassiuutitigut atornerluisartut tamanna malugisimavaat, meeqqat oqaloqatigiinneri malinaaffigisarpaat taamaalillutillu meeqqat kikkut kiserliornersut paasisarlugu. Immaqa meeraq ima allappoq: ’⁠Angajoqqaakka avilerput . . . Anaanaga uumigeqaara. Qarasaasiami spillimik pilerigisannik pitsikkumanngilaanga.’ . . . Meeqqanik kinguaassiuutitigut atornerluisartoq oqaloqatigiinnermut akuliuppoq oqarlunilu: ’⁠Angajoqqaakka avilerput . . . Anaanaga uumigeqaara . . . Akka Timmyp pajummanga aatsaat spilli pilerigisara pivara. . . . Akka Timmy pisiniarfinni naapigiaannassavat.’“ „Akka Timmy“ tassaavoq meeqqanik kinguaassiuutitigut atornerluisartoq atornerlugassarsiortoq.

Taamaattumik angajoqqaat qitornaminnut qanittumik asannittumillu attaveqarnissaat pingaaruteqarluinnarpoq. Qitornaminnut ammasumik attaveqartariaqarput meeqqat misigissutsikkut ajortunut tapersersortissarsiortariaqarlutik misiginnginniassammata.

Inersimasut kiserliortut aappariinnerminniluunniit pilluaatsut chatroomimi misigissutsikkut tapersersortissarsiussanngillat. Takornartamut anngiiarneq navianaateqarsinnaavoq. Ilaasa Internetimi „naapissimasartik“ pillugu aappatik qimassimavaat. *

[Quppernerup ataani ilanngussaq]

[Qupp. 8-mi assiliartaq]

Ussernartorsiornermi qinuneq iluaqutaasinnaavoq