1, 2. (a) Ihi yene mu bhanga o athu phala kusanga o ufôlo? (b) Ihi yene mu bhita mu kubhanga kiki?

LELU athu avulu mu ngongo ene mu zwela ya lungu ni kukala ni ukexilu umoxi wa kusola ni kukala ni ufôlo. Say athu a mesena ufôlo mukonda ene mu a talatala kyayibha, amukwá mukonda dya wadyama. Amukwá a jijila kukala ni ufôlo phala kuzwela ni kusola o ima ya mesena, ni kwambata o ukexilu wa mwenyu kala kya mesena. O athu mu ididi yoso, a mesena kukala ni ufôlo.

² Phala kusanga o ufôlo o athu a dyongeka mu ibuka, phala kubhanga jinvunda mu kubhinga dingi ufôlo. O kwila éne mu sanga o ufôlo wa mesena? Kana. Mu kidi, kubhanga kiki kwene mu a talesa hadi yavulu katé mwene kwene mwa bhekela kalunga. O izwelu ya Sobha Solomá i tu sanga mu divulu dya Ndongixi 8:9 ya kidi: “Muthu u kala mu kutumina mukwá phala ngó ku mu sengulula.”

3. Ihi i twa tokala kubhanga phala kusanga o kusanguluka kwa kidi?

³ O Bibidya i tu tangela ihi i twa bhingi phala kukala ni  kusanguluka kwa kidi. O dixibulu Tiyaku wambe: “Woso-phe u bhana o matwí ku kitumu kya tenena, o kitumu kya ufôlo, anga u ki jijila, ka kala mukwa kwívwa n’a jimbe-ku, maji u kala mukwa kubhanga n’a kumbidile, mwenyú Nzambi u mu zediwisa mu yoso ya bhanga.”(Tiyaku 1:25) O kitumu kya tenena mba kya yuka ki tunda kwa Jihova, mwéne ngó wejiya kyambote i twa bhingi phala kukala ni kusanguluka kwa kidi. Jihova wa bhana kwa Adá ni Eva o ufôlo wa kidi, ni ima yoso ya bhingile phala kusanguluka.

4. Ufôlo webhi wexile na-u Adá ni Eva? (Tala o foto ya dyanga.)

⁴ Kyoso ki tu tanga o divulu dya Dimatekenu ibatulu 1 ni 2, tu mona kwila Adá ni Eva a kexile ni ufôlo wa mesena athu avulu lelu. Ene akexile ni ima yoso ya bhindamene; ka kexile ni woma wa kima, se-ku muthu wa kexile mu a talatala ni undanda. Ene ka kexile mu thandanganya ni kudya, salu, mawuhaxi mba kufwa. (Dimatekenu 1:27-29; 2:8, 9, 15) O ufôlo wâ wa kexile na-u Adá ni Eva, ki wa kexile ni mbambe? Twa-nda mona.

5. Ihi yene mu banza o athu ya lungu ni ufôlo? Ihi i twa bhingi phala kusanga o ufôlo wa kidi?

⁵ Athu avulu a banza kwila kukala ni ufôlo wa kidi, u lombolola kubhanga yoso ya mesena sé kuxinganeka mu ima i tena kwiza kupholo. Say divulu dya mundu (The World Book Encyclopedia), di londekesa kwila, o ufôlo “o uhete wa kusola ni ku di kwatenena mu kima ki twa solo.” Se o jinguvulu a xinda jimbambe ji ku fidisa kubhanga o ima i wa zolo mba i wa mesena, ku kala ni ufôlo. Kiki ki lombolola kwila, kubhinga mwene kuxinda mbambe mukonda athu oso a tena kukala ni ufôlo. Maji nanyi wala ni kijingu kya kusola o mbambe yambote, ya tokala?

6. (a) Mukonda dyahi Jihova mwene ngó wala ni ufôlo wa tenena? (b) Katé bhebhi bhu suka o ufôlo wa athu? Mukonda dyahi?

⁶ Kima kyambote kulembalala kwila Jihova Nzambi, mwéne ngó wala ni ufôlo wa tenena, sé mbambe. Mukonda dyahi? Mukonda mwéne wa bhange o ima yoso, mwéne we o Mutwameni wa ngongo wa tena yoso. (1 Timote 1:17; Dijingunwinu 4:11) Sobha Davidi wa solo izwelu ya fwama phala kujimbulula o ungana wa Jihova. (Tanga 1 Malunda 29:11, 12.) O ufôlo wê ki u difu ni wa ibhangelu yê, wala ni mbambe, ki kale ku dyulu kikale mu ixi. O ufôlo wê ki wene mbambe. Jihova wa mesena kwila twijiya kuma mwene ngó wa tokala kusola o jimbambe jambote jya tokala. Tundé ku dimatekenu Jihova wa solo jimbambe phala o ibhangelu yê.

7. Ima yebhi yene mu tu bhekela kisangusangu kyoso ki tu i bhanga?

⁷ Sumbala Adá ni Eva akexile ni ufôlo wa dikota, maji o ufôlo wâ wa kexile ni mbambe. Say jimbambe ja lungile ni ima ya tokala phala o muthu kukala ni mwenyu. Mu kifika, phala kukala ni mwenyu a bhingile kubhwima, kúdya ni kuzeka. O kwila kiki kilombolola kwila, ene ka kexile ni ufôlo? Kana. Mu kidi, Jihova wejidile kwila, kubhanga o ima yiyi kweji kwa bhangesa kusanguluka ni kuzediwa. (Jisálamu 104:14, 15; Ndongixi 3:12, 13) Etu tu sanguluka mu kubhwima munza wambote, kuxakuta makúdya u twa wabhela dingi, ni kunyoha kya  soko. Ki tu dívu kyaybha mu kubhanga o ima yiyi. Kyene we kya kexile mu dívwa Adá ni Eva.

8. Kitumu kyebhi kya bhele Nzambi kwa Adá ni Eva? Mukonda dyahi?

⁸ Jihova wabhele kitumu kya bhebhuluka kwa Adá ni Eva. Mwene wa a tangela kwila eji vwala, kwizalesa o ixi, ni ku i langa. (Dimatekenu 1:28) O kwila o kitumu kiki kyeji kwa katula o ufôlo? Kana! Kiki kyeji kwa bhana o ujitu wa kubhangesa o ixi yoso kukala palaízu, ni ku i langa kala o inzo mweji kala ni an’ê ayuka katé ku hádia. Yiyi yene yexile o vondadi ya Nzambi. (Izaya 45:18) Lelu se athu ka solo kukazala mba kuvwala, ki kulombolola kwila ka mu belesela Nzambi kana. Né kiki, o athu a sola kukazala ni kuvwala sumbala ima yiyi i tena kubheka tuybhidi. (1 Kolindo 7:36-38) Mukonda dyahi? Mukonda ene a kinga kusanga kusanguluka ni kuzediwa. (Jisálamu 127:3) Se Adá ni Eva a beleselele Jihova, ene eji zediwa mu ukaza ni ku mwiji wâ katé ku hádya.

9. Mukonda dyahi twila twixi Nzambi wa bhingile mwene kubhana o kitumu ki tu sanga mu divulu dya Dimatekenu 2:17?

⁹ Jihova wa bhanene kitumu kyengi kwa Adá ni Eva, wa a jimbulula kyambote ihi yeji bhita se a kambele ku ki kumbidila. Mwene wambe: “Ku muxi-phe wa kwijiya kyawabha ni kyayibha kana kudya-ku; mukonda o kizuwa ki wa kà dya-ku, ijiya na-kyu kuma wa kà fwa mwene.” (Dimatekenu 2:17) O kwila o kitumu kiki ki ki tokalele? O kwila o kitumu kiki kya katula o ufôlo wa Adá ni Eva? Kana. Mu kidi akwa kutokwesa o Bibidia a banza kwila, o itumu ya Nzambi itumu ya unjimu, ya tokala mwene. Say mukwa kutokwesa wambe kwila kiki ki tu longa kwila Nzambi mwene ngó wejiya o ima yambote . . . phala o athu, “Nzambi mwene we ngó wejiya o ima yaybha . . . phala o athu. Phala kusanguluka ni ima ‘yambote,’ o athu a tokala kudyelela kwa Nzambi ni ku mu belesela. Se ka belesela, kya-nda lombolola kwila, o athu a mu sola mudya o ima yambote . . . ni ima yayibha.” Kiki kima kya bhonzo phala athu kusola mudya.

10. Mukonda dyahi o ufôlo wa kusola, ki u difu ni ujitu wa kusola kyawabha ni kyayibha?

¹⁰ Say athu nange a banza kwila, Jihova ka bhanene kwa Adá o ufôlo wa kubhanga o ima ya mesenene. Maji ene kyejiya kwila, o ufôlo wa kusola ki u difu ni ujitu wa kutungula o ima yambote mu ima yayibha. Adá ni Eva akexile ni ufôlo wa kusola kubelesela Nzambi mba kana. Maji Jihova mwene ngó wala ni ujitu wa kutungula o ima yambote ni ima yayibha. O “muxi wa kwijiya kyawabha ni kyayibha” wexile kijimbwete kya lungu ni maka enyá phala Adá ni Eva. (Dimatekenu 2:9) Ki twa-nda tena kwijiya o ima ya-nda bhita ithangana yoso, mukonda dya ima i tu sola; ki twejiya se o ima i twa-nda sola ya-nda tunda kyambote ithangana yoso. Kyene ki twene mu mona athu kusola ima ni muxima woso, maji ku pholo dya  kwenda, a tala hadi, a dibhana ni mavuwa mukonda dya ima ya solo. (Jisabhu 14:12) Mu kidi, o athu kala ni kutena kwa kubhanga yoso ya mesena. Kyoso Jihova kyambela Adá ni Eva phala kadyé ku ibundu ya muxi yó, mwene wa kexile mu a longa kwila, se a mesene kukala ni ufôlo wa kidi, ene a tokalele ku mu belesela. Ihi ya solo kubhanga Adá ni Eva?

11, 12. Mukonda dyahi o kima kya solo Adá ni Eva kya a bhekela wíndwa? Bhana phangu.

¹¹ Adá ni Eva a solo kuxibhaka Jihova. Eva wa solo kwívwa Satanaji kyoso kya kanena: “Mwa-nda kutona mesu, mu sokela ni Nzambi, mu ijiya kyawabha ni kyayibha.” (Dimatekenu 3:5) O kwila Adá ni Eva eji kala dingi ni ufôlo, kala kyambele Satanaji? Kana. Mu kidi, kubhukumukina Jihova, kwa a bhekela malamba. (Dimatekenu 3:16-19) Mukonda dyahi? Mukonda Jihova ka bhana ku athu o ujitu wa kusola mu dya o ima yambote ni ima yayibha.—Tanga Jisabhu 20:24; Jelemiya 10:23.

¹² Tu tena kusokesa o maka ya ni mwendexy’a iphululu. Phala kubhixila kyambote kwamuya, wene mu kayela o itendelesu ya mu bhana, ku athu a langa o kikalakalu kya endexi a iphululu. Maji o mwendexi ka kayela o itendelesu, n’a di tela mu njila ya mesena, Adá ni Eva a mesenene kubhanga o ima kala kya xinganeka. Ene a ditunu kwa a endesa kwa Nzambi. Ihi ya bhiti? Wíndwa! O kima kya solo kya a bhangesa ku ta kituxi, kwa bheka kufwa phala ene ni mwiji wê. (Loma 5:12) Adá ni Eva ka sange dingi ufôlo mu ku fikisa kusola mu dyâ o ima yawabha  ni yayibha. Mu veji dya kiki, ene a texi o ufôlo wa kidi wa a bhanene Jihova.

13, 14. Kyebhi ki tu tena kukala ni ufôlo wa kidi?

¹³ Say athu a banza kwila, kubhanga o ima kala kya mesena kyene o kima kya beta o kota. O kwila kiki kidi? Né kiki o ufôlo u bheka we mbote. Xinganeka se o ima yoso ku mundu yexile kala kya mesena o athu, sé mbambe? Say divulu dya mundu (The World Book Encyclopedia), dya londekesa kwila, o ijila yoso yene ku mundu ya bhonzo mukonda ene a bhingi kulanga ni kuxinda jimbambe bhwa suku o ufôlo wa athu, mu kithangana kimoxi. Kubhonza kubhanga kiki. Mukonda kya kiki, twene mu mona ijila yavulu, azokedi avulu a ijila ni afundixi ene mu bhanga yoso phala ku i jimbulula ni ku i kumbidila.

¹⁴ Jezú Kidistu wa jimbulula kyebhi ki tu tena kukala ni ufôlo wa kidi. Mwene wambe: ‘Se mu xalela mu maka mami, mu kala mu kidi mu jixibulu jami; o kidi mwa-nda ku k’ijiya, o kidi anga ki mi bhana ufôlo.’ (Nzwá 8:31, 32) Phala kukala ni ufôlo wa kidi twa bhingi kubhanga ima iyadi. Kya dyanga, twa tokala kuxikina o kidi kya longo Jezú. Kayadi, twa tokala kukituka tu maxibulu mê. Kubhanga o ima yiyi, kubheka ufôlo wa kidi. Maji ufôlo wahi? Jezú wambe: “Woso u ta kituxi, mwène mubhika wa ituxi.” Mwene wambe dingi: “O Mona se wa mi bhana ufôlo, mu kala ni ufôlo wa kidi.”—Nzwá 8:34, 36.

15. Mukonda dyahi o kikanenu kya Jezú ki tena ku tu bhekela o ufôlo wa kidi?

 ¹⁵ O ufôlo wa kanene Jezú ku maxibulu mê wa beta o kota o ufôlo wa mesena kukala na-u athu avulu lelu ndenge. Kyoso Jezú kyambe, “o Mona se wa mi bhana ufôlo, mu kala ni ufôlo wa kidi,” mwene wa kexile mu zwela ya lungu ni ufôlo wa ubhika wa kituxi, o ubhika wene mu talesa athu avulu hadi. Etu tu abhika a kituxi mu ukexilu webhi? O kituxi ki tu bhangesa kubhanga ima yayibha. Ki tu fidisa kubhanga o ima i twejiya kwila yambote mba kubhanga o ima mu ukexilu u twa mesena. Kubhanga kiki, kubhekela hadi, ndolo, ni kufwa. (Loma 6:23) Poxolo Phaulu wejidile kyambote o ndolo ya ubhika wa kituxi. (Tanga Loma 7:21-25.) Kyoso kya-nda bhwa o kituxi, twa-nda kala ni ufôlo wa kidi, kala kya kexile na-u Adá ni Eva.

16. Kyebhi ki tu tena kusanga o ufôlo wa kidi?

¹⁶ O izwelu ya Jezú “se mwivwa o maka mami,” i londekesa kwila se twa mesena kuma Jezú u tu bhana o ufôlo wa kidi, say ima i twa tokala kubhanga. Ima yebhi? Kuma tu Jikidistá, twa bhingi kudituna o jivondadi jetu ni kusola kuxikina o jimbambe ja xindi Jezú, phala o maxibulu mê. (Matesu 16:24) Kala kya kanene Jezú, ku hádya kyoso ki twa-nda tambula o jimbote joso ja sata ya kukula, twa-nda kala ni ufôlo wa kidi.

17. (a) Kyebhi ki tu tena kukala ni kisangusangu kya kidi? (b) Ihi i twa-nda dilonga mu milongi ya kayela?

¹⁷ Phala kusanguluka mu kidi, twa bhingi we kubelesela o milongi ya Jezú, kuma tu maxibulu mê. Se tu bhanga kiki, tu tena kukala ni ufôlo wa kidi ni kujituka ku ubhika wa kituxi ni kufwa. (Tanga Loma 8:1, 2, 20, 21.) Mu milongi ya kayela, twa-nda di longa kyebhi ki tu tena kusola kyambote o ima ni ufôlo u twala na-u lelu. Mu kiki tu tena kujingisa Jihova o Nzambi ya ufôlo wa kidi, katé ku hádya ni hádya.