БЬ МИЛЙОНА мәри ԝәʹде ԛӧльхкьрьна хԝә Хԝәдерʹа, хач һӧрмәт дькьн у дьдьн хәбате. Дь «Әнсиклопедийа Британида» ньвисийә, кӧ «сәва Мәсиһийа, хач әв тьштәки гәлә фәрз ә». Ле бь рʹастийе Мәсиһийeд рʹаст, бона Хԝәдерʹа ԛӧльх кьн, хач надьн хәбате. Ле зани чьрʹа?

Мәʹникә фәрз әԝ ә, кӧ бь рʹастийе Иса Мәсиһ нә ль сәр хач һатьбу дардакьрьне. Хәбәра стәʹврос жь зьмане Йунани гәләка тʹәрщьмә кьрьн ча «хач». Ле бь рʹастийе әв хәбәр те һʹәсабе «дар, стун йан кʹенар». Дь әʹдәбйәтәкә әʹйанда, дәрһәԛа ве йәке ӧса һатьбу ньвисаре: «Хәбәра [Стәʹврос] найе һʹәсабе, дӧ дар сәр һәв, тʹәвайи мьхкьри. . . . Ӧса жи дь Кʹьтеба  Пирозда ньвисарeд Йунанийада [Пәймана Ну], тʹӧ щики нәһатийә хәбьтандьне гьлийе ӧса, ԝәки хач бе һʹәсабе».

Ньвискʹарeд Кʹьтеба Пироз, гава дәрһәԛа дардакьрьна Иса дьньвисин, диса хәбәрәк данә хәбате. Әв бь Йунани хәбәра кʹсилон ә (Кʹарeд Шандийа 5:30; 10:39; 13:29; Галати 3:13; 1 Пәтрус 2:24). Әв хәбәр жи те һʹәсабе «дар, стун йан кʹенар».

Һәрмане Фулдә дь кʹьтеба хԝәда бь наве «Das Kreuz und die Kreuzigung» (Хач у Дардакьрьн), шьровәкьрийә дәрһәԛа ԝе йәке, чьрʹа ԝәʹде щәзакьрьне, мәрийeд бәре щарна дар йане жи стун дьданә хәбате. Һәрмане Фулдә аһа ньвисийә: «Ль ԝи чахи, бах нә һʹәму щийа һәбун, ләма жи сәва кӧ диԝана кәсәки бькьн, мәрийа стун йан кʹенар дьданә хәбате. Ԝана стун дькьрьнә әʹрде. Паше әв мәрьв ль сәр дардадькьрьн, дәстeд ԝи һьлдьбьрʹандьн у мьх дькьрьн, ньгeд ԝи жи гьредьдан».

Дь Кʹьтеба Пирозда һәнә гәлә избаткьрьн кӧ дьдьнә кʹьфше, ԝәки Иса Мәсиһ нә ль сәр хач һатьбу дардакьрьне. Дәрһәԛа ве йәке Паԝлосе шанди дьгот: «Мәсиһ әм жь ԝе ньфьрʹа Ԛануне кʹьрʹин, әԝ дәԝса мә кʹәтә бьн ԝе ньфьрʹе, чьмки ньвисар ә: ‹Ньфьрʹ ль ԝи бә, йе кӧ дарва те дардакьрьне›» (Галати 3:13). Ль вьр Паԝлос гьлийeд жь кʹьтеба Ԛануна Дӧщари 21:22, 23 дьԝәкʹьлинә, у ль вьр әԝ дина мә дьдә ль сәр дар, нә кӧ ль сәр хач. Әм ӧса жи пеһʹәсийан, ԝәки әԝ мәри, йе кӧ дарва дьһатә дардакьрьне, ньфьрʹ ль ԝи бу. Ләма жи Мәсиһийeд рʹаст, хач у шькьле Иса ль сәр хач дардакьри, дь малeд хԝәда хԝәй накьн у надьнә хәбате.

Тʹӧ избатькьрьна ве йәке тʹӧнә, кӧ Мәсиһийeд пешьн һʹәта ԛьрʹна 3, ԝәʹде ԛӧльхкьрьна хԝә Хԝәдерʹа, хач дьдан хәбате. Ле ида дь ԛьрʹна 4-да, Константине Император хԝә кʹьфш кьр ча мәсиһи у хач ԛәбул кьр ча симбола Мәсиһийа. Фьрԛи тʹӧнә әԝи бь чь нети әв йәк кьр, ле әм заньн кӧ хач ԛә тʹәви Иса Мәсиһ тʹәвгьредайи нинә. Хач тʹәви пʹутпʹарстийе тʹәвгьредайи йә. Дь «Әнсиклопедийа Католикайә Тʹәзәда» ӧса ньвисар ә: «Хач ча Мәсиһи ӧса жи нә Мәсиһи дьдан хәбате». Диса щурʹә-щурʹә әʹдәбйәт һәнә, йeд кӧ әʹйан дькьн кӧ хач тʹәви әʹйд-ԛәйдeд хьраб тʹәвгьредайи йә, дь ԝәʹде кʹижанада мәрьва ԛави дькьрьн, у ӧса жи хач тʹәвгьредайи йә тʹәви һʹәбандьна тәʹве.

 Ле һәрге хач тʹәви пʹутпʹарьстийе у хьрабийе гьредайи йә, чьрʹа мәсиһийа дәстпекьрьн әԝ бьдьнә хәбате? Сәва кӧ пʹутпʹарьст һеса бькарьбьн бьбьнә мәсиһи. Ча жи һәбә, Кʹьтеба Пироз дьбежә, кӧ дь һʹәбандьна рʹастда тʹӧ тьштeд пʹутпʹарьсти гәрәке тʹӧнә бә (2 Корьнтʹи 6:14-18). Кʹьтеба Пироз тʹӧ пʹутпʹарстийе ԛәбул накә (Дәркʹәтьн 20:4, 5; 1 Корьнтʹи 10:14). Ча те кʹьфше щәм Мәсиһийeд рʹаст гәлә мәʹни һәнә, ԝәки ԝәʹде һʹәбандьне хач нәдьн хәбате. *