1. Kala kya kijimbulula mu divulu dya Efezu 6:10-13, Jihova u londekesa kwila u tu langa mu ukexilu webhi? Jimbulula.

UKEXILU umoxi wa beta kota wa Jihova kulondekesa o henda ku jiselevende jê, o ku tu bhana o kutena phala kubhânga ni jinguma jetu. O jinguma jetu ja beta kota, Satanaji ni madimonyo. Jihova u tu dimuna ya lungu ni jinguma jiji, mwene u tu bhana we yoso i twa bhindamena phala ku a tolola. (Tanga Efezu 6:10-13.) Etu tu tena ngó kubhânga ni Dyabhu se tu xikina o kikwatekesu kya Jihova anga tu dyelela ni muxima wetu woso kwa mwene. Tu tena kukala ni kidyelelu kala kyexile na-kyu poxolo Phawulu. Mwene wa soneka: “Nzambi se wala ku mbandu yetu, nanyi u tena ku tu tolola?”—Loma 8:31.

2. Ihi i twa-nda dilonga mu milongi yiyi?

² Kuma tu Jikidistá ja kidi ki twene mu ta kyavulu o muxima wetu kwa Satanaji ni madimonyo. Tu lunga o muxima wetu mu kudilonga ya lungu ni Jihova ni ku mu sidivila. (Jisá. 25:5) Maji, twa bhingi kwijiya o ndunge ya Satanaji. Mukonda dyahi? Phala mwene ka tu nganale. (2 Kol. 2:11) Mu milongi yiyi, twa-nda dilonga o ukexilu wa beta kota wa Satanaji ni madimonyo wa kunganala o athu. Twa-nda dilonga we kyebhi ki tu tena ku a tolola.

3-4. (a) O wanga ihi? (b) Akwa kutokwesa a mono ihi ya lungu ni athu a xikina mu wanga?

³ Satanaji ni madimonyo a bhanga yoso phala kunganala o athu. A bhanga kiki benge-benge bhu kaxi ka wanga. Akwa kuzambula  amba kwila ala ni kutena kwa kubhanga ima ya túndu o nguzu ya athu. Mu kifika, amoxi amba kwila a tena kwijiya o ima ya lungu ni hádya bhu kaxi ka mizambu. Amukwa a bhanga ima phala kulondekesa kwila, akexile mu zwela ni athu afu kyá. Kwene we aloji a bhanga o ipheteka ya lungu ni wanga, a sota kulowa akwá. *

⁴ Lelu athu avulu ku mundu woso, a xikina mu wanga. A tokwesa 18 dya jixi ku América Latina ni ku Caribe, a mono kwila, ku athu 3 a a ebhwidisa, 1 u xikina mu wanga. Kyene kimoxi we ni athu a xikina kwila a tena kudizwelesa ni jinzumbi. Mu África a tokwesa-mu we 18 dya jixi. Kwenyóko, ku athu awana a ebhwidisa, kiyadi a tambwijila kwila a xikina mu wanga. Sé phata Satanaji wa mesena kunganala “o mundu woso.”—Dij. 12:9.

5. Kyebhi Jihova kya dívwa mu maka a lungu ni wanga?

⁵ Jihova mwene o “Nzambi ya kidi.” (Jisá. 31:5) Kyebhi Jihova kya dívwa ya lungu ni wanga? Mwene wa u zembe! Jihova wambela akwa Izalayele: ‘Momwé ki mwà kale muthu usatela mon’ê wa diyala mba wa muhatu, ni ku mu bhitisa mu túbhya; mba mu kala mukwa kuzambula mizambu, mba mukwa kusuma, mba mukwa kulandula isuma, mba u kala muloji; mba mukwa kubhuwíka, mba mukwa kutaha ngombo ya jinzambi, mba mukwa kubhanga iphata; ki mu kale we mukwa kwibhula phangu ku ma-difundu afwa kyá. Mukonda woso ubhanga ima kala yiyi, kwa Jihova mwenyu mukwa-phulu.’ (Mate. 18:10-12) O Jikidistá ja kidi ka kayela dingi o Kijila kya bhanene Jihova ku akwa Izalayele. Maji twejiya kwila o ukexilu wê wa kutala o wanga ki wa lunguluka.—Mal. 3:6.

6. (a) Kyebhi Satanaji kyene mu nganala o athu bhu kaxi ka wanga? (b) Kala kilondekesa o Ndongixi 9:5, kyebhi o kidi kya lungu ni athu afu?

⁶ Jihova u tu dimuna mu maka a lungu ni wanga mukonda mwene wejiya kwila, Satanaji u kalakala ni wanga phala ku tu bhanga kya ibha. Satanaji wene mu mwanga o makutu mê bhu kaxi ka wanga; wamba kwila o athu afu kyá ala dingi ni mwenyu mu kididi kyengi. (Tanga Ndongixi 9:5.) Satanaji u kwatesa we wôma ku athu bhu kaxi ka wanga phala ku a sandula kwa Jihova. Mu kidi, mwene wa mesena kwila o athu a xikina mu wanga a dyelela ku jinzumbi ja phulu mu veji dya kudyelela kwa Jihova.

7. Ihi i tu tangela Jihova?

⁷ Kala ki twa mono ku dimatekenu, Jihova u tu tangela yoso i twa bhingi kwijiya phala Satanaji ni madimonyo ka tu nganale. Twa-nda dilonga ima i twa tokala kubhanga phala tu tene kuzoka ni Satanaji ni madimonyo.

8. (a) Webhi o ukexilu wa beta kota wa kutolola o jinzumbi ja phulu? (b) Kyebhi o Sálamu 146:4 itungununa o makutu a Satanaji alungu ni athu afu?

⁸ Tanga ni kuxinganeka mu Mak’â Nzambi. Yú wene o ukexilu wa beta o kota phala kudituna o makutu ene mu tanga o jinzumbi ja phulu. O Mak’â Nzambi a difu ni xibhata yatu kyambote, i tena kubatula o makutu éne mu mwanga Satanaji. (Efe. 6:17) Mu kifika, o Mak’â Nzambi a tungununa o makutu a kwila, o athu afu a tena kuzwela ni athu ala ku mwenyu. (Tanga Jisálamu 146:4.) A tu tangela  we kwila, Jihova mwene ngó wala ni kutena kwa kujimbulula o ima ya-nda bhita ku hádya, sé kulweza. (Iza. 45:21; 46:10) Se tu tanga ni kuxinganeka mu Mak’â Nzambi izuwa yoso, twa-nda dituna ni kuzemba o makutu ene mu tanga o jinzumbi ja phulu, ki twa-nda xikina mu makutu mâ.

9. Ima yebhi ya lungu ni wanga i twene mu dituna?

⁹ Ditune kubhanga kima kyoso-kyoso kya lungu ni wanga. Kuma tu Jikidistá ja kidi, ki twa-nda bhanga kima kya lungu ni wanga, kana. Mu kifika, ki twa-nda sota mukwa kuzambula, mba kusota kuzwela ni athu afu, mu ukexilu woso-woso. Kala kya londekesa o milongi ya tundu-mu, etu tu dituna kubhanga mbandu ya ijila ni idifwa ya lungu ni ixikanu ya kwila o athu afu ala dingi ni mwenyu mu kididi kyengi. Ki tu mesena kwijiya o ima ya-nda bhita ku hádya bhu kaxi ka astrologia mba mizambu. (Iza. 8:19) Etu twejiya kwila, o idifwa yiyi kilwezu kya dikota, twejiya we kwila, yene i tena ku tu bhangesa kudilunga ni Satanaji ni madimonyo.

10-11. (a) O athu ku hama ya dyanga a bhangele ihi kyoso kya dilongo o kidi? (b) Kala kilondekesa 1 Kolindu 10:21, mukonda dyahi twa tokala kukayela o jikidistá mu hama ya dyanga? Kyebhi ki tu tena kubhanga kiki?

¹⁰ Texa o imbamba yoso yalungu ni wanga. Mu hama ya dyanga, avulu mu mbanza ya Efezu, exile mu bhanga ima ya lungu ni wanga. Kyoso kya dilongo o kidi, ene a bhange kima ni lusolo lwoso. ‘Athu avulu a tambwile wanga, a bheka o madivulu mâ, anga a a ta mu túbhya ku mesu ma mundu.’ (Ika. 19:19) Akwá Efezu yâ, a mesenene mwene kutolola o jinzumbi ja phulu. O madivulu mâ a wanga, a tele kitadi kyavulu. Maji, mu veji dya ku a bhana ku athu mba ku a sumbisa ku akwá, ene a a te mu túbhya. Kusangulukisa o muxima wa Jihova kwa betele kota phala ene, o kitadi kya tele o madivulu ndenge.

¹¹ Kyebhi ki tu tena kukayela o phangu ya Jikidistá jiji? Twa-nda londekesa unjimu se tu  texa kimbamba kyoso-kyoso kya lungu ni wanga. Kikale misanga, mikolo, maji, iteka mba kizwatu ki ta o athu phala kudilanga ku jinzumbi ja phulu.—Tanga 1 Kolindu 10:21.

12. Ibhwidisu yebhi i twa tokala kudibhanga ya lungu ni itonokenu yetu?

¹² Tonginina kyambote o itonokenu yé. Dibhwidise: ‘O kwila Ngene mu tanga madivulu, ji revista, mba milongi mu Internete ya lungu ni wanga? Abha o mimbu i Ngivwa, jifilme ni minangu i Ngi tala mu mitelembe ya izuzumbya mba jividyu geme ji Ngi jokala? O kwila o itonokenu yami ya lungu ni wanga? O kwila i zwela ya lungu ni jivampiru, madimonyo mba wanga? O kwila i londekesa ipheteka, wanga ni ibhubhidilu kala ima yambote mba ya kutonoka?’ Mu kidi, kiki ki kilombolola kwila o itonokenu ni misoso yoso ya lungu ni wanga. Mu kiki, kana kusola itonokenu ya lungu ni ima ya zembe Jihova. Twa mesena kubhanga yoso phala ‘kukala ni kitongolwelu kya zele’ bhu pholo ya Nzambi.—Ika. 24:16. *

13. Ihi i twa tokala kudituna o kubhanga?

¹³ Kana kuta misoso ya lungu ni madimonyo. Twa tokala kukayela o phangu ya Jezú mu maka yá. (1 Phe. 2:21) Jezú wa kexile ku dyulu ande dya kwiza mu ixi; mwene wejidile ima yavulu ya lungu ni Satanaji ni madimonyo. Maji mwene kexile mu tanga misoso ya lungu ni ima ya bhangele o jinzumbi jiji ja phulu. Jezú wa mesenene kubhana umbangi wa lungu ni Jihova, mu veji dya kubhana umbangi wa lungu ni Satanaji. Etu tu tena kukayela o phangu ya Jezú mu kudituna kumwanga misoso ya lungu ni madimonyo. Mu veji dya kiki,  etu tu londekesa bhu kaxi ka izwelu kwila, “muxima wa [tu] fulujuka ni maka mambote,” kifwa, o kidi.—Jisá. 45:1.

14-15. (a) Mukonda dyahi ki tu bhingi kuteketa ni wôma wa jinzumbi ja phulu? (b) Ihi ilondekesa kwila Jihova wene mu langa o mundu wê lelu?

¹⁴ Kana kukala ni wôma wa jinzumbi ja phulu. Ku mundu wa lelu yú, ima yayibha i tena kubhita n’etu kala, ilwezu, mawuhaxi katé mwene o kufwa. Ki tu tokala kubanza kwila o jinzumbi jayibha jene ja mu tu bhekela o ibhidi yiyi. O Bibidya i jimbulula kwila, “o ibatu ni jithembu” i tena kwiza ku muthu ni muthu. (Ndo. 9:11) Jihova wa londekesa kyá kwila, mwene wa beta kota mu kutena o madimonyo ndenge. Mu kifika, Nzambi kehela Satanaji kujibha Jobe. (Jobe 2:6) Mu izuwa ya Mozé, Jihova wa londekesele kwila, o kutena kwê kwa betele kota kwa imbanda ya akwa Ijitu ndenge. (Mak. 8:18; 9:11) Jihova wa bhana we kutena kwa Jezú kwa kulundumuna Satanaji ni madimonyo mê mu ixi. Kwa kambe ngó ene a-nda kwa takula mu dikungu ki di moneka hole ka-nda tena kubhanga dingi kima kyayibha ku athu.—Dij. 12:9; 20:2, 3.

¹⁵ Lelu twene mu mona ima yavulu ilondekesa kwila, Jihova wene mu langa o mundu wê. Xinganeka ngó: Etu twene mu boka ni kulonga o kidi, ku mundu woso. (Mat. 28:19, 20) Kyenyiki, twene mu tungununa o ikalakalu yayibha ya Dyabhu. Sé phata, se Satanaji wa ki tenene hinu weji fidisa o ikalakalu yetu yoso. Maji mwene ka tena. Mu kiki-phe ki tu bhingi kukala ni wôma wa jinzumbi ja phulu. Etu twejiya kwila, “o Jihova mesu mê ma bhita mu ngongo yoso, phala ku dilondekesa o kuswína kwê mu ku kudila yó oso ala ni muxima wa tenena kwa mwene.” (2 Mal. 16:9) Se tu kala fiyele kwa Jihova, o madimonyo ka-nda tena ku tu bhanga kuyibha kunangenena.

16-17. Bhana phangu ilondekesa kwila, phala kutolola o jinzumbi ja phulu kubhinga kuswina.

¹⁶ Kubhinga kuswina phala kubhânga ni jinzumbi ja phulu benge-benge kyoso makamba ni jindandu kya tu zukutisa, mukonda dya kubanza kwila kwa-nda tu bhita kima kyayibha se ki tu dibundu na-u mu ibhangelu yâ.  Maji Jihova u besowala yó a londekesa o kuswina. Xinganeka mu phangu ya Erika, wa tungu ku ixi ya Gana. Erika wa kexile ni 21 a mivu, kyoso kya xikina kudilonga o Bibidya. Maji mwene wexile mon’a kimbanda. Mu kiki, o mwiji wê wa mesenene kwila, mwene u dibunda mu ijila ya lungile ni kudya o xitu yo satele o jinzambi ja tat’ê. Mu kudituna kubhanga mbandu ya ijila yiyi, o mwiji wa Erika wa mono kwila, mwene wa xongwena o jinzambi. Ene a xikinine kwila, o jinzambi jeji mu kaxtikala ni mawuhaxi.

¹⁷ O mwiji wa Erika wa mu jijidika kukayela o ijila maji mwene wa ditunu, sumbala kubhanga kiki, kwa mu bhangesa kuxisa o dibhata. Sayi Jimbangi ja Jihova ja mu tambulula ku mabhata mâ. Jihova wa besowala Erika mu ku mu bhana mwiji wa ubhe abhezi ni akwa a kituka jiphange jê. (Mál. 10:29, 30) Sumbala o jindandu jê ja mu kayele, ohele o imbamba yê, Erika wa kolokota mu ufiyele wê kwa Jihova, a mu batizala, lelu muboki wa thembu yoso. Mwene kala ni wôma wa madimonyo. Ya lungu ni mwiji wê Erika wambe: “Ngene mu samba izuwa yoso phala mwiji wami wize mu kwijiya we Jihova, a kale ni ufôlo wijila mu kusidivila o Nzambi ya henda.”

18. Mabesá ebhi u tu tambula mu kudyelela kwa Jihova?

¹⁸ Etwenyoso ki twa-nda bhita mu polova ya bhonzo kala ya Erika, ya-nda lola o kixikanu kyetu. Né kiki, etwenyoso twa bhingi kukala ni nguzu phala kubhânga ni jinzumbi ja phulu, anga tu dyelela kwa Jihova. Se kyene ki tu bhanga, twa-nda tambula mabesá avulu, ki twa-nda xikina mu makutu a Satanaji. Kumbandu yengi, ki twa-nda teketa ni wôma wa madimonyo. O kya beta kota, twa-nda kolesa o ukamba wetu ni Jihova. O dixibulu Tiyaku wa soneka; “Tolokenu kwa Nzambi.” Wambe dingi: “Zokenu-phe ni Dyabhu, mwène u mi lenga. Zukamenu kwa Nzambi, mwène u mi zukama enu.”—Tiya. 4:7, 8.