တၢ်​ယူးယီၣ်​ နီၣ်တယၢ်. ယဟိဝၤ အ​ပှၤအုၣ်​အသး​တဖၣ်​ နာ်ဝဲ​လၢ တၢ်ဆူး​လီၤ​ခိၣ်​ လၢ​နီၣ်တယၢ်​အမဲာ်​ညါ မ့တမ့ၢ် တၢ်​ယူးယီၣ်​အီၤ​လၢ ညီနုၢ် ပာ်​ဃုာ်ဒီး​ကလုာ်​တၢ်သးဝံၣ်​န့ၣ်, မ့ၢ်​တၢ်ဘူၣ်​တၢ်ဘါ​အ​တၢ်မၤ​လၢ တ​ပာ်​ယွၤ​လၢ ပှၤအုၣ်​က့ၤ​ခီၣ်က့ၤ​တၢ်ဘၣ်, ဒီး​ပာ်ဝဲ​ထံကီၢ် မ့တမ့ၢ် ထံကီၢ်​ခိၣ်နၢ်​တဖၣ်​လၢ ပှၤအုၣ်​က့ၤ​ခီၣ်က့ၤ​တၢ်​န့ၣ်​လီၤ. (ယၡါယၤ ၄၃:၁၁; ၁ ကရံၣ်သူး ၁၀:၁၄; ၁ ယိၤဟၣ်​ ၅:၂၁) ထံကီၢ်​ခိၣ်နၢ်​ဒ်သိး​အံၤ​တဂၤ​န့ၣ်​ မ့ၢ်ဝဲ​လၢပျၢၤ ဘၤဘူၤလိၣ်​စီၤပၤ နဘူၤကးန့စၢ်​လီၤ. အဝဲ​က​ပာ်ဖျါ​အစိ​အ​က​မီၤ​ဒီး အ​တၢ်​သးဆူၣ်​လၢ​တၢ်ဘူၣ်​တၢ်ဘါ​အဂီၢ်, စီၤပၤ​လၢ​အစိကမီၤ​ဒိၣ်​အံၤ သူၣ်ထီၣ်​ဝဲဒၣ်​ တၢ်ဂီၤ​ဖးဒိၣ်​ဒီး မၢဆူၣ်​အထံ​ဖိ​ကီၢ်ဖိ​လၢ က​ဘါလီၤ​တၢ်ဂီၤ​အံၤ​ဖဲ တၢ်​ဒ့, ဒ်သိး​ဒီး​ကလုာ်​တၢ်သးဝံၣ်​ သီၣ်ထီၣ်​အခါ​န့ၣ်​လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်​ပှၤ​ဧ့ၤဘြံၤ​ဖိ​သၢ​ဂၤ​လၢ​အမ့ၢ် ၡၤ​ဒ​ရး, မ့ၤၡး​ဒီး ဧ​ဘ့ၤ​ဒ​နကိၤ​န့ၣ်​ ဂ့ၢ်လိာ်​ဝဲ​တၢ်​ဘါလီၤ​တၢ်ဂီၤ အဃိ​ဘၣ်​တၢ်​စံၣ်ညီၣ်​အီၤ​လၢ က​မၤသံ​အဝဲသ့ၣ်​ဒၣ်လဲာ်​န့ၣ်​လီၤ.—ဒၤနံးယ့လး အဆၢဒိၣ်​ ၃.

လၢ​ပစိၤ​ခဲအံၤ​န့ၣ်, ပှၤ​စဲၣ်နီၤ​လၢ​လံာ်​တၢ်စံၣ်စိၤတဲစိၤ​တဂၤ လၢ​အမ့ၢ် ခါ​လ်​တၢၣ်​ဟ့​စ် ကွဲးဝဲ​လၢ “နီၣ်တယၢ်​မ့ၢ် တၢ်​တမံၤ​လၢ တၢ်​ဘူၣ်ထီၣ်​ဘါထီၣ်​အီၤ​လီၤ. ပိာ်ခွါ​တဖၣ်​ ဘ့ၣ်လီၤ​ခိၣ်သလုး ဖဲ​ပှၤ​ဟဲ​စိာ်​နီၣ်တယၢ်​အခါ​လီၤ. ဒီး​ပှၤ​ကွဲး​ထါ​တဖၣ်​ ကွဲးဝဲ​ထါ​က​မဲၤ​လၢ တၢ်သးဝံၣ်​စံးထီၣ်​ပတြၢၤ​နီၣ်တယၢ်​ဒီး ဖိသၣ်​တဖၣ်​ သးဝံၣ်​စံးထီၣ်​ပတြၢၤဝဲ​လီၤ.” အဝဲ​စံး​က​ဒီး​ဝဲ​လၢ ကလုာ်​အသး​န့ၣ်​ အိၣ်​စ့ၢ်ကီး​ဒီး “မုၢ်နံၤ​စီဆှံ​တဖၣ်,”ဒီး အ“ပှၤ​စီဆှံ​ဒီး​ပှၤဒူပှၤဃိၤ​တဖၣ်” ဒီး “အ​တၢ်လုၢ်ဟံၣ်​တဖၣ်” မ့တမ့ၢ် တၢ်လီၢ်​စီဆှံ​တဖၣ်​လီၤ. လၢ​ကီၢ်​ဘြၣ်စ့​လ် အ​က​မျၢၣ်​မူး​တခါ​အ​ပူၤ သုးခိၣ်​တဂၤ စံး​ဝဲ​လၢ “နီၣ်တယၢ်​န့ၣ်​ ဘၣ်​တၢ်​ယူးယီၣ်​အီၤ​ဒီး ဘၣ်​တၢ်​ဘူၣ်ထီၣ်​ဘါထီၣ်​အီၤ​ဒ် . . . တၢ်​ဘူၣ်ထီၣ်​ဘါထီၣ်​ ထံကီၢ်​အသိး​လီၤ.” မ့ၢ်​လီၤ အမဲရကၤ​နါ လံာ်ထံး​လံာ်​ယ့ၤ တဘ့ၣ်​ ပာ်ဖျါ​ဝဲ​လၢ “နီၣ်တယၢ်​န့ၣ်​ စီဆှံ​ဒ်သိး​ဒီး ထူၣ်စုညါ​လီၤ.”

 တယံာ်ဒံးဘၣ်, လံာ်ထံး​လံာ်​ယ့ၤ​အံၤ ပာ်ဖျါ​ဝဲ​လၢ ကလုာ်​တၢ်သးဝံၣ်​တဖၣ်​န့ၣ်​ “မ့ၢ်​တၢ်​ပာ်ဖျါ​ထီၣ်​ တၢ်အဲၣ်​ထံကီၢ်​ဒိၣ်ဒိၣ်​အါအါ​ဒီး ညီနုၢ်​ပာ်​ဃုာ်ဒီး တၢ်​ဃ့ကညး​တၢ်မၤစၢၤ​လၢ ယွၤ​က​နဲၣ်လိ​ဒီး က​ဒီသဒၢ​က​မျၢၣ်​ဒီး ပှၤပၢတၢ်​တဖၣ်​အဂီၢ်​လီၤ.” လၢတၢ်န့ၣ်​အဃိ, ယဟိဝၤ​အခ့အပှၤ​တဖၣ်​ ထံၣ်ဝဲ ကလုာ်​အ​မူးပွဲ​လၢ​ပာ်​ဃုာ်ဒီး တၢ်​ယူးယီၣ်​နီၣ်တယၢ်​ဒီး ကလုာ်​တၢ်သးဝံၣ်​တဖၣ်​ဒ် တၢ်ဘူၣ်​တၢ်ဘါ​အ​တၢ်မၤ​န့ၣ်​ ကြၢး​ဝဲ​ဘၣ်​ဝဲ​လီၤ. နီၢ်နီၢ်, ဘၣ်ဃး​ဒီး ကၠိ​လၢ​အမဲရကၤ ကီၢ်စၢဖှိၣ်​အ​ပူၤ ယဟိဝၤ​အ​ပှၤအုၣ်​အသး​အဖိ​တဖၣ်​ ဂ့ၢ်လိာ်​ဝဲ​တၢ်​ယူးယီၣ်​နီၣ်တယၢ် မ့တမ့ၢ် တၢ်ဆိၣ်​လီၤသး​လၢ ကအိၣ်​ဒီး​တၢ်သးတီ​န့ၣ်​ လံာ်​တဘ့ၣ်​ (The American Character) ပာ်ဖျါ​ဝဲ​လၢ “လၢခံကတၢၢ် ကီၢ်​ဘျီၣ်​ခိၣ်သ့ၣ်​တဖၣ်​ အၢၣ်လီၤ​ဝဲ​လၢ ထူ​သနူ​ကိးနံၤဒဲး​တဖၣ်​အံၤ မ့ၢ်​တၢ်ဘူၣ်​တၢ်​ဘါလီၤ.”

ယဟိဝၤ​အပှၤကလုာ်​တဖၣ်​ တ​ပာ်​ဃုာ်​လၢ မူးပွဲ​လုၢ်လၢ်​လၢ တ​လီၤပလိာ်​ဒီး လံာ်စီဆှံ​သနာ်က့, အဝဲသ့ၣ်​ပာ်ကဲဝဲ​နီၢ်နီၢ် ပှၤဂၤ​မၤတၢ်​ဒ်သိး​အံၤ​လီၤ. အဝဲသ့ၣ်​ပာ်ကဲ​စ့ၢ်ကီး​ဝဲ ထံကီၢ်​အ​နီၣ်တယၢ် ဒ်​တၢ်​ပနီၣ်​အသိး​ဒီး အၢၣ်လီၤ​တူၢ်လိာ်ဝဲ ပဒိၣ်​လၢ​ဒိးန့ၢ်​ဘၣ်​တၢ်စိ​က​မီၤ လၢ​လီၤပလိာ်​ဒီး​တၢ်သိၣ်​တၢ်သီ​န့ၣ်​ မ့ၢ် “တၢ်စိ​တၢ်ကမီၤ​အ​ဒိၣ်​တဖၣ်” လၢ​မၤတၢ်​ဒ် “ယွၤ​အခ့အပှၤ” အသိး​လီၤ. (ရိမ့ၤ ၁၃:၁-၄) လၢတၢ်န့ၣ်​အဃိ, ယဟိဝၤ​အ​ပှၤအုၣ်​အသး​တဖၣ်​ ဒိကနၣ်​ဝဲ တၢ်​ဟ့ၣ်သဆၣ်​ထီၣ်​လၢ ဃ့​ဘါ​ထုကဖၣ်​ “လၢ​စီၤပၤ, ဒီး​ကယဲၢ်​ပှၤ​အိၣ်​လၢ ပဒိၣ်​အလီၢ်​အဂီၢ်” န့ၣ်​လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်, ပ​တၢ်​တိာ်​န့ၣ်​မ့ၢ် “ဒ်သိး​ပ​က​အိၣ်ဂၢၢ်​အိၣ်ဘှီၣ်, ဒီး​အိၣ်ဃူ​အိၣ်ဖိး​လၢ ကယဲၢ်​တၢ်ယူး​တၢ်ယီၣ်​ယွၤ, ဒီး​တၢ်​ကဒု​လီၤတံၢ်​အ​ပူၤ​လီၤ.”—၁ တံၤမသ့း ၂:၂.

တၢ်ဟ့ၣ်​တၢ်ဖး​လၢ တၢ်​ဃုထၢ​ထံကီၢ်​ပဒိၣ်. ခရံာ်ဖိ​နီၢ်နီၢ်​တဖၣ်​ ပာ်ကဲဝဲ ပှၤဂၤ​အ​တၢ်ခွဲး​တၢ်ယာ်​လၢ တၢ်ဟ့ၣ်​တၢ်ဖး​လီၤ. အဝဲသ့ၣ်​တ​ပာ်​ဃုာ်​လၢ ခဲၣ်ဖ့​လၢ​အ​ထီဒါ​တၢ်​ဃုထၢ​ဘၣ်, ဒီး​အဝဲသ့ၣ်​မၤ​သကိး​ဃုာ်​တၢ်​ဒီး ပဒိၣ်​လၢ ဘၣ်​တၢ်​ပာ်ထီၣ်​အီၤ​တဖၣ်​လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်, အဝဲသ့ၣ်​ပၢၤဃာ် တၢ်အိၣ်​ဘၢၣ်စၢၤ​ဂ့ၤဂ့ၤ​လၢ ဘၣ်ဃး​ထံကီၢ်​အ​ထံဂ့ၢ်ကီၢ်ဂ့ၢ်​တဖၣ်​လီၤ. (မးသဲ ၂၂:၂၁; ၁ ပ့းတရူး ၃:၁၆) ထံကီၢ်​လၢ မၢဆူၣ်​ပှၤ​ဟ့ၣ်​တၢ်ဖး မ့တမ့ၢ် မၢ​ပှၤ​လဲၤ​ဆူ ပှၤ​ဟ့ၣ်​တၢ်ဖး​အလီၢ်​န့ၣ်​ ခရံာ်ဖိ​တဂၤ ကြၢး​မၤဝဲ​ဒ်လဲၣ်. သ့ၣ်နီၣ်​ထီၣ်​လၢ ၡၤ​ဒ​ရး, မ့ၤၡး, ဒီး​ဧ​ဘ့ၤ​ဒ​နကိၤ လဲၤဝဲ​ဆူ ဒူရၤ​အ​တၢ်ပၢၤခိၣ်​အသိး, ခရံာ်ဖိ​တဂၤ မ့ၢ်​အိၣ်​လၢ​တၢ်အိၣ်သး​ဒ်သိး​အံၤ​အ​ဖီလာ်​န့ၣ်​ အသး​လၢ​အ​သ့ၣ်ညါ​ဒၣ်တၢ် မ့ၢ်​ဟ့ၣ်​အခွဲး​ဒီး ပာ်လီၤ​အသး​လၢ က​လဲၤ​ဆူ တၢ်ဟ့ၣ်​တၢ်ဖး​အလီၢ်​သ့​လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်, အဝဲ​က​ဘၣ်​ပ​လီၢ်​အသး​လၢ သု​တ​မၤ​ဟးဂီၤ​ဘၣ်​ အ​တၢ်အိၣ်​ဘၢၣ်စၢၤ​တဂ့ၤ​လီၤ. အဝဲ​ကြၢး​ဆိကမိၣ်​ဝဲ တၢ်သိၣ်​တၢ်သီ​မိၢ်ပှၢ် ဃု​မံၤ​အံၤ​လီၤ.

1. ၁. ယ့ၣ်ၡူး​အပျဲၢ်​အဘီၣ်​တဖၣ်​ “တ​ဘၣ်ဃး​ဘၣ်​ဒီး ဟီၣ်ခိၣ်” ဘၣ်.—ယိၤဟၣ်​ ၁၅:၁၉.

2.  ၂. ခရံာ်ဖိ​တဖၣ်​ ခၢၣ်စး​ဝဲ ခရံာ်​ဒီး ကစၢ်​အဘီ​အမုၢ်​လီၤ.—ယိၤဟၣ်​ ၁၈:၃၆; ၂ ကရံၣ်သူး ၅:၂၀.

3. ၃. ခရံာ်ဖိ​တၢ်​အိၣ်ဖှိၣ်​န့ၣ်​ ဃူဖိး​လၢ တၢ်စူၢ်​တၢ်နာ်​အ​ပူၤ​လီၤ. ဒီး​အ​တၢ်​အိၣ်ဖှိၣ်​ဖိ​တဖၣ်​ အိၣ်ဃူ​အိၣ်ဖိး​လိာ်သး​ခီဖျိ ပာ်ဖျါ​တၢ်အဲၣ်​ဒ် ခရံာ်​အ​တၢ်အဲၣ်​လီၤ.—၁ ကရံၣ်သူး ၁:၁၀; ကလီးစဲ ၃:၁၄.

4. ၄. ပှၤလၢ​အ​ဃုထၢ ပာ်ထီၣ်​ပဒိၣ်​တဂၤဂၤ​န့ၣ်​ က​ဘၣ်​ဟံးန့ၢ်​မူဒါ​လၢ ပှၤ​အံၤ​မၤတၢ်​တဖၣ်​လီၤ.—ပာ်သူၣ်​ပာ်သး တၢ်သိၣ်​တၢ်သီ​မိၢ်ပှၢ် အလီၢ်​ခံ တၢ်ကတိၤ​တဖၣ်​ လၢ​တၢ်ကွဲ​နီၣ်​အီၤ​ဖဲ ၁ ၡမူၤအ့လး ၈:၅, ၁၀-၁၈ ဒီး ၁ တံၤမသ့း ၅:၂၂ န့ၣ်​တက့ၢ်.

5. ၅. ဖဲ​ပှၤ​အံၣ်စရ့လး​ဖိ​တဖၣ်​ သးလီဝဲ ပှၤကညီ​စီၤပၤ​အခါ ယဟိဝၤ​ထံၣ်ဝဲ​လၢ အဝဲသ့ၣ်​ဂ့ၢ်လိာ်​အီၤ​န့ၣ်​လီၤ.—၁ ၡမူၤအ့လး ၈:၇.

6. ၆. ခရံာ်ဖိ​တဖၣ်​ က​ဘၣ်​အိၣ်ဒီး တၢ်​သး​ခူ​တလ့ၣ်​ တၢ်​သ​ဘျ့ ဖဲ​အဝဲသ့ၣ်​စံး​ဘၣ်​ ပှၤလၢ​အိၣ်ဒီး ထံဂ့ၢ်ကီၢ်ဂ့ၢ် အ​တၢ်ထံၣ်​အ​ကလုာ်​ကလုာ်​တဖၣ်​ လၢ​ယွၤ​အ​ဘီမုၢ် တၢ်ပၢ​တၢ်ပြး​အဂ့ၢ်​အခါ​န့ၣ်​လီၤ.—မးသဲ ၂၄:၁၄; ၂၈:၁၉, ၂၀; ဧ့ၤဘြံၤ ၁၀:၃၅.

တၢ်မၤ​ဘၣ်ဃး​ကမျၢၢ်. ထံကီၢ်​တနီၤ​အ​ပူၤ, ပဒိၣ်​တဖၣ်​ဃ့ဝဲ​လၢ ပှၤလၢ​အ​ဂ့ၢ်လိာ် သုး​အ​တၢ်မၤ​တဖၣ်​န့ၣ်​ က​ဘၣ်​မၤ တၢ်မၤ​ဘၣ်ဃး​ကမျၢၢ်​တမံၤမံၤ​လီၤ. ဖဲ​ပ​ကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ်​ဘၣ်​ဒီး တၢ်​ပာ်လီၤ​သး​ဘၣ်ဃး တၢ်ဂ့ၢ်​ဒ်သိး​အံၤ​အခါ, ပ​ကြၢး​ဃ့​ဘါ​ထုကဖၣ်​ဘၣ်ဃး​တၢ်အံၤ, ကတိၤ​သကိး​တၢ်ဂ့ၢ်​အံၤ​ဒီး ခရံာ်ဖိ​လၢ ဒိၣ်တုာ်ခိၣ်ပှဲၤ​လၢ​နီၢ်သး​တဂၤ​လီၤ. ဒီး​တၢ်​န့ၣ်​အလီၢ်​ခံ ပ​ကသူ ပ​သး​လၢ​အ​သ့ၣ်ညါ​ဒၣ်တၢ်​လၢ ပ​က​မၤတၢ်​ပာ်လီၤ​သး​လၢ သန့ၤ​ထီၣ်​အသး​လၢ တၢ်​လၢ​ပ​သ့ၣ်ညါ​ထီၣ်​ဘၣ်ဃး တၢ်ဂ့ၢ်​အံၤန့ၣ်​လီၤ.—ကတိၤဒိ ၂:၁-၅; ဖံလံးပံၤ ၄:၅.

ယွၤ​အ​ကလုၢ်​ကထါ စံး​ဘၣ်​ပှၤလၢ “စူၢ်​ပဒိၣ်​တဖၣ်, လၢ​အဘၣ်​အိၣ်​ကတီၤ​အသး​လၢ ကယဲၢ်​တၢ်မၤဂ့ၤ​တမံၤ​လၢ်လၢ်​အဂီၢ်, . . . လၢ​အဘၣ်​ပာ်အသး​ခုၣ်ခုၣ်​မုာ်မုာ်” လီၤ. (တံတူး ၃:၁, ၂) ပ​က​ပာ်​တၢ်အံၤ​လၢ ပ​သးပူၤ​ဒီး, မ်​ပ​က​သံကွၢ်လီၤက့ၤ ပ​သး​လၢ တၢ်​သံကွၢ်​တဖၣ်​အံၤ​တက့ၢ်. ‘ယ​မ့ၢ်​တူၢ်လိာ် တၢ်မၤ​ဘၣ်ဃး​ကမျၢၢ်​န့ၣ်​ က​ဘၣ်ဒိ​ယ​တၢ်အိၣ်​ဘၢၣ်စၢၤ မ့တမ့ၢ် က​ဒုး​ပာ်​ဃုာ်​ယၤ​လၢ တၢ်ဘူၣ်​ကမၣ်​ဘါ​ကမၣ်​အ​ပူၤ​ဧါ.’ (မံကၤ ၄:၃, ၅; ၂ ကရံၣ်သူး ၆:၁၆, ၁၇) ‘တၢ်မၤ​အံၤန့ၣ်​ မၤကီ​မၤခဲ​ယၤ​လၢ ယ​က​မၤ​လၢပှဲၤ ခရံာ်ဖိ​အ​မူဒါ​တဖၣ်​ မ့တမ့ၢ် က​ကဲထီၣ်​ တၢ်​တြီ​မၤတံာ်တာ်​လၢ​တၢ်အံၤ​အဂီၢ်​ဧါ.’ (မးသဲ ၂၈:၁၉, ၂၀; အ့းဖ့းစူး ၆:၄; ဧ့ၤဘြံၤ ၁၀:၂၄, ၂၅) ‘အဂၤ​တမံၤ​န့ၣ်, တၢ်​ပာ်​ဃုာ်​လၢ တၢ်မၤ​အံၤ​အ​ပူၤ​န့ၣ်​ ဟ့ၣ်​ယၤ​အခွဲး​လၢ ယ​က​မၤ​အါထီၣ်​ နီၢ်သး​တၢ်ဖံး​တၢ်မၤ​တဖၣ်, လၢ​တၢ်​ပာ်​ဃုာ်​လၢ တၢ်သးခု​ကစီၣ်​တၢ်မၤ​လၢ ဆၢကတီၢ်​လၢ​လၢပှဲၤပှဲၤ န့ၣ်​ဧါ.’—ဧ့ၤဘြံၤ ၆:၁၁, ၁၂.

 ဒ်​သး​လၢ​အ​သ့ၣ်ညါ​ဒၣ်တၢ် ပျဲ​အီၤ​အသိး ခရံာ်ဖိ​တဂၤ မ့ၢ်​ပာ်လီၤ​အသး​လၢ မၤဝဲ​တၢ်မၤ​ဘၣ်ဃး​ကမျၢၢ်​န့ၣ်​ ဂ့ၤ​န့ၢ်ဒံး တၢ်​နုာ်လီၤ​ဆူ ဃိာ်ပူၤ​န့ၣ်, ခရံာ်ဖိ​ကဒဲကဒဲ​တဖၣ်​ ကြၢး​ပာ်ကဲ​အဝဲ​အ​တၢ်​ပာ်လီၤ​သးလီၤ. (ရိမ့ၤ ၁၄:၁၀) သနာ်က့, အဝဲ​မ့ၢ်​တူၢ်ဘၣ်​ဝဲ​လၢ မၤဝဲ​တၢ်မၤ​ဒ်သိး​အံၤ​တ​သ့​ဘၣ်​န့ၣ်, ပှၤအဂၤ​တဖၣ်​ ကြၢး​ပာ်ကဲ​အ​တၢ်​ပာ်လီၤ​သးလီၤ.—၁ ကရံၣ်သူး ၁၀:၂၉; ၂ ကရံၣ်သူး ၁:၂၄.