ဖဲယသးအိၣ် ၁၂ နံၣ်အခါ ယသ့ၣ်ညါလၢ ယအိၣ်ဒီးတၢ်လုၢ်ဒိၣ်ပှ့ၤဒိၣ်လၢ ယကဟ့ၣ်နီၤလီၤပှၤအဂၤလီၤ. ဖဲယလဲၤထီၣ် ကဝီၤတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်အခါ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါတဂၤ သံကွၢ်ယၤလၢ မ့ၢ်ယအဲၣ်ဒိး ဟးစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်စ့ၢ်ကီးဧါ. ဖဲန့ၣ်အဆၢကတီၢ် ယတစံၣ်တဲၤတဲလီၤဘၣ်တၢ် နီတဘျီဘၣ်. ဘၣ်ဆၣ် ယစံးအီၤလၢယအဲၣ်ဒိး စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်လီၤ. ယလဲၤစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်ဒီးအီၤ ဒီးအဝဲဟ့ၣ်ယၤ လံာ်လဲၢ်တနီၤလၢ ဘၣ်ဃးဒီး ယွၤအဘီအမုၢ်အဂ့ၢ်လီၤ. ဒီးဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါဝဲန့ၣ် တဲယၤလၢ– “ယဲယကစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်ဖဲအံၤ, မ့မ့ၢ်နၤန့ၣ် လဲၤစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ် လၢန့ၣ်တခီနီၤ.” ဖဲန့ၣ်အခါ ယသးကနိးဒိၣ်မး ဘၣ်ဆၣ် ယစးထီၣ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ် ဟံၣ်တဖျၢၣ်ဘၣ်တဖျၢၣ်လီၤ. လံာ်လၢယဒိးန့ၢ်ဘၣ်တဖၣ် ယနီၤလီၤအီၤလၢာ်အဃိ ယကမၢကမၣ်ဒိၣ်မးလီၤ. ယသ့ၣ်ညါဘၣ်လၢ ပှၤအါဂၤသးလီဝဲတၢ်လၢ ယဟ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.

ယအိၣ်ဖျဲၣ်ဖဲ ၁၉၂၃ ခၠါသၢၣ် ခဲး(ထ်) ကီၢ်ဘြံးတၢၣ်အပူၤလီၤ. ဖဲတၢ်ဒုးဖးဒိၣ်တၢတဘျီဝံၤအလီၢ်ခံ ပှၤမုၢ်လၢ်လၢ ဟီၣ်ခိၣ်ကမုာ်ထီၣ်ဝဲလီၤ. ဘၣ်ဆၣ် ဖဲတၢ်တကဲထီၣ်အသး ဒ်အဆၢမုၢ်လၢ်ဝဲအခါ အဝဲသ့ၣ်အသးဟးဂီၤ ဒီးယမိၢ်ယပၢ်စ့ၢ်ကီး အသးဟးဂီၤဝဲလီၤ. တကးဒံးဘၣ် မ့ၢ်လၢ ဘျၢထံတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်သရၣ် လၢအသးစဲထဲ တၢ်လီၢ်တၢ်လၤလၢ သရိာ်အပူၤအဃိ အဝဲသ့ၣ် အသးဟးဂီၤဝဲန့ၣ်လီၤ. ဖဲယသးအိၣ်ခွံနံၣ်အခါ ယမိစးထီၣ်လဲၤဆူ ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ် လံာ်စီဆှံကၠိဖိ တၢ်ကရၢကရိ အဘျီၣ်ဒိၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲန့ၣ်ယဟိဝၤပှၤအုၣ်အသးတဖၣ်မၤဝဲ “တၢ်မၤလိ” မ့တမ့ၢ် “တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ရိဖှိၣ်” လီၤ. ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်တဂၤ မၤလိပဝဲဖိသၣ်တဖၣ် လၢလံာ်စီဆှံ ဒီးသူဝဲလံာ်လၢအမ့ၢ် The Harp of God န့ၣ်လီၤ. ယဘၣ်သူၣ်ဘၣ်သး တၢ်လၢယမၤလိဘၣ်တဖၣ်လီၤ.

လၢယသးစၢ်လံၤလံၤ ယသးအိၣ်ဒုးသ့ၣ်ညါပှၤလၢ တၢ်မ့ၢ်တၢ်တီလၢ လံာ်စီဆှံအပူၤလီၤ. ညီနုၢ် ယဟးစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ် တဟံၣ်ဘၣ်တဟံၣ် ထဲတဂၤဧိၤလီၤ. ဘၣ်ဆၣ် ဖဲယဟးစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်ဒီး ပှၤဂၤအခါ ယမၤလိန့ၢ်ဘၣ်တၢ်အါမးလီၤ. အဒိ ဘၣ်တနံၤန့ၣ် ယဟးစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်ဒီး ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါလၢ အညါပှၢ်န့ၢ်ယၤတဂၤလီၤ. ဖဲပလဲၤစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်အခါ ပထံၣ်ဘၣ် တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်သရၣ်တဂၤ ဒီးယစံး, “ကွၢ်လၢန့ၣ်, မဲာ်တဲးလဲးတဒု.” ဖဲဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါနၢ်ဟူဝဲ ယတဲတၢ်ဒ်အံၤအခါ အဝဲစံၣ်လီၤလၢ အလ့ၣ်ယီၢ်အလိၤ ဒီးကိးယၤဒီးမၢယဆ့ၣ်နီၤဒီးအီၤလၢ သ့ၣ်ဖုအဖီခီၣ်လီၤ. ဒီးစံးဘၣ်ယၤလၢ– “မ့ၢ်မတၤတဂၤ ဟ့ၣ်နၤတၢ်စိတၢ်ကမီၤလၢ နကစံၣ်ညီၣ်ပှၤလၢ အဝဲမ့ၢ်မဲာ်တဲးလဲးတဂၤလဲၣ်. ပမူဒါန့ၣ် မ့ၢ်ဒၣ်ပကဘၣ် စံၣ်တဲၤတဲလီၤ တၢ်သးခုကစီၣ်လီၤ. မ့မ့ၢ်တၢ်စံၣ်ညီၣ်န့ၣ် ပျဲယဟိဝၤယွၤတက့ၢ်.” စးထီၣ်ဖဲန့ၣ် ယဒိးန့ၢ်ဘၣ် တၢ်သးခုဒိၣ်မး မ့ၢ်လၢယဟ့ၣ်လီၤယသးလၢ ဘီမုၢ်တၢ်မၤအဃိလီၤ.—မးသဲ ၂၅:၃၁-၃၃; မၤတၢ် ၂၀:၃၅.

ဒီပုၢ်ဝဲၢ်အဂၤတဂၤ သိၣ်လိယၤလၢ ပကထံၣ်န့ၢ် တၢ်သူၣ်ခုသးခု ခီဖျိပဟ့ၣ်တၢ်အဂီၢ် တဘျီတခီၣ် ပကဘၣ်အိၣ်ဒီး တၢ်သူၣ်စူၤသးစူၤလီၤ. ဒီပုၢ်ဝဲၢ်အံၤအမါန့ၣ် တဘၣ်သူၣ်ဘၣ်သး ယဟိဝၤပှၤအုၣ်အသးဘၣ်. ဘၣ်တနံၤ အဝဲကွဲမုာ်ယၤလၢ ယကလဲၤအီၣ်တၢ်ဒီးအီၤလၢအဟံၣ်လီၤ. မ့ၢ်လၢအဝဲဟးစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်အဃိ အမါသးထီၣ်အီၤဒီး ကွံာ်ပှၤလၢလးဖးဃ့အဘိၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် အဝဲတသးထီၣ်အမါဘၣ်. ထၢထီၣ်က့ၤဝဲ လးဖးဃ့အဘိၣ်တဖၣ် ဒီးပာ်က့ၤဝဲလၢအလီၢ်လီၤ. အါနံၣ်အါလါ ပူၤကွံာ်ဝံၤ အလီၢ်ခံ မ့ၢ်လၢအဝဲအိၣ် ဒီးတၢ်ဝံသးစူၤအဃိ လၢခံအမါန့ၣ်ဒိးဘျၢအသးလၢထံ ဒီးကဲထီၣ်ယဟိဝၤ ပှၤအုၣ်အသးတဂၤလီၤ.

ဖဲလါစဲးပတ့ဘၢၣ် ၁၉၃၉ နံၣ်န့ၣ်ယသးအိၣ်ဝဲ ၁၆ နံၣ်လီၤ. ဖဲန့ၣ်အဆၢကတီၢ် ဘြံးတၢၣ် ဘိးဘၣ်သ့ၣ်ညါဝဲ ကၠၢမနံၣ်လၢ ကဒုးလိာ်အသးလီၤ. မ့မ့ၢ်ဖဲလါမၢ်ၡး ၁၉၄၀ န့ၣ်ယၤဒီးယမိ ပဒိးဘျၢထံဖဲ ဒိၣ်ဘၢၤလီၤ. ဖဲလါယူၤ ၁၉၄၀နံၣ်န့ၣ် ဘၣ်တနံၤ ယကွၢ်ဃီၤတၢ်ဆူတၢ်ချၢအခါ ယထံၣ်သုးအကါတဖၣ်ဟဲက့ၤဝဲ ဒီးသုးဖိကအိၣ်အဂၤလၢအကထိညါလီၤ. အဝဲသ့ၣ် မ့ၢ်သုးဖိတဖၣ်လၢ တသံဒီးအိၣ်တ့ၢ် ဖဲဒ့ခၢၣ်တၢ်ဒုးအခါန့ၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ် တသံဘၣ်ဆၣ် အသူၣ်ဘၣ်ဒိသးဘၣ်ဒိ ဒီးအတၢ်မုၢ်လၢ်တအိၣ်ဘၣ်. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ ယအဲၣ်ဒိးတဲဘၣ် အဝဲသ့ၣ်လၢ ယွၤအဘီအမုၢ်အဂ့ၢ် ဒ်သိးအဝဲသ့ၣ် ကအိၣ်ဒီးတၢ်မုၢ်လၢ်အဂီၢ်လီၤ. ဖဲနံၣ်ဝဲန့ၣ်အကတၢၢ် ကၠၢမနံၣ် ဟဲကွံာ်လီၤမ့ၣ်ပိၢ်လၢ အဲကလံးအကီၢ်ပူၤလီၤ. ကိးနၤဒဲး ကၠၢမနံၣ် အကဘီယူၤ ဟဲယူၤကပၤဝဲ ပအိၣ်တၢ်လီၢ်လီၤ. ဖဲပနၢ်ဟူ မ့ၣ်ပိၢ်ဟဲလီၤသီၣ်အခါ ပပျံၤတၢ်ဒိၣ်မးလီၤ. လၢခံတဂီၤန့ၣ် ပထံၣ်ဘၣ် ဟံၣ်ဟးဂီၤဝဲအါအါဂီၢ်ဂီၢ်လီၤ. မ့ၢ်လၢယလဲၤခီဖျိဘၣ် တၢ်ဒ်အံၤအဃိ ယသ့ၣ်ညါလၢ ထဲဒၣ်ယွၤအဘီအမုၢ်တခါဧိၤန့ၣ် မ့ၢ်ဒၣ်ယတၢ်မုၢ်လၢ်လီၤ.

စးထီၣ်ဖဲ ၁၉၄၁ န့ၣ်ယစးထီၣ်မၤ တၢ်စံၣ်တဲၤတဲၤလီၤတၢ်လၢ ဆၢကတီၢ်လၢပှဲၤန့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ ယတၢ်အိၣ်မူအံၤပှဲၤဒီး တၢ်သူၣ်ဖှံသးညီလီၤ. ယမၤတၢ်ဖဲ ရီယၢ(လ်) ဒီး(ခ်)ယၣ်(ဒ်) (Royal Dockyard) ဖဲခၠါသၢၣ် (Chatham) ဒီးဖဲန့ၣ်ယမၤလိဘၣ် တၢ်တ့ကဘီလီၤ. တၢ်မၤအံၤဂ့ၤဒိၣ်မးအဃိ ပှၤအဲၣ်ဒိးမၤဝဲ အါမးလီၤ. ယဟိဝၤအပှၤဂီၢ်မုၢ်တဖၣ် သ့ၣ်ညါဝဲလၢ ခရံာ်ဖိတဖၣ် တဂၤဒီးတဂၤ တဘၣ်ဒုးလိာ်အသးဘၣ်. ဖဲ ၁၉၄၁ န့ၣ်ပနၢ်ပၢၢ်ထီၣ်လၢ ပတဘၣ်ဆီၣ်ထွဲစ့ၢ်ကီး တၢ်မၤတမံၤမံၤလၢ ကဒုးအိၣ်ထီၣ်တၢ်စုကဝဲၤန့ၣ်ဘၣ်. (ယိၤဟၣ် ၁၈:၃၆) မ့ၢ်လၢ ဒီၣ်ယၣ် မၤဝဲကဘီထံဒုးသုး အဃိယဆၢတဲာ်လီၤယသး လၢယကဟးထီၣ်တၢ်မၤ ဒီးမၤတၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်လၢ ဆၢကတီၢ်လၢပှဲၤန့ၣ်လီၤ. ယမူဒါလီၤ အဆိကတၢၢ် ဖဲစါရဲၣ်ဆဲးစထၢၤ လၢအမ့ၢ်ဝ့ၢ်ဃံလၤတဖျၢၣ် လၢခီၣ်စဝီန့ၣ်လီၤ.

ဖဲယသးအိၣ် ၁၈ နံၣ်အခါ ယဘၣ်အိၣ်လၢဃိာ်ပူၤ ခွံလါညါ မ့ၢ်လၢယတလဲၤကဲသုးအဃိန့ၣ်လီၤ. ဖဲယလဲၤနုာ်လီၤလၢဃိာ်ပူၤအခါ ပှၤကးတံာ်ဝဲဃိာ်အတြဲၤ ဒီးယဘၣ်အိၣ်ထဲတဂၤဧိၤအဃိ ယသးဘၣ်ဒိဒိၣ်မးလီၤ. ဘၣ်ဆၣ် တယံာ်တမီၢ် ပှၤခိးဃိာ် ဒီးပှၤဃိာ်ဖိတဖၣ် သံကွၢ်ယၤ ဘၣ်မနုၤအဃိ ယဘၣ်လီၤလၢဃိာ်ပူၤလဲၣ်. ဒီးယတဲဘၣ်အီၤ ယတၢ်စူၢ်တၢ်နာ်အဂ့ၢ်လၢ တၢ်သူၣ်ခုသးခုအပူၤလီၤ.

ယဟးထီၣ်လၢ ဃိာ်ပူၤဝံၤအလီၢ်ခံ ယမၤသကိးတၢ်ဒီး လံၤဧိၤနၣ် စမ့ၣ်(သ်) * ဒီးပစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်လၢ ဝ့ၢ်အါဖျၢၣ်လၢ အိၣ်လၢခဲ(ထ်) ကီၢ်ရ့ၣ်အပူၤ ဖဲပဒိၣ်ထီၣ်အလီၢ်န့ၣ်လီၤ. နးစံၣ် အကဘီယူၤတဖၣ် ကတ့ၢ်လီၤမ့ၣ်ပိၢ် လၢဝ့ၢ်လိဒိၣ်အဂီၢ် ဘၣ်ဟဲယူၤကပၤဝဲ ဝ့ၢ်ခဲ(ထ်)န့ၣ်လီၤ. စးထီၣ်ဖဲ ၁၉၄၄ န့ၣ်မ့ၣ်ပိၢ် ဒူဒၢၣ်ဘၢး (doodlebugs) အဖျၢၣ်လၢအကထိတဖၣ် လီၤတဲာ်လၢဝ့ၢ်ခဲ(ထ်) အလိၤန့ၣ်လီၤ. မ့ၢ်ပိၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤ နီၢ်နီၢ်မ့ၢ်ဒၣ် ကဘီယူၤဖိလၢပှဲၤဒီး တၢ်စုကဝဲၤလၢအမၤပိၢ်တၢ် ဒီး ပှၤနီအီၤတအိၣ်ဘၣ်. ဖဲပနၣ်ဟူ စဲးအကလုၢ်ဘှ့ၣ်အခါ ပသ့ၣ်ညါလၢ မ့ၢ်အိၣ်တတီၤဖိန့ၣ် ကဘီယူၤကလီၤတဲာ်ဒီး ပိၢ်ဖးထီၣ်ဝဲန့ၣ်လီၤ. ပှၤပျံၤတၢ်ကိးဂၤဒဲးလီၤ. ဖဲန့ၣ်အဆၢကတီၢ် ပမၤလိ လံာ်စီဆှံဒီး ဟံၣ်ဖီဃီဖိတဒူၣ်လၢ အိၣ်ယဲၢ်ဂၤန့ၣ်လီၤ. တဘျီတခီၣ် ပဘၣ်ဆ့ၣ်နီၤလၢ စီၢ်နီၤခိၣ်ထးအဖီလာ် ဒ်သိးဟံၣ်မ့ၢ်လီၤပှီၢ်န့ၣ် ပသုတဘၣ်ဒိတဂ့ၤန့ၣ်လီၤ. လၢခံဟံၣ်ဖိဃီဖိတဒူၣ်အံၤ တူၢ်လိာ်တၢ်မ့ၢ်တၢ်တီ ဒီးဒိးဘျၢအသးလၢထံန့ၣ်လီၤ.

တၢ်ဒုးဝံၤအလီၢ်ခံ ယကဲထီၣ်ပှၤလဲၤလၢညါ ဒီးယလဲၤစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်လၢ အၣ်ယ့ၣ်လဲ(န်) ကလံၤထံးတခီန့ၣ်လီၤ. ဖဲပလဲၤစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ် တဟံၣ်ဘၣ်တဟံၣ်အခါ ပတဲဘၣ်အဝဲသ့ၣ်လၢ ပမ့ၢ်မံးၡၢၣ်နရံၣ် ဒီးပဃ့အိၣ်လၢအဟံၣ်လီၤ. ပနီၤလီၤမဲးကစံတဖၣ်လၢ ကျဲဖီခိၣ်လီၤ. အၣ်ယ့ၣ်လဲ(န်)န့ၣ် လီၤဆီဒီးဘြံးတၢၣ် ဖးဒိၣ်ညါလီၤ. ပှၤအါဂၤဆိကမိၣ်ဝဲလၢ ပမ့ၢ်လဲၤစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ် ဖဲန့ၣ်န့ၣ် ပှၤဒိကနၣ်တမ့ၢ်ကအိၣ်ဘၣ်, မ့ၢ်ခဲးသလ့းထံကီၢ်အဃိန့ၣ်လီၤ. ဖဲပှၤတဂၤတဲပျံၤပှၤလၢ ကမၤဒၢၣ်ပှၤအခါ ယလဲၤတၢၣ်အီၤလၢပၢၤကီၢ်လီၤ. ပၢၤကီၢ်တဲဘၣ်ယၤလၢ “တၢ်ကကဲထီၣ်အသးကၠါအံၤ နတသ့ၣ်ညါဧဲၣ်” ခဲးသလ့း တၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါအခိၣ်အနၢ်တဖၣ် အစိအကမီၤ ကဒိၣ်ဝဲထဲထဲအံၤန့ၣ် ပတသ့ၣ်ညါနီတစဲးဘၣ်. ပှၤမ့ၢ်တူၢ်လိာ်ပလံာ်လဲၢ်တဖၣ်န့ၣ် အဝဲသ့ၣ် ဘၣ်တၢ်နီဟးထီၣ်ကွံာ်အီၤလၢ အတၢ်မၤအပူၤသ့န့ၣ်လီၤ. ဒီးလၢခံန့ၣ် ပှၤနီဟးထီၣ်ကွံာ်ပှၤလၢ တၢ်လီၢ်အဝဲန့ၣ်လီၤ.

ပသ့ၣ်ညါဘၣ်လၢ ဖဲပလဲၤတုၤဆူ တၢ်လီၢ်အသီတတီၤတီၤအခါ ပမ့ၢ်လဲၤစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်လၢ တၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါခိၣ်နၢ်တဖၣ် တသ့ၣ်ညါပှၤအလီၢ်န့ၣ် အဂ့ၤကတၢၢ်လီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ အဆိကတၢၢ် ပလဲၤစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်လၢ တၢ်လီၢ်လၢအယံၤဒီး ပအိၣ်တၢ်အလီၢ်န့ၣ်လီၤ. ဒီးလၢခံပစံၣ်တဲၤတဲလီၤက့ၤတၢ်လၢ တၢ်လီၢ်လၢအဘူးဒီးပှၤလီၤ. ဖဲခ့(လ်)ခဲနံၤ (Kilkenny) တၢ်လီၢ်န့ၣ် ပှၤမၤပျံၤမၤဖုးပှၤအိၣ်သနာ်က့ ပမၤလိလံာ်စီဆှံဒီး သးစၢ်တဂၤတနွံသၢဘျီန့ၣ်လီၤ. မ့ၢ်လၢယသိၣ်လိပှၤဂၤ လံာ်စီဆှံမုာ်ဒိၣ်မးအဃိ ယအဲၣ်ဒိးထီၣ် မံးၡၢၣ်နရံၣ် အတၢ်မၤလိန့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ ယဆၢတဲာ်လီၤယသးလၢ ယကတီၣ်ထီၣ်လံာ် လၢကံးလဧး တၢးထီခိးတၢ် လံာ်စီဆှံကၠိအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.

ပမၤလိတၢ်ဖဲ ဝ့ၢ်နယူယီး ယဲၢ်လါဝံၤအလီၢ်ခံ ပဝဲပှၤဖျိထီၣ်ကံးလဧးကၠိဖိလွံၢ်ဂၤ ဘၣ်တၢ်ဆှၢပှၤဆူ ကီးဖိတဖၣ်လၢအိၣ်ဖဲ ခဲရံဘံယၢၣ် ပီၣ်လဲၣ်အပူၤန့ၣ်လီၤ. ဖဲ ၁၉၄၈ လါနိၣ်ဝ့ဘၢၣ်န့ၣ် ပဟးထီၣ်လၢ ဝ့ၢ်နယူယီးဒီး ပဒိးထီၣ်ကဘီလၢအမံၤမ့ၢ် စ့ဘံယါ လၢအထီကအိၣ်ဝဲ ၅၉ ပ့ၣ် (၁၈-မံထၢၣ်) န့ၣ်လီၤ. ယတနီဘၣ်ကဘီ နီတဘျီအဃိယသးကနိးဒိၣ်မးလီၤ. ကၣ်(စ်) မၤခံလၢအမ့ၢ် ပှၤဖျိထီၣ်ကၠိအကျါတဂၤန့ၣ် မ့ၢ်ကဘီခိၣ်လၢ အတၢ်လဲၤခီဖျိအိၣ်တဂၤလီၤ. အဝဲသိၣ်လိယၤ တၢ်လၢယကြၢးသ့ၣ်ညါတဖၣ် ဒ်သိးဒီးပကဘၣ်နီချ့ထီၣ်ဒ်လဲၣ်, နီဃၢလီၤဒ်လဲၣ်, ဘၣ်သူ ဒီလ့ၢ်ဂီၤ (compass) ဒီးနဲၣ်ကျဲဒ်လဲၣ် ဒီးဖဲကလံၤဆူၣ်အခါ ဘၣ်နီအီၤဒ်လဲၣ်န့ၣ်လီၤ. ကၣ်(စ်) ဘၣ်နီဝဲကဘီအသီ ၃၀ လၢကလံၤမုၢ်အကျါ ဘၣ်ဆၣ် ခီဖျိလၢအဝဲနီကဘီသ့ဂ့ၤဂ့ၤအဃိ ပလဲၤတုၤဆူ ဘဟါမါန့ၣ်လီၤ.

ပစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ် စှၤကိာ်လါ ဖဲဘဟါမါကီးဖိတဖၣ်အပူၤဝံၤအလီၢ်ခံ ပဆဲးလဲၤဆူ လံဝး ဒီးဝ့ဝးကီးဖိတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ကီးဖိတဖၣ်အံၤ ကစီၤစုၤဒီး ဘၢကၠံဒီးထြံနဒဲးကီးဖိတဖၣ် အမံးလာ် ၅၀၀ (၈၀၀ ကံလိမံထၢၣ်) န့ၣ်လီၤ. လၢယဲၢ်နံၣ်အတီၢ်ပူၤ ပစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ် လီၤဆီဒၣ်တၢ်လၢ ကီးဖိလၢအအိၣ်လီၤဖျီၣ်တဖၣ် လၢယဟိဝၤပှၤအုၣ်အသးတအိၣ်ဝဲန့ၣ်လီၤ. တဘျီတခီၣ် ပဆှၢလံာ်ပရၢတန့ၢ် ဒီးပတဒိးန့ၢ်ဘၣ် လံာ်ပရၢစ့ၢ်ကီးဘၣ်. ဘၣ်ဆၣ် ပသးခုဒိၣ်မးလၢ ပစံၣ်တဲၤတဲလီၤဘၣ် ယဟိဝၤယွၤအဂ့ၢ်လၢ “ပီၣ်လဲၣ်နံၤ အကီၢ်တဖၣ်” အဃိန့ၣ်လီၤ. —ယံးရမံယၤ ၃၁:၁၀.

ဖဲပလဲၤတုၤလၢ ပီၣ်လဲၣ်က့ၣ်ကျီၤ ဒီးပပတုာ်ပကဘီအခါ ပှၤကီးဖိတဖၣ်ဟဲလီၤကွၢ်ပှၤလီၤ. ပှၤတနီၤနီၤန့ၣ် တထံၣ်ဘၣ်ဝဲကဘီဒ်သိးပတၢ်နီတဘျီဘၣ် ဒီးတထံၣ်ဘၣ် ကိၤလၤဝါနီတဘျီဘၣ်. ပှၤကီးဖိသ့ၣ်တဖၣ် မ့ၢ်ပှၤလၢအဲၣ်တမှံၤတပျီၤ ဒီးသ့ၣ်ညါလံာ်စီဆှံဂ့ၤဂ့ၤလီၤ. အဝဲသ့ၣ် ဟ့ၣ်ဒုးအီၣ်ပှၤ ညၣ်, ထီဘးသၣ် ဒီးသဘ့ဟီၣ်လာ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ပကဘီအံၤဆံးဘၣ်ဆၣ် ပဖီအီၣ်တၢ်သ့, ပမံသ့, ဒီးပဆှုၣ်ကူဆှုၣ်ကၤလၢအပူၤသ့လီၤ.

ပလဲၤဆူ ပီၣ်လဲၣ်ကၢၢ်ခိၣ် ဒီးပလဲၤအိၣ်သကိး ပှၤဖဲန့ၣ်တဖၣ် ဒီတနံၤညါလီၤ. ပတဲဘၣ်အဝဲသ့ၣ်လၢ ပကဟ့ၣ် လံာ်စီဆှံ တၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤ တၢ်တခါန့ၣ်လီၤ. တုၤမုၢ်လီၤနုာ်ဒီး ပမၤသီၣ်ထီၣ်ကဘီအဘဲ(လ်)န့ၣ်လီၤ. ပကမၢကမၣ်လၢ ပထံၣ်ဘၣ် ပှၤကညီတဖၣ်ဟဲအဃိလီၤ. အဝဲသ့ၣ် အမ့ၣ်အူဒၢတဖၣ် နကွၢ်လီၤဂာ်မးလၢ ဆၣ်ကပီၤပံာ်လ့ပံာ်လ့ဖိတဖၣ် ဟဲလီၤတလ့ၣ်လၢ တၢ်လူၢ်ကပၤန့ၣ်လီၤ. တဘျီတခီၣ် ပှၤဟဲကအိၣ်အဂၤတကယၤ ဒီးအဝဲသ့ၣ်သံကွၢ်တၢ် တုၤလၢမုၢ်ယိာ်တစုန့ၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ်သးဝံၣ်တၢ်ဆူၣ်အဃိ ပကွဲးန့ၢ်အီၤဘီမုၢ်အတၢ်သးဝံၣ်တနီၤလၢ အဝဲသ့ၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ပသကိးလွံၢ်ဂၤ ပဂုာ်ကျဲးစၢးသးဝံၣ်တၢ် အဂ့ၤကတၢၢ်န့ၣ်လီၤ. လၢခံအဝဲသ့ၣ် သးဝံၣ်ပိာ်ပခံ ဒီးအကလုၢ်မုာ်ဒိၣ်မးလီၤ. ဖဲန့ၣ်အဆၢကတီၢ် ပသးခုညါ.

ပမၤတၢ်မၤလိလံာ်စီဆှံတခါဝံၤ ပမ့ၢ်လဲၤကဒီးဆူ ဟံၣ်ဖိဃီဖိအဂၤတဒူၣ်န့ၣ် ပှၤမၤလိလံာ်စီဆှံဖိတနီၤ အဲၣ်ဒိးလဲၤဃုာ်ဒီးပှၤဒီးမၤလိသကိးတၢ်န့ၣ်လီၤ. ပအိၣ်စှၤနွံဖဲတၢ်လီၢ်တတီၤဝံၤအလီၢ်ခံ ပဟးထီၣ်ဖဲန့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် အါတက့ၢ် ပတဲတ့ၢ်ပှၤလၢ အသးစဲလံာ်စီဆှံ တၢ်မ့ၢ်တၢ်တီဒိၣ်ကတၢၢ်တဖၣ် လၢကဆဲးမၤလိတၢ်ဒီးပှၤအဂၤ တုၤပဟဲက့ၤကဒီးတစုန့ၣ်လီၤ. ပထံၣ်ဘၣ် ပှၤတနီၤနီၤလၢ ပဟ့ၣ်လီၤအီၤမူဒါတဖၣ် မၤဝဲဂ့ၤဂ့ၤဘၣ်ဘၣ်အဃိ ကဲထီၣ်တၢ်သးခုလၢပဂီၢ်လီၤ.

မုၢ်မဆါတနံၤအံၤ ကီးတဖၣ်အံၤ ပှဲၤဝဲဒီးပှၤဟးလိာ်ကွဲဖိတဖၣ် (tourist) လီၤ. လၢညါခါန့ၣ် တၢ်လီၢ်ဖဲန့ၣ်အိၣ်ဒၣ် ကွံပီၣ်လဲၣ်လါဟ့, ပီၣ်လဲၣ်ကၢၢ်နံၤ ဒီးဃီၤထူၣ်တဖၣ်လီၤ. ညီနုၢ်ပလဲၤခီဃီၤဆူ ကီးတဖျၢၣ်ဘၣ်တဖျၢၣ်လၢ မုၢ်နၤခီလီၤ. ညၣ်တီသွ့ (Dolphin) တဖၣ်ဃ့ၢ်ဝ့ၤဝီၤလၢ ပကဘီကပၤ ဒီးတၢ်ဘှ့ၣ်တၢ်ဘှီၣ်အဃိ ပနၢ်ဟူထဲ ပကဘီလဲၤတၢ်အသီၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲပလဲၤတၢ်လၢ မုၢ်နၤခီအခါ လါဖိဆဲးကပီၤလီၤဝဲဆူ ပီၣ်လဲၣ်ထံဖံးခိၣ်အဃိ လီၤဂာ်မးလၢ ကျဲစ့ဖိတဘိလၢ အလဲၤဆူမူထံးန့ၣ်လီၤ.

ပစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်လၢ ကီးသ့ၣ်တဖၣ်အံၤအပူၤ ကယံာ်ဝဲယဲၢ်နံၣ်ဝံၤအလီၢ်ခံ ပလဲၤဆူဖၢၣ်ထိၣ်ရံၣ်ကိၣ် လၢပကပှ့ၤကဘီအသီတဘ့ၣ်အဂီၢ်လီၤ. ဖဲပလဲၤတုၤဖဲန့ၣ်အခါ ယထံၣ်လိာ်ဘၣ်ယသးဒီး မဲၣ်(ခ်)စံ ဘွဲၣ် လၢအမ့ၢ် မံးၡၢၣ်နရံၣ် ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်ဃံလၤဖိတဂၤ ဒီးယအဲၣ်ဘၣ်အီၤလီၤ. လၢအနီၢ်ဆံးလံၤလံၤန့ၣ် အဝဲအသူၣ်ဆူၣ်သးဆူၣ်လၢ တၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်မၤအပူၤလီၤ. လၢခံအဝဲလဲၤကဲ မံးၡၢၣ်နရံၣ်လၢ ကီၢ်ဒိၢ်မ့နံကဲၣ် ရံၤဖၢဘျံး ဒီးဖဲ ၁၉၅၀ န့ၣ်ခဲးသလ့းအပဒိၣ် မၢအဟးထီၣ်ကွံာ်လၢကီၢ်အပူၤလီၤ. ခီဖျိလၢယမ့ၢ် ပှၤကဘီဖိတဂၤအဃိ ယအိၣ်ဖဲန့ၣ်သ့ထဲဒၣ်တလါဧိၤလီၤ. မ့ၢ်ဝံၤဒီးယကဘၣ် ဟးထီၣ်ကွံာ်လၢကီးဝဲန့ၣ် ဒီးလဲၤဆူတၢ်လီၢ်အဂၤ တဘျုးနံၣ်ညါလီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ ယတဲလီၤယသးလၢ, ‘ရီနၢၤဧၢ, နမ့ၢ်အဲၣ်ပိာ်မုၣ်ဝဲအံၤန့ၣ် နဘၣ်မၤမ့ၢ်ချ့,’ သၢနွံဝံၤအလီၢ်ခံ ယဃ့အဲၣ်အီၤ ဒီးဃုနွံပှဲၤထီၣ်ဒီးပဖျီပသးလီၤ. မဲၣ်(ခ်)စံ ဒီးယၤ ပဒိးန့ၢ်ဘၣ်မူဒါ လၢပကဘၣ်မၤမံးၡၢၣ်နရံၣ်တၢ်မၤ ဖဲဖၢၣ်ထိၣ်ရံၣ်ကိၣ်အဃိ ကဘီအသီတဘ့ၣ်န့ၣ် ယတဒိးဘၣ်အီၤလၢၤဘၣ်.

ဖဲ ၁၉၅၆ နံၣ်န့ၣ် ယကဲထီၣ်ကဝီၤအပှၤကွၢ်တၢ် ဒီးပဟးအိၣ်သကိးဘၣ် ဒီပုၢ်ဝဲၢ်တဖၣ်အဃိ ယသးခုဒိၣ်မးလီၤ အဝဲသ့ၣ်အါဒၣ်တက့ၢ်န့ၣ် မ့ၢ်ဝဲပှၤဖှီၣ်ဖိယာ်ဖိလီၤ. အဒိ, ဖိထၤလၤ ဖၤစထံလံဧိၤသဝီန့ၣ် ဒီပုၢ်ဝဲၢ်အိၣ်ဝဲခံဒူၣ် ဒီးအဖိအိၣ်အါမး ဒီးညီနုၢ်ယအူပၠးအဝဲသ့ၣ် ပံန့ၣ်လီၤ. ဖဲန့ၣ် ယသံကွၢ် ပိာ်မုၣ်ဖိလၢအမံၤ ဟံဒၤတဂၤန့ၣ် လၢမ့ၢ်နအဲၣ်ဒိးလဲၤစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်ဒီးပှၤဧါ. အဝဲစံးဆၢယၤ– “ယအဲၣ်ဒိးလဲၤဘၣ်ဆၣ် ယလဲၤတသ့ဘၣ်. ယခီၣ်ဖံးတအိၣ်နီတခိၣ်ဘၣ်.” လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ ပပှ့ၤန့ၢ်အီၤခီၣ်ဖံးတခိၣ် ဒီးအဝဲလဲၤစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်ဒီးပှၤလီၤ. ပူၤကွံာ်တဘျုးနံၣ်ဝံၤအလီၢ်ခံဖဲ ၁၉၇၂ နံၣ်န့ၣ် မဲၣ်(ခ်)စံ ဒီးယၤပလဲၤဟးဆူ ဘရိးကလ့ၣ်အခါ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်လၢ အဖျိထီၣ်သီ ကံးလဧးကၠိတဂၤ ဟဲဆူပအိၣ်လီၤ. အဝဲအမူဒါလီၤဘၣ်လၢ အဲးခွံးဒီလီၤ. ဒီးစံးဘၣ်ပှၤလၢ– “နတိၢ်နီၣ်ယၤဘၣ်ဒံးဧါ, ယမ့ၢ်ပိာ်မုၣ်ဖိသၣ်လၢ အိၣ်လၢဖၤစထံလံဧိၤ လၢအခီၣ်ဖံးတအိၣ်တဂၤမီၣ်.” အဝဲန့ၣ်မ့ၢ်ဒၣ် ဟံဒၤလီၤ. ပသးခုဒိၣ်မးတုၤဒၣ်လဲာ် ပမဲာ်ထံလီၤဝဲလီၤ.

ဖဲ ၁၉၆၀ န့ၣ်ပစးထီၣ်မၤတၢ်ဖဲ ဖၢၣ်ထိၣ်ရံၣ်ကိၣ်ဝဲၤတြၢ် လၢအိၣ်လၢ စဲခၠူး, စဲ ဝါ(န်)န့ၣ်လီၤ. ဖဲန့ၣ်အခါ ဝဲၤတြၢ်အတၢ်မၤအါတက့ၢ်န့ၣ် လဲနး ကၠိၣ်စ့ၣ် ဒီးယၤပဘၣ်မၤလီၤ. အဝဲဒီးအမါမ့ၢ် ယဟိဝၤပှၤအုၣ်အသး အဆိကတၢၢ်လၢ ကီၢ်ဒိၢ်မ့နံကဲၣ် ရံၤဖၢဘျံး အပူၤန့ၣ်လီၤ. ဒီးဖဲ ၁၉၅၇ န့ၣ်အဝဲသ့ၣ် လဲၤသုးအသးဆူ ဖၢၣ်ထိၣ်ရံၣ်ကိၣ်န့ၣ်လီၤ. လၢခံ မဲၣ်(ခ်)စံ ဆှၢဝဲမဲးကစံတဖၣ်ဆူ ပှၤလၢအမၤလိာ်ဝဲတဖၣ်အအိၣ်လီၤ. တနွံန့ၣ်ဆှၢဝဲလံာ် အဘ့ၣ်တကထိဘျဲၣ် ကိးနွံဒဲးလီၤ. အဝဲမၤဝဲတၢ်မၤအံၤမုာ်ဒိၣ်မး, မ့ၢ်လၢအသ့ၣ်ညါဝဲလၢ ပှၤသ့ၣ်တဖၣ်အံၤ မၤလိယဟိဝၤယွၤအဂ့ၢ်အဃိန့ၣ်လီၤ.

ယသူဘၣ်ယဂံၢ်ယဘါလၢ ယဟိဝၤယွၤ အတၢ်မၤအပူၤအဃိ ယမၤတၢ်လၢ ဘ့ၤသ့လး မုာ်ဒိၣ်မး လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် ပမၤတၢ်ဖဲန့ၣ် တညီထီဘိဘၣ်. အဒိဖဲ ၁၉၆၇ ဖၢၣ်ထိၣ်ရံၣ်ကိၣ် အဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ် တၢ်အိၣ်ဖှိၣ် အဆိကတၢၢ်တဘျီန့ၣ် ယဘၣ်ရဲၣ်ကျဲၤတၢ်ကိးမံၤဒဲးအဃိ ယသူၣ်ကိၢ်သးဂီၤဖးဒိၣ်ညါလီၤ. ဖဲန့ၣ်အခါ ပှၤလၢ အတီခိၣ်ရိၣ်မဲ ယဟိဝၤပှၤအုၣ်အသးလၢအမံၤမ့ၢ် န့ၢ်သၢၣ်နီ(ရ်) န့ၣ်ဟဲဆူဖၢၣ်ထိၣ်ရံၣ်ကိၣ်လီၤ. အဝဲဆိကမိၣ်ဝဲဒၣ်လၢ ယတရဲၣ်ကျဲၤတၢ်လၢ တၢ်ဆှၢထီၣ်ဆှၢလီၤ မံးၡၢၣ်နရံၣ်လၢအဟဲတဖၣ်အဂီၢ်ဘၣ်လီၤ. နီၢ်နီၢ်န့ၣ် ယရဲၣ်ကျဲၤပာ်ကစီဒီလီၤ. အဝဲဆိကမိၣ်ဝဲလၢ ယတရဲၣ်ကျဲၤပာ်အဃိ လၢခံအဝဲဒူယၤဆူၣ်ဆူၣ် ဘၣ်ဃးဒီးတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤအဂ့ၢ်လီၤ. ယတအဲၣ်ဒိး တဲအါတၢ်ဒီးအီၤဘၣ်ဆၣ် ခီဖျိလၢအဝဲဆိကမိၣ်ကမၣ်ယၤအဃိ ယသးတမုာ်ဖးယံာ်ညါလီၤ. လၢခံတဘျီ မဲၣ်(ခ်)စံ ဒီးယၤပက့ၤထံၣ်လိာ်ဘၣ်ပသးဒီး ဒီပုၢ်ဝဲၢ် နီ(ရ်) အခါအဝဲကွဲပှၤဆူအဒၢးပူၤ ဒီးဖီဒုးအီၣ်ပှၤတၢ်အီၣ်လီၤ.

ပက့ၤအိၣ်သကိးယဟံၣ်ဖိဃီဖိလၢ ဘြံးတၢၣ်တဘျုးဘျီညါလီၤ. ဖဲယၤဒီးယမိၢ် ပတူၢ်လိာ်တၢ်မ့ၢ်တၢ်တီအခါ ယပၢ်တတူၢ်လိာ်ဝဲဒံးဘၣ်.  ဘၣ်ဆၣ် ဖဲဒီပုၢ်ဝဲၢ်လၢဘ့ၤသ့လးတဖၣ် ဟဲဟးလၢယမိၢ်သ့ၣ် အိၣ်တၢ်လီၢ်အခါ ညီနုၢ်ယမိၢ်ကွဲမုာ်အဝဲသ့ၣ်လၢ ကဟဲအိၣ်လၢပဟံၣ်န့ၣ်လီၤ. ယပၢ်ထံၣ်ဘၣ်ဝဲလၢ ဒီပုၢ်ဝဲၢ် တီခိၣ်ရိၣ်မဲလၢ ဘ့ၤသ့လးတဖၣ်အံၤအိၣ်ဒီး တၢ်ဆီၣ်လီၤသးန့ၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ်လီၤဆီ ဒီးတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်သရၣ်လၢ အမၤဘၣ်ဒိတ့ၢ်အသးလၢအပူၤကွံာ် ဖးဒိၣ်ညါန့ၣ်လီၤ. လၢခံကတၢၢ်ဖဲ ၁၉၆၂ န့ၣ်ယပၢ်ဒိးဘျၢအသးလၢထံဒီး ကဲထီၣ်ယဟိဝၤပှၤအုၣ်အသးတဂၤလီၤ.

ယမါသးဘိ မဲၣ်(ခ်)စံ သံဝဲဖဲ ၂၀၁၁ န့ၣ်လီၤ. ယအိၣ်ခိးကွၢ်လၢ်အီၤနီၢ်နီၢ် ဖဲအဝဲကဂဲၤဆၢထၢၣ်သမူထီၣ်က့ၤန့ၣ်လီၤ. တၢ်ဆိကမိၣ်အံၤ မၤသးခုယသးဒိၣ်မး. အဝဲဒီးယၤ ပအိၣ်ဃုာ်ဘၣ် ၅၈ နံၣ်အတီၢ်ပူၤန့ၣ် ပထံၣ်ဘၣ် ယဟိဝၤပှၤအုၣ်အသး လၢဖၢၣ်ထိၣ်ရံၣ်ကိၣ်တဖၣ် အနီၣ်ဂံၢ် အါထီၣ်ဝဲလီၤ. လၢညါအနီၣ်ဂံၢ်အိၣ်ဝဲ ၆၅၀ ဒီးအခဲအံၤန့ၣ်အိၣ်ဝဲ ၂၆,၀၀၀ န့ၣ်လီၤ. ဖဲ ၂၀၁၃ န့ၣ်ဖၢၣ်ထိၣ်ရံၣ်ကိၣ် အဝဲၤတြၢ် ဘၣ်တၢ်ပာ်ဖှိၣ်က့ၤအီၤဒီး အမဲရကၤ အဝဲၤတြၢ် အဃိယဘၣ်လဲၤမၤတၢ်လၢ ဝီ(လ်)ခံ, နယူယီးလီၤ. ယအိၣ်ဖဲ တၢ်လီၢ်ဝဲန့ၣ် ယံာ်ဝဲအနံၣ် ၆၀ လံအဃိယတူၢ်ဘၣ်လၢ ယမ့ၢ်ပှၤဖၢၣ်ထိၣ်ရံၣ်ကိၣ်ဖိတဂၤလီၤ. ယအိၣ်ဖဲန့ၣ်မုာ်ဒိၣ်မးလီၤ. ဘၣ်ဆၣ်ခဲအံၤ တၢ်ဆၢကတီၢ်တုၤဃီၤလၢ ယကဘၣ်လဲၤဆူတၢ်လီၢ်အဂၤန့ၣ်လီၤ.

ယမၤကစၢ်ယွၤအတၢ်မၤလၢ ဘ့ၤသ့လးအပူၤမုာ်ဒိၣ်မးလီၤ. အခဲအံၤ ယသးအိၣ်အနံၣ် ၉၀ ဘျဲၣ်လံ, ဒီးယမူဒါန့ၣ်မ့ၢ်ဝဲ ယဘၣ်ဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါ ပှၤဘ့ၤသ့လးဖိတဖၣ်လီၤ. စးထီၣ်လၢယဟဲမၤတၢ်လၢ ဝီလခ့န့ၣ် ယဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါဘၣ် ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါအဂၤ ၆၀၀ ဘျဲၣ်လီၤ. ပှၤလၢအဟဲထံၣ်လိာ်အသး ဒီးယၤတနီၤန့ၣ် အဲၣ်ဒိးတဲသကိးတၢ်ဒီးယၤ ဘၣ်ဃးအနီၢ်ကစၢ် မ့တမ့ၢ် အဟံၣ်ဖိဃီဖိ အတၢ်ကီတၢ်ခဲန့ၣ်လီၤ. မ့မ့ၢ်ပှၤအဂၤတနီၤန့ၣ် ဟဲဃ့တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ် ဒ်သိးမၤတၢ်လၢ ဘ့ၤသ့လးအပူၤဂ့ၤဂ့ၤဘၣ်ဘၣ်ကသ့ဒ်လဲၣ်. တကးဒံးဘၣ် ဒီပုၢ်ဝဲၢ်တနီၤနီၤလၢ အဖျီအသးဝံၤသီ မ့တမ့ၢ် အမူဒါဆီတလဲအသးဆူ ပှၤလဲၤလၢညါတဖၣ်စ့ၢ်ကီး ဟဲဃ့တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်လီၤ. ယဒိကနၣ်အဝဲသ့ၣ် ကိးဂၤဒဲးအတၢ်ကတိၤ ဒီးအါတက့ၢ် ယတဲဘၣ်အဝဲသ့ၣ်လၢ– “ယွၤအဲၣ်ပှၤတဂၤလၢ အဟ့ၣ်တၢ်လၢ တၢ်သးခုအပူၤ” အဃိအိၣ်ဒီးတၢ်သူၣ်ခုသးခုလၢ နတၢ်မၤအပူၤတက့ၢ်. ပမၤတၢ်အံၤလၢ ယဟိဝၤယွၤအဂီၢ်လီၤ.”—၂ ကရံၣ်သူး ၉:၇, ခ့ခါစှီၤကျိာ်.

နမ့ၢ်မၤတၢ်လၢ ဘ့ၤသ့လးမ့ၢ်ဂ့ၤ, တၢ်လီၢ်တတီၤတီၤမ့ၢ်ဂ့ၤ နကဘၣ်သးစၢၢ်ဆၢဒီး နတၢ်မၤ မ့ၢ်လၢနတၢ်မၤအံၤအရ့ဒိၣ်အဃိန့ၣ်လီၤ. မူဒါလၢပဒိးန့ၢ်ဘၣ်အီၤလၢ ဘ့ၤသ့လးအပူၤ ကိးမံၤဒဲးန့ၣ် မ့ၢ်တၢ်မၤလၢအစီဆှံလီၤ. တၢ်မၤအံၤမၤစၢၤဝဲ “တၢ်အကုၢ်အပှၤလၢ အကလုၢ်တီ, ဒီးအကူၣ်တၢ်သ့” ဒ်သိးကကတဲာ်ကတီၤ နီၢ်သးတၢ်အီၣ်လၢ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်လၢ ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ်လီၤ. (မးသဲ ၂၄:၄၅) ဖဲပမၤဘၣ်ယဟိဝၤယွၤ အတၢ်မၤအခါ မ့ၢ်တၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်လၢ ပကစံးထီၣ်ပတြၢၤအီၤလီၤ. မ်ပကအိၣ်ဒီး တၢ်သူၣ်ခုသးခုလၢ တၢ်မၤလၢအမၢပှၤတမံၤလၢ်လၢ်အပူၤတက့ၢ်. မ့ၢ်လၢ “ယွၤအဲၣ်ပှၤတဂၤလၢ အဟ့ၣ်တၢ်လၢ တၢ်သးခုအပူၤ” လီၤ.