Inuusuttut aperipput:

TV-mik isiginnaarpallaarpunga?

„Soorlumi tassa toquinnassallunga!,“ angut inuusuttoq taama anersaamerluppoq. Sunaana taamarsuaq atugarliuutigisimagaa? Tassagooq sapaatip akunnera ilivitsoq fjernsyneqannginnami.

TV-MIK ISIGINNAARNEQ inuusuttut ilarpassuisa ileqqoriinnalertarpaat narkomanimut eqqaanartumik? Narkomanimut? Aap, ikiaroorajuttumut eqqaanartumik. Atuakkiamini The Plug In Drug-imi Marie Winn ima allappoq: „Ikiaroorajuttoq nuannisaarutissaminik ujarliinnartanngilaq . . . aammali uteqattaartuartumik nuannisaarutissaqarnissani pisariaqartittarpaa.“

Marie Winn aamma ima oqarpoq: „Ikiaroorajunnerup nuannisaarusunnerinnarmit immikkoorutaa tassaavoq aseroriartuutissanik ilaqartarami. Soorlu assersuutigalugu heroinimik ikiaroorajuttoq imminut ajoqusertarpoq heroinimik pisariaqartitsigaluttuinnarnermigut. Heroinimillu suli annerujartuinnartumik pisalernermigut sulisinnaajunnaartarpoq, inunnik allanik iluamik ilaqarsinnaajunnaartarpoq inuttullu ineriartornini akornusertarlugu. Taamatuttaaq imerajuttup inuunera nerukillisutut ilisarpoq inuppalaarunnaartarlunilu aalakoornartumik pinngitsoorsinnaajunnaarsimanera pissutaalluni.“

Qanormi ippa „TV-narkomanip“ inuunera? Taanna aamma ’imminut ajoqusertannginnerluni’? Tamanna akissuteqarfigitinnagu imminut ima apereqqaarallaat . . .

’Uanga TV-narkomaniuvunga?’

Ikiaroorajunnerup ilisarnaataasa siullersaat eqqaamajuk: Uteqattaartuartumik perusunneq. Sapaatit-akunneranut nalunaaquttap-akunnerini qassini TV-mik isiginnaartarnersutit naatsorsorlugu misileriassagit. Angerlaraangavit ingerlaannaq isiginnaalertarpit? Nalunaaquttap qanoq ilinerani qamittarpiuk? Aallakaatitat qassit sapaatit-akunneri tamaasa takorusuttarpigit? Imaassinnaavoq naatsorsuinerpit inernera tupaallaatigerujussuarit.

Misissuisarnertigut paasinarpoq USA-mi inuusuttut 18-inik ukioqaleraangamik agguaqatigiissillugu nalunaaquttap-akunnerini 15.000-ini TV-mik isiginnaareersimasartut. Tassa imaappoq atuartoq ullut tamaasa nalunaaquttap-akunneri pingasut sinnerlugit TV-mik isiginnaartarpoq. Taamatut TV-mik pinngitsoorsinnaannginneq inuunerup ilaani siusingaatsiartukkut aallartittarsimassaaq, tassami meeqqat suli atualersimanngitsut ullormut nalunaaquttap-akunneri sisamat sinnerlugit TV-mik isiginnaarajuttarmata!

Kisiannimi inuusuttut qanoq ilillutik fjernsynernissaminnut taamarsuaq piffissaqartarpat? Atuakkiortoq Vance Packard ima allappoq: „Amerikami meeqqat amerlanerit, aamma suli atualersimanngitsut, TV-mik isiginnaarajuttarput unnukkut nalunaaqutaq arfineq pingasuniit qulingiluat tungaannut, tamannalu pissutaagunarpoq taamaalinerani meeqqat inuusuttullu nuannarisaannik aallakaatitsisoqartarneranut. . . . Meeqqat millionit ataatsit missaanniittut unnuap qeqqata ataatsillu akornanni, inersimasut amerlanersaasa sinilereerneranni, isiginnaartarput.“

Pissutsit eqqartorneqartut USA-meersuugaluarput. Kisiannili Kalaallit Nunaanni Danmarkimiluunniit inuusuttut aamma ilaatigut taamaannginnerlutik? Massami. Soorlu ukiualunnguit matuma siorna Århusimi atuarfiit ilaanni misissuinermi paasineqarpoq meeqqat ullormut agguaqatigiissillugu nalunaaquttap akunnerini 4 1/2-ini TV-mik isiginnaartartut.  Inuusuttorpassuit nassuertariaqarput „TV-narkomaniullutik“. Taamatullu ileqquliussiinnarneq sunik ajoqutissarsiffiusarpa? TV-mik isiginnaarajuppallaarnikkut ajornartorsiutaalersartut ilamininngui matumuuna eqqartorneqassapput:

• KARAKTERILUSSINEQ: USA-mi tarnikkut peqqinnissaq pillugu ilisimatusarfimmit nalunaarusiami oqaatigineqarpoq silassorissutsikkut angusakilliortarneq aammalu takorluuisinnaassutsip isumatussutsillu millisarneri TV-mik isiginnaarpallaarnermut attuumassuteqannguatsiartut. Nalunaarusiami tassani aamma ima allassimavoq: „Misissuinerit tamangajammik takutippaat meeqqat 4. klassenit angajulliunerusut TV-mik isiginnaarnikkaat atuarfimmi angusakillioqqajaanerusartut, pingaartumik atuarnermut.“ Tamatumunngalu pissutaasinnaasut arlaliupput.

Angut inuusuttoq Richardimik atilik ima oqarpoq: „Isumaqarpunga TV iluaqutiginerunagu ajoqutissarsiffiginerusimagiga. Piffissaq ilinniagassannut atugassaraluara TV-mik isiginnaarnermut atortarsimavara.“ Allalli isumaqarput isiginnaarut taanna immini ilikkagaqarniarnermut akornutaasartoq. Paul Copperman atuakkiamini The Literacy Hoax-imi ima isumaqarnerarpoq: „TV-p meeqqanut sunniutaa tassaavoq isumaqalersitsisarami ilikkagaqarniarneq suna tamarmi oqitsuussasoq, iliuuseqarfiusariaqarani nuannersuinnaallunilu.“ Taamaattumik TV-narkomani isumaqarajuttarpoq ilinniagassalerineq erloqinartuusoq.

• ATUARUSUNNGINNEQ: Qanga kingullermik atuagaq aallaqqaataaniit naggataanut atuarpiuk? Tysklandimi killermi atuagaarniat peqatigiiffiata sinniisua ajuusaarluni ima oqarsimavoq: „Tassaalersimavugut inuiaqatigiit sulereerlutik angerlaraangamik TV-p siornanut pillutik sinilertartut. Atuarnikilligaluttuinnarpugut.“ Sooq? „Sunani TV-mik isiginnaarnissaq ajornannginnerugami atuarnissaminngarnit, atuartullumi taamatut ileqqoqalertarput.“ Australiamiit nalunaarut taamatulli ernumanartigaaq: „Australiami meeraq nalinginnaasoq nalunaaquttap-akunnerani ataatsimi atuakkamik atuarsimaguni nalunaaquttap-akunnerini arfineq-marlunni TV-mik isiginnaarsimassaaq,“ allaaserinnittartut ilaata taamaannerarpaa.

’Kisiannimi TV-mik isiginnaarnikkut taamatulli atsigisumik ilikkagaqartoqarsinnaannginnami?’ immaqa taama aperusussaatit. Qularutissaanngilaq TV nalissaqanngimmat isit siutillu atorlugit sukkasuumik paasissutissarsiniaraanni. Kisiannili isiginnaartut iliuuseqarneq ajorput. Atuaraannili isuma assigiinngitsutigut pisariusunik piumasaqarfigisariaqartarpoq. Isit qarasarlu suleqatigiittariaqarput naqinnerit allanneqarsimasut oqaasinngortinniarlugit taavalu oqaatsit taakku eqqarsaatinngortinniarlugit.  Taamaattumik atuarneq qaratsamut sungiusaataavoq, akerlianilli TV-mik isiginnaarpallaarneq kajumiillisaataasarluni.

Atuartannginneq inuusuttunut kristumiunut suli ilungersunarnerusunik kinguneqartarpoq. Bibelimi inassutigineqarpoq inuusuttut Guutip oqaasianik atuartariaqartut oqaatsillu tamakku ’ullukkut unnuakkullu eqqarsaatigiuaannarlugit’. (Josva 1:8) Taamatut ileqqoqarnissamut akornusiisoq sunaluunniit Guutimut attaveqarnerannik navianartorsiortitsivoq!

• ILAQUTARIINNEQ PITSAANNGINNERULERTARPOQ: Arnaq kristumiu ima allappoq: „TV-mik isiginnaarpallaarneq pissutigalugu . . . kiserliortorujussuugaluarpunga avinngarusimasutullu misigalunga. Soorlumi ilaquttakka tamarmik uannut takornartanngorsimasut.“ Illittaaq misigisimannginnerpit ilissinni immissinnut samminerunissaraluarsi TV-p akornusertaraa?

• EQIASUNNEQ: Inuit ilaat isumaqarput TV-mik isiginnaarajuttut sorusussuseqanngittarnerat kinguneqarsinnaasoq ’inuusuttup utaqqiinnartunngorneranik, isumaqaannalerluni pisariaqartitani ajornanngitsuaqqamik pisinnaallugit’.

Qularutissaanngilaq TV-mik isiginnaarpallaarneq ilumut ’inuunermik ajoqusiisinnaasoq’. Kisiannili soorlu aamma ikiaroortartut amerlanerit taamaattut, TV-narkomanit ajornartorsiutiminnik nassuerutiginnikkusunneq ajorput. Taamaattumik angutip inuusuttup Wyantimik atillip misigisimasai isumaliutigilluakkit. Taanna erseqqissumik ima nassuerpoq:

’TV-narkomaniusimavunga’

Apersuisoq: Qassinik ukioqarlutit TV-mik isiginnaarajuttunngorpit?

Wyant: Qulit missaannik ukioqarlunga. Atuareerlunga angerlaraangama ingerlaannaq TV ammartarpara. Siullermik isiginnaartarpakka titartakkat aallakaatitallu meeqqanoortut. Taava nutaarsiassat takkuttarput, taakkuli takorusunneq ajorpakka, taamaattumillu igaffimmukartarpunga nerisassarsiorlunga. Nerereeraangama isiginnaariartoqqittarpunga innarnissama tungaanut.

Apersuisoq: Illussinni suliassaqartinneqartannginnavit?

Wyant: Angajoqqaakka sukangasuujunnginnamik. Tamarmik suliffeqarput, anaanalu angerlaraangami qasunermik sorusunneq ajorpoq. Qatanngutikka niviarsiaqqat nerisassiortittarpai. Ataatagalu ilaannikkut aatsaat unnukkut qulingiluanut qulinulluunniit angerlartarpoq.

Apersuisoq: Kisiannimi ikinngutivit ilaginissaannut qaqugukkut piffissaqartarpit?

Wyant: TV ikinngutigaara.

Apersuisoq: Taava pinnguarnissamut timersoqataanissamulluunniit piffissaqartarsimanngilatit?

Wyant: [Illarluni] Timersuutinik pisinnaasaqanngivippunga. TV-mik isiginnaartuaannarama timersornermut piffissaqanngilanga. Basketballeraangatta pikkorluttorujussuusarpunga, atuarfimmilu eqaarsaartilluta basketballerniarluta ilissaminnik toqqaajortuleraangamik kingullerpaatillunga toqqartarpaannga. Timersornerup tungaatigut pikkorinnerulaalerusullunga eqqarsartaraluarpunga imaanngitsoq kakkanniutigisarniassagakku, kisiannili peqataasarnera nuannaarutigisinnaalerniassagakku.

Apersuisoq: Karakteeritimmi qanoq ippat?

Wyant: Meeqqat atuarfianniikkallarama ajunngitsumik ingerlasinnaasimagaluarpunga. Ilinniagassakka piffissaq kingullerpaaq atorlugu suliareriarlugit kingusiinnakkut innartarpunga. Inuusuttulli atuarfiannut pigama ajornartorsiukujulerpunga, ilinniagassanik iluamik aallussineq sungiusimannginnakku.

Apersuisoq: TV-mik isiginnaarajuppallaarnerit inuuninnut sunniuteqarsimava?

Wyant: Suu. Ilaanneeriarlunga allanik ilaqartillunga misigilertarpunga ingeqqissaarlunga ukisilersimallunga, allat oqaloqatigiittut peqataaffiginagit soorlumi TV-kkut apersuisunik isiginnaartunga. Allanik peqateqarneq iluamik ilikkarusunnaraluaqaaq.

Apersuisoq: Oqaloqatigiinnitta ersersippaa tamanna ilikkalersimagit. TV-narkomaniuninnit aniguisimannguatsiarputit.

Maanna illit isumaliutigisinnaavat TV-mik qanoq isiginnaarajutsiginersutit. TV ingasaannaveersaarlugu immini ajunngilaq. Kisiannili Bibelimi najoqqutassat tunngaviusut malillugit inoorusuttup miserratiginngilaa TV-mik isiginnaarpallaarnerup navianartuunera. Aamma TV-mut tunngatillugu imaattumik eqqarsariartaaseqalernissarput anguniarsinnaavarput soorlu Paulus oqartoq: ’Tamanik iliorsinnaavunga, kisianni sumut kiffaritissanngilanga.’ (’sumut’ uagut erseqqissisipparput.) — 1 Korintumiut 6:12. (gD 8/4 85)

[Qupp. 22-mi assiliartaq]

Soorlumi imerajuttup imernini killilerneq sapilersoortaraa, taamattaaq inuit ilaasa TV-mik isiginnaarnertik killilerneq sapilertarpaat.