1. Ihi i tu longa o Mak’â Nzambi?

ETU TU tena ku di bhana ni maka oso-oso, mukonda Jihova mwéne o Mulongexi wetu wa Dikota. (Iza. 30:20, 21) O Mak’a mê a tu longa yoso i twa bhindamena phala kukala tu ‘athu a Nzambi twa tenena, twa di lungu kya soko, mu kubhanga madimu moso mambote.’ (2 Tim. 3:17) Se tu kayela o milongi ya Bibidya, twa-nda kala tu jinjimu o yó ene mu mwanga “o unjimu wa mundu yú ndenge.”—1 Kol. 3:19; Jisá. 119:97-100.

2. Ihi i twa-nda dilonga mu milongi yiyi?

² Kala ki twa-nda dilonga, o unjimu wa mundu u swinisa o jihanji jetu ja xitu. Mu kiki, kutena ku tu bhonza kudituna kuxinganeka ni kubhanga o ima kala kyene mu bhanga o athu a tokala ku mundu. Mukonda dya kiki, o Bibidya yamba: “Alukenu! Ki bhu kale muthu u mi tobhesa, anga u mi bhûnda kala kingûmba, ni wanji wê ni makutu, wa kayela mu malunda ma ulongelu wa athu.” (Kol. 2:8) Mu milongi yiyi, twa-nda mona kyebhi o athu kya mateka kuxikina mu makutu ayadi ene mu longa Satanaji. Mu makutu ayadi yá, twa-nda mona se mukonda dyahi o unjimu wa mundu wowa, ni mukonda dyahi o unjimu wa Mak’â Nzambi wa túndu o ima yoso i bhana o mundu.

3-4. Ku dimatekenu dya 20 a hama, kyebhi o athu ku Estados Unidos kya mateka kutala o maka a lungu ni kudijiya?

³ Ku dimatekenu dya 20 a hama o athu ku Estados Unidos, a lungulula o ixinganeku yâ mu maka a lungu ni kudijiya. Ku dimatekenu o athu exile mu xinganeka kwila, o maka a lungu ni kudijiya a tokalele ngó ku makaza, ka tokalele ku a zwela bhu kaxi ka athu avulu. Maji o ixinganeku yóyo a i jimbi, o ixinganeku ya kuxikina mu ima yoso, yéne ya di mwange.

⁴ Tundé ku muvu wa 1920 ndu 1929, o ukexilu wa athu  wa kubhanga o ima ni ukexilu wâ wa kuxinganeka mu maka a lungu ni kudijiya wa lunguluka kyoso kya bhiti o Ita ya Dyanga. Sayi mukwa kutokwesa wambe: O “jifilme, jiteatro, mimbu, madivulu ni itonokenu ya mukwa ya mateka kulondekesa ima yavulu ya lungu ni undumbu.” Mu mivu yenyoyo, o ukexilu wa athu wa kukina wexile mu bhangesa akwá kuxinganeka mu ima ya ufusa; o izwatu yexile mu londekesa dingi o mukutu. Kala kya kanena o Bibidya ya lungu ni izuwa ya sukidila-ku, o athu eji kala ‘azodi a jivondadi jâ.’—2 Tim. 3:4.

5. O mundu wa dyanguka kyebhi tunde mu muvu wa 1960?

⁵ Kyoso kya bhiti o muvu wa 1960, ndumba ni ndumba ya athu a kexile mu kala kumoxi se kukazala; o kisunji kya diyala kudijiya ni diyala ni mukwá, muhatu kudijiya ni muhatu ni mukwá, ni kubatula ukaza, kwa di bandekesa. O itonokenu i londekesa o ufusa ya di bandekesa we. Mukonda dya ima yoso yiyi, ihi yene mu bhita? Sayi musoneki wambe kwila, kyoso athu kya dituna kukayela o ijila ya lungu ni wendelu wambote ene mu dibhana ni ibhidi ni kuluwala kwavulu. Mu kifika, o miji yala ni jitata ja di senge, tata ya bwazeka o mwiji, athu a mu di bhana ni maka a lungu ni kikote ku muxima, ni ufusa, wa di bandekesa mukonda o “athu éne mu bhukumukina o ijila ya lungu ni kudijiya.” O ibhidi ya mukwá ya lungu ni mawuhaxi a sambukila bhu kaxi ka kudijiya kala o uhaxi wa jiphata mba SIDA. Ima yoso yiyi i mwanga o mundu kala ukexilu wambote wa mwenyu, wowa.—2 Phe. 2:19.

6. Kyebhi o ukexilu wa mundu wa kutala o ujitu wa kudijiya u kwatekesa o kima kya mesena Satanaji?

⁶ O ukexilu wa mundu wa kumona o maka a lungu ni kudijiya, wene wa mesena Satanaji. Mu kidi, Satanaji wa wabhela, kumona o athu kudijiya mu ukexilu wa ibhila Nzambi, mu kubhanga kiki, kene mu xila o ujitu wa ukaza wa bhana Nzambi ku athu. (Efe. 2:2) Se o athu a bhanga undumbu ene a londekesa kwila ka mu bhana valolo mu ujitu wa kuvwala twana, wa bhana Jihova ku athu. Ene we ka tena kukala ni mwenyu wa kalela-ku.—1 Kol. 6:9, 10.

7-8. Mukonda dyahi o milongi ya Bibidya ya lungu ni kudijiya ya beta kota, o ya mundu ndenge?

⁷ O athu ene mu kayela o unjimu wa mundu yú ene mu xongwena o ijila ya Bibidya ya lungu ni wendelu wambote, amba kwila ka bhingi ku i kayela. O athu ya a tena kudibhwidisa, ‘Mukonda dyahi Nzambi wa tu bhange ni jihanji ja kudijiya maji u tu fidisa ku ki bhanga?’ Ene a bhanga  o kibhwidisu kiki mukonda a xinganeka kwila, se muthu wa mesena kubhanga kima u tena ku ki bhanga kala kya mesena. Maji ki kyene ki zwela o Bibidya. O Bibidya i tu tangela kwila ki twa tokala kubelesela o jihanji jetu ja xitu, maji twala ni uhete wa kubhânga ni jihanji jayibha. (Kol. 3:5) Ki kyene ngó. Jihova wa bhangesa kwila, o ujitu wa kudijiya a tena ku u kumbidila ni kisangu-sangu mu ukaza. (1 Kol. 7:8, 9) Mu ukaza, o diyala ni muhatu a tena ku dijiya, sé kukala ni héle ijila mu kubhanga o undumbu.

⁸ O Bibidya ki i difu ni unjimu wa mundu yú, yene i tu longa o ukexilu wambote wa kumona o ujitu wa kudijiya. Yamba we kwila, o ujitu wa kudijiya kutena kubhekela kusanguluka. (Jisa. 5:18, 19) Maji-phe o Bibidya yamba: “Phala kala muthu mudyenu ejiye kutambula kyambote konda ya muhatu’ê mu kikexilu kya kuzela ni ujitu. Kana ni hwinga ya hânji yayibha ya ufusa, kala ki bhanga yó ka xikana, a kambe kwijiya Nzambi.”—1 Tes. 4:4, 5.

9. (a) Kyebhi kya swinisa o mundu wa Jihova kukayela o unjimu wa Mak’â Nzambi mu mivu ya 1900 ndu 1930? (b) Kitendelesu kyahi kyambote ki tu sanga mu 1 Nzwá 2:15, 16? (c) Kala kya ki tumbula mu divulu dya Loma 1:24-27, ibhangelu yebhi ya bolo i twa tokala kulenga?

⁹ Mu mivu ya 1900 ndu 1930 dya 20 a hama, o mundu wa Nzambi ka dyehela ku a nganala kwa yó “a xixidila kyá, kala dingi ni sonyi ya kima.” (Efe. 4:19) Ene mu sota ku di kwatenena mu itumu ya Jihova. O Mulangidi wa 15 wa Kasambwadi ka 1926 mu kingileji, wambe: “O diyala mba muhatu wa tokala kuzela mu ixinganeku ni mu ibhangelu, benge-benge mu kudibhana ni ahatu mba mala engi.” Sumbala ni ima yene mu bhita ku mundu wa a kondoloka, o mundu wa Jihova wene mu kayela o unjimu wa beta kota, o unjimu wa Mak’â Nzambi. (Tanga 1 Nzwá 2:15, 16.) Tu sakidila kyavulu Jihova mu ku tu bhana o Mak’â mê ni mu ku tu bhana kudya mu nzumbi mu kithangana kya tokala, kwene mu tu kwatekesa phala ki tu kayela o kixinganeku kya mundu yú kya lungu ni kudijiya!  *—Tanga Loma 1:24-27.

10-11. Kidimwinu kyahi kya bhana o Bibidya ya lungu ni izuwa ya sukidila-ku?

¹⁰ O Bibidya ya dimuna kwila mu izuwa ya sukidila-ku, o athu eji kala “azodi a ene ngó.” (2 Tim. 3:1, 2) Kyoso ki tu mona athu a zokela o ukexilu wa kudizola ngó mudyâ, etu ki twene mu diwana dingi. Sayi enciclopediya yambe kwila, mu mivu ya 1970, kwa “moneka madivulu avulu akexile mu swinisa o athu kuditunda kyambote ku mwenyu.” Sayi madivulu “a swinisa o atangi kwijiya ni kuxikina o ukexilu wâ, ni kwila, ka tokalele kulungulula kima mu idifwa yâ.” Tala ngó kyambele o divulu dimoxi: “zola, sanguluka ni muthu wa beta kota ku mundu—o muthu yú éye.” O madivulu yá, kifwa “a swinisa o athu ku di bheza éne mudyâ, mu kusola o ima ya-nda bhanga bhu kaxi ka kitongolwelu kyé, ijila yé ni idifwa ya dyembu dyé kikale se ya wabha mba yayibha.”

¹¹ Kiki kixinganeku kya ukulu. Satanaji wa swinisine Eva kubhanga kima kya difu kiki. Mwene wa mwambela kwila, “mu sokela ni Nzambi, mu ijiya kyawabha ni kyayibha.” (Dim. 3:5) Lelu, avulu a dizangeleka, a xinganeka kwila ki kwala muthu wa tokala ku a tangela kyawabha ni kyayibha, né mwene Nzambi. Mu kifika, ukexilu yú wa kuxinganeka, wene mu funyisa benge-benge o ibanzelu ya athu ya lungu ni ukaza.

12. Kixinganeku kyebhi kya lungu ni ukaza kyene mu kayela o athu ku mundu?

¹² O Bibidya i tendelesa kwila, o anumi ni ahatu a tokala ku di xila ni ku di kwatenena mu  kikanenu kya bhange kyoso kya kazala. Yene i swinisa o makaza kulembalala o kikutu kya te, mu kwamba: “Diyala u xiya tat’â ni mam’â anga u di banda kwa mukaji’ê, ene kiyadi kyâ hé a di bhanga xitu imoxi ngó.” (Dim. 2:24) Maji o athu ene mu kayela o unjimu wa mundu, ene mu swinisa kixinganeku kyengi, mu kwamba kwila, o ahatu a tokala ku ta kupholo o ibhindamu yâ. Sayi divulu dizwela maka a lungu ni kubatula o ukaza, yamba kwila: “o izwelu yene mu tumbula o athu mu kizuwa kya ukaza ene mu i lungulula. Mu kifika, o izwelu “katé mu ufwilu wetu’ a i lungulula ‘kabasa twa dizolo hanji.” Mu kifika, o izwelu”nga-nda kala n’eye katé ku ufwilu wami’ a i lungulula ‘nga-nda kala n’eye mu ithangana i ngi kuzola hanji.” O ukexilu yú wa kulelumuna o ukaza, wene mu bhangesa miji yavulu ku di xisa ni kubhekela ndolo ku muxima. Sé phata, o ukexilu wa athu wa kutala o ukaza, wôwa.

13. Kima kyahi kibhangesa Jihova kuzemba oso a dizangeleka?

¹³ O Bibidya yamba: “Muthu woso wa dizangeleka mu muxima, u di bhanga kisunji kwa Jihova.” (Jisa. 16:5) Mukonda dyahi Jihova wa zembe o athu a di zangeleka? Mukonda o athu a kayela ni ku swinisa o ukexilu wa kudizola mudyâ, a mu kayela o kudizangeleka kwa Satanaji. Nzambi wa bhange o ima yoso bhu kaxi ka Jezú. Xinganeka ngó, Satanaji wa soko mu kuxinganeka kwila, Jezú wala ni kutena kwoso kuku, weji xikina ku mu fukamena ni ku mu bheza! (Mat. 4:8, 9; Kol. 1:15, 16) O athu ene mu dithutha ni kudizangeleka, a londekesa o kidi kiki: O unjimu wa mundu yú, kwa Nzambi kutobha.

14. O divulu dya Loma 12:3 di tu kwatekesa kyebhi ku di xinganeka mu ukexilu wa tokala?

¹⁴ O Bibidya i tu kwatekesa ku di tala mu ukexilu wa tokala. Yene yamba kwila, twa tokala ku dizola mu ukexilu wa soko. Jezú wambe: “Mukwenu mu zole kala ki wa di zola eye-mwène,” kilombolola kwila, twa tokala ku di suwa ni kudikila o ibhindamu yetu mu ukexilu wa tokala.  (Mat. 19:19) Maji-phe, o Bibidya i tu longa kwila, ki twa tokala kudimona kala twa beta-kota, akwetu ndenge. Mu veji dya kiki, yene yamba: “Ki mu bhange kima ni masunga a kusota ngó mbote yenu, mba izala ya ku mi ximana. Maji ni kubatâma, kala muthu a kite mukwâ kota dyê; Kana ku di fika kwila mwa beta kuyuka o akwenu ndenge.”—Fil. 2:3; tanga Loma 12:3.

15. Ihi i wene mu mona, i ku xikinisa kwila o itendelesu ya Bibidya ya lungu ni ku di xinganeka yambote mwene?

¹⁵ Lelu, athu avulu a exana jingijiye, éne mu zwela kwila, o itendelesu ya Bibidya ki yala ni valolo. Ene a tena kuzwela kwila, se u tala akwenu kala a beta kota eye ndenge, a-nda ku tobhesa. O ixinganeku yiyi ya mundu wa Satanaji yene mu bhana ibundu yebhi? Ihi i wene mu mona? O kwila o athu a suwa ngó o jivondadi jâ a sanguluka mwene? O kwila ala ni miji ya sanguluka? O kwila ala ni makamba a kidi? O kwila ene ala ni ukamba wambote ni Nzambi? Kala ki wene mu mona, ihi i bhekela o mbote? O kukayela o unjimu wa mundu, inga o kukayela o unjimu u tu sanga mu Mak’â Nzambi?

16-17. Ihi I twa tokala kusakidila ni mukonda dyahi?

¹⁶ O athu a kayela o itendelesu ya jingijiye ya mundu yú, a difu ni muthu wa jimbila, anga u bhinga itendelesu kwa mukwá wa jimbila we. Ya lungu ni “jinjimu” mu izuwa yê, Jezú wambe: “Ala atwameni a ifôfo. Kifôfo-phe, se ki twamenena kifôfo ni mukwá, kiyadi kyâ a-nda kudibhala mu dikungu.” (Mat. 15:14) Sé phata, o unjimu wa mundu yú, kwa Nzambi kutobha.

¹⁷ Mu ithangana yoso, o itendelesu ya Bibidya yene mu dilondekesa kukala itendelesu “ya kubhandulula, ni mu kulonga o kidi, ni mu kubazela itondalu, ni mu kuyukisa ya bhengalala, ni mu kwijidisa wendelu wambote.” (2 Tim. 3:16) Twa tokala kusakidila kyavulu Jihova wene mu tu langa bhu kaxi ka kilunga kyê, phala ki tu kayele o unjimu wa mundu yú! (Efe. 4:14) O kudya mu nzumbi ku tu bhana mwene, kwene mu tu bhana nguzu phala ku tolola o ukexilu wa mundu yú. Kwijiya kwila Jihova u tu bhana o unjimu wa beta kota bhu kaxi ka Bibidya, ku tu sangulukisa kyavulu!