Гәло гәрдун тʹьме һәбуйә?

Дәстпебун 1:1-да те готьне: «Дәстпебунеда Хԝәде әʹрд у әʹзман әʹфьрандьн».

Пешийа сала 1950 гәләк зандаред навдар баԝәр дькьрьн кӧ гәрдун тʹьме һәбуйә. Ле сәр һʹиме избатийед ԝан пашԝәхтийа, гәләк зандар ньһа һатьнә сәр ве нете, ԝәки дәстпека гәрдуне һәйә.

Дәстпекеда гәрдун чь щурʹәйи бу?

Дәстпебун 1:2, 9-да те готьне кӧ чахе әʹрд һатьбу әʹфьрандьне, әԝ «бещурʹә у вьки-вала бу» у бьн аведа бу.

Зандар ԝан гьлийарʹа ԛайил ьн. Биолож Патрик Шин дьбежә, ԝәки чахе әʹрд һатьбу әʹфьрандьне, «оксижән сәр әʹрде тʹӧнәбуйә ԝәки бина хԝә бькʹьшиньн . . . у ләма тʹӧ тьшт сәр шин нәдьбу». Журнала стернаси ӧса дьбежә: «Жь леколинед тʹәзә әʹйан буйә, ԝәки чахе әʹрд һатийә әʹфьрандьне, әв бьн аведа буйә у ԛә щийе зьһа сәр тʹӧнә буйә».

 Ԝәʹдә шунда атмосфера ча һатә гӧһастьне?

Дәстпебун 1:3-5 дьдә кʹьфше, кӧ чахе щара пешьн рʹонайи кʹәтә атмосферайе, әԝ рʹонайи сәр әʹрде нәдьһатә кʹьфше, чьмки атмосфера ԛальм бу. Әв рʹонайа тәʹве у һиве паше кʹәтә сәр әʹрде, у ида зәлал һатә кʹьфше (Дәстпебун 1:14-18).

Зандаред кӧ ль щийе леколинкьрьнәкә бь наве «The Smithsonian Environmental Research Center» дьхәбьтьн, дьбежьн ԝәки дәстпекеда рʹонайи рʹьнд нәдьгьһиштә әʹрде. Ԝедәре те готьне: «Сәр тʹәмамийа әʹрдерʹа мьжа бь метане бу». Ԝәʹдә шунда әԝ мьж һатә һьлдане у әʹзман зәлал һатә хане.

Жь әʹфринед бинбәр чь пәй чь һатийә әʹфьрандьне?

Дәстпебун 1:20-27-да те готьне, ԝәки пешийе мәʹси, тәйрәдә у һʹәйԝан һатьнә әʹфьрандьне, хьлазийеда жи мәрьв. Зандар баԝәр дькьн, ԝәки пешийе әʹфринед нава аве һатьнә әʹфьрандьне ле паше һʹәйԝанед ширмеж у мәрьв.

Һьнә мәрьв дьбежьн ԝәки гьлийе Кʹьтеба Пироз жь избатийед зандара щӧдә дьбьн. Ле әԝана ӧса дьбежьн, чьмки гәләк щар Кʹьтеба Пироз рʹаст фәʹм накьн.

Кʹьтеба Пироз набежә, ԝәки гәрдун у әʹрд 6 000 сал ә кӧ һәнә. Ль гора Ньвисаред Пироз әʹрд у гәрдун «дәстпебунеда» һатьнә әʹфьрандьне (Дәстпебун 1:1). Ле әԝ конкрет набежә, кӧ чьԛас сал пешда әԝ һатьнә әʹфьрандьне.

Кʹьтеба Пироз набежә, ԝәки һʹәму щурʹә жийин нава шәш рʹожед 24 сьһʹәти һатьнә әʹфьрандьне. Кʹьтеба Пироз хәбәра «рʹож» дьдә хәбате, сәва кӧ дина мә бьдә сәр ԝәʹдә. Мәсәлә, нава шәш рʹожед әʹфьрандьне планета мә у жийина ль сәр ԝе һатьнә чекьрьне, дәрһәԛа кʹижани кӧ Дәстпебун сәре 1-да ньвисар ә, ԝәки «рʹоже гава кӧ Хӧдан Хԝәде [Йаһоԝа, * ДТʹ] әʹрд у әʹзман чекьрьн» (Дәстпебун 2:4).

Кʹьтеба Пироз набежә, ԝәки бинбәр ԝәʹдә шунда щурʹе хԝәда нькарьн бенә гӧһастьне. Кʹьтеба Дәстпебунеда те готьне, ԝәки һʹәйԝан «щурʹед ԝанда» һатьнә әʹфьрандьне (Дәстпебун 1:24, 25). Кʹьтеба Пирозда хәбәра «щурʹә», нә тʹәне алийе зандарийеда һатийә хәбьтандьне, ле гәләк нетед ԝе һәнә. Әв йәк дьдә кʹьфше, ԝәки ԝәʹдә шунда бинбәр «щурʹе» хԝәда дькарьн бенә гӧһастьне.

 Һун чь дьфькьрьн?

Ча ида һатә готьне, Кʹьтеба Пироз һеса у зәлал шьровәдькә, ԝәки гәрдун ча пешда һатийә, сәре-серида әʹрд чь щурʹәйи буйә у әʹмьр ча пешда һатийә. Һәрге Кʹьтеба Пироз һаԛас тьшт зәлал дькә, демәк әԝ дькарә ԝи Кәси әʹйан кә, кʹи кӧ һʹәму тьшт әʹфьрандийә. Әнсиклопедийа Британика ӧса дьбежә: «Жийин жь ԛәԝатәкә зор пешда һатийә. У зандар ль гора леколинед хԝәйә тʹәзә әве йәке избат дькьн». *