1-2. Yinki mutindu bantu yankaka kekukimonaka na diambu metadila kuzolana?

 KUZOLANA lenda vuanda ntangu mosi ya kitoko mpe ya kiese. Kana nge kena kuzolana na muntu bubu yayi, kondua ntembe nge kele na nsatu ti mambu tambula mbote. Mpe samu na bantu mingi, yakevuandaka ntangu mosi ya kiese. Tsion, a mpangi mosi ya nketo yina kevuandaka na Ethiopie, metuba: “Mosi ya bantangu yina meluta kiese na luzingu na munu kele ntangu munu vuandaka zolana na bakala na munu. Beto vuandaka tubila mambu ya mfunu, mpe beto vuandaka seka diaka. Munu vuandaka na kiese ntangu munu bakusaka ti munu mebaka muntu yina munu kezolaka mpe yina kezolaka munu.”

² Kasi, Alessio, mpangi mosi ya bakala yina kevuandaka na Pays-Bas, metuba: “Yavuandaka kiese kuzaba nketo na munu ntangu beto vuandaka zolana, kasi beto vuandaka kutana mpe na mambu ya mpasi na ntangu yango.” Na disolo yayi, beto ketubila ndambu ya mambu ya mpasi yina bantu yina kena kuzolana lenda kutana na yau mpe bansikudukusu ya Biblia yina lenda sadisa bau banunga. Beto ketubila diaka mutindu bampangi yankaka ya kimvuka lenda sadisa bantu yina kena kuzolana.

LUKANU YA KUZOLANA

3. Yinki kele lukanu ya kuzolana? (Bingana 20:25)

³ Atako kuzolana lenda vuanda ntangu mosi ya kiese, nketo mpe bakala fueti baka nguizani yango na mfunu samu yalenda nata na dikuela. Na kilumbu ya feti ya dikuela, bankuelani kesalaka ndefi na ntuala ya Yehova ti bakezolana mpe bakepesana luzitu ntangu nionso yina bakevuanda na luzingu. Tekila ya kusala konso ndefi, beto fueti tadila diambu yango mbotembote. (Tanga Bingana 20:25.) Yakele mpe diambu ya kedika samu na yina metadila ndefi ya dikuela. Kuzolana kesadisaka bantu samu bazabana mbote mpe babaka nzengolo ya mbote. Mbala yankaka nzengolo yango kevuandaka kukuelana,  mbala yankaka nzengolo yango kevuandaka kuzenga kuzolana yango. Kana bantu mezenga nguizani yango ya nzola, yazola monisa ve ti bamesala diambu mosi ya yimbi. Kutu nguizani yango ya nzola mekokisa lukanu na yau​—yamesadisa bau bazabana mbote mpe babaka nzengolo ya mbote.

4. Samu na yinki beto fueti vuanda na makanisi ya mbote na diambu metadila kuzolana?

⁴ Samu na yinki yakele na mfunu kutadila kuzolana na mutindu ya mbote? Kana bampupa kele na makanisi ya mbote, bakezolana ve na muntu yina bakena kukana ve kukuela. Kasi bampupa kaka ve kele na nsatu ya kuvuanda na makanisi ya mbote. Beto nionso beto fueti kudisa yau. Na kifuani bantu yankaka kekanisaka ti kana bantu kena kuzolana, bafueti kuelana kaka. Yinki mutindu makanisi yango kevuandaka na bupusi na Baklisto yina kele bampupa? Melissa, mpangi mosi ya nketo yina kezingaka na États-Unis, metuba: “Ntangu mpangi ya bakala mpe mpangi ya nketo kena kuzolana, bampangi yankaka ya kimvuka kesosaka bakuelana kaka. Yau kesalaka ti bantu yankaka yina kena kuzolana manga kuzenga kuzolana yina kena kusimba ve. Bampupa yankaka kemangaka kubanda kuzolana. Samu yalenda sala ti babanda kukitungisa.”

BENO SOSA KUZABANA MBOTE

5-6. Yinki mambu bantu yina kena kuzolana fueti sosa kuzaba na diambu metadila mosimosi kati bau? (1 Piere 3:4)

⁵ Kana nge kena kuzolana na muntu, yinki kesadisa nge samu nge baka nzengolo ya kukuela yandi to ve? Beno sosa kuzabana mbote. Kondua ntembe nge longukaka mambu ndambu samu na muntu yango tekila nge banda kuzola yandi. Kasi na ntangu yayi nge kele na diluaku ya kuzaba ‘kimuntu ya kati ya ntima’ na yandi. (Tanga 1 Piere 3:4.) Ntangu nge kena kuzolana na muntu nge lenda longuka mambu mingi yina metadila nguizani na yandi na Yehova, kimuntu na yandi, mpe mutindu na yandi ya kukanisa. Na manima ya mua ntangu, nge fueti vuanda na dikoki ya kupesa mvutu na biuvu lokola: ‘Muntu yango kevuanda nkuelani ya mbote samu na munu?’ (Bing. 31:26, 27, 30; Baef. 5:33; 1 Tim. 5:8) ‘Munu lenda pesa yandi nzola mpe dikebi yina yandi kele na yau nsatu, mpe yandi lenda pesa munu nzola mpe dikebi yina munu kele na yau nsatu? Yakele pete samu na munu na kubika kutula dikebi na banzimbala ya kimuntu na yandi?’ b (Bar. 3:23) Ntangu nge kena kuzaba muntu yango mbote, kuzimbakana ve ti: Diambu meluta mfunu kele ve beno vuanda mutindu mosi, kasi yakele mutindu beno lenda mesana na mambu yina mesuasikisa beno.

⁶ Yinki mambu yankaka nge fueti longuka samu na muntu yango ntangu beno kena kuzolana? Tekila nge kuma na nzola ya ngolo samu na muntu yango, yalenda lomba beno solola mua mambu ya  mfunu, na kifuani balukanu ya muntu yango. Kasi yinki beto ketuba kana mambu yango kele lokola mambu ya mavimpi, mambu ya mbongo, to mambu yina muntu mekutanaka na yau na ntama yina kesalaka ti yandi kuma kukitungisa na makanisi? Mambu nionso ve beno fueti tubila ntangu beno mebanda kuzolana. (Fuanikisa na Yoane 16:12.) Kana nge memona ti ntangu koka ntete ve samu nge pesa bamvutu na biuvu ya mambu yina metadila kaka nge mosi, tubila yandi yau. Kasi kuendakuenda, muntu yango kevuanda na nsatu ya kuzaba mambu yango samu na kubaka nzengolo ya mbote. Na yau, na ntangu mosi plina nge fueti tubila muntu yango na kedika nionso mambu yango.

7. Yinki mutindu bantu kena kuzolana lenda zabana mbote? (Tala diaka ankadre “ Ntangu nge kena kuzolana na muntu yina kezingaka ntama.”) (Tala diaka bafoto.)

⁷ Yinki mutindu nge lenda zaba muntu yango mbotembote? Mosi ya mitindu yina meluta mbote kele ya kusolola puelele mpe na ntima ya mvimba, kuyuvusa biuvu mpe kuwa na dikebi. (Bing. 20:5; Yak. 1:19) Mbala yankaka beno lenda sala diambu mosi kintuadi samu yavuanda pete samu beno solola, na kifuani kudia kintuadi, kutambula kintuadi na bisika ya bantu nionso, mpe kusambila kintuadi. Beno lenda longuka diaka mambu metadila muntu mosimosi kana beno kena kulutisa ntangu kintuadi na bankundi mpe dibuta. Katula yau, bongisa mua mambu yina kesala ti nge mona mutindu muntu yango kesalaka mambu na maluaku mutindu na mutindu mpe na bantu mutindu na mutindu. Tala mambu yina Aschwin, yina kevuandaka na Pays-Bas, mekaka kusala. Yandi metuba na diambu metadila kuzolana na bau na Alicia: “Beto vuandaka sosa kusala mambu yina kesadisa beto samu beto zabana. Mbala mingi yavuandaka mambu ya fiotifioti, lokola kulamba kintuadi to kusala mambu yankaka kintuadi. Ntangu beto vuandaka sala bisalu yango, konso muntu vuandaka mona bikadulu ya mbote mpe banzimbala ya muntu yankaka.”

8. Yinki mutindu bantu yina kena kuzolana lenda baka mambote na kulongukaka kintuadi?

⁸ Nge lenda zaba diaka mbote muntu yango na kulongukaka mambu ya kimpeve kintuadi na yandi. Kana nge mekuela, yakelomba nge bongisa ntangu samu na nsambudulu ya dibuta, na mutindu yina nde Nzambi kevuanda na kisika ya mfunu na dikuela beno. (Lon. 4:12) Na yau samu na yinki ve kubongisa ntangu samu na kulonguka kintuadi banda bubu yayi, ntangu beno kena kuzolana? Ya kedika bantu yina kena kuzolana kuelana ntete ve, mpe mpangi ya bakala kele ntete ve mfumu ya mpangi ya nketo. Kasi na kulongukaka kintuadi mbala na mbala, nge lenda longuka mambu metadila kimpeve ya muntu yankaka. Max mpe Laysa, bankuelani mosi yina kevuandaka na États-Unis, bakaka mambote yankaka. Yandi metuba:  “Ntangu beto bandaka kuzolana, beto bandaka kulonguka mikanda na beto yina kesasilaka Biblia yina ketubilaka masolo metadila kuzolana, dikuela, mpe luzingu ya dibuta. Lokola beto vuandaka longuka mikanda yango, beto vuandaka na dikoki ya kutubila mambu mingi ya mfunu yina zolaka vuanda mpasi beto tubila yau.”

MAMBU YANKAKA YA KUTADILA

9. Yinki mambu bantu yina kena kuzolana fueti tadila ntangu bakena kubaka nzengolo kana nani baketubila mambu metadila kuzolana na bau?

⁹ Nani beno fueti tubila ti beno mebanda kuzolana? Beno zole nde fueti baka nzengolo samu na diambu yango. Ntangu beno mebanda kuzolana, beno lenda baka nzengolo ya kutubila kaka mua bantu fioti. (Bing. 17:27) Kusala mutindu yina kesala ti bantu bika yuvusa beno biuvu mingi na yina metadila nguizani na beno mpe beno kebaka nzengolo na nsualu ve. Kasi kana beno tubila ata muntu mosi ve, beno lenda banda kusala mambu na kinsueki samu bantu yankaka bika mona beno. Kusala mutindu yina lenda vuanda kivonza. Na yau yakevuanda diambu ya nduenga kuzabisa bantu yina lenda pesa malongi ya mbote mpe lusadusu yina mebonga. (Bing. 15:22) Na kifuani, beno lenda tubila bantu yankaka ya dibuta, bankundi ya kuyela, to bankulutu ya kimvuka.

10. Yinki mutindu bantu yina kena kuzolana lenda tatamana kusala mambu yina kesepedisaka Yehova? (Bingana 22:3)

¹⁰ Yinki mutindu beno lenda pesa lokumu na kuzolana na beno? Ntangu nzola na beno kena kukula, beno kekuma na banguilu ya ngolo samu na mosi mpe yankaka. Yinki lenda sadisa beno samu beno bikana ya kuvedila na makanisi? (1 Bak. 6:18) Beno manga masolo ya nsoni, kuvuanda kaka beno zole, mpe kunua malavu mingi. (Baef. 5:3) Mambu yango lenda lamusa bansatu ya yimbi mpe kulembisa nzengolo na beno ya kusala mambu yina kele mbote. Yakevuanda mbote kusolola mbala na mbala mambu yina beno fueti sala samu na kupesana luzitu mpe kuzitisa bansikudukusu ya Yehova. (Tanga Bingana 22:3.) Tala mambu yina sadisaka Dawit mpe Almaz yina kevuandaka na Ethiopie. Bametuba: “Beto vuandaka lutisa ntangu kintuadi na bisika yina bantu vuandaka mingi to kintuadi na bankundi yankaka. Beto vuandaka vuanda ata fioti ve beto mosi na kati ya ntomabilu to na kati ya yinzo. Na mutindu yina beto lendaka manga mambu yina lendaka ntota beto.”

11. Yinki mambu bantu yina kena kuzolana fueti tadila ntangu bakena kubaka nzengolo ya mutindu ya kumonasana lolango?

¹¹ Bantu yina kena kuzolana lenda monasana lolango? Ntangu nzola na beno kena kukula, beno lenda baka nzengolo ya kumonasana lolango na mitindu yina mebonga. Kasi kana bansatu ya kusangisa nzutu mekuma ngolo, yakevuanda mpasi mpenza samu na kubaka nzengolo ya nduenga samu na muntu yango. (Salomo 1:2; 2:6) Kasi ntangu beno kena kumonasana lolango, yalenda vuanda pete samu na kuzimbisa kukiyala mpe kusala diambu mosi yina kesepedisaka Yehova ve. (Bing. 6:27) Na yau ntangu beno mebanda kuzolana, beno tubila mambu yina beno lenda sala mpe yina beno lenda sala ve samu na kumonasana lolango, na nguizani na bansikudukusu ya Biblia. c (1 Bate. 4:​3-7) Beno zole, beno kukiyuvusa: ‘Kana beto memonasana lolango, yinki mutindu bantu yina kezingaka kisika beto kevuandaka ketadila yau? Mambu yango lenda lamusa nsatu na kati ya mosi kati na beto?’

12. Kana bantu yina kena kuzolana kena kuwizana ve samu na diambu mosi, yinki bafueti tadila?

¹² Yinki beno lenda sala kana diambu mosi ya mpasi mebima to beno wizana ve na diambu mosi? Bosi kana mbala na mbala beno kena kuwizana mbote ve? Yau zola monisa ti nguizani na beno kena kutambula mbote ve? Yakele mutindu yina ve, bankuelani nionso kekutanaka na mambu yina kesala ti bavuanda dibanza mosi ve. Dikuela ya  ngolo kesangisaka bantu zole yina lenda sala kintuadi samu na kununga mambu yina mesuasikisa bau. Na yau mutindu beno kena kusala ngolo samu na kubongisa mambu ya mpasi banda bubu yayi, lenda monisa kana dikuela na beno kenunga to ve. Beno zole, beno kukiyuvusa: ‘Beto lenda tubila mambu na kiyenge mpe na luzitu? Beto kevuandaka pene ya kundima banzimbala na beto mpe kumeka kubongisa? Beto kevuandaka pene ya kundima foti, kulomba nlemvo, mpe kunlemvukila?’ (Baef. 4:31, 32) Kasi, kana beno kena kuwizana ve to beno kena kuzonza mbala na mbala ntangu beno kena kuzolana, kondua ntembe mambu kebonga ve na manima ya kukuelana. Kana nge memona ti muntu yango bonga ve samu na nge, kuzenga nguizani yango ya nzola kevuanda nzengolo yina meluta mbote samu na beno zole. d

13. Yinki mambu lenda sadisa bantu yina kena kuzolana samu na kuzaba ntangu yikua kuzolana na bau kezingila?

¹³ Kuzolana fueti zingila bantangu yikua? Kana beto baka ntangu mingi ve ya kukanisa samu na nzengolo mosi, mbala mingi mambu ketambulaka mbote ve. (Bing. 21:5) Na yau, kuzolana na beno fueti baka ntangu yina mebonga samu beno zabana mbote. Kasi, beno fueti lutisa ve ntangu mingi kondua mfunu samu na kuzolana. Biblia metuba diaka ti: ‘Kivuvu yina kena kukokisama ve na nsualu kesalaka ti ntima bela.’ (Bing. 13:12) Katula yau, ntangu beno kena kulutisa ntangu mingi kintuadi, yalenda vuanda mpasi samu na kumanga kubua na bantotolo ya kusangisa nzutu. (1 Bak. 7:9) Na kisika ya kutula makanisi na diambu metadila ntangu yikua kuzolana na beno fueti baka, beno lenda kukiyuvusa, ‘Yinki mambu munu fueti longuka diaka na yina metadila muntu yango samu na kubaka nzengolo?’

YINKI MUTINDU BAMPANGI YANKAKA LENDA SADISA BANTU YINA KENA KUZOLANA?

14. Yinki kele mitindu ya mbote bantu yankaka lenda sadisa bantu yina kena kuzolana? (Tala diaka foto.)

¹⁴ Kana beto mezaba ti bantu mosi kena kuzolana, yinki mutindu beto lenda sadisa bau? Beto lenda bokidisa bau bakuiza kudia kintuadi na beto, bakuiza na nsambudulu ya dibuta, to samu na kulutisa ntangu. (Bar. 12:13) Na maluaku yango balenda longuka kuzabana diaka mbote. Bakele na nsatu ya shaperon, ya lusadusu samu na transpore, to ya kisika ya mbote yina balenda solola bau zole? Kana yakele mutindu yina beto lenda pesa lusadusu? (Bag. 6:10) Alicia, yina beto mekatuka tubila, kena kubambuka mambu yina yandi mpe Aschwin vuandaka sepela na yau. Yandi metuba, “Beto vuandaka mpenza na kiese ntangu bampangi yankaka vuandaka tuba ti beto lenda kuenda tala bau kana beto kele na nsatu ya kisika samu na kuvuanda kintuadi kasi beto mosi kaka ve.” Kana bantu melomba nge nge vuanda shaperon na bau, samu na  yinki ve kutadila yau lokola diluaku ya mbote? Keba ti nge bika ve bantu yango kaka bau mosi, kasi sosa diaka kuzaba mutindu nge lenda bika bau mua ntama samu basolola mambu yina metadila kaka bau mosi.​—Bafil. 2:4.

15. Yinki mambu yankaka bankundi lenda sala samu na kusadisa bantu yina kena kuzolana? (Bingana 12:18)

¹⁵ Beto lenda sadisa diaka bantu yina kena kuzolana na mambu yina beto ketubaka to yina beto ketubaka ve. Na bantangu yankaka, yakelomba beto kukiyala mpe beto tuba ata diambu mosi ve. (Tanga Bingana 12:18.) Na kifuani beto lenda vuanda na nsatu ya ngolo ya kutubila bantu yankaka ti, bantu mosi mebanda kuzolana, kasi bantu yango yina kena kuzolana lenda vuanda na nsatu ya kutubila nsangu yango bau mosi. Beto fueti tuba yimbi ve to kuvueza ve bantu yina kena kuzolana samu na mambu yina metadila kaka bau mosi. (Bing. 20:19; Bar. 14:10; 1 Bate. 4:11) Katula yau, beto fueti tuba ve, to kuyuvusa ve biuvu yina kesala ti bantu yina kena kuzolana mona ti beto kena kutula bau mbamba samu bakuelana. Mpangi mosi ya nketo na nkumbu ya Elise mpe bakala na yandi kena kubambuka, “Beto vuandaka mona yau mbote ve ntangu bantu yankaka vuandaka yuvusa beto mambu metadila bankubukulu ya feti ya dikuela na beto ntangu beto vuandaka ntete ve ya kubongama samu na kutubila bau yau.”

16. Yinki beto fueti sala kana bantu yina kena kuzolana mezenga nguizani na bau?

¹⁶ Yinki beto ketuba kana bantu yina kena kuzolana mebaka nzengolo ya kuzenga nzola yango? Beto fueti manga kuyuvusa biuvu yina metadila kaka bau to kupesa mosi na bau foti samu yandi mezenga nguizani yango ya nzola. (1 Pie. 4:15) Mpangi mosi ya nketo na nkumbu ya Lea metuba: “Munu vuandaka kuwa ti bantu yankaka vuandaka tuba mambu mutindu na mutindu samu na mfunu yina munu zengaka nguizani na mpangi mosi ya bakala. Yavuandaka sala munu mpenza mpasi na ntima.” Mutindu beto tubilaka yau na baparagrafe meluta, kana bantu yina kena kuzolana mebaka nzengolo ya kuzenga nguizani yango, beto fueti tuba ve ti bamebaka nzengolo ya yimbi. Mbala mingi yakezolaka kumonisa kaka ti, nguizani yango ya kuzolana mekokisa lukanu na yau​—yamesadisa bau na kubaka nzengolo ya mbote. Kasi, mbala yankaka nzengolo yango kena kusala bau kaka mpasi mpe mbala yankaka bakena kukimona bau mosi. Na yau, beto lenda sosa mitindu ya kusadisa bau.​—Bing. 17:17.

17. Yinki mambu bantu yina kena kuzolana fueti tatamana kusala?

¹⁷ Mutindu beto memona yau, kuzolana lenda vuanda na mambu ya mpasi, kasi yalenda vuanda diaka ntangu mosi ya kiese. Jessica metuba: “Samu na kutuba kedika, kuzolana vuandaka lomba mambu mingi. Kasi yavuandaka kiese samu beto sadilaka ntangu mpe ngolo na beto samu na kusosa kuzabana mbote.” Kana nge kena kuzolana na muntu, tatamana kusala ngolo samu nge zaba yandi mbote. Kana nge mesala mutindu yina, kuzolana yango kesadisa beno na kubaka nzengolo ya mbote.