၁, ၂. (က) ဘၣ်မနုၤအဃိ တၢ်ကတိၤလၢ ၅ မိၤၡ့ ၆:၄ န့ၣ်ဘၣ်တၢ်သ့ၣ်ညါအီၤဂ့ၤဂ့ၤလဲၣ်. (ခ) ဘၣ်မနုၤအဃိ စီၤမိၤၡ့တဲဝဲ တၢ်ကတိၤတဖၣ်န့ၣ်လဲၣ်.

ပူၤကွံာ် အနံၣ်လၢအကထိန့ၣ် ပှၤယူဒၤဖိတဖၣ်သူဝဲ တၢ်ကတိၤလၢ ၅ မိၤၡ့ ၆:၄ လၢအဝဲသ့ၣ် အတၢ်ထုကဖၣ်အပူၤလီၤ. တၢ်ထုကဖၣ်အံၤ ဘၣ်တၢ်ကိးအီၤလၢ ၡံမၤလီၤ. ၡံမၤန့ၣ် မ့ၢ်ဝဲတၢ်ကတိၤအဆိကတၢၢ်တဖျၢၣ်လၢ ၅ မိၤၡ့ ၆:၄ အပူၤလီၤ. ပှၤယူဒၤဖိတဖၣ် သူဝဲတၢ်ထုကဖၣ်အံၤ ကိးနံၤဒဲးလၢ ဂီၤတဘျီဟါတဘျီ ဒ်သိးကပာ်ဖျါထီၣ် အတၢ်သးတီဒီးယွၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.

^၂ တၢ်ကတိၤတဖၣ်အံၤန့ၣ် မ့ၢ်စီၤမိၤၡ့ အတၢ်ကတိၤကျၢၢ်တံၢ် လၢအဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါ ပှၤအံၣ်စရ့လးဖိတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲ ချ.ခ.န. ၁၄၇၃ န့ၣ်ပှၤအံၣ်စရ့လးဖိတဖၣ် အိၣ်ဝဲဖဲ ကီၢ်မိၤအးအပူၤ ဒီးအိၣ်ကတဲာ်ကတီၤအသးလၢ ကခီဂာ်ထံကျိယၢ်ဒ့ၣ် ဒီးမၤနၢၤကီၢ်တၢ်စံးပာ်န့ၣ်လီၤ. (၅ မိၤၡ့ ၆:၁) စီၤမိၤၡ့ ပၢဆှၢပှၤအံၣ်စရ့လးဖိ ယံာ်ဝဲအနံၣ် ၄၀ လံဒီးအဝဲအဲၣ်ဒိးလၢ ပှၤအံၣ်စရ့လးဖိတဖၣ် အိၣ်ဒီးတၢ်သးဒူ ဒ်သိးကကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ်ဝဲ တၢ်ကီတၢ်ခဲလၢ ကဟဲဘၣ်အဝဲသ့ၣ် လၢခါဆူညါတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ် ကဘၣ်နာ် ယဟိဝၤယွၤ ဒီးတီဒီးအီၤလီၤ. စီၤမိၤၡ့အတၢ်ကတိၤကျၢၢ်တံၢ်အံၤ ဒုးဆူၣ်ထီၣ် အဝဲသ့ၣ်အဂံၢ်အ ဘါလီၤ. ဖဲစီၤမိၤၡ့တဲဖျါထီၣ် တၢ်မၤလိာ်အဘီတဆံဒီး တၢ်သိၣ်တၢ်သီအဂၤလၢ ယဟိဝၤယွၤဟ့ၣ်လီၤဝဲ ဝံၤအလီၢ်ခံ အဝဲဒုးသ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤပှၤဂီၢ်မုၢ်တဖၣ် တၢ်ကတိၤလၢ ပဖးဘၣ်အီၤဖဲ ၅ မိၤၡ့ ၆:၄, ၅ အပူၤလီၤ. (ဖးတက့ၢ်.)

၃. လၢတၢ်မၤလိအံၤအပူၤ ပကတဲသကိး တၢ်သံကွၢ်မနုၤတဖၣ်လဲၣ်.

^၃ ပှၤအံၣ်စရ့လးဖိတဖၣ် သ့ၣ်ညါဝဲလၢ အဝဲသ့ၣ်အယွၤ ယဟိဝၤန့ၣ်မ့ၢ် “ယွၤတဂၤဃီလီၤ.” ပှၤအံၣ်စရ့လးဖိလၢ အသးတီတဖၣ် ဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ် ယွၤထဲတဂၤဧိၤ လၢအမ့ၢ်အဝဲသ့ၣ် အပၢ်တဖၣ် အကစၢ်ယွၤန့ၣ်လီၤ. မ့မ့ၢ်ဒ်န့ၣ်န့ၣ် ဘၣ်မနုၤအဃိ စီၤမိၤၡ့ ဘၣ်ဒုးသ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤ အဝဲသ့ၣ်လၢ ယဟိဝၤယွၤမ့ၢ် “ယွၤတဂၤဃီ” လဲၣ်. တၢ်အဲၣ်ကစၢ်ယွၤ လၢပသူၣ်ကံၢ်သးလဲ, ပသးဒီးဖျၢၣ်ညါ ဒီးပဂံၢ်ပဘါခဲလၢာ်န့ၣ် ဘၣ်ထွဲလိာ်အသးဒီး ယဟိဝၤယွၤမ့ၢ် “ယွၤတဂၤဃီ” ဒ်လဲၣ်. ဒီးတၢ်ကတိၤလၢ ၅ မိၤၡ့ ၆:၄, ၅ အပူၤန့ၣ် ဘၣ်ထွဲဒီးပှၤဒ်လဲၣ်.

၄, ၅. (က) တၢ်ကတိၤလၢအမ့ၢ် ယဟိဝၤယွၤမ့ၢ် “ယွၤတဂၤဃီ” န့ၣ်အခီပညီဒ်လဲၣ်. (ခ) ယဟိဝၤယွၤ လီၤဆီဒီးယွၤအဂၤတဖၣ်ဒ်လဲၣ်.

^၄ ယွၤလၢ အဒ်သိးဒီးအီၤတအိၣ် နီတဂၤဘၣ်. “ယွၤတဂၤဃီ” န့ၣ်အခီပညီမ့ၢ်ဝဲ ယဟိဝၤယွၤအိၣ်ဝဲထဲ တဂၤဧိၤလီၤ. ယွၤလၢအဒ်သိးဒီး ယဟိဝၤယွၤ မ့တမ့ၢ် ပှၤလၢအလီၤဂာ်ဒီးအီၤန့ၣ် တအိၣ် နီတဂၤဘၣ်. ဘၣ်မနုၤအဃိ စီၤမိၤၡ့သူဝဲ တၢ်ကတိၤအံၤလဲၣ်. အတၢ်တိာ်ပာ်န့ၣ် တမ့ၢ်အဲၣ်ဒိးပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ ယွၤသၢဂၤတဂၤဃီအဂ့ၢ်ဘၣ်. ယဟိဝၤယွၤန့ၣ် တ့လီၤဝဲ မူခိၣ်, ဟီၣ်ခိၣ် ဒီးမ့ၢ်ဝဲတၢ်ဘၣ်တ့ကစၢ်လီၤ. ယဟိဝၤယွၤ မ့ၢ်ကစၢ်ယွၤ အမ့ၢ်အတီထဲတဂၤဧိၤ ဒီးယွၤလၢအလီၤဂာ်ဒီးအီၤ တအိၣ်နီတဂၤဘၣ်. (၂ ၡမူၤအ့လး ၇:၂၂) လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ စီၤမိၤၡ့ အတၢ်ကတိၤတဖၣ်အံၤ ကဒုးသ့ၣ်နီၣ်ထီၣ် ပှၤအံၣ်စရ့လးဖိတဖၣ်လၢ အဝဲသ့ၣ် ကဘၣ်ဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ် ထဲယဟိဝၤယွၤတဂၤဧိၤလီၤ. အဝဲသ့ၣ် တကြၢးကွၢ်လိမၤဒိး ပှၤလၢအဃၢၤတဖၣ် လၢအဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ် ယွၤလၢအကမၣ်တဖၣ်ဘၣ်. ပှၤတဖၣ်န့ၣ် နာ်ဝဲလၢ အယွၤတဖၣ်န့ၣ် နၢၤဝဲန့ဆၢၣ် အသဟီၣ်တနီၤန့ၣ်လီၤ.

^၅ အဒိ ပှၤအဲၤကူပတူးဖိတဖၣ် ဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ်ဝဲ မုၢ်အယွၤလၢအမ့ၢ် ရၣ်, မူခိၣ်အယွၤမုၣ် လၢအမ့ၢ်နး, ဟီၣ်ခိၣ်အယွၤ လၢအမ့ၢ်ကဲး, ထံကျိနံၤလါ အယွၤလၢအမ့ၢ် ဟးပံၣ် ဃုာ်ဒီးဆၣ်ဖိကီၢ်ဖိအါမံၤန့ၣ်လီၤ. ဖဲတၢ်နးတၢ်ဖှီၣ်အခါတဆံ ဟဲဘၣ်ဝဲကီၢ်အဲၤကူပတူးအခါ ယဟိဝၤယွၤ ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ အမ့ၢ်ယွၤလၢ အဒိၣ်န့ၢ်ဒံး ယွၤလၢအကမၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ယွၤအကမၣ်လၢ ပှၤကနၤဧၣ်ဖိတဖၣ် ပာ်ဒိၣ်အီၤအဒိၣ်ကတၢၢ်န့ၣ်မ့ၢ်ဝဲ ဘဧၤလးလီၤ. အဝဲသ့ၣ်နာ်ဝဲလၢ ဘဧၤလးန့ၣ် ဒုးအိၣ်ထီၣ်သးသမူလီၤ. ဒီးနာ်စ့ၢ်ကီးဝဲလၢ ဘဧၤလးန့ၣ် မ့ၢ်မူခိၣ်အယွၤ, မူခိၣ်ထံအယွၤ ဒီးကလံၤမုၢ်အယွၤန့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်လီၢ်အါတီၤန့ၣ် ပှၤသန့ၤအသးလၢ ဘဧၤလး ဒ်သိးကဒိးန့ၢ်ဘၣ်တၢ်ဒီသဒၢအဂီၢ်လီၤ. (၄ မိၤၡ့ ၂၅:၃) ပှၤအံၣ်စရ့လးဖိတဖၣ် ကဘၣ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤဝဲလၢ အဝဲသ့ၣ်အ “ကစၢ်” ယဟိဝၤယွၤန့ၣ်မ့ၢ် “ယွၤတဂၤဃီဒီး ယွၤလၢအဒ်သိးဒီးအီၤတအိၣ်ဝဲဘၣ်.”—၅ မိၤၡ့ ၄:၃၅, ၃၉.

၆, ၇. ယဟိဝၤယွၤမ့ၢ် “ယွၤတဂၤဃီ” န့ၣ်အခီပညီအိၣ်ဒ်လဲၣ်, ဒီးယဟိဝၤယွၤ ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢအမ့ၢ် “ယွၤတဂၤဃီ” ဒ်လဲၣ်.

^၆ တီဝဲဒီးတကဒံကဒါဘၣ်. တၢ်ကတိၤလၢအမ့ၢ် “တဂၤဃီ” မ့တမ့ၢ် ယဟိဝၤယွၤမ့ၢ် “ယွၤတဂၤဃီ” န့ၣ်အခီပညီအဲၣ်ဒိးစံးစ့ၢ်ကီးဝဲလၢ အတၢ်တိာ်ပာ် ဒီးအတၢ်မၤန့ၣ် ဟဲလၢထီၣ်ပှဲၤထီၣ်ဝဲထီဘိလီၤ. ယဟိဝၤယွၤန့ၣ် တမ့ၢ်ကစၢ်ယွၤလၢ အဆီတလဲအသး ဒီးဟးမၤနါစိၤတၢ်ဘၣ်. အဝဲမ့ၢ်ယွၤလၢအမ့ၢ်အတီ, အိၣ်ဒီးတၢ်သးတီ, တီလိၤ ဒီးတကဒံကဒါဘၣ်. အဒိ ယဟိဝၤယွၤ အၢၣ်လီၤစီၤအၤဘြၤဟၣ်လၢ ကဟ့ၣ်လီၤ ကီၢ် တၢ်စံးပာ်လၢ အစၢၤအသွဲၣ်လီၤ. ဒီးယဟိဝၤယွၤ မၤတၢ်လီၤလးအါမံၤလၢ ကမၤလၢထီၣ်ပှဲၤထီၣ် အတၢ်အၢၣ်လီၤအဂီၢ်လီၤ. ကစၢ်ယွၤမၤတၢ်အၢၣ်လီၤအီလီၤ ဒီးစီၤအၤဘြၤဟၣ်ပူၤကွံာ်အနံၣ် လွံၢ်ကယၤသၢဆံလံဘၣ်ဆၣ် အတၢ်တိာ်ပာ်န့ၣ် တဆီတလဲဘၣ်.—၁ မိၤၡ့ ၁၂:၁, ၂, ၇; ၂ မိၤၡ့ ၁၂:၄၀, ၄၁.

^၇ ပူၤကွံာ်အနံၣ်လၢ အကယၤဝံၤအလီၢ်ခံ ယဟိဝၤယွၤကိးဝဲ ပှၤအံၣ်စရ့လးဖိတဖၣ်လၢ အပှၤအုၣ်အသးဒီး တဲဘၣ်အဝဲသ့ၣ်လၢ– “ယမ့ၢ်အဝဲဒၣ်လီၤ. လၢယဂံၢ်ခိၣ်န့ၣ် ကစၢ်တဒိးတ့ဘၣ်အသးနီတဂၤဘၣ်, ဒီးလၢယလီၢ်ခံန့ၣ် တအိၣ်ဘၣ်လီၤ.” ဖဲယဟိဝၤယွၤစံးဝဲလၢ– “ယမ့ၢ်အဝဲဒၣ်လီၤ” အခါန့ၣ် အဝဲဒုးသ့ၣ်ညါပှၤလၢ အတၢ်တိာ်ပာ်န့ၣ် တဆီတလဲအသးနီတဘျီဘၣ်. (ယၡါယၤ ၄၃:၁၀, ၁၃; ၄၄:၆; ၄၈:၁၂) လီၤသးခုဒိၣ်မးလၢ ပှၤအံၣ်စရ့လးဖိသ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ်, မ့ၢ်လၢအဝဲသ့ၣ် ဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ်ဘၣ် ယွၤလၢအတီထီဘိအဃိန့ၣ်လီၤ. မုၢ်မဆါတနံၤအံၤ ပအိၣ်ဒီးတၢ်ခွဲးတၢ်ယာ် ဒ်န့ၣ်အသိးစ့ၢ်ကီးလီၤ.—မၤလကံ ၃:၆; ယၤကိာ် ၁:၁၇.

၈, ၉. (က) တၢ်လၢယဟိဝၤယွၤ ဃ့ဝဲလၢပှၤလၢ အဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ်အီၤတဖၣ်အအိၣ်န့ၣ် မ့ၢ်မနုၤလဲၣ်. (ခ) စီၤမိၤၡ့အတၢ်ကတိၤ မ့ၢ်တၢ်လၢအရ့ဒိၣ်န့ၣ် ယ့ၣ်ၡူးပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲဒ်လဲၣ်.

^၈ စီၤမိၤၡ့ ဒုးသ့ၣ်နီၣ်ထီၣ် ပှၤအံၣ်စရ့လးဖိတဖၣ်လၢ ယဟိဝၤယွၤ အတၢ်အဲၣ် ဒီးအတၢ်ကဟုကယာ် လၢအဝဲသ့ၣ်အဂီၢ် တဆီတလဲနီတဘျီဘၣ်. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ ယဟိဝၤယွၤ မုၢ်လၢ်ဝဲလၢ ပှၤအံၣ်စရ့လးဖိတဖၣ် ကဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ်အီၤလၢ တၢ်သးတီအပူၤ ဒီးအဲၣ်အီၤလၢ အသူၣ်ကံၢ်သးလဲ, အသးဒီးဖျၢၣ်ညါ ဒီးအဂံၢ်အဘါခဲလၢာ်လီၤ. မိၢ်ပၢ်တဖၣ် ကဘၣ်သိၣ်လိ အဖိအလံၤ ကိးဆၢကတီၢ်ဒဲး ဒ်သိးအဝဲသ့ၣ် ကဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ် ထဲယဟိဝၤယွၤတဂၤဧိၤန့ၣ်လီၤ.—၅ မိၤၡ့ ၆:၆-၉.

^၉ ယဟိဝၤယွၤ အတၢ်တိာ်ပာ်န့ၣ် တဆီတလဲ နီတဘျီဘၣ်. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ တၢ်လၢအဃ့ဝဲလၢ ပှၤလၢအဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ်အီၤအအိၣ်စ့ၢ်ကီး တဆီတလဲဝဲဘၣ်. ပတၢ်ဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ်အံၤ ဒ်သိးကဘၣ် ယဟိဝၤယွၤအသးအဂီၢ် ပကဘၣ်အိၣ်ဒီး တၢ်သးတီ ဒီးပကဘၣ်အဲၣ်အီၤလၢ ပသူၣ်ကံၢ်သးလဲ, ပသးဒီးဖျၢၣ်ညါ ဒီးပဂံၢ်ပဘါခဲလၢာ်လီၤ. ယ့ၣ်ၡူးစံးဝဲလၢ တၢ်အံၤမ့ၢ် တၢ်မၤလိာ်လၢ အဒိၣ်ကတၢၢ်လီၤ. (ဖး မၢ်ကူး ၁၂:၂၈-၃၁ တက့ၢ်.) ပနာ်လၢ “ယွၤပကစၢ်န့ၣ် မ့ၢ်ယွၤတဂၤဃီ” န့ၣ် မ်ပပာ်ဖျါထီၣ်လၢ ပတၢ်မၤတက့ၢ်.

၁၀, ၁၁. (က) တၢ်ဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ် ယဟိဝၤယွၤ လၢတၢ်သးတီန့ၣ် မ့ၢ်မနုၤလဲၣ်. (ခ) ပှၤဧ့ၤဘြံၤသးစၢ်တဖၣ် ပာ်ဖျါထီၣ်အတၢ်သးတီလၢ ယဟိဝၤယွၤအဖီခိၣ်ဒ်လဲၣ်.

^၁၀ ယဟိဝၤယွၤ မ့ၢ်ပယွၤထဲတဂၤဧိၤလီၤ. ဖဲပဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ် ထဲယဟိဝၤယွၤတဂၤဧိၤအခါ မ့ၢ်ပပာ်ဖျါထီၣ်လၢ ပတီဒီးအီၤလီၤ. ပဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ် ယွၤအဂၤတသ့ဘၣ် ဒီးလၢပတၢ်ဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ်အပူၤ ပမၤထွဲလုၢ်လၢ်ဒီးတၢ်သိၣ်လိလၢ အကမၣ်တဖၣ်တသ့စ့ၢ်ကီးဘၣ်. ယဟိဝၤမ့ၢ်ယွၤ တကးဘၣ် အဝဲအိၣ်လၢ ယွၤအဂၤတဖၣ်အဖီခိၣ် ဒီးအစိအကမီၤအိၣ်ဝဲအဒိၣ်ကတၢၢ်လီၤ. ယဟိဝၤမ့ၢ် ယွၤအမ့ၢ်အတီလီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ ပကြၢးဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ်ထဲ ယဟိဝၤယွၤတဂၤဧိၤလီၤ.—ဖး လီၣ်ဖျါ ၄:၁၁ တက့ၢ်.

^၁၁ လၢလံာ်ဒၤနံးယ့လးအပူၤ ပဖးဘၣ် ပှၤဧ့ၤဘြံၤသးစၢ် လွံၢ်ဂၤအဂ့ၢ်လၢအမ့ၢ် စီၤဒၤနံးယ့လး, စီၤဃနၤနယၤ, စီၤမံၡအ့လး, ဒီးဧစၤရယၤန့ၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ် ပာ်ဖျါထီၣ် အတၢ်သးတီလၢ ယဟိဝၤယွၤအဖီခိၣ် ခီဖျိ တအီၣ်ဝဲတၢ်အီၣ်တၢ်အီလၢ အတကဆှီဘၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. စီၤဒၤနံးယ့လး အသကိးသၢဂၤန့ၣ် ဂ့ၢ်လိာ်ဝဲလၢ ကဘါထီၣ် စီၤပၤ နဘူၤကးန့စၢ် အတၢ်ဂီၤထူန့ၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ် ပာ်ယဟိဝၤယွၤလၢ နီၣ်ဂံၢ်တၢန့ၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ် အသးတီဒီး ယဟိဝၤယွၤ လၢလၢပှဲၤပှဲၤလီၤ. —ဒၤနံးယ့လး ၁:၁–၃:၃၀.

၁၂. ပကတီဒီး ကစၢ်ယဟိဝၤယွၤအဂီၢ် ပကဘၣ်ဟးဆှဲးတၢ်မနုၤလဲၣ်.

 ^၁၂ ယဟိဝၤယွၤ ကဘၣ်မ့ၢ် နီၣ်ဂံၢ်တၢလၢ ပတၢ်အိၣ်မူပူၤလီၤ. ပမ့ၢ်အဲၣ်ဒိး အိၣ်ဒီးတၢ်သးတီဒီး ယဟိဝၤယွၤန့ၣ် ပကဘၣ်ပလီၢ်ပသး ဒ်သိးတၢ်အဂၤသ့ၣ်တဖၣ် သုတကဲထီၣ် နီၣ်ဂံၢ်တၢလၢ ပတၢ်အိၣ်မူပူၤတဂ့ၤန့ၣ်လီၤ. တၢ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် ကပၣ်ဃုာ်ဒီး တၢ်မနုၤလဲၣ်. လၢတၢ်မၤလိာ် အဘီတဆံအကျါန့ၣ် ယဟိဝၤယွၤတဲဘၣ် အပှၤဂီၢ်မုၢ်လၢ တဘၣ်ဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ် ကစၢ်အဂၤတဖၣ်ဘၣ်. တကးဒံးဘၣ် အဝဲသ့ၣ်တဘၣ်မၤဘၣ်ဃးအသးဒီး တၢ်ဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ် တၢ်ဂီၤတၢ်ဖှီၣ်စ့ၢ်ကီးဘၣ်. (၅ မိၤၡ့ ၅:၆-၁၀) မုၢ်မဆါတနံၤအံၤ တၢ်ဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ်တၢ်ဂီၤတၢ်ဖှီၣ် အိၣ်ဝဲအကလုာ်ကလုာ်လီၤ. တၢ်ဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ် တၢ်ဂီၤတၢ်ဖှီၣ်တနီၤနီၤန့ၣ် ပနီၤဖးအီၤကီဝဲလီၤ. ဘၣ်ဆၣ် ဆၢကတီၢ်ခဲအံၤစ့ၢ်ကီး တၢ်လၢယဟိဝၤယွၤ ဃ့တၢ်လၢပအိၣ်န့ၣ် တဆီတလဲဝဲဘၣ်. ကစၢ်ယွၤမ့ၢ် “ယွၤတဂၤဃီ” လီၤ. မုၢ်မဆါတနံၤအံၤ ပကဟးဆှဲး တၢ်ဘါတၢ်ဂီၤကသ့ဒ်လဲၣ်.

၁၃. တၢ်တခါလၢ ပစးထီၣ်အဲၣ်အီၤသ့ ဒိၣ်န့ၢ်ဒံးယဟိဝၤယွၤန့ၣ် မ့ၢ်မနုၤလဲၣ်.

^၁၃ ဖဲကလီးစဲ ၃:၅ (ဖးတက့ၢ်) န့ၣ် ပသ့ၣ်ညါဘၣ်လၢ တၢ်လၢကမၤဟးဂီၤ ပတၢ်ရ့လိာ်သး ဒီးယဟိဝၤယွၤန့ၣ် အိၣ်ဝဲလီၤ. ပထံၣ်ဘၣ်လၢ တၢ်သူၣ်လီသးကွံတၢ်န့ၣ် ဘၣ်ထွဲလိာ်အသးဒီး တၢ်ဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ်တၢ်ဂီၤတၢ်ဖှီၣ်လီၤ. ဘၣ်ထွဲလိာ်အသးလၢကျဲဒ်လဲၣ်. ဖဲပသးကွံ တၢ်တမံၤမံၤ ဒ်သိးဒီးကျိၣ်စ့ဒီး တၢ်ထူးတၢ်တီၤ အါအါဂီၢ်ဂီၢ်အခါ တၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤ ကကဲထီၣ်တၢ်အရ့ဒိၣ်ကတၢၢ်လၢ ပတၢ်အိၣ်မူပူၤ ဒီးကကဲထီၣ်ဝဲဒ် ပကစၢ်ယွၤအသိးလီၤ. ကယဲၢ်တၢ်ဒဲးဘးလၢ ဘၣ်တၢ်ပာ်ဖျါထီၣ်အီၤလၢ ကလီးစဲ ၃:၅ န့ၣ် ဘၣ်ထွဲလိာ်အသးဒီး တၢ်သူၣ်လီသးကွံလၢအမ့ၢ် တၢ်ဘါတၢ်ဂီၤတၢ်ဖှီၣ်တကလုာ်လီၤ. ပမ့ၢ်သူၣ်လီသးကွံ တၢ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် ဒိၣ်ဒိၣ်ကလဲာ်ဒီး ပကအဲၣ်အီၤအါန့ၢ်ဒံး ပအဲၣ်ကစၢ်ယွၤန့ၣ်လီၤ. ပမ့ၢ်ကဲထီၣ်အသးဒ်န့ၣ်န့ၣ် ယဟိဝၤယွၤတမ့ၢ် “ယွၤတဂၤဃီ” လၢပဂီၢ်လၢၤဘၣ်. ပတအဲၣ်ဒိးကဲထီၣ်ဒ်န့ၣ်နီတဘျီဘၣ်.

၁၄. ဘၣ်ဃးဒီး ပတၢ်အဲၣ် ကစၢ်ယွၤန့ၣ် တၢ်မၢဖိယိၤဟၣ် ဟ့ၣ်ပလီၢ်ပှၤဒ်လဲၣ်.

^၁၄ တၢ်မၢဖိယိၤဟၣ် ဟ့ၣ်ပလီၢ်ပှၤဂၤလၢတၢ်ဂ့ၢ် ဒ်န့ၣ်စ့ၢ်ကီးလီၤ. အဝဲဟ့ၣ်ပလီၢ်ပှၤလၢ ပမ့ၢ်အဲၣ် တၢ်အိၣ်လၢဟီၣ်ခိၣ်လၢ အမ့ၢ် “ပဖံးပညၣ်အသးကွံတၢ်, ဒီးပမဲာ်အတၢ်သးကွံ, ဒီးအအံၤတဃၣ်အသးကဖၢလၢ” န့ၣ် “ပၢ်အတၢ်အဲၣ် တအိၣ်ဘၣ်လၢအပူၤဘၣ်.” (၁ ယိၤဟၣ် ၂:၁၅, ၁၆) လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ ပကဘၣ် သမံသမိးလီၤပသးလၢ မ့ၢ်ပအဲၣ်ဟီၣ်ခိၣ်ဧါ, တအဲၣ်ဘၣ်ဧါန့ၣ်လီၤ. ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် ပကထံၣ်ဘၣ်လၢ ပဘၣ်တၢ်ထုးန့ၢ်ပှၤလၢ တၢ်မၤမုာ်မၤဖှံသး, ပအဲၣ်ဒိးကွၢ်လိ ပှၤဂၤဒီး ကူသိးဒ်ပှၤတၢ်ချၢအသိးန့ၣ်လီၤ. မ့တမ့ၢ် ပကဂုာ်ကျဲးစၢးမၤန့ၢ် “တၢ်အဒိၣ်တဖၣ်” ခီဖျိပဃုတၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့ လၢအပတီၢ်ထီန့ၣ်လီၤ. (ယံးရမံယၤ ၄၅:၄, ၅) ဟီၣ်ခိၣ်သီ ဘူးထီၣ်လံအဃိ ပကဘၣ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤ စီၤမိၤၡ့ အတၢ်ကတိၤလီၤ. ပမ့ၢ်နၢ်ပၢၢ်ဒီးနာ်နီၢ်နီၢ်လၢ “ယွၤပကစၢ်န့ၣ် မ့ၢ်ယွၤတဂၤဃီ” န့ၣ်ပကတီဒီးအီၤ ဒီးမၤအတၢ်မၤလၢ ကျဲလၢအဘၣ်အသးလီၤ.—ဧ့ၤဘြံၤ ၁၂:၂၈, ၂၉.

၁၅. ဘၣ်မနုၤအဃိ စီၤပီလူး ဘၣ်ဒုးသ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤ ခရံာ်ဖိတဖၣ်လၢ ယဟိဝၤမ့ၢ် ယွၤတဂၤဃီန့ၣ်လဲၣ်.

^၁၅ တၢ်ကတိၤလၢအမ့ၢ် “ယွၤတဂၤဃီ” န့ၣ်မၤစၢၤပှၤ ဒ်သိးပကနၢ်ပၢၢ်လၢ ယဟိဝၤယွၤ အဲၣ်ဒိးလၢ အခ့အပှၤတဖၣ် ကအိၣ်ဒီးတၢ်ဃူတၢ်ဖိး ဒီးတၢ်တိာ်ပာ်တမံၤဃီ လၢအတၢ်အိၣ်မူအပူၤလီၤ. ခရံာ်ဖိ တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်လၢ တၢယၤဖှိၣ်အစိၤန့ၣ် အိၣ်ဒီးပှၤယူဒၤဖိ, ပှၤကြံးဖိ, ပှၤရိမ့ၤဖိ ဒီးပှၤကလုာ်အဂၤတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ် တဒိၣ်ထီၣ်ဘၣ် တၢ်လီၢ်တတီၤဃီ ဘၣ်, ဒီးအတၢ်ဆဲးတၢ်လၤ ဒီးအတၢ်ဘၣ်သူၣ်ဘၣ်သးလီၤဆီဝဲန့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ ကီဝဲလၢအဝဲသ့ၣ်တနီၤနီၤ ကတူၢ်လိာ်ဝဲ တၢ်ဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ် အမ့ၢ်အတီအဂီၢ် မ့တမ့ၢ် ကပာ်တ့ၢ်ကွံာ်အလုၢ်အလၢ်လၢ အကမၣ်တဖၣ်အဂီၢ်လီၤ. ဒီးစီၤပီလူး ဘၣ်ဒုးသ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤ အဝဲသ့ၣ်လၢ ခရံာ်ဖိတဖၣ်အကစၢ်ယွၤ အိၣ်ဒၣ်ယဟိဝၤယွၤ တဂၤဧိၤန့ၣ်လီၤ.—ဖး ၁ ကရံၣ်သူး ၈:၅, ၆ တက့ၢ်.

၁၆, ၁၇. (က) ဝံအတၢ်စံးပာ် လၢအဟဲလၢထီၣ်ပှဲၤထီၣ်လၢ ပစိၤခဲအံၤန့ၣ် မ့ၢ်မနုၤလဲၣ်, ဒီးတၢ်မနုၤ ဟဲကဲထီၣ်အသးလဲၣ်. (ခ) တၢ်လၢကမၤဟးဂီၤ ပတၢ်ဃူတၢ်ဖိးန့ၣ် မ့ၢ်မနုၤလဲၣ်.

^၁၆ ဘၣ်ဃးဒီး ခရံာ်ဖိတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်လၢ မုၢ်မဆါတနံၤအံၤမီၣ်. ဝံယၡါယၤ စံးဝဲလၢ “မုၢ်နံၤလၢခံတဖၣ်န့ၣ်” ပှၤအကလုာ်တဖၣ် ကလဲၤဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ် ယဟိဝၤယွၤတပူၤဃီလီၤ. ဒီးအဝဲသ့ၣ် ကစံးဝဲလၢ ကစၢ်ယွၤ– “ကနဲၣ်လိပှၤလၢ အကျဲတဖၣ်, ဒီးပကပိာ်အကျဲဧိၤကပူၤဧိၤလီၤ.” (ယၡါယၤ ၂:၂, ၃) ပသးခုလၢ ပထံၣ်ဘၣ် ဝံအတၢ်စံးပာ်အံၤ ဟဲလၢထီၣ်ပှဲၤထီၣ်လၢ မုၢ်မဆါတနံၤအံၤန့ၣ်လီၤ. ပဒီပုၢ်ဝဲၢ်တဖၣ်န့ၣ် ဟဲလၢတၢ်လီၢ် တဒ်သိးလိာ်အသး, ကတိၤကျိာ် လီၤဆီလိာ်သး ဒီးတၢ်ဆဲးတၢ်လၤ တလီၤဂာ်လိာ်အသးဘၣ်ဆၣ် အိၣ်ဒီး တၢ်ဃူတၢ်ဖိးလၢ တၢ်ဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ် ယဟိဝၤယွၤန့ၣ်လီၤ. မ့ၢ်လၢ ပလီၤဆီလိာ်ပသးဒိၣ်မးအဃိ တဘျီတခီၣ် တၢ်ကီတၢ်ခဲတဖၣ် ဟဲအိၣ်ထီၣ်ဝဲသ့လီၤ.

 ^၁၇ အဒိ, ဒီပုၢ်ဝဲၢ်တဖၣ်လၢ အတၢ်ဆဲးတၢ်လၤလီၤဆီဒီးနၤန့ၣ် နထံၣ်အီၤဒ်လဲၣ်. အဝဲသ့ၣ် အကျိာ်, အတၢ်ကူတၢ်သိး, အလုၢ်အလၢ် ဒီးအတၢ်အီၣ်တၢ်အီတဖၣ်န့ၣ် ကလီၤဆီဒီးနၤဖးဒိၣ်ညါလီၤ. မ့ၢ်နဟးဆှဲးအဝဲသ့ၣ် ဒီးရ့ဒၣ်ထဲပှၤလၢ နရ့ ညီနုၢ်တဖၣ်န့ၣ်ဧါ. တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်သးပှၢ်လၢ အသးစၢ်န့ၢ်နၤ မ့တမ့ၢ် အကလုာ်ဒီး တၢ်ဆဲးတၢ်လၤတဒ်သိးဒီးနၤန့ၣ် နထံၣ်အီၤဒ်လဲၣ်. ပမ့ၢ်တပလီၢ်ပသးဘၣ်န့ၣ် တၢ်လီၤဆီလိာ်သးတဖၣ်အံၤ ကမၤဘၣ်ဒိပှၤ ဒီးကမၤဟးဂီၤ ပတၢ်ဃူတၢ်ဖိးန့ၣ်လီၤ.

၁၈, ၁၉. (က) ဖဲအ့းဖ့းစူး ၄:၁-၃ အပူၤန့ၣ် တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်မနုၤတဖၣ် အိၣ်ဝဲလဲၣ်. (ခ) ဒ်သိး တၢ်အိၣ်ဖှိၣ် ကအိၣ်ဒီးတၢ်ဃူတၢ်ဖိးအဂီၢ် ပမၤစၢၤကသ့ဒ်လဲၣ်.

^၁၈ ကလုာ်ဒူၣ် မ့တမ့ၢ် တၢ်ဆဲးတၢ်လၤ အတၢ်လီၤဆီလိာ်သးတဖၣ်အံၤ ပဟးဆှဲးကသ့ဒ်လဲၣ်. စီၤပီလူး ဟ့ၣ်ပလီၢ်ဝဲခရံာ်ဖိတဖၣ် လၢအိၣ်လၢဝ့ၢ်အ့းဖ့းစူးအပူၤန့ၣ်လီၤ. (ဖး အ့းဖ့းစူး ၄:၁-၃ တက့ၢ်.) စီၤပီလူး တဲဖျါထီၣ်ဝဲ တၢ်ဂ့ၤတၢ်ဝါ ဒ်သိးဒီး တၢ်ဆီၣ်လီၤသး, တၢ်သူၣ်စူၤသးစူၤ, တၢ်ဝံသးစူၤ ဒီးတၢ်အဲၣ်တၢ်ကွံန့ၣ်လီၤ. တၢ်ဂ့ၤတၢ်ဝါတဖၣ်အံၤ လီၤဂာ်ဒ်ဟံၣ်ထူၣ်လၢ အမၤဂၢၢ်ကျၢၤဃာ်ဟံၣ်န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် ဒ်သိးဟံၣ်တဖျၢၣ်အံၤ သုတဟးဂီၤတဂ့ၤအဂီၢ် ပှၤကဘၣ်ဂုာ်ကျဲးစၢးကတီၤအီၤန့ၣ်လီၤ. ဒ်န့ၣ်အသိး စီၤပီလူးအဲၣ်ဒိးဝဲလၢ ခရံာ်ဖိလၢ အ့းဖ့းစူးပူၤတဖၣ်က ‘ဂုာ်ဟံးဃာ်တၢ်သးတဖျၢၣ်ဃီ’ လီၤ.

^၁၉ ပဝဲခဲလၢာ် ပကဘၣ်ဂုာ်ကျဲးစၢးလၢ အဂ့ၤကတၢၢ် ဒ်သိးပတၢ်အိၣ်ဖှိၣ် ကအိၣ်ဒီးတၢ်ဃူတၢ်ဖိးထီဘိအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ပမၤကသ့ဒ်လဲၣ်. အဆိကတၢၢ်န့ၣ် ပကဘၣ်ဒုးအိၣ်ထီၣ် ဒီးပာ်ဖျါထီၣ် တၢ်ဂ့ၤတၢ်ဝါတဖၣ်လၢ စီၤပီလူးတဲဖျါထီၣ်ဝဲ လၢအမ့ၢ် တၢ်ဆီၣ်လီၤသး, တၢ်သူၣ်စူၤသးစူၤ, တၢ်ဝံသးစူၤ ဒီးတၢ်အဲၣ်တၢ်ကွံန့ၣ်လီၤ. ခံခါတခါန့ၣ်, ပကဘၣ်ဂုာ်ကျဲးစၢး အိၣ်လၢ “တၢ်ဃူတၢ်ဖိးအတၢ်စၢဃာ်အပူၤ” လီၤ. တၢ်နၢ်ပၢၢ်ကမၣ် မ့ၢ်အိၣ်ထီၣ်လၢ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်အကျါန့ၣ် မၤဘၣ်ဒိ ပတၢ်ဃူတၢ်ဖိးသ့အဃိ ပကဘၣ်ဂုာ်ကျဲးစၢး မၤဘၣ်လိာ်က့ၤအီၤလီၤ. ပမ့ၢ်မၤဒ်န့ၣ်န့ၣ် ပကအိၣ်ဒီး တၢ်ဃူတၢ်ဖိး ဒီးတၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်လီၤ.

၂၀. ပနၢ်ပၢၢ်လၢ “ယွၤပကစၢ်န့ၣ် မ့ၢ်ယွၤတဂၤဃီ” န့ၣ်ပပာ်ဖျါထီၣ်ကသ့ဒ်လဲၣ်.

^၂၀ “ယွၤပကစၢ်န့ၣ် မ့ၢ်ယွၤတဂၤဃီလီၤ.” တၢ်ကတိၤအံၤ ပှဲၤဒီးအခီပညီလီၤ. တၢ်ဟ့ၣ်ပလီၢ်အံၤ ဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါ ပှၤအံၣ်စရ့လးဖိတဖၣ် ဒ်သိးကလဲၤခီဖျိ တၢ်ကီတၢ်ခဲ ဖဲအဝဲသ့ၣ် နုာ်လီၤမၤနၢၤ ကီၢ်တၢ်စံးပာ်အခါန့ၣ်လီၤ. တၢ်ကတိၤတဖၣ်အံၤ ဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါစ့ၢ်ကီးပှၤ ဒ်သိးပကလဲၤခီဖျိ တၢ်နးတၢ်ဖှီၣ်ဖးဒိၣ် ဒီးနုာ်လီၤဆူ ဟီၣ်ခိၣ်ပၤရဒံစူး အပူၤန့ၣ်လီၤ. မ်ပကဆဲးတီ ဒီးယဟိဝၤယွၤ ထီဘိတက့ၢ်. ပကဘၣ်အဲၣ် ယဟိဝၤယွၤ ဒီးမၤအတၢ်မၤလၢ ပသူၣ်ကံၢ်သးလဲ, ပသးဒီးဖျၢၣ်ညါ ဒီးပဂံၢ်ပဘါခဲလၢာ်န့ၣ်လီၤ. ဒီးပကဘၣ် ဂုာ်ကျဲးစၢး အိၣ်ဃူအိၣ်ဖိးဒီး ပဒီပုၢ်ဝဲၢ်တဖၣ်လီၤ. ပမ့ၢ်ဆဲးမၤ တၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤန့ၣ် ယ့ၣ်ၡူးကဆၢတဲာ်ဝဲလၢ ပမ့ၢ်သိ ဒီးပကထံၣ်ဘၣ်လၢ အတၢ်ကတိၤလၢလာ်တဖၣ်အံၤ ဟဲလၢထီၣ်ပှဲၤထီၣ်ဝဲနီၢ်နီၢ်လီၤ. အဝဲစံးဝဲလၢ– “ပှၤလၢအဘၣ်ဆိၣ်ဂ့ၤလၢယပၢ်, သုဝဲသ့ၣ်ဧၢ, ဟဲန့ၢ်ဘၣ်သါဘီဧိၤမုၢ်ဧိၤလၢ အကတီၤပာ်န့ၢ် သုဂီၢ်လၢဟီၣ်ခိၣ်အခီၣ်ထံး ကဲထီၣ်လံၤလံၤန့ၣ်တက့ၢ်.”—မးသဲ ၂၅:၃၄.