Ԝан пашԝәхтийа, гәләк әʹдәбийәт дәркʹәтьнә, кӧ бәла дькьн ньһерʹандьна «атеизма тʹәзә». Жь бо ԝан әʹдәбйәта гәләк дәʹԝ у шеԝьркьрьн пешда тен. Нәйробиолог Девид Иглман дәрһәԛа ԝе йәке гот: «Әԝед кӧ әԝан әʹдәбийәта дьхуньн, паше ӧса дьфькьрьн кӧ те бежи зандар һʹәму тьшти заньн». Әԝи ӧса жи зедә кьр, бь рʹастийе зандар тʹьме тьштед тʹәзә педьһʹәсьн.

Рʹасти жи, нава гәләк ԛьрʹнада зандаред аԛьл, тьштед тʹәзә педьһʹәсийан дәрһәԛа дьнйайе. Ле һьнәка ԝәʹде леколинкьрьнед хԝә шашийед мәзьн бәрдан. Исаак Нийутон зандарәки гьринг бу. Әԝи шьровәкьр кӧ чаԝа ԛәԝата гьравитасийайе һәвва гьредьдә, планета, стәйрка, у галактика дь гәрдунеда. Әԝи анализа математики саз кьр, кʹижан кӧ те хәбьтандьне сәва чекьрьна компотәре, рʹеԝитийа космоседа у бона тьштед дьн. Ле әԝ жи шаш бу, чьмки әԝ мьжул дьбу бь алхимийайева, демәк псевдозандарийева, демәк баԝәр дькьр кӧ бь сайа стәйрнасийе, сербазийе у ӧса жи бь щурʹә-щурʹә метала дькарә зерʹ чекә.

Стәйрнасе Йунани Птоломей, 1500 сала зедәтьр пешийа Нийутон, бей тʹӧ һащәта, демәк тʹәне бь чʹәʹве хԝә әʹзман леколин дькьр. Әԝи шьровәкьр чаԝа шәв ль әʹзмана планета дьчьн-тен, у аликʹари да бона сазкьрьна хәрите. Ле әԝ йәкә баԝәр дькьр, кӧ әʹрд сентра гәрдуне йә. Астрофизик Карл Саган дәрһәԛа Птоломей ньвиси: «Мәрьв 1500 сала мина Птоломей дьфькьрин, кӧ әʹрд сентра гәрдуне йә. У әԝ йәк избат дькә, кӧ һәла һе мәрьвед гәләк интелектуал жи, дькарьн шашийед мәзьн бәрдьн».

Зандаред иройин жи дькарьн шашийа бәрдьн. Ле гәло рʹасти әԝана ԝе бькарьбьн дәрһәԛа гәрдуне бь тʹәмами пебьһʹәсьн? Әʹйан ә, кӧ бь рʹастийе жи зандари иро гәләк пешда чуйә у кʹаре мәрʹа тинә, ле йәкә әм гәрәке бира хԝәда хԝәй кьн кӧ синоре зандарийе жи һәйә. Физик Пол Девис гот, кӧ тʹӧ щар наԛәԝьмә кӧ кәсәк бькарьбә бь тʹәмами пебьһʹәсә дьнйа чь щурʹәйи йә, у һәр дәрәщәки у һәр пьрсида бькарьбә щаба логики бьдә. Әԝ фькьр рʹастийе избат дькә: Мәрьв нькарьн һʹәта хьлазийе дьнйайе фәʹм кьн. Ләма жи, әм гәрәке фәсал бьн чахе дьбежьн кӧ зандари дькарә һʹәму тьшти шьровәкә.

Кʹьтеба Пироз дәрһәԛа тʹәбийәте дьбежә: «Әԝа тʹәне ԛәрахед рʹейед ԝи [Хԝәде] нә, у тʹәне пʹьстә-пʹьст те бьһистьн дәрһәԛа ԝан» (Ибо 26:14, ДТʹ). Әʹйан ә кӧ гәләк у гәләк тьшт һәнә, кʹижан кӧ жь фәʹмкьрьна мәрьва дәр ә. Рʹасти жи, гьлийед Паԝлос кʹижан кӧ 2000 сал пешда ньвисийә, иро жи рʹаст ьн: «Чьԛаси кʹур ьн дәԝләмәндти, сәрԝахти у занәбуна Хԝәде! Ԛьраред ԝи чьԛаси жь һʹьш-аԛьла дур ьн у кәс сәрәдәрийе жь рʹийед ԝи накә!» (Рʹомайи 11:33).