1. Пәтрусе шанди чь ширәт да Мәсиһийа, у чьма дькарә бе кʹьфше, ԝәки әв йәк жь ԛәԝата мә дәр ә?

ШИРӘТА кӧ Пәтрусе шанди ԛьрʹна йәкеда дабу шагьртед бь рʹӧһʹе пироз кʹьфшкьри, бона һʹәму хьзмәткʹаред Йаһоԝа керһати нә. Пәтрус ӧса готьбу: «Мина ԝи Пирозе кӧ гази ԝә кьр, һун жи пироз бьн нава һʹәму рʹабун-рʹуньштьна хԝәда. Чаԝа ньвисар ә: ‹Пироз бьн, чьмки әзи пироз ьм›» (1 Пәтрус 1:15, 16). Жь ван гьлийа әм дьвиньн, ԝәки әм дькарьн чʹәʹв бьдьн Хԝәдайе пироз Йаһоԝа. Әм дькарьн рʹабун-рʹуньштьна хԝәда пироз бьн. Жь бо ԝе йәке кӧ әм гӧнәкʹар ьн, әм дьбәкә дьфькьрьн, ԝәки әв йәк жь ԛәԝата мә дәр ә. Пәтрусе шанди хԝәха жи гәләк шаши дькьрьн. Диса жи мәсәла Пәтрус нишан дькә, ԝәки әм дькарьн «пироз бьн».

2. Ве готареда, әме щабед кʹижан пьрса бьстиньн?

² Ве готареда, әме щабед ван пьрса бьстиньн: Пирози чь йә? Кʹьтеба Пироз дәрһәԛа пирозийа Йаһоԝа чь мә һин дькә? Әм чаԝа дькарьн рʹабун-рʹуньштьна хԝәда пироз бьн? Достийа мә тʹәви Йаһоԝа чаԝа пирозбунева гьредайи йә?

3. Гәләк кәс дәрһәԛа пирозийе чь дьфькьрьн, ле әм дькарьн кʹидәре информасийа рʹаст бьвиньн?

³ Һьнә кәс дьфькьрьн ԝәки кәсед пироз тʹӧ щар накʹәньн, һәртʹьм хԝә гьран дьгьрьн у кʹьнщед мәхсус хԝә дькьн. Ле бь рʹасти әв йәк найе һʹәсабе пирози. Кʹьтеба Пироз дьбежә ԝәки Йаһоԝа һьм пироз ә, һьм жи «Хԝәдейе хԝәзьли» йә, демәк йәки дьлша йә (1 Тимотʹейо 1:11). Хьзмәткʹаред ԝи жи дьлша нә (Зәбур 144:15).  Иса ԝан кәса инкʹар дькьр, йед кӧ кʹьнщед мәхсус хԝә дькьрьн у ԛәнщийе тʹәне бона ԝе йәке дькьрьн, кӧ бькʹәвьнә чʹәʹва (Мәтта 6:1; Марԛос 12:38). Ньһерʹандьна Мәсиһийед рʹаст дәрһәԛа пирозийе сәр һʹиме Кʹьтеба Пироз ә. Әм баԝәр ьн, ԝәки Хԝәдайе мәйи пироз у дьлован, тьштед ӧса жь мә дәʹԝа накә, чь кӧ жь ԛәԝата мә дәр ә. Ләма жи чахе Йаһоԝа мәрʹа дьбежә: «Пироз бьн», әв те һʹәсабе, ԝәки ԛәԝата мә дьгьһижә ԝе йәке. Һьлбәт, сәва кӧ рʹабун-рʹуньштьна мә пироз бә, гәрәке әм фәʹм бькьн кӧ пирози чь йә.

4. Хәбәред «пироз» у «пирози» чь тенә һʹәсабе?

⁴ Гәло пирози чь йә? Кʹьтеба Пирозда хәбәред «пироз» у «пирози» тенә хәбьтандьне һьндава нав-намусийе у һʹәбандьна рʹаст. Ӧса жи әв хәбәр тенә һʹәсабе башԛәкьри бьн, сәва кӧ Хԝәдерʹа хьзмәт кьн. Демәк, сәва кӧ әм пироз бенә һʹәсабе, гәрәке әм жь алийе нав-намусийева тʹәмьз бьн, Йаһоԝа рʹаст бьһʹәбиньн у незики ԝи бьн. Йаһоԝа бь тʹәмами пироз ә, ле әм гӧнәкʹар ьн. Диса жи, Йаһоԝа һазьр ә мә ча достед хԝә ԛәбул бькә. Гәло әм бона ве йәке шекьрдар ниньн?

5. Мәләка дәрһәԛа Йаһоԝа чь гот?

⁵ Йаһоԝа һәр алийава пироз у паԛьж ә. Һьнә сәраф, демәк мәләкед кӧ незики тʹәхте Хԝәде нә, дьгот ьн ԝәки «пироз ә, пироз ә, пироз ә» Йаһоԝа Хԝәде (Ишайа 6:3). Һьлбәт, сәва кӧ мәләк незики Хԝәдайе пироз бьн, лазьм ә кӧ әԝ жи пироз бьн, у әԝана бь рʹасти жи пироз ьн. Щарна, гава мәләкәки Йаһоԝа щики дьсәкьни, әв щи пироз дьһатә һʹәсабе. Мәсәлә, гава Муса бәр тʹума бь агьр сәкьнибу, мәләк ԝирʹа гот: «Щийе кӧ тӧ ль сәр сәкьнийи әʹрде пироз ә» (Дәркʹәтьн 3:2-5; Йешу 5:15).

6-7. (а) Ль гора Дәркʹәтьн 15:1, 11, Муса чаԝа дина мәрьва кʹьшанд сәр пирозийа Хԝәде? (б) Исраелийа жь кʹӧ заньбун, ԝәки Хԝәде пироз ә? (Бьньһерʹә шькле рʹуйе журнале.)

⁶ Паши кӧ Муса пʹехәмбәр щьмәʹта Исраел бәʹра Соррʹа дәрбаз кьр, әԝи ԝанрʹа гот ԝәки Хԝәдайе ԝан, Йаһоԝа, пироз ә (Дәркʹәтьн 15:1, 11 бьхунә). Һʹәбандьна Мьсьрийа у Кәнанийа ԛәт пироз нибу. Мәсәлә, Кәнанийа һʹәбандьна хԝәда бенамуси дькьрьн у зарʹед хԝә пʹутарʹа ԛӧрбан дькьрьн (Ԛануна Кʹаһинтийе 18:3, 4, 21-24; Ԛануна Дӧщари 18:9, 10). Йаһоԝа тьштед ӧса нәфрʹәт дькә. Әԝ бь тʹәмами пироз ә. Сәр бәрәʹнике жь зерʹе хальс, йа кӧ ль сәр пʹапʹаха сәрәккʹаһин дьһат гьредане, ӧса ньвиси бу: «Пироз Хӧданрʹа» (Дәркʹәтьн 28:36-38).

⁷ Ве ньвисаре дьани бира мәрьва кӧ Йаһоԝа бь рʹасти жи пироз ә. Ле Исраелийед кӧ әв ньвисар нәдьдитьн, жь кʹӧ заньбун ԝәки Йаһоԝа пироз ә? Гава Ԛанун бәр щьмәʹте дьһатә хԝәндьне, һәр мер, жьн у зарʹ әв рʹастийа фәрз дьбьһист (Ԛануна Дӧщари 31:9-12). Һәгәр әм ԝедәре буна, мәйе жи әв готьн бьбьһиста: «Әз Хӧдан Хԝәдейе ԝә мә, . . . пироз бьн, чьмки әзи пироз ьм». «Һун бона мьн пироз бьн, чьмки әз Хӧдан пироз ьм» (Ԛануна Кʹаһинтийе 11:44, 45; 20:7, 26).

8. Әм жь Ԛануна Кʹаһинтийе 19:2 у жь 1 Пәтрус 1:14-16 чь һин дьбьн?

⁸ Ԝәрә әм дина хԝә бьдьн готьнәкә жь Ԛануна Кʹаһинтийе 19:2, йа кӧ бәр щьмәʹте дьһатә хԝәндьне. Йаһоԝа Мусарʹа ӧса гот: «Тʹәви тʹәмамийа щьвина зарʹед Исраел хәбәр дә у бежә ԝан:  ‹Пироз бьн, чьмки әз Хӧдан Хԝәдейе ԝә пироз ьм›». Гава Пәтрусе шанди шагьртед Исарʹа гот, ԝәки әԝана «пироз бьн», дьбәкә әԝи жь ве рʹезе әв гьли ԝәкʹьланд (1 Пәтрус 1:14-16 бьхунә). Әм бьн һʹӧкӧме Ԛануна Мусада ниньн. Ле диса жи, әм жь готьнед Пәтрус, йед кӧ ль гора Ԛануна Кʹаһинтийе 19:2 нә, фәʹм дькьн ԝәки Йаһоԝа пироз ә у һʹәму хьзмәткʹаред ԝи гәрәке хирәт бькьн, ԝәки пироз бьн, һьм кәсед кӧ бона жийина сәр әʹзмана һатьнә бьжартьне, һьм жи йед кӧ һивийа жийина сәр әʹрде щьнәте нә (1 Пәтрус 1:4; 2 Пәтрус 3:13).

9. Ԝе чьма баш бә сәре 19 йа кʹьтеба Ԛануна Кʹаһинтийе бьхуньн?

⁹ Әм дьхԝазьн дьле Хԝәдайе хԝәйи пироз ша бькьн, ләма жи әм дьхԝазьн һин бьн кӧ ча әм дькарьн пироз бьн. Кʹьтеба Пирозда Йаһоԝа нишани мә дькә ча әм дькарьн пироз бьн. Мәсәлә, Ԛануна Кʹаһинтийе сәре 19-да ширәтед гәләк керһати һәнә. Маркус Калиш, зьманнасәки зьмане Ибрани, ньвиси ԝәки кʹьтеба Ԛануна Кʹаһинтийе сәре 19, сәре һәри мәхсус у сәре һәри фәрз ә жь ве кʹьтебе у дьбәкә жь һʹәму кʹьтебед Муса. Ԝәрә әм дина хԝә бьдьн чәнд рʹезед жь ве сәрийе, йед кӧ бона жийина мә чәнд дәрсед фәрз нишан дькьн. Чахе әм ван ширәта дьхуньн, гәрәке әм бир нәкьн ԝәки әв дәрс ве готьнева гьредайи нә: «Пироз бьн».

10-11. Ль гора Ԛануна Кʹаһинтийе сәре 19, пирози чьва гьредайи йә, у гәрәке әм сәр ве рʹебәрийе ча бьньһерʹьн?

¹⁰ Паши кӧ Йаһоԝа Исраелийарʹа готьбу ԝәки әԝана гәрәке пироз бьн, әԝи ӧса гот: «Жь ԝә һәр кәс ԛәдьре де у баве хԝә бьгьрә . . . әз Хӧдан Хԝәдейе ԝә мә» (Ԛануна Кʹаһинтийе 19:2, 3).

¹¹ Зәлал ә, кӧ Хԝәде дьхԝазә ԝәки әм ԛәдьре де у баве хԝә бьгьрьн. Щарәке, мерәки жь Иса ӧса пьрси: «Дәрсдар! Әз чь ԛәнщийе бькьм, ԝәки жийина һʹәта-һʹәтайе ԝар бьм?» Йәк жь ван тьшта, чь кӧ Иса ԝирʹа гот, әв бу кӧ гәрәке әԝ ԛәдре де-баве хԝә бьгьрә (Мәтта 19:16-19). Иса һәла һе Ферьса у ԛанунзана жи  ве йәкеда нәһәԛ дькьр кӧ әԝана «хәбәра Хԝәде дькьнә хԝәли», чьмки әԝана жь ве щабдарийе дьрʹәвийан (Мәтта 15:3-6). «Хәбәра Хԝәдеда» һьм тʹәмийа пенща жь Дәһ Тʹәмийа һәбу, һьм жи готьнед жь Ԛануна Кʹаһинтийе 19:3 һәбу (Дәркʹәтьн 20:12). Бир нәкьн ԝәки готьнед Ԛануна Кʹаһинтийе 19:3 – кӧ гәрәке мәрьв ԛәдьре де-баве хԝә бьгьрә – дәрберʹа паши ван готьна тен: «Пироз бьн, чьмки әз Хӧдан Хԝәдейе ԝә пироз ьм».

12. Әм ча дькарьн ль гора ширәта жь Ԛануна Кʹаһинтийе 19:3 бьжин?

¹² Йаһоԝа дьхԝазә, ԝәки әм ԛәдьре де-баве хԝә бьгьрьн, ләма жи ԝе баш бә әм жь хԝә бьпьрсьн: «Гәло әз бь рʹасти ԛәдре де у баве хԝә дьгьрьм?» Һәгәр тӧ фәʹм дьки кӧ тә һʹәта ньһа гӧһ нәдайә ве тʹәмийе, ԝе баш бә сәр хԝә бьхәбьти кӧ бей гӧһастьне. Тӧ һьлбәт нькари рʹожед дәрбазбуйи вәгәрʹини, ле тӧ дькари ирода дьһа зедә ԝәʹдә тʹәви де-баве хԝә дәрбаз ки у алийе материйали у рʹӧһʹанива али ԝан бьки. Бь ви щурʹәйи тӧйе ль гора ширәта жь Ԛануна Кʹаһинтийе 19:3 бьжийи.

13. (а) Ԛануна Кʹаһинтийе 19:3-да кʹижан тʹәмикә дьн һәйә? (б) Ль гора Луԛа 4:16-18, Иса Мәсиһ чь дькьр, у әм чаԝа дькарьн чʹәʹв бьдьнә ԝи?

¹³ Ӧса жи, сәва кӧ кәсәк пироз бьһата һʹәсабе, Ԛануна Кʹаһинтийе 19:3 дьбежә кӧ гәрәке әԝ рʹожа Шәмийе хԝәй кьра. Шагьртед Иса бьн һʹӧкӧме Ԛануна Мусада ниньн у ида нә лазьм ә кӧ әм рʹожа Шәмийе хԝәй кьн. Диса жи, әм дькарьн жь ве йәке кӧ Исраелийа ча рʹожа Шәмийе хԝәй дькьрьн у жь ве чь кʹар дьстандьн, һьнә дәрсед фәрз бьстиньн. Рʹожа Шәмийе лазьм бу ԝәки әԝана шьхӧлед һәррʹожи нәкьн у бь тʹәмами шьхӧлед рʹӧһʹанива мьжул бьн. * Ләма жи Иса Шәмийа дьчу кʹьниште у ԝедәре Хәбәра Хԝәде дьхԝәнд (Дәркʹәтьн 31:12-15; Луԛа 4:16-18 бьхунә). Әв йәк кӧ Хԝәде Ԛануна Кʹаһинтийе 19:3-да Исраелийарʹа готьбу ԝәки әԝана рʹожед Шәмийе хԝәй кьн, нишани мә дькә кӧ гәрәке әм жи бона шьхӧлед рʹӧһʹани ԝәʹдә вәԛәтиньн. Гәло тӧ тʹәхмин дьки, ԝәки ви алива тӧ гәрәке һе зедә бьки, сәва кӧ ве тʹәмийе бини сери? Һәгәр тӧ бәрдәԝам ки бона шьхӧлед рʹӧһʹани ԝәʹдә вәԛәтини, тӧйе һе незики Йаһоԝа би, у әв йәк гәләк фәрз ә сәва кӧ тӧ пироз бей һʹәсабе.

14. Ԛануна Кʹаһинтийе сәре 19 дина мә дькʹьшинә сәр кʹижан рʹастийа сәрәкә?

¹⁴ Кʹьтеба Ԛануна Кʹаһинтийе сәре 19 чәнд щара бәʹса рʹастийа сәрәкә дькә, йа кӧ дькарә али мә бькә пироз бьминьн. Рʹеза 4 ӧса дьбежә: «Әз Хӧдан Хԝәдейе ԝә мә». Ви сәрида, әв гьли 16 щара дәрбаз дьбә. Әв гьли тʹәмийа пешьн жь Дәһ Тʹәмийа тинә бира мә: «Әз Хӧдан Хԝәдейе тә мә . . . Пештьри мьн хԝәдейед тәйә майин тʹӧнә бьн» (Дәркʹәтьн 20:2, 3). Һәр шагьрте Иса, йе кӧ дьхԝазә пироз бә, гәрәке һаш жь хԝә һәбә ԝәки тʹӧ тьшт у тʹӧ кәс достийа ԝи тʹәви Хԝәде хьраб нәкә. Әм Шәʹдед Йаһоԝа нә. Наве Хԝәде ль сәр мә йә, ләма гәрәке әм хԝә жь һʹәму кьред ӧса дур бьгьрьн, йед кӧ дькарьн ләкʹә биньн сәр наве ԝийи пироз (Ԛануна Кʹаһинтийе 19:12; Ишайа 57:15).

15. Готьнед дәрһәԛа ԛӧрбана жь Ԛануна Кʹаһинтийе сәре 19, мә һелан дькьн чь бькьн?

 ¹⁵ Гава Исраелийа гӧрʹа ԛанунед Хԝәде дькьрьн, бь ве йәке ԝана дьда кʹьфше ԝәки Йаһоԝа ча Хԝәдайе хԝә ԛәбул дькьн. Ԛануна Кʹаһинтийе 18:4 ӧса дьбежә: «Ԛьраред мьн бьԛәдиньн у ԛәйдә-ԛанунед мьн хԝәй кьн пе ԝан һәрʹьн, әз Хӧдан Хԝәдейе ԝә мә». Һьнә жь ван «ԛәйдә-ԛанунед» Хԝәде сәре 19-да ньвисар ьн. Мәсәлә, рʹезед 5 һʹәта 8 у 21 у 22 бәʹса ԛӧрбана дькьн. Лазьм бу кӧ мәрьва ԛӧрбанед лайиԛ пʹешкʹеш кьрана, ԝәки «тьштед Хӧданә пироз» нәһʹәрʹьминьн. Хԝәндьна ван рʹеза дькарә хԝәстьна мә зедә бькә, ԝәки дьле Йаһоԝа ша бькьн у «ԛӧрбана пәсьндайине» пʹешкʹеши ԝи бькьн (Ибрани 13:15).

16. Кʹижан принсипа жь кʹьтеба Ԛануна Кʹаһинтийе тинә бира мә ԝәки хьзмәткʹаред Хԝәде гәрәке жь кәсед дьн щӧдә бьн?

¹⁶ Сәва кӧ әм пироз бьн, гәрәке мәрьвед дәр-дора мә бьвиньн кӧ әм жь кәсед дьн щӧдә нә. Әв йәк щарна һеса нинә. Дьбәкә һәвалдәрс, һәвалхәбаткʹар, мәрьвед мәйи нәбаԝәрмәнд у кәсед дьн, зоре мә бькьн ԝәки әм тьштед ӧса бькьн, чь дьле Йаһоԝа найе. Гава тьштәки ӧса дьԛәԝьмә, гәрәке әм сафикьрьна рʹаст бькьн. Ле чь дькарә али мә бькә? Һәла дина хԝә бьдә ве принсипа кӧ Ԛануна Кʹаһинтийе 19:19-да те готьне: «Кʹьнща бь дӧ щурʹә тʹела чекьри хԝә нәкә». Бь сайа ве ԛануне, Исраели жь мәрьвед мьләтед дьн щӧдә дьбун. Иро, һьлбәт проблем нинә ԝәки кʹьнщед жь щурʹә-щурʹә кӧдӧрʹа ль хԝә бькьн, мәсәлә кʹьнщед жь пәмбу у полйәстәре. Ле әм нахԝазьн бьбьнә мина мәрьвед кӧ баԝәри у кьред ԝан мьԛабьли Кʹьтеба Пироз ьн, фьрԛи тʹӧнә әԝана  кʹе нә, һәвалдәрс, һәвалхәбатчи йан мәрьвед мә. Әм һьлбәт мәрьвед хԝә һʹьз дькьн, у әм щинаред хԝә жи һʹьз дькьн. Ле чь жи һәбә, нета мә әв ә кӧ әм гӧһ бьдьн Йаһоԝа, у һазьр ьн кӧ жь кәсед дьн щӧдә бьн. Бир нәкә кӧ пирозбун те һʹәсабе бона хьзмәта Хԝәде башԛәкьри бьн. Ләма жи сәва кӧ әм пироз бьн, гәләк фәрз ә ԝәки әм жь мәрьвед дьн щӧдә бьн (2 Корьнтʹи 6:14-16; 1 Пәтрус 4:3, 4).

17-18. Ԛануна Кʹаһинтийе 19:23-25 чь дәрсед фәрз мә һин дькә?

¹⁷ Әв гьли «Әз Хӧдан Хԝәдейе ԝә мә» гәрәке али Исраелийа бькьра, ԝәки достийа хԝә тʹәви Йаһоԝа ԛимәт бькьн. Гәло чаԝа? Ԛануна Кʹаһинтийе 19:23-25 дина ԝан дькʹьшанд сәр тьштәки кӧ  гәрәке ԝана бькьра (бьхунә). Бьфькьрә ԝәки әв ԛанун бона Исраелийед кӧ кʹәтьнә Әʹрде Создайи чь дьһатә һʹәсабе. Гава кәсәк дарәк дадьчʹьканд, лазьм бу кӧ әԝи се сала дәст нәда бәред ве даре. Сала 4, лазьм бу кӧ хԝәйе даре бәред ве бона пʹарьстгәһе ԛӧрбан кьра. Хԝәйе даре анщах сала пенщада дькарьбу бәре ве даре бьхԝара. Ве ԛануне Исраелийа һин дькьр, ԝәки һʹәԝщед ԝан тьште һәри фәрз нинә. Лазьм бу кӧ ԝана һʹәбандьна Йаһоԝа данийа щийе пешьн у баԝәр буна кӧ әԝе бона һʹәԝщед ԝан хәм бькә. Йаһоԝа ԝе әԝ бьрʹчи нәһиштана. Ӧса жи, Хԝәде дьхԝәст кӧ әԝана бь мәрʹдани пьштгьрийа пʹарьстгәһе бькьрана.

¹⁸ Әв ԛануна кӧ Ԛануна Кʹаһинтийе 19:23-25-да ньвисар ә ван готьнед Иса тинә бира мә: «Хәма нәкьн, кӧ һуне чь бьхԝьн у чь вәхԝьн . . . Баве ԝәйи әʹзмана занә кӧ һун һʹәԝще ԝан һʹәму тьшта нә». Бәле, чаԝа кӧ Хԝәде чʹьвика тʹер дькә, әԝе бона һʹәԝщед мә жи хәм бькә (Мәтта 6:25, 26, 32). Әм баԝәр ьн кӧ Йаһоԝа ԝе мәрʹа бьбә Хԝәйи. Ӧса жи, гава әм кәсәкирʹа ԛәнщийе дькьн, әм пешийа хԝә борʹийе нахьн. Хенщи ве йәке, әм һазьр ьн кӧ хԝәха жи пьштгьрийа щьвате бькьн. Гава әм дәствәкьри нә, Йаһоԝа ве йәке дьвинә у ԝе әʹсәйи мә бона ве йәке хәлат кә (Мәтта 6:2-4). Бь ви щурʹәйи, әме нишан кьн кӧ мә дәрсед жь Ԛануна Кʹаһинтийе 19:23-25 рʹьнд фәʹм кьрийә.

19. Тә жь леколина ван рʹезед жь кʹьтеба Ԛануна Кʹаһинтийе чь кʹар станд?

¹⁹ Ве готареда, мә дина хԝә да чәнд дәрсед жь Ԛануна Кʹаһинтийе сәре 19, у мә дит әм ча дькарьн чʹәʹв бьдьнә Хԝәдайе хԝәйи пироз. Бь ви щурʹәйи, әм дькарьн «нава һʹәму рʹабун-рʹуньштьна хԝәда» пироз бьн (1 Пәтрус 1:15). Гәләк кәсед кӧ нә Шәʹдед Йаһоԝа нә, гава «рʹабун-рʹуньштьна» мәйә баш бь чʹәʹве хԝә дьвиньн, пәсне Йаһоԝа дьдьн (1 Пәтрус 2:12). Ле Ԛануна Кʹаһинтийе сәре 19-да чәнд дәрсед дьн жи һәнә. Готара дьнда әме дина хԝә бьдьнә рʹезед дьн йед ве сәри, кӧ нишани мә дькьн, ԝәки әм диса кʹижан алийава гәрәке «пироз бьн».