1-2. Kala kilondekesa 1 Phetele 4:7, 8 ihi yanda tu kwatekesa kudibhana ni ibhidi yabhonzo?

KIZUWA ni kizuwa twa mu zukama dingi ku dizubhilu dya “izuwa isukidila-ku.” Nange ku hádya twanda dibhana ni ibhidi yavulu. (2 Tim. 3:1) Mu kifika tala ya bhitile ku thunda dya Africa. Kyoso o athu kya zubha kusola mutumini, o mundu wa futuluka, wa mateka kubhanga usweya. Mu mbeji jisamanu, jiphange jetu exile mu kanjila kajokota mukonda dya ita. Ihi ya kwatekesa o jiphange kudibhana ni ibhidi yiyi yabhonzo? Amoxi a lengela mu jinzo ja jiphange exile mu ididi ya tululukile. Sayi phange wambe: “Kukala ni makamba, kwa ngi kwatekesa kyavulu mu ithangana yiyi yabhonzo. Twa di swinisa mudyetu.”

² Kyoso kyanda bhixila o “hadi ya dikota,” kukala ni makamba a tu zolo, kwanda ku tu sangulukisa. (Dij. 7:14) Kyenyiki-phe, kima kyambote kukala kyá ni makamba a mbote, tunde kindala kiki. (Tanga 1 Phetele 4:7, 8.) Tu tena kudilonga ni phangu ya Jelemiya. Ande dya kibwika kya Jeluzaleme, mwene wabhitile mu ibhidi. Maji a mu kwatekesele kwolo o makamba-mê. * Kyebhi ki tu tena kukayela o phangu ya Jelemiya?

3. (a) Ihi yeji tena kubhangesa Jelemiya ku di kexidila? (b) Ihi yexile mu tangela Jelemiya kwa Mbaluke? Ihi yabhiti?

³ Jelemiya wa tungile ni athu a kambele o ufiyele mu 40 a mivu, kala o jivizinyu jê ni jindandu mu mbanza ya Anathothe.  (Jel. 11:21; 12:6) Né kiki, mwene ka dikexidila, ka fulu kuzwela ya mu kexile ku muxima. Kate, mwene wa zwela kyebhi kya divu kyoso seketa yê Mbaluke ka kambele o ufiyele. Wa soneka o maka yá phala o mbote yetu. (Jel. 8:21; 9:1; 20:14-18; 45:1) Nange, o ukamba wâ wa dibandekesa dingi kyoso Mbaluke kyayi ni kusoneka o ima ya bhitile ku mwenyu wa Jelemiya. A mateka kudixila dingi.—Jel. 20:1, 2; 26:7-11.

4. Kikalakalu kyahi kya bhana Jihova kwa Jelemiya? O kikalakalu kiki kya bandekesa kyebhi o ukamba wa Jelemiya ni Mbaluke?

⁴ Jelemiya ni kuswina kwoso, wa dimuna akwa Izalayele ya lungu ni ima yeji bhita ni mbanza ya Jeluzaleme. (Jel. 25:3) Jihova wa bhana kithangana ku mundu wê phala n’a dyela o ituxi. Mwene wa bhingi kwa Jelemiya phala kusoneka o idimwinu yoso ya mesene kubhana ku mundu wa Izalayele. (Jel. 36:1-4) Jelemiya ni Mbaluke a soneka o njimbu yiyi ya bhele Nzambi, kumoxi. Nange a bhiti mbeji jisamanu ni ku isoneka. Sé phata, ene ate jithathe javulu, mukwá wa bandekesa o kixikanu kya mukwá.

5. Kyebhi ki twejiya kwila, Mbaluke wexile dikamba dyambote dya Jelemiya?

⁵ Kyoso kya zubha kusoneka o njimbu, Jelemiya wa bhingi kwa Mbaluke phala ku i tangela o mundu wa Izalayele. (Jel. 36:5, 6) Sumbala kyexile kikalakalu kya bhonzo, Mbaluke wa ki kumbidila ni kuswina kwoso. Sé phata, Jelemiya wa sangulukile kyavulu kyoso Mbaluke kyayi mu tanga o njimbu mu tembulu! (Jel. 36:8-10) O Ilamba ya Juda evu ya bhangele Mbaluke. Kyenyiki, a mu bhingi phala kutanga o njimbu bhu pholo yâ! (Jel. 36:14, 15) Mu kusuluka, o Ilamba ya tangela yoso ya zwela Jelemiya kwa Sobha Jehoyakimi. Ni kuxila kwoso, o Ilamba yambe: “Ndé, ka swame, n’eye ni Jelemiya; ki bhu kale muthu wijiya bhwoso bhu  mwala.” (Jel. 36:16-19) Kiki kyexile kidimwinu kyambote!

6. Kyebhi Jelemiya ni Mbaluke kya dibhana ni izukutisu?

⁶ Kyoso Sobha Jehoyakimi kyevu o izwelu yexile mu divulu dya Jelemiya, njinda ya mu kwata. Kyenyiki, woha o divulu, yú wa te Jelemiya ni Mbaluke mu kaleya. Maji Jelemiya kyexile ni wôma. Wa kwata mukanda wengi, yú wa ubhana kwa Mbaluke. Kyenyiki, Jelemiya wa zwela o njimbu ya Jihova, Mbaluke anga “maka oso a divulu dyoha Nzwáki, sobha ya Juda, mu túbhya,” wa a soneka dingi—Jel. 36:26-28, 32.

7. Nange ihi ya bhiti kyoso Jelemiya ni Mbaluke kyayi ni kukakakala kumoxi?

⁷ Athu kyoso kya kolokota anga a bhita mu ibhidi kumoxi, o ukamba wâ u dibandekesa dingi. Jelemiya ni Mbaluke, a bhingile kusoneka mu veji jiyadi o njimbu yoha o Sobha yayibha Jehoyakimi. Nange o kikalakalu kiki, kya bhangesa kubhana dingi valolo ku idifwa ya muthu ni mukwâ. Ihi i tu tena kudilonga ku phangu ya mayala yá a fiyele?

8. Ihi itena ku tu bhekela hele ya kutangela o ikutu yetu ku akwetu? Mukonda dyahi ki tu tokala kubhwila?

⁸ O kwila wene mu kala ni hele ya kutangela o ikutu yê ku akwenu? Kiki nange kya mu bhita mukonda m’ukulu, sayi muthu wa ku luwalesa. (Jisa. 18:19, 24) Mba nange ki bhita mukonda ki wala ni kithangana mba nguzu phala kubhanga ukamba wa mulembu ni kyala. Maji ki twa tokala kubhwila. Se twa mesena kwila o jiphange ji kala ku mbandu yetu mu ithangana ya ibhidi, twa tokala ku a dyelela kindala kiki, ni ku a tangela yoso i tu xinganeka ni kyebhi ki twa mu divwa. Twa tokala kubhanga kiki phala kukala ni makamba a kidi.—1 Phe. 1:22.

9. (a) Kyebhi Jezú kya londekesa kwila wexile ni kidyelelu ku makamba-mê? (b) O ku di zwelesa ni jiphange ku kukwatekesa kyebhi kubandekesa o ukamba wê ni akwenu? Bhana phangu.

⁹ Jezú wexile ni kidyelelu ku makamba-mê. Mwene wa ki londekesa mu kuzwela na-u o kidi, sé ku a swekela kima. (Nzwá 15:15) Tu tena kukayela o phangu yé mu kutangela ku akwetu o kisangusangu, o ibhindamu ni kuluwala kwetu. Ivwa kyambote akwenu kyoso kya kutangela o ima. Se u kibhanga, wanda tonginina kwila, mbe mwa di fwenu ngó mu ukexilu wa kuxinganeka, wa kudivwa, ni jimbambe. Tala kya bhiti ni Cindy, phange ya muhatu wala mu 29 a mivu. Mwene wa kituka dikamba dya phange, muboki wa thembu yoso, wala mu 67 a mivu, a mwixana Marie-Louise. Cindy ni Marie-Louise a kalakala kumoxi mu sidivisu ya kuboka mu Jikinda joso, mu kamene. Mu ithangana yiyi, ene a jikula o  muxima mudyâ, a dizwelesa kyavulu. Cindy wambe, “Eme nga wabhela ku di zwelesa ni makamba mukonda ki ngi kwatekesa ku a ejiya kyambote ni ku a tendela.” Phala ukamba kukula kyambote, wa bhingi ku u tekela, kifwa; bhu kaxi ka ku di zwelesa kyambote. Se u bhanga kala kya bhange phange Cindy, anga wenda ni kumateka kuzwela ni jiphange, wanda mona kwila, o ukamba wenu wanda kula dingi.—Jisa. 27:9.

10. Kala kilondekesa Jisabhu 27:17, ihi i tena kubhita kyoso ki tu kalakala kumoxi ni jiphange jetu?

¹⁰ Kala kya bhiti ni ukamba wa Jelemiya ni Mbaluke, kyoso ki u kalakala kumoxi ni jiphange mu kilunga, umona o idifwa yâ yambote. Tu a zola dingi kyengi. (Tanga Jisabhu 27:17.) Mu kifika, xinganeka ibhita kyoso ki u boka ni kamba dyê? Kyoso ki u mu mona wa mu jimbulula o ixikanu yetu ni muxima woso, u zwela sé hele ya lungu ni Jihova ni ikanenu yê, sé phata u divwa kyambote. Nange o henda yé kwa mwene, i di bandekesa dingi.

11-12. Bhana phangu ilondekesa kyebhi kuboka ni jiphange jetu ku bandekesa o ukamba mudyetu.

¹¹ Tala misoso iyadi, ilondekesa kwila, kukalakala kumoxi kubandekesa dingi o ukamba. Adeline wala ni 23 a mivu, wa bhingi kwa kamba dyê Candice, phala kuboka mu kididi mwa bhingi dingi aboki. Adeline wambe: “Kiyadi kyetu twa bhindamene kiswinisu mu nzumbi.” Kukalakala kumoxi kwa a bhekela mbote yahi? Adeline wa suluka: “Izuwa yoso kungoloxi, twexile mu zwela kyebhi ki twa mu divwa, ihi ya tu wabhela dingi mu sidivisu ya kuboka, ni kyebhi Jihova kya twendesa mu kikalakalu kyetu. Kiyadi kyetu twa wabhelele kyavulu o jithathe jiji. Ukamba wetu wa dibandekesa dingi.”

¹² Laïla ni Marianne, jiphange ja ahatu, akudi, ku França. Ene a di bakula phala kuya mu boka mu mbanza ya Bangui, ku ixi ya Republica Centro Africana. Laïla u lembala: “Marianne n’eme, twa bhitile mu ibhidi, maji mukonda dya kudizwelesa kyambote, ni kudizola ni kidi kyoso, o ukamba wetu wa dibandekesa. Kyoso ki ngexile mu tala o ukexilu wambote  wa Marianne, o henda yê ku athu mu ixi yiyi, ni kufulujuka kwê mu kuboka, nga mateka ku mu wabhela dingi.” Ki wa bhingi kuya ixi yengi phala kutambula ombote yiyi. Kalakala ngó ni jiphange jê mu kilunga. Mu kubhanga kiki, wanda ku ejiya dingi kyambote, mwanda kolesa o ukamba ni henda mudyenu.

13. Ibhidi yebhi i tu tena kudibhana nayu kyoso ki tu kalakala kumoxi ni jiphange jetu?

¹³ Sayi bhabha, kyoso ki tu kala ni jiphange jetu, ki tu tale ngó o idifwa yambote, maji tu mona kwila, ene tondala, akwa ituxi we. Ihi itena ku tu kwatekesa kudibhana ni maka yâ? Xinganeka dingi ku phangu ya Jelemiya. Ihi ya mu kwatekesa kumona dingi o ima yambote mu veji dya kutala o itondalu ya akwá?

14. Ihi ya dilongo Jelemiya kwa Jihova? Kiki kya mu kwatekesa kyebhi?

¹⁴ Jelemiya mwene wa soneka o divulu dyambata o dijina dyê. Maji nange mwene we wa soneka o Madivulu ayadi a Jisobha. Sé phata, o kikalakalu kiki kya mu kwatekesa kumona kyebhi Jihova kya loloka athu akwa ituxi. Mu kifika, Jelemiya wejidile kyambote o musoso wa Sobha Akabe. Sumbala wa bhangele ima yavulu yayibha, Akabe wa dyela, Jihova ka mwehela kumona o mwiji we woso kufwa. (1 Jis. 21:27-29) Jelemiya wejidile we o musoso wa Sobha Manasa, wa kambele kuxila Jihova mu ukexilu wa tûndu Akabe. Né kiki, kyoso kya dyela, Jihova wa mu loloka. (2 Jis. 21:16, 17; 2 Mal. 33:10-13) O misoso yiyi, ya kwatekesa Jelemiya ku kayela o phangu ya Jihova ya kulondekesa mwanyu ni kuloloka o makamba-mê.— Jisá. 103:8, 9.

15. Kyebhi Jelemiya kya kayela o mwanyu wa Jihova, kyoso Mbaluke kya landuka ni ima yengi?

¹⁵ Tala kyebhi Jelemiya kya talatala Mbaluke. Sayi kithangana, Mbaluke wa landuka o kikalakalu kya tokalele kubhanga. Né kiki, Jelemiya ka mwehelela. Mu veji dya kiki, mwene wa kwatekesa Mbaluke, mu ku mu tudila o njimbu ya henda ya Nzambi phala mwene. (Jer. 45:1-5) Disá dyebhi di tu katula mu musoso yú?

16. Kala kilondekesa Jisabhu 17:9, ihi i twa tokala kubhanga phala o ukamba wetu ki u batuke?

¹⁶ Twejiya kwila, o jiphange jetu akwa ituxi we. Anda tondala. Kyenyiki-phe, se twa bhange kya ukamba ni ene, twa tokala kubhanga yoso phala o ukamba yú ki u batuke. Se phange u tondala, nange twanda bhinga ku mu bazela bhu kaxi ka Bibidya, sé kubhana jihonda. (Jisá. 141:5) Se phange u bhanga kima kya tu luwalesa, twa tokala ku a loloka. Se tu a loloka kima, ki twa tokala dingi ku ki tumbula ku hádya. (Tanga Jisabhu 17:9.) Mu izuwa yiyi ya bhonzo, twa tokala kutala o idifwa i swinisa ya jiphange jetu, mu veji dya ku tonginina o itondalu yâ! Kubhanga kiki, kukolesa o ukamba mu kilunga kyetu. O kyoso kyanda bhixila o hadi ya dikota, twanda bhinga ku di kwatekesa jinga mudyetu.

17. Kyebhi Jelemiya kya londekesa kwila, wexile dikamba dya kidi mu ithangana ya jiphaxi?

¹⁷ Jelemiya wa londekesa kwila, wexile dikamba dya kidi mu ithangana ya jiphaxi. Mu kifika, Ebedemeleke ngolambole ya sobha, wa mu bhulula mu posu ye zalele malowa. Kyenyiki, mwene wexile ni wôma, wa banzele kwila, o adyakime mba ilamba ya Sobha, eji mu jibha. Kyoso Jelemiya kya kivu, mwene ka dixibha, kana. Mwene ka banze kwila, Ebidemeleke wa tokalele kudibhiyabhiya ubheka we, kana. Sumbala wexile mu kaleya, Jelemiya wa bhange yoso ya tenene. Wa tumikisa kwa kamba dyê Ebedemeleke, o njimbu i ximbakatesa ya mu bhele Jihova.—Jel. 38:7-13; 39:15-18.

18. Kala kilondekesa Jisabhu 17:17, ihi i twa tokala kubhanga se kamba dyetu dya mubhita mu ibhidi?

 ¹⁸ Lelu we, o jiphange jetu ja mu dibhana ni ibhidi yavulu. Mu kifika, avulu a mu tala hadi mukonda dya mavuwa. Kyoso kibhita o mavuwa yá, sayi bhabha kwene mu bhinga kutambulula jiphange ku mabhata metu. Amukwa atena kukwatekesa mu kusangela kitadi. Maji etwenyoso tu tena kusamba mu kubhinga kwa Jihova phala kukwatekesa o jiphange jetu jiji. Kyoso ki twívwa kuma, sayi phange wa luwala, nange tu divwa kwila, ki twala ni uhete wa kukwatekesa. Maji sayi ima i tu tena kubhanga etwenyoso. Mu kifika, tu tena kubhita kithangana ni kamba dyetu wa luwala. Kyoso kyaya ni kuzwela ya mu kala ku muxima, tu tena ku mwivwa ni mwanyu ni henda yoso. Tu tena we kutanga-nê velusu i ximbakatesa, i twa wabhela kyavulu. (Iza. 50:4) O kima kya beta-kota o kukala ni makamba metu, kyoso kya tu bhindamena.—Tanga Jisabhu 17:17.

19. O kubhanga ukamba kindala kiki, kwanda tu kwatekesa kyebhi ku hádya?

¹⁹ Twa tokala kubhanga yoso phala kukala ni ukamba wambote ni jiphange jetu kindala kiki. Mukonda dyahi? Mukonda o jinguma jetu, janda sota ku tu mwangununa bhu kaxi ka makutu. Anda sota ku tu bhangesa kukamba kudidyelela mudyetu. Maji nguzu yá had’ye ngó, kanda tu tena. Ene kanda tena kubatula o henda ni ukamba mudyetu. Sé-ku kima kya bhanga, kyanda batula o ukamba u twa bhange kyá. Mu kidi, o ukamba wetu ni jiphange mu kilunga, wanda kalela-ku katé ku hádya ni hádya!