SEPTEMBARIP 7-ianni 1950-imi Betelimi Brooklynimiittumi suleqataalerpunga. Taamanikkut qatanngutit angutit arnallu inuiaqatigiinni assigiinngitsuneersut 355-it 19-iniit 80-it tikillugit ukiullit Betelimi suleqataapput. Taakkualu amerlanersaat tanitaapput.

Anaanaga aqqutigalugu ‘Guuti pilluartoq’ ilikkarpara. (1 Tim 1:11) Suli meeraasunga anaanama Jehova kiffartorfigilerpaa. 1939-mi juulip aallaqqaataani, qulinik ukioqarlunga, USA-mi Columbusimi Nebraskamiittumi ataatsimeersuaararnermi kuisippunga. Oqalugiaat immiussaq “Fascisme eller Frihed” Joseph Rutherfordimik oqalugiaatigineqartoq ataatsimeersuarfimmi attartukkami hundredit missaanniilluta tusarnaarparput. Oqalugiaat qiteqquttorlu ataatsimeersuarfitta silarlianut inupalaat katersuupput. Ataatsimeersuarfitsinnut isaallutik ataatsimiinnerput unitsippaat illoqarfimmillu anisilluta. Illoqarfimmiit ungasinngitsumi qatanngutip angutip nunaataanut katersuuppugut saqqummiussallu sinneri tusarnaarlutigit. Takorloorsinnaagunarpat ulloq kuisiffiga puiunngisaannarakku.

Anaanama qasusuingaarluni sallusuissummi perorsarniarsaraanga. Ataataga angutaavoq pitsaasoq ataataalluartorlu. Taassuma upperisaq imaluunniit anersaakkut ingerlalluarnissara immannguaannaq soqutigisaraa. Anaanama Omahamilu ilagiinniittut allat pisariaqartingaakkannik qiimmassartarpaannga.

Ilinniarnertuunngorlunga naammassilerama inuunera qanoq atorniarnerlugu aalajangertariaqarpunga. Aasakkut atuanngiffeqarnerit tamaasa, peqatikka peqatigalugit feriepioneritut (maannakkut ikiorti-pionerimik taaneqartartoq) kiffartortarpunga.

Qatanngutit angutit aappaqanngitsut marluk — John Chimiklis aamma Ted Jaracz — Ilinniarfimmi Gileadimi klassit arfineq-aappaannik naammassinneqqammersut najugaqarfitsinni nakkutilliisutut angalasartutut kiffartortussanngorput. Taakku 20-t sinnilaaginnarlugit ukioqartut paasigakku tupigusoqaanga. Taamani uanga 18-inik ukioqarpunga ilinniarnertuutullu naammassingajalerlunga. Inuunera qanoq atorniarneriga qatanngutip Chimiklisip aperimmanga suli eqqaamavara. Oqaluttuukkanni kajumissaarlunga oqarpoq: “Qaa, piffissaq  tamaat kiffartupallalerasuarniarit. Naluammi qanoq kinguneqarumaarnersoq.” Kaammattuut taanna qatanngutillu taakkua maligassiuinerat killitsissutigeqaakka. Ilinniarnertuutut naammassereernerma kingorna 1948-mi pionerinngorpunga.

1950-imi juulimi New Yorkimi Yankee Stadiumimi ataatsimeersuarneq nunanit tamalaanit peqataaffigineqartoq najuuffiginiarlugu angajoqqaakkalu aallarpugut. Ataatsimeersuarnerup tamatuma nalaani Betelimi kiffartornissamik soqutiginnittunut ataatsimiititsinermut najuuppunga. Tassani kiffartorsinnaaguma nuannaarutigissagaluarlugu allariarlugu qinnuteqaatiga tunniuppara.

Ataatama pionerinngornissara taakkunanilu najugaqaannarnissara ajorinngikkaluarlugu isumaqarpoq najugaqarninnut nerisaqarninnullu akiliilaartariaqartunga. Ullut ilaanni aggustiugaa suliffissarsiorniarlunga allakkanut nakkartitsivik aqqusaaqqaarpara. Imaraa Brooklynimiit allakkat uannukartut. Nathan H. Knorrimit atsiorneqarsimapput. Allappoq: “Betelimi kiffartornissamik qinnuteqaatit tiguarput. Paasivara Naalakkamit aallarunneqarnissavit tungaanut Betelimiikkusuttutit. Qinnuigissavakkit septembarip 7-ianni ukioq manna Brooklynimi Betelimut Columbia Heights 124-mut New Yorkimiittumut saaffiginneqqullutit.”

Ataataga ulloq taanna angerlarmat suliffittaarsimaninnik oqaluttuuppara. Akivoq: “Qujanarmi, sumi?” Akivara: “Betelimi Brooklynimiittumi qaammammut 10 dollarinik akissarsiaqarlunga.” Tupaallalaarpoq, oqarporli taama aalajangersimaguma tamaviaarutissagiga. Ataataga kingusinnerusukkut, 1953-imi, Yankee Stadiumimi ataatsimeersuarnermi kuisippoq.

Nuannaarutigisannik piffissami tassanerpiaq pioneritut suleqatiga, Alfred Nussrallah, aamma Betelimut aggeqqusaavoq ingiaqatigiillutalu Betelimukarpugut. Kingorna Alfred katippoq. Taanna nulianilu, Joan, Gileadimi atuareerlutik Libanonimi ajoqersuiartortitatut kiffartulerput. USA-mut uteramik nakkutilliisutut angalasartutut kiffartortunngorput.

Betelimi siullertut suliaraara atuakkat mersorlugit katiteralunga. Atuagaq Hvad Har Religion Betydet for Folkene? suliama siullersaraat. Qaammatit arfineq-pingasut missaanni atuakkerivimmi sulereerlunga Kiffartornermik Nakkutilliisoqarfimmi, qatanngutip Thomas J. Sullivanip siulersugaani, sulilerpunga. Taassuma anersaakkut ilisimassuseq paasisimasaqassuserlu ukiorpassuarni peqatigiiffimmi sulinermini ilikkagarisimasai ilinniarfigiitigalugit suleqatigalugu nuanneqaaq.

Kiffartornermik Nakkutilliisoqarfimmi ukiuni pingasungajanni sulereerlunga naqiterivimmi nakkutilliisup, Max Larsonip, oqarfigaanga qatanngutip Knorrip takorusukkaanga. Kukkullunga suliaqarsimanerlunga eqqarsaatigaara. Oqiliallaqaanga qatanngut Knorr oqarmat piffissami qanittumi Beteli qimanniarlugu pilersaaruteqaruma paasiteqqulluni. Utaqqiisaasumik allaffimmini sulisussamik pisariaqartitsigami suliassat suliarisinnaanerikka paaserusuppaa. Betelip qimannissaanik pilersaaruteqarnanga oqarpunga. Sunaaffa taassuma allaffiani ukiuni 20-ni tulliuttuni sulinialerama.

Oqartarpunga qatanngutit Sullivan Knorrilu ilaatigut aamma Milton Henschel, Klaus Jensen, Max Larson, Hugo Riemer aamma Grant Suiter suleqatigineranni ilinniagarisimasakka akilersinnaasimanaviarnagit. *

Qatanngutit sullinnikuusakka peqatigiiffik sinnerlugu aaqqissugaalluartumik sulipput. Qatanngut  Knorr qasusuilluni suliniartuuvoq Naalagaaffimmillu oqaluussissutiginninnerup sapinngisamik siammarsarneqarnissaanik kissaateqartuulluni. Allaffiani sulisimasut oqaloqatikkuminarnerartarpaat. Qanorluunniit isummavut assigiinngitsigigaluaraangata avissaartuutinngikkaluarluta oqaatigerusutavut tusarusussinnaasarpai.

Taamaalluni qatanngutip Knorrip oqaluttuutilerpaanga suliassat qanorluunniit mikitigigaluartut qanoq pingaaruteqartiginerannik. Assersuuteqarluni oqaluttuuppaanga naqiterivimmi nakkutilliisuutilluni qatanngut Rutherford sianersimasoq oqarlunilu: “Qatanngut Knorr, neriartuleruit piiaatinik nassaatilaaringa, allaffinni atorfissaqartikkakkit.” Qatanngut Knorr oqaluttuarpoq erngerluni piiaatinik aallerluni toqqorsivimmukarsimalluni kaasarfimminullu ikillugit. Ulloqeqqanut neriartuutigaluni qatanngutip Rutherfordip allaffianukaappai. Suliap annikikkaluassusia — qatanngummulli Rutherfordimut pingaaruteqarluinnarpoq. Taava qatanngutip Knorrip oqarfigaanga: “Allaffinni inngigissarsimasunik aqerluusaqarusuppunga. Taamaattumik ullaat tamaasa maani piareersimatittakkit.” Ukiorpassuarni aqerluusat inngigissarsimanissaat isumagisarpakka.

Qatanngutip Knorrip oqaatigiuartarpaa aalajangersimasumik suliakkerneqaraangatta tusarnaaqqissaartarnissaq qanoq pingaaruteqartigisoq. Ataasiarluni suliamut aalajangersimasumut sukumiisumik ilitsersorpaanga, tusarnaaqqissaanngitsoorpungali. Tamatuma kinguneranik kanngusuusaarterujussuarpara. Ajoqaanga, iliuutsinnullu peqqissimingaarnera pillugu naatsumik allaffigaara isumaqarlungalu allaffimminit allamut nooqquppanga uannut pitsaanerussasoq. Ullaap tungaani allaffinnut ornippaanga oqarlunilu: “Robertiaa, allakkatit tiguakka. Paatsoorsimavutit. Oqaloqatigiissutigereerparput, qularinngilaralu siunissami peqqissaarnerussasutit. Maannali suliartorniarta.” Inussiarnisaarnera qujamasuutigeqaara.

Betelimi ukiuni arfineq-pingasuni kiffartoreerlunga Betelip qimannissaanik pilersaaruteqanngilanga. Tamannali allanngorpoq. 1958-imi Yankee Stadiumimi aamma Polo Groundsimi ataatsimeersuarnermi nunanit tamalaanit peqataaffigineqartumi Lorraine Brookesimik atilik, 1955-imi Montrealimi Canadamiittumi pioneriugallarmat naapinnikuusara, takuara. Piffissaq tamaat kiffartorneq pillugu isiginnittaasia aamma Jehovap peqatigiiffianit sumulluunniit aallartinneqarnissaminut kajumissuseqarnera ajasoorutigaakka. Lorrainep Ilinniarfimmi Gileadimi atualernissani anguniagaraa. 1956-imi, 22-nik ukioqarluni, klassit 27-ssaanni atualernissamut qaaqquneqarpoq. Atuarfimmi soraarummeerami ajoqersuiartortitatut Brasiliamukartinneqarpoq. 1958-imi Lorrainelu ilisarisimaqqilerpugut, nuliarsarfigigannilu akuersivoq. Aappaagumullu katinnissatsinnut pilersaarpugut marluullutalu ajoqersuiartortitatut kiffartoqatigiinnissarput neriuutigalugu.

Qatanngut Knorr pilersaarutinnik oqaluttuukkanni siunnersorpaatigut katinnissatsinnut ukiuni pingasuni utaqqeqqulluta taava kingorna Betelimi kiffartulerumaartugut. Taamanikkut katerlaat Betelimiigiinnarusukkunik taakkua arlaat ukiuni qulini  amerlanerusuniluunniit Betelimi kiffartoreersimasussaavoq aappaalu minnerpaamik ukiuni pingasuni kiffartoreersimasuussalluni. Taamaattumik Lorraine Brasiliami Betelimi ukiuni marlunni aamma Brooklynimi Betelimi ukiumi ataatsimi katinnginnitsinni kiffartornissaminut akuersivoq.

Ukiuni marlunni siullerni aappassiariinnitsinni allakkatigut taamaallaat attaveqatigiittarpugut. Oqarasuaatikkut attaveqatigiinnissaq akisoorujussuuvoq taamanilu e-maileqarani. Septembarip 16-ianni 1961-imi katikkatta qatanngut Knorr nuannaarutigeqisatsinnik oqalugiartoraarput. Ilumoorlunga oqassaguma ukiualunni utaqqinerput ukiorpassuartut misinnarpoq. Maannakkulli ukiut 50-it sinnerlugit katissimanerput, nalerisimaarnermik nuannaarnermillu ulikkaartoq, kingumut qiviassagutsigu isumaqatigiilluta oqarsinnaavugut utaqqisimanerput akilersinnaalluarsimasoq.

1964-imi nunat ilaannut nakkutilliisutut angalasartutut tikeraartarneq pisinnaatitaaffigilerpara. Taamanikkut nuliaasut uitik taamatut angalaqatigineq ajorpaat. 1977-imili tamanna allanngortinneqarpoq. Ukioq taanna uanga Lorrainelu, Grant aamma Edith Suiter ilagalugit Tysklandimi, Østrigimi, Grækenlandimi, Cypernimi Tyrkiami Israelimilu immikkoortortaqarfiit tikeraarpavut. Nunarsuaq tamakkerlugu katillugit nunat 70-it tikeraarnikuuakka.

1980-imi Brasiliamut angalanitsinni Belém aqqusaakkatta ilagaat, ækvatorip nalaani illoqarfik Lorrainep ajoqersuiartortitatut najugaqarfigisimasaa. Aamma Manausimi qatanngutit tikeraarpavut. Arsaattarfissuarmi oqalugiaammut tusarnaartilluta issiaqatigiit eqimattat takuavut Brasiliami ileqquusoq malillugu arnat ulussakkut kunimmik angutillu assammillutik ilassiunngitsut. Sooruna?

Tassaapput uppeqativut asasavut pupinnermik nappaatillit Amazonip ilorpasissuaniit orpippassuaqarfimmeersut. Peqqinnissaq eqqarsaatigalugu najuuttunut allanut attuinaveersaarnissaq pissutigalugu immikkut issiapput. Taamaakkaluartorli uummatitsigut attorpaatigut kiinaannilu nuannaarneq takuneqarsinnaasoq puiunngisaannassavarput! Esajap oqaasii ilumoorluinnarput: “Kiffakka uummammik iluunngaannit qiimmattassapput.” — Es 65:14.

Ukiut 60-it sinnerlugit aalajaalluta Jehovamut kiffartorsimanerput akuttunngitsumik Lorrainelu kingumut eqqarsaatigisarparput. Jehova, peqatigiiffini aqqutigalugu, inuunitsinnit siulersuitikkatsigu pilluaqqussutit nalaassimasavut nuannaarutigeqaavut. Naak ukiut siuliinisut silarsuarmi angalasinnaajunnaaraluarlunga ullut tamaasa Siulersuisoqatigiit, Ataqatigiissaarisunut Ataatsimiititaliap Kiffartornermullu Ataatsimiititaliap ikiortaatut suliinnarsinnaavunga. Taamatullu immikkut pisinnaatitaaffigalugu nunarsuaq tamakkerlugu qatanngutigiissuarnut tapersersuilaarsinnaanera qujamasuutigeqaara. Qatannguterpassuit inuusuttut angutit arnallu piffissaq tamaat kiffartortut takullugit tupigusuutigisaqaavut. Taakku Esajatut ima oqartutut isiginnittaaseqarput: “Piareersimavunga, aallartinnga!” (Es 6:8) Inuppassuit taakkua nakkutilliisup angalasartup qangarsuarli uannut oqaasiinit ilumoortunik eqqaasippaannga: “Qaa, piffissaq tamaat kiffartupallalerasuarniarit. Naluammi qanoq kinguneqarumaarnersoq.”