Upperisarsiornermut isummat — sumut ingerlappat?

„Aappariit 15-it katinnginnerminni siunnersortikkiartorlutik unnukkut ataatsimiigiarput [katuullit ataatsimiinnerannut]. Peqataasunit 30-nit taamaallaat pingasut uppertuunerarput.“ La Croix, katuullit aviisiat franskisooq.

UPPERISARSIORNERUP tungaatigut kajumissuseq amigaataavoq. Atuagassiap nunarsuarmi tamarmi saqqummersartup Newsweek-ip 1999-imi juulip 12-iani saqqummersup saqqaani apeqqut imaappoq: „Guutiuna toqusimasoq?“ Atuagassiap nammineq akissutaa tassa Europap Kitaanut tunngatillugu taamaakkunartorooq. Ilagiit katuullit Romami ukioq taanna oktobarip qaammataani ataatsimeersuarnerat tunngavigalugu franskit aviisianni Le Monde-mi ima allassimasoqarpoq: „Oqaluffeqarfiup aatsaat taama sapersaatigilersimatigaa oqariartuutini inuusaatsimi ilagiit oqariartuutaannik ’sapigaqalersimasumi’ ingerlateqqissallugu. . . . Italiami katuuliussuseq ataasiujunnaarpoq. . . . Tysklandimi naartuersittarnermut siunnersuisarfiit pillugit oqallinnerup paavi inuiaqatigiillu demokratiskiusut naalakkerneqarusukkunnaarsimasut avissaartikkaluttuinnarpai. Alaatsinaattartut ilaasa oqaatigaat [Hollandip] kristumiuujunnaariartupiloornera inuunerlunnerup napparsimasullu toqunissaannik ikiuisarnerup akuersaaginnarneqalersimaneranut pissutaasoq.“

Nunani allani pissutsit allaanerungaanngillat. Tuluit Nunaata oqaluffeqarfia „kinguaariit ataatsit qaangiuppata toqussanerarlugu” Canterburymi biskoppiuneq George Carey 1999-imi mianersoqqusivoq. „Europap kristumiuujunnaarnera“ qulequtsiullugu franskit aviisianni Le Figaro-mi allaaserisami ima allassimasoqarpoq: „Sumiluunniit taamaappoq. . . . Ileqqorissaarnissamik ajoqersuutit suulluunniit inuit apeqqusertuartarpaat.“

Upperisarsiornermi peqataannginnerulerneq

Europami naalagiartartut ikiliartortorujussuupput. Frankrigimi katuullit tamarmik 10 procentiinit ikinnerusut sapaatikkut naalagiartarput, Parisimilu 3-4 procentiinnaat aalajangersimasumik naalagiartarput. Tysklandimi, Skandinaviami, Tuluit Nunaanni Irlandimilu Avannarlermi aamma taamaappoq ilaatigulli sualunnerulluni.

 Palasinngorusuttut ikippallaarnerat upperisarsiornikkut oqartussaasunut aamma ernumatitsivoq. Ukiut 100-nngitsulluunniit ingerlaneranni Frankrigimi palasit ikilipiloorput nunap inui 10.000-iugaangata palasit 14-iusarsimagaluartut ullumikkut inuit 10.000-iugaangata palasi ataasiujunnaarsimalluniluunniit. Europami tamarmi agguaqatigiissillugit palasit ukioqqortusigaluttuinnarput, allaallu Irlandimi Belgiamilu palasit amigaataalersimallutik. Tamanna ilutigalugu meeqqat katekisimuusimik atuartinneqalertartut ikiligaluttuinnarput, taamaattumillu ilagiit katuullit ataannarnissaminnik qulakkeerisinnaanerat assut qularineqalerluni.

Upperisarsiornermut tatiginninneq aamma qanganngoreerpoq. 1952-imi 50 procentinut 1981-imilu 15 procentinut naleqqiullugu ullumikkut franskit tamarmiugunik 6 procentiinnaat isumaqarput „upperisarsiornermi aalajangersimasumi sallusuissut nanineqarsinnaasoq“. Anersaakkut sinikataarneq siaruariartorpoq. 1980-imi inuit 26 procentiisa 2000-imilu 42 procentiisa oqaatigaat upperisarsiornermut aalajangersimasumut attaveqaratik. — Les valeurs des Français — Évolutions de 1980 à 2000 (Franskit naleqartitaat — 1980-imiit 2000-imut ineriartorneq).

Ileqqussatigut naleqartitat allanngorput

Naleqartitat tungaasigut ajornartorsiorneq ileqqussatiguttaaq erserpoq. Taaneqareersutut naalagiartartorpassuit ilagiit attavigisamik ileqqussatigut piumasaqaataat akueriumanngilaat. Upperisarsiornikkut siuttumik ileqqussatigut najoqqutassiorsinnaatitaanerannik isuma akueriumanngilaat. Inuit taakkorpiaat paavip inuit pisinnaatitaaffii pillugit isumaanik tapersersuigaluarlutik oqaasiisa inuunertik attoraangassuk malikkumajunnaartarpaat. Assersuutigalugu naartunaveersaatinik atuineq pillugu paavip isummiussimasaa katuulerpassuarnit tusaanngitsuusaarneqartarpoq, katissimasunit katissimanngitsunillu.

Taama periaaseqarneq inuiaqatigiit ilaanni aalajangersimasuni uppertuunerartuni uppertuunnginnerartunilu malunnarpoq. Iliuutsit Biibilimi assuarineqartut ilaginnaannarneqarput. Ukiut 20-t matuma siornatigut Frankrigimi innuttaasut 45 procentiisa anguteqatinoortarneq arnaqatinoortarnerluunniit akuerisinnaanngilaat. Ullumikkut innuttaasut 80 procentiinit tamanna akuersaarneqarpoq. Naak inuit amerlanersaasa aappariinnermi ilumoorfigeqatigiinnissaq nalinginnaasumik tapersersoraluarlugu 36 procentiinnaasa allasiunnginnissaq aalajangiusimalluinnarpaat. — Romamiut 1:26, 27; 1 Korinthimiut 6:9, 10; Hebræerit 13:4.

Upperisarsiornikkut akuleriissitsineq

Nunani killerni inuit upperisarsiornikkut qiniataarisalersimapput tamarmik immikkut ajoqersuutinik imminnut naleqqutsitaminnik akoorillutik. Tassa ajoqersuutit ilaat akueralugit ilaallu kasiilerlugit. Ilaat imminnut kristumiuunerartarput aammali toqup kingorna allamik inuuneqaleqqittarneq upperalugu, allallu kristumiuuneraatigalutik upperisarsioqatigiit assigiinngitsorpassuit isiginnittaasiinik malinninnissartik isornartoqartinngivippaat. (Oqaluussisartup oqaasii 9:5, 10; Ezekieli 18:4, 20; Matthæusi 7:21; Efesosimiut 4:5, 6) Atuakkami Les valeurs des Français-imi paatsuugassaanngitsumik ersersinneqarpoq uppertorpassuit ullumikkut oqaluffiup aqqutissatut aalajangersagaaniit tammarluinnartartut.

Inuit ataasiakkaat namminneq isumaat aallaaviginerullugit upperisarsioqqajaaneq navianartoqanngitsuunngilaq. Upperisarsiornerup oqaluttuarisaaneranik ilisimatuup aamma Institut de France-mi ilaasortap Jean Delumeau-p aalajangiussimavaa aaqqissuussinermut pioreersumut attaveqanngitsumik nammineq upperisaliortoqarsinnaanngivissoq. „Upperneq upperisamik nassuerutiginninnermi aalajangersimaqqinnaartumi sorlaqanngikkuni ataannarsinnaanngilaq.“ Anersaakkut naleqartitat ajunngitsut upperisakkullu iliuutsit ataqatigiissittariaqarput. Inuiaqatigiinni allanngujaqisuni ataqatigiissitsineq taamaattoq sumi nanineqarsinnaava?

Biibilimi tamarmi eqqaasinneqarpugut Guuti ileqqulersuutinik ileqqussanillu aalajangiisuusoq, naak inuit pisinnaatissimagaluarlugit tamakkuninnga malinnikkusukkunik malinnissinnaasut. Nunarsuaq tamakkerlugu inuppassuit nassuerutigaat atuagaq taanna qangarsuarli pingaartinneqartoq ullumikkut aamma iluaqutissaasoq, aamma ’isikkaminnut naneruaasoq, qaammaqqutaallunilu aqqutaanni’. (Tussiaat 119:105) Qanoq taama inerniliisinnaasimappat? Allaaserisami tulliuttumi tamanna sammineqassaaq.