1, 2. (a) Kima kyebhi kya beta dingi kota ku mwenyu wé? (b) Etu tu bhana valolo mu kidi kyebhi, ni mukonda dyahi? (Tala o foto ya dyanga.)

KIMA kyebhi kya beta dingi kota ku mwenyu wé? Kuma tu mundu wa Jihova o kima kya beta kota ki twala na-kyu, o ukamba wetu ni mwene. Ki tweji xikina kusumbisa o ukamba yú ni kima kyoso-kyoso. Etu we tu bhana valolo ya dikota mu kidi kya Bibidya, mukonda o kidi kiki, ki tu kwatekesa kubhanga ukamba ni Jihova.—Kolose 1:9, 10.

² Jihova o Mulongexi wetu wa Katunda, bhu kaxi ka Mak’â mê o Bibidya, u tu longa ima yavulu yala ni valolo ya dikota. Mwene u tu longa o valolo ya kilombolwelu kya dijina dyê, u tu tangela we o idifwa yê. Mwene u tu tangela kwila wa tu zolo kyavulu, wa bhana o mwenyu wa Mon’ê, mukonda dyetu. Jihova u tu longa ya lungu ni Usobha wa Mexiya. U tu bhana kidyelelu phala o hádya. O jikidistá a a undu, o kidyelelu kyâ, mwenyu ku dyulu, o “jimbudi jamukwá,” mwenyu mu Palayízu mu ixi. (Nzwá 10:16) Jihova u tu longa kyebhi ki twa tokala kwenda. Etu tu nona o kidi  kiki, kala matadi a kamanga, mukonda ki tu kwatekesa kuzukama ku Mubhangi wetu, ki tu bhana we kidyelelu ku mwenyu.

3. O kwila Jihova u tu kobhalala kitadi phala kwijiya o kidi?

³ Jihova Nzambi, mukwa kubhana. Mwene wa beta kota mu kubhana, mu henda yê, wa satela Mon’ê phala ku tu bhulula. Kyoso Jihova kya mona muthu wa mu sota o kidi, mwene u mu kwatekesa ku ki sanga. Mwene ka tu kobhalala kitadi phala ku tu longa o kidi. Mu ukulu, sayi diyala a mwixanene Xima wa mesenene kubhana kitadi kwa poxolo Phetele, phala kubhana nzumbi ikôla ku akwá. Phetele wa mwambela kwila, mwene wa kexile ni ixinganeku ya yibha, mwene wambe: ‘Phalata yé i texike ni eye-mwene kumoxi! Mukonda eye wa fika kuma u tena kusumba o ujitu wa Nzambi ni kitadi?’ (Ikalakalu 8:18-20) Ihi-phe ilombolola “kusumba o kidi”?

4. Ihi i twa-nda di longa ya lungu ni kidi mu milongi yiyi?

⁴ Tanga Jisabhu 23:23. Kubhinga nguzu phala kudilonga o kidi kya Bibidya. Twa bhingi kuxisa ima yengi kudima phala kubhanga kiki. Kyoso ki tu “sumba o kidi,” kifwa; kudilonga o kidi, twa tokala kudilanga phala ki tu“ki sumbise” kifwa; ku ki xisa. Kyebhi ki tu “sumba” o kidi kya Bibidya? O kidi kiki kya te kikuxi? O itambwijilu ya ibhwidisu yiyi, ya-nda tu kwatekesa kubhana dingi valolo mu kidi. Ya-nda tu bhana we dingi nguzu phala ki tu ki xise. Twa-nda tendela mukonda dyahi o kidi kya lungu ni Jihova, kyala dingi ni valolo kima kyoso-kyoso ndenge.

5, 6. (a) Kyebhi ki tu tena kusumba o kidi sé kitadi? Jimbulula. (b) Mbote yebhi ijila mu kwijiya o kidi?

⁵ Se kima a mu ki bhana kya favolo, ki kilombolola kwila, ki kubhingi ku ki bhangela nguzu. O kizwelu mu dimi dya Hebalayiku, kyo lungulule “kusumba,” ki moneka mu divulu dya Jisabhu 23:23, kilombolola we ku di “lumbila.” O izwelu iyadi yiyi, ilondekesa kwila, o muthu u bhanga nguzu mba u bhana kima, phala kutambula kima kya mukwá kyala ni valolo ku mesu mê.” Phala ku tu kwatekesa kutendela kyebhi ki tu tena kusumba o kidi, xinganeka muthu wa mu bhana mahônjo mu kitanda sé kubhinga kitadi. O kwila o mahônjo a-nda moneké ngó ku bhata dyetu? Kana, twa-nda bhinga hanji kuya mu a takana mu kitanda phala kwiza nawu kubhata. Sumbala o mahônjo ka mu a bhingila kitadi, twa bhingi kubhanga nguzu phala ku a bheka kubhata. Kyene kimoxi we ni kidi, ki tu bhingi ku ki futila kitadi. Maji kubhinga nguzu, kubhinga kuxisa ima kudima phala kudilonga o kidi.

⁶ Tanga Izaya 55:1-3. Ya zwela Jihova i tu kwatekesa kutendela ihi ilombolola kusumba o kidi. Mu jivelusu jiji, Jihova u sokesa o izwelu yê ya kidi, ni menya, lete ni vinyu. Kala o menya a tena kutalalesa ni kujibha o dinyota dya muthu, o kidi we ki tu kitulula ku ubhe. Kala o lete i kwatekesa o kambonga kukula ni nguzu, o kidi kya Bibidya, ki kolesa we dingi o ukamba wetu ni Jihova. Jihova u sokesa o maka yê ni vinyu. Mukonda dyahi? O Bibidya yamba kwila, o vinyu i sangulukisa o muthu. (Jisálamu 104:15) Mu kiki, kyoso Jihova kya twambela “kusumba vinyu,” kifwa wa mu tu tangela kwila, se tu kayela o itendelesu yê ku mwenyu wetu, twa-nda sanguluka. (Jisálamu 19:8) Bhu kaxi ka ima yiyi, Jihova u tu kwatekesa kutendela  kyebhi ki tu tena ku katula mbote mu kudilonga ni ku kumbidila o ima i tu dilonga. Tu mone ima itanu nange i twa xisa ku dima phala kusumba o kidi.

7, 8. (a) Mukonda dyahi kubhinga kithangana phala kudilonga o kidi? (b) Ihi ya bhange o munzangala wa muhatu, ni ihi ya bhiti?

⁷ Kithangana. Kubhinga kithangana phala o muthu kwívwa o njimbu ya Utuminu, kutanga o Bibidya, o madivulu a lungu ni Bibidya, kudilonga o Bibidya ni Jimbangi ja Jihova, kudisokejeka phala o yônge yetu ni kuya mu yônge yiyi. Phala kubhanga o ima yoso yiyi, twa tokala kusumba o kithangana ki tweji bhanga na-kyu ima yengi ki yala ni valolo ya dikota. (Tanga Efezo 5:15, 16.) Thembu kuxi ya bhingi phala kudilonga o milongi ya dyanga ya Bibidya? O athu ka difu. Kala muthu u dilonga mu thembu yê. O milongi ya lungu ni unjimu wa Jihova, jinjila jê ni ima ya bhange ki yene mbambe. (Loma 11:33) O Mulangidi wa dyanga wa sokesa o kidi ni “ka kithulu,” wambe we: “Kana kusanguluka ni ka kithulu kamoxi ku wa sange. Twa tokala kusuluka ni kusota ithulu yengi dingi.” Tu tena kudibhwidisa: Ihi i ngejiya kyá ya lungu ni Jihova?’ Né mwene se tu kala ni mwenyu wa kalela-ku, kwa-nda kala hanji ima ya lungu ni Jihova phala kudilonga. Mu kiki-phe, kima kyambote kusumba o kithangana ki twala na-kyu, phala kudilonga katé bhwa suku o nguzu yetu. Sayi phangu ya muthu wa bhange kiki.

⁸ Mariko, * (tala ku lwiji) kamunzangala mukwa Japão, wayi mu tunga ku Mbanza ya Nova York ixi ya Estados Unidos, phala kudilonga mu xikola. Sayi kizuwa, phange ya muhatu muboki wa thembu yoso, wa mu tudila o njimbu yambote kubhata dyê. Mariko wa kexile kyá mu ngeleja yengi, maji wa mateka kudilonga o Bibidya ni phang’yetu. Mwene wa wabhele kyavulu o ima ya kexile mu dilonga, wa bhingile phala kudilonga luyadi mu semana. Sumbala Mariko wa bhingile kuya mu xikola ni ku salu ya kaxaxi ka kizuwa, mwene wa mateka kuya mu yônge ya kilunga ni lusolo. Mwene wa sumbu o kithangana kya itonokenu phala kukala dingi ni kithangana kya kudilonga o kidi. Mu kuxisa ima kudima, Mariko wa kulu mu nzumbi, wa zukama dingi kwa Jihova, ki kubhiti muvu, a mu batizala. Mu kubhita mbeji jisamanu wa kituka muboki wa thembu yoso, ku muvu wa 2006, muboki wa thembu yoso katé lelu.

9, 10. (a) Kyebhi o kudilonga o kidi kulungulula o ixinganeku yetu ya lungu ni jimbote? (b) Ihi ya xisa o munzangala wa muhatu, ni kyebhi kya mu dívwa lelu?

⁹ Jimbote. Phala kudilonga o kidi, nange etu twa bhingi kuxisa salu i futa kyambote mba ufunu weji tu bhangesa kukala ni fuma ku mundu yú. Mu kifika, Phetele ni Mandele, exile athambi a jimbiji, maji kyoso Jezú kya a solo phala kukala maxibulu mê ene a xisa o wenji wâ wa kúsenga mbiji. (Matesu  4:18-20) Kiki ki kilombolola kwila, kyoso ki u dilonga o kidi, wa tokala kuxisa o salu yê. O muthu wa bhingi kukalakala ni kulanga o ibhindamu ya mwiji wê. (1 Timote 5:8) Maji kyoso ki u dilonga o kidi, o ukexilu wé wa kumona o jimbote, u lunguluka. U tungununa o kima kya beta dingi kota ku mwenyu. Jezú wambe: “Kana ku di lundila jimbongo mu ngongo.” Mu veji dya kiki, mwene wa tu swinisa: ‘Lundenu-phe jimbongo ku dyulu.’ (Matesu 6:19, 20) Kiki kyene kya bhange munzangala Madiya.

¹⁰ Madiya wa wabhelele kujokala golfi mu undenge wê. Mu xikola ya kaxi o uhete we wa kujokala wa kexile mu di bandekesa. Mukonda dya uhete we a mu solo phala kuya mu xikola ya katunda se kufuta. Madiya wa xindi mbambe ya kukala mesene ya golfi, phala kukala ni kitadi kyavulu. Kupholo dya kwenda wa mateka kudilonga o Bibidya. Mwene wa zolele kyavulu o ima ya kexile mu dilonga, mwene wa mateka kudilonga ni kukumbidila o milongi ya kexile mu dilonga ku mwenyu wê. Mwene wambe: “Ku sanguluka kwami kwa dibandekesa dingi, kyoso ki nga mateka ku kayela o itendelesu ya Bibidya, ku lungulula o ima ku mwenyu wami.” Madiya wa mono kwila, kyeji tena kubhanga ima iyadi: kulunga o muxima we mu ukamba wé ni Jihova, ni ufunu wé wa kujokala o golfi. (Matesu 6:24) Kyenyiki, mwene wa bwazeka o ufunu wa kujokala o golfi. Wa solo kima kyengi kya beta kota ku mwenyu. Lelu, mwene muboki wa thembu yoso. Wambe kwila, “wa sanguluka dingi, o mwenyu we wala ni valolo.”

11. Kyoso ki tu di longa o kidi, ihi i tena kubhita ni jindandu mba makamba metu?

¹¹ Ukamba ni akwenu. Kyoso ki tu mateka ku belesela yoso i twa dilongo mu Bibidya, o ukexilu wetu wa kudibhana ni jindandu ni makamba u tena ku lunguluka. Jezú wa tu tangela se kiki ki bhita mukonda dyahi, kyoso kya sambela o maxibulu-mê: ‘A zelese, mu kidi kyé; o maka mé ene o kidi.’ (Nzwá 17:17) “Kuzelesa” ku tena kulombolola “kutula mbandu yengi.” Kyoso ki twa mateka kukayela o kidi ku mwenyu wetu, a tu tula bhu mbandu yengi, bhu kaxi ka mundu yú, mukonda twene mu kayela o itumu ya Bibidya. Sumbala tu bhanga yoso phala ku kala ni ukamba wa mbote ni jindandu mba makamba metu, sayi yá ka-nda tu zola dingi kala kya tu zolele ande dya kudilonga o kidi, a ka mukwa katé a-nda tu zwela kya yibha ya lungu ni ixikanu yetu ya ubhe. Ki tu di wana dingi. Jezú wambe: “Kyenyiki muthu, akwa dibhata dyê, ene a mu kala jinguma jê.” (Matesu 10:36) Maji Jezú wa kanena we kwila, kima kyoso-kyoso ki tu xisa kudima mukonda dya kidi, o futu i twa-nda tambula ya beta kota!—Tanga Marku 10:28-30.

12. Ihi ya xisa diyala mukwa Judé, phala kudilonga o kidi?

¹² Diyala, mukwa ngeleja ya Judaísmu, a mwixana Aaron, ku mwenyu wé woso, wa xikinine kwila, kituxi kutumbula o dijina dya  Nzambi. Maji mwene wa mesenene kyavulu kwijiya o kidi kya lungu ni Nzambi. Sayi kizuwa, Mbangi ya Jihova ya mu londekesa kwila, se a bandekesa o isoneku ya jivogaxi, ku isoneku iwana ya Hebalayku ya konsowante, eji tumbula o dijina dya Nzambi “Jihova.” Aaron wa mesenene kyavulu kwijiya o maka yá, katé wayi mu dilombe dyê phala ku ki tangela ku a endexi a ngeleja! Mwene wa fikile kwila, o a endexi a ngeleja yê eji sanguluka mu kwijiya o dijina dya Nzambi, maji ene ka sanguluka kana. Mu veji dya kiki, a mu phamena mate, ya a mu kaye. O mwiji wa Aaron wa mu te we kamukonde. Maji mwene kehela o mwiji ni atwameni a ngeleja yê ku mu fidisa kwijiya dingi ya lungu ni Jihova. Aaron wa kituka Mbangi ya Jihova. Wa sidivila Jihova ni ufiyele ku mwenyu we woso, ni nguzu yoso. O ukamba wetu ni akwetu nange u tena we kulunguluka kyoso ki tu dilonga o kidi. Twa tokala kukala polondo.

13, 14. Ihi i twa bhingi kulungulula mu ukexilu wetu wa kuxinganeka ni wa kubhanga o ima, kyoso ki tu dilonga o kidi? Bhana phangu.

¹³ Ixinganeku ni ibhangelu yayibha. Kyoso ki twa dilongo o kidi, etu twa mateka kwambata o mwenyu wetu kala ki tendelesa o Bibidya, twa tokala kukala polondo phala kulungulula o ixinganeku ni ibhangelu yetu. Poxolo Phetele wa soneka wixi: “Mu kala mu ana mwa tumaka Nzambi; ki mu kayele o funza ya malwimbi menu mokulu mu thembu ya wôwa.” (1 Phetele 1:14, 15) Mu thembu yokulu, mu mbanza ya Kolindo mwexile athu avulu exile ni wendelu wa bolo. Oso a tungile mu mbanza yiyi, a bhingile kulungulula ima yavulu ku myenyu yâ phala kuzela bhu pholo ya Jihova. (1 Kolindo 6:9-11) Mu izuwa lelu, avulu ene we mu lungulula o ukexilu wa myenyu ya kyoso kya dilonga o kidi. Phetele wa jimbulula o maka ya, kyoso kya soneka: “O thembu ya bhiti-ku ya soko kyá ya kubhanga yoso ya wabhela kubhanga o matumbu, kejiya Nzambi. Mukonda mu thembu’omo enu wenu mua kexi mu kwenda mu jiphánda, ni mu jihânji ja xitu, ni mu uhôlwa, ni mu ufusa, ni mu jifesa ja kukodiwa, ni mu isunji yayibha ya kubheza o iteka.”—1 Phetele 4:3.

¹⁴ Devynn ni Jasmine exile jihólwa mu mivu ya vulu. Sumbala Devynn wexile muthu u kalakala kyambote ni kitadi, mwene a mu kaye veji javulu kusalu mukonda dya kukala hôlwa. Jasmine wa fumanene kyavulu mukonda dya njinda ni undanda wé. Sayi kizuwa, kyoso kya kodiwile, wa disange ni Jimbangi ja Jihova, exile akunji a jixi mu kikoka. Ene a mu kanene ku mu longa o Bibidya. Maji kyoso kyayi kubhata dyâ mu semana ya kayela, a sange Jasmine ni Devynn, kiyadi kya a kodiwa. Ene a banzele kwila, o akunji keji kwa sota ku bhata dyâ. Mu kizuwa kya mukwa o akunji eza dingi, maji kya kodiwile dingi. Jasmine ni Devynn a mesenene ku mateka kudilonga o kidi kya Bibidya, ni lusolo lwoso a mateka ku belesela yoso ya kexile mu dilonga. Kwa bhiti ngó mbeji jiyadi, ene kexile mu nwa dingi. Mu kusuluka, a kazala. Athu avulu ku dyembu dyâ, a mono kwila Jasmine ni Devynn a lungulula o ukexilu wa myenyu yâ. Ene a mateka kudilonga we o Bibidya.

15. Kima kyahi ki tena kubhonza kyavulu ku kukixisa kudima mukonda dya kidi? Mukonda dyahi?

¹⁵ Ijila ni ibhangelu ya zembe Nzambi. Mu ima yavulu ya bhonzo kuxisa, mwala o kweha o ukexilu wa kubhanga mbandu mu  ijila ya zembe Jihova. Sayi yá, né mwene se a dilongo kyá kyebhi kya dívwa Jihova ya lungu ni ima yiyi, kwene mu a bhonza hanji kuyeha. Ene a thandanganya. A dibhwidisa: kyebhi kya-nda dívwa o jindandu ni makamba mami? Ene ejiya kwila, o athu a wabhela kyavulu o ijila, kala o ijila ya kuxila mba kubheza o athu afu kyá. (Matendelelu 14:1) Mu kiki-phe, ihi i tena ku tu kwatekesa kulungulula o ixinganeku yetu? Tu tena kukayela o phangu ya athu a lungulula o ima ku myenyu yâ, kyoso kya dilongo o kidi, kala o Jikidistá ja dyanga mu mbanza ya Efezo.

16. Mu mbanza ya Efezo, Ima yahi ya xisa kudima o Jikidistá?

¹⁶ Mu mbonge ya Efezo, mu ukulu, o wanga wa vudile. Ihi ya bhange o athu yá, exile ni wanga, kyoso kya kituka Jikidistá? O Bibidya i jimbulula: “Sayi we athu k’atolo, a tambwile wanga, a bheka o madivulu mâ, anga a ma ta mu túbhya ku mesu ma mundu. Hé a kwata konda kyoso ki ate o madivulu, ma tena konda ya makwinyi a tanu a midi ya itadi ya phalata. Wila kiki, o Maka ma Ngana, ma kala dingi mù sambuka ni kuswina, ma lenda yoso.” (Ikalakalu 19:19, 20) O Jikidistá jiji ja nguzu, a xikina kuxisa kudima o madivulu má, a tele kitadi kyavulu. Kyenyiki, Jihova wa a besowala kyavulu, mukonda dya kubhanga kiki.

17. (a) Ima yebhi i tu tena kuxisa kudima mukonda dya kidi? (b) Ibhwidisu yebhi ya-nda tambwijila o milongi ya kayela?

¹⁷ Ihi i wa xisa kudima phala kudilonga o kidi? Etwenyoso twa bhana o kithangana kyetu? Avulu mu dyetu, a xisa kudima salu yeji kwa kitula jimvwama. Nange sayi makamba u twa xisa kudima. Twa bhingile we kulungulula o ukexilu wetu wa kutala, kubhanga o ima ni kudituna o ijila ni ibhangelu ya zembe Jihova. Maji twejiya ni kidi kyoso kwila, o kidi kya Bibidya, kyala dingi ni valolo, kima kyoso-kyoso ki twa xisa kudima, ndenge. O kidi kya Bibidya, ki tu bhana o ujitu wa kukala ni ukamba wambote ni Jihova, o kima kya beta kota ku mwenyu wetu. Kyoso ki tu xisa kithangana phala kuxinganeka mu mabesá u twa tambula mukonda dya kidi kya Bibidya, ki tu bhonza kutendela mukonda dyahi athu ene mu ki “sumbisa.” Ki bhita kyebhi? Kyebhi ki tu tena kudituna kusumbisa o kidi, kala kyene mu bhanga amoxi? Twa-nda tambwijila o ibhwidisu yiyi, mu milongi iza-mu.